Greenline27

สัมภาษณพ์ เิ ศษ54 กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 SPECIAL INTERVIEW เศรษฐกิจสีเขยี ว: เปิดโลกกว้างแห่งทศั นะ ศ.ดร.นธิ ิ เอยี วศรีวงศ์ มุกดา โล่พิรณุ Expanding the Horizon GEcreoennomy: Nithi Eawsriwong Mukda Lohpirun Nithi Eawsriwong, a former history professor at Chiang Mai University, is a prolific social commentator whose writing has appeared in many media. He urges that the various economic models be viewed holistically, not with a tunnel vision. He currently runs the alternative Midnight University in Chiang Mai.

กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 55 ศ.ดร.นธิ ิ เอียวศรีวงศเ์ ปน็ อดีต n ความคิดเห็นตอ่ แนวคิดเศรษฐกิจสีเขียว อาจารยส์ อนประวัติศาสตรท์ ี่ ผมได้ยินแนวความคิดเร่ืองเศรษฐกิจสีเขียวมานาน พอๆ กับ มหาวิทยาลยั เชียงใหมแ่ ละนกั วจิ ารณ์ สังคมท่ีมีผลงานเขียนในหลากหลาย การเมืองสีเขียว แนวความคิดเร่ืองระบบเศรษฐกิจสีเขียวนน้ั จริงๆ ส่ือ อาจารยน์ ธิ ิแนะใหม้ องแนวคิด ควรจะมองทงั้ ระบบ ไมใ่ ชม่ องเปน็ การแยกสว่ นวา่ ภาคการผลติ สเี ขยี ว เศรษฐกจิ ต่างๆ ในองคร์ วมด้วยมมุ หรอื ภาคการบรโิ ภคสเี ขยี ว มันต้องไปดว้ ยกนั นา่ จะมองทัง้ informal มองท่ไี ม่คับแคบ ปัจจุบนั อาจารย์ sector (นอกระบบ) ไม่ใชแ่ ค่ formal sector (ในระบบ) เพียงเพราะ บริหารมหาวทิ ยาลัยเที่ยงคนื ท่ีเชียงใหม่ ว่ามันปรากฏตัวเลขเข้าไปที่ GDP (Gross Domestic Product: ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ) หรือเพราะว่าเป็นอุตสาหกรรม ขนาดใหญ่เพียงอย่างเดียวที่ได้เสียภาษี มีมูลค่าการผลิตที่พอนับได้ ชดั เจน มากกว่าปจั เจกรายย่อย การสง่ เสรมิ ใหเ้ ปน็ เศรษฐกจิ สเี ขยี วควรจะท�ำตง้ั นานแลว้ เพราะ ส่วนใหญ่เรามักไม่มองคนตัวเล็ก ท้ังท่ีคนตัวเล็กเป็นคนที่กระตุ้นให้ ระบบของเศรษฐกิจการค้าขายหมุนไปได้ ซ่ึงในข้ันแรกเราต้องมอง ว่าทฤษฎีทุนนิยมกระแสหลักมักจะโน้มเอียงเข้าหาผลประโยชน์ของ ธุรกิจ อุตสาหกรรม เช่น การถือว่าสินค้าทุกชนดิ ล้วนมี “มูลค่า” (Value) นยิ ามเชน่ นย้ี อ่ มหมายรวมถงึ สนิ คา้ ทไ่ี รป้ ระโยชนต์ อ่ คณุ ภาพ ชีวติ หรอื แม้แต่สนิ ค้าท่ีอาจท�ำอนั ตรายถงึ ชวี ิตอยา่ งเช่น บุหรี่ ในทฤษฎีเศรษฐศาสตร์สีเขียว สินค้าท่ีมี “มูลค่า” จะต้องน�ำ ไปสูค่ วามเปน็ อย่ทู ่ีดีของมนุษย์ (human well-being) อยา่ งชัดเจน ส�ำหรับด้านตรงข้ามของ “คุณค่า” คือ “ต้นทุน” (Cost) ทฤษฎี กระแสหลักมุ่งเน้นเพียง “ค่าเสียโอกาส” (Opportunity Cost) ซึ่ง จ�ำกัดมุมมองอยู่แค่การเสียโอกาสทางเศรษฐกิจ (เม่ือใช้ทรัพยากร ไปผลิตสินค้าชนดิ หนง่ึ ย่อม “เสียโอกาส” ท่ีจะใช้ทรัพยากรนนั้ ไป n What’s your thought on the “green economy” idea? I’ve heard about green economy as long as about green politics. If you want to talk about green economy, you need to look at the whole system, not its separate parts – green production or green consumption. They must go together. You have to look at the informal sector, not only the formal one just because the Gross National Product can show a number or just because the big industries pay more taxes and are able to more clearly enumerate the value of their production than individual citizens. Green economy should be promoted long time ago because most of us overlook the little people even though they are the ones who keep the wheel of our economy turning. First of all, we need to understand that the mainstream capitalist system is biased toward business and industry interests, for instance, it regards all goods as having “value”. Such a definition would have included goods that are useless for quality of life or even goods harmful to health such as cigarettes. According to the green economics theory, “valu- able” goods must lead to well-being for humans. The opposite of value is cost, and the conventional economic theory talks only about “opportunity cost”, meaning that when a resource is using it to produce one type of goods, the opportunity is lost in using to produce other goods.

56 กนั ยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 ...ผมวา่ เบี้ยกุดชมุ ทีจ่ ังหวัด ตลอดเวลาเพ่ือให้คนงานได้ใส่ถ่านหินเพ่ิม ซ่ึงคนงานไม่ได้มองจุด ยโสธร เป็นตัวอย่างท่ีดขี อง น้ี เคา้ ขเ้ี กียจเพราะอีกเดี๋ยวเค้าก็ตอ้ งเปิดเตา เพ่อื ใสถ่ า่ นหนิ ต่อแล้ว ชมุ ชนเศรษฐกจิ พอเพยี ง เพราะมนั มกี าร ผลติ ในชมุ ชนไดเ้ อง ไมจ่ ำ� เป็นต้องพ่งึ พา คนเรามักมองไม่เห็นเทคโนโลยีท่ีตนเองมีอยู่เดิมน้ันมีความ ภายนอก จึงมแี นวคดิ ในการต่อรอง ส�ำคญั และมีคุณค่า จงึ ไดแ้ ตล่ อกเลียนมาจากต่างประเทศ การศกึ ษา นอกจากการเอาของมาตอ่ ของ ชาวบ้าน ของคนเรานนั้ ยกระบบการศกึ ษาของฝง่ั ตะวนั ตก แนวอาณานคิ ม พอ ไดก้ �ำหนดว่าใช้ผา่ นตวั กลาง จบการศกึ ษามาตอ้ งเป็นลกู น้องเทา่ นนั้ ไม่ได้สอนใหค้ นเป็นอิสระ ไม่ ท่เี รยี กว่า “เบีย้ กุดชุม”... ได้สอนใหม้ กี ารปรับตวั ผลิตสินค้าอ่ืนๆ) มุมมองอันคับแคบนท้ี �ำให้ความสูญเสียด้านอื่นๆ หากเปน็ ภมู ปิ ญั ญาสมยั ดงั้ เดมิ ถามวา่ จำ� เปน็ ไหมทจี่ ะตอ้ งอนรุ กั ษ์ ถูกมองข้ามไป ดังนนั้ “ต้นทุน” หรือ Cost ในทฤษฎีสีเขียวจึงต้อง ไว้ท้ังหมดไม่เปลีย่ นแปลง เม่อื เปรยี บเทยี บการทอผา้ ลายขิต หากว่า พิจารณาอย่างครอบคลุมต้ังแต่ความทุกข์ยากของแรงงานจนถึงการ ยังคงเป็นลายขิตเหมือนเดิม ไม่มีลายอื่นเลย ไม่มีการย้อมสี ไม่มี ล่มสลายของระบบนิเวศ พัฒนาการใหม่ ภายในเวลาไม่นานการทอผ้าแบบนกี้ ต็ าย ไรค้ ณุ คา่ ไป เพราะตอบสนองต่อสภาพสังคมไมไ่ ด้ แนวคิดเศรษฐกิจสีเขียวของ UNEP เน้นความสมดุลระหว่าง การปกปอ้ งสงิ่ แวดลอ้ ม การลดปญั หาความยากจนและการเตบิ โตทาง เราสามารถนำ� ระบบการพง่ึ พาตนเอง ใชภ้ มู ปิ ญั ญาของเรากลบั มา เศรษฐกิจ โดยสรุปเศรษฐกิจสีเขียวจะเป็นทางออกของวิกฤติการณ์ ใชไ้ ด้ แตต่ อ้ งไปทงั้ ระบบไมใ่ ชเ่ หมอื นในระบบปจั จบุ นั ...แลว้ นา่ จะมอง ทางเศรษฐกจิ การเปล่ียนแปลงสภาพภมู อิ ากาศ พลังงาน น�ำ้ และ ในระยะยาว คอื มีการพฒั นาทง้ั กระบวนการ ไม่ใชแ่ คฝ่ า่ ยใดฝา่ ยหนงึ่ อาหาร ดมี ากนะ ระบบทกุ อย่างมนั เชอ่ื มเขา้ ดว้ ยกนั แยกกนั ไมอ่ อก n มีแบบอย่างที่แสดงให้เห็นถึงความเสมอภาค คุณธรรม และ เศรษฐกจิ หรือไม่? คณุ อยา่ มองแยกกนั เศรษฐกจิ ไปอยา่ งมนั่ คงและไมช่ ะลอตวั มนั ไปด้วยกนั กับการอนุรักษไ์ ด้ แต่คนสว่ นใหญม่ กั มองว่า การพัฒนาทดี่ ี ผมว่าเบ้ียกุดชุมที่จังหวัดยโสธร (อ่าน “เส้นทางสีเขียว: เม่ือ มนั จะสวนทางกบั การอนรุ กั ษ์ แตท่ �ำไมไมม่ องวา่ การพฒั นานน้ั ไปควบคู่ ชุมชนไม่ต้องใช้เงินตรา” หน้า 38) เป็นตัวอย่างท่ีดีของชุมชน กบั การอนรุ กั ษไ์ ด้ ท�ำไมไมใ่ ชเ้ ทคโนโลยที ก่ี อ่ ใหเ้ กดิ การอนรุ กั ษไ์ ปดว้ ย เศรษฐกจิ พอเพยี ง เพราะมันมีการผลติ ในชุมชนได้เอง ไมจ่ �ำเปน็ ต้อง การอนรุ กั ษก์ ็ดี เชน่ ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ิน ถ้าการทอผ้า สานกระบุง ยัง พ่ึงพาภายนอก จึงมีแนวคิดในการต่อรอง นอกจากการเอาของมา คงซำ�้ ซากอยู่อย่างเดิม อกี ไม่นานก็คงตาย ต่อของ ชาวบ้านได้ก�ำหนดว่าใช้ผ่านตัวกลางทเ่ี รียกว่า “เบย้ี กุดชุม” ตอนที่เบ้ียกุดชุมได้เติบโตในระยะแรกนน้ั ธนาคารแห่งประเทศไทย แต่ถ้ามีการปรับปรุงไปเรื่อยๆ มีการเลือกใช้เทคโนโลยี ไม่ได้ มองข้ามไม่ให้ความส�ำคัญและมองว่าผิดกฎหมาย ไม่สามารถท�ำได้ หมายความว่าเราจะต้องละท้ิงอย่างใดอย่างหนง่ึ ไม่ง้ันจะไม่มีการ จึงท�ำให้เกิดการชะงักงัน น่าเสียดายมาก แต่ว่าในขณะนชี้ ุมชนก็อยู่ พฒั นา คอื มนั เปน็ การมองความหมายทคี่ บั แคบมาก พฒั นาคอื ตอ้ งไป รอดได้ ถือวา่ มีความเขม้ แข็งนา่ เรยี นรู้ ขา้ งหนา้ อยา่ งเดยี วไมห่ นั กลบั มามองขา้ งหลงั อยา่ งเชน่ การสรา้ งเขอื่ น นี่เป็นสัญลักษณ์ของการพัฒนาท่ีน่ากลัวมาก เพราะนนั่ หมายความ CSR (Corporate Social Responsibility: นโยบายการแสดง ถึงการท�ำลายล้างทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่เดิมอย่างมหาศาล ทุก ความรับผิดชอบต่อสังคม) ก็เป็นตัวอย่างที่ดีของภาคเอกชน แต่ วันน้ีไทยใช้ประโยชน์จากเขื่อนในด้านของพลังงานมากกว่าเร่ืองของ บริษัทมักจะดำ� เนนิ การผ่านการประชาสัมพันธ์เพียงอย่างเดียว ไม่ได้ ชลประทานการเพาะปลูก แต่ข้ออ้างในการสร้างเขื่อนแต่ละครั้งคือ ค�ำนงึ ถึงการผลิต หรือการบรโิ ภค จริงๆ มันควรจะอยู่ในฝ่ายของ การเกษตรกรรม การกระจายการเข้าถงึ เร่อื งทรัพยากรน้ำ� การจัดการ การผลิตต้ังแต่ต้นแล้ว ถึงจะเรียกว่าเป็นการผลิตเขียว นำ� ผลไปสู่ ชลประทาน การบรโิ ภคเขียวด้วย n ท�ำอย่างไรถึงจะน�ำเทคโนโลยีท่ีเป็นการเรียนรู้จากระบบ ธรรมชาติ หรือการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมโดยเรียนรู้จากวิถี ผมไมอ่ ยากเรยี กวา่ เปน็ การคนื ก�ำไรสสู่ งั คม แตอ่ ยากเรยี กวา่ เปน็ ธรรมชาติและภูมิปัญญาท้องถ่ิน มาใช้ในระบบเศรษฐกิจของ ความรบั ผดิ ชอบตอ่ สงั คมมากกว่า มนั เป็นการสอ่ื ความหมายออกมา ประเทศใหม้ ากข้ึน ทางประชาสมั พนั ธ์ เช่น ปนู ซีเมนต์ไทยทเี่ นน้ มาส่งเสรมิ การท�ำเขือ่ น ท�ำฝาย จะท�ำไปเพ่ืออะไร ในเม่ือเค้าก็มีหน้าท่ีอยู่แล้ว ปล่อยให้คน เราหลงลมื เทคโนโลยพี นื้ บา้ นไป ลมื ภมู ปิ ญั ญาของเราเอง แทนท่ี อ่ืนเข้ามาท�ำสิ บริษัทน�้ำมันก็ผลิตน�้ำมันอยู่แล้ว จะมาส่งเสริมการ จะลดต้นทนุ มองเห็นความสำ� คญั ของส่ิงแวดล้อม เช่น จากผลวจิ ัย ปลูกปา่ ปลูกป่าชายเลน จะทำ� ส่ิงเหล่านไี้ ปเพ่อื อะไร ทำ� ไมไม่ลดคา่ หากมีการปิดหน้าเตาบ้างเพียง 5 นาที โรงงานสามารถลดการเผา ใชจ้ ่ายดา้ นพลังงานลงไป ผลาญพลังงานไปอย่างส้ินเปลือง เม่ือเปรียบเทียบกับการเปิดเตา n รัฐบาลจะสามารถผสมผสานนโยบายเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (Creative Economy) กับแนวคิดเศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) แบบมปี รชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งเป็นฐานคุณธรรม ไป สู่การปฏิบัติท่เี ปน็ กระแสหลักของประเทศได้หรอื ไม่ อยา่ งไร เศรษฐกิจสีเขียวและเศรษฐกิจพอเพียงไม่ได้ต่างกันตรงไหนนะ สแ่ี ยกไฟเขยี ว Green Intersection

กันยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 57 ...I think Bia Kut Chum in Yasothon province (see “Green Line: Currency of Hope”, page 39) is a good example of a community with sufficiency economy model because it relies on local production and barter trade. The villagers did this through a medium called Bia Kut Chum... Such a restrictive view overlooks losses in other aspects. we keep producing traditional cloths with the same old Green economy, therefore, must have a holistic view and designs without evolving into different patterns or using considers issues ranging from the laborers’ hardship to different colors, pretty soon that technology will die out the collapse of the ecosystem. because it will not be able to respond to the changing social environment. The green economy model advocated by the UNEP (United Nations Environment Programme) emphasizes We can resort to the self-reliance system using our the balance of environmental protection, poverty reduc- native wisdom but the whole system needs to move in the tion and economic growth. In short, green economy is same direction with a long-term view. We should not do a solution to the economic crisis, climate change, and it in a piecemeal fashion. energy, water and food shortages. It’s good. All the sys- tems are connected and inseparable. n Is there any example that demonstrates the link between equality, morality and the econ- But you must not look at the two aspects as separate. omy? Most people think good development cannot go together with environmental conservation, but they can. Why I think Bia Kut Chum in Yasothon province (see can’t we use technology to enhance conservation? If tra- “Green Line: Currency of Hope”, page 39) is a good ditional wisdom such as cloth or basket weaving contin- example of a community with sufficiency economy ues to march in place, soon it will die. But if you have model because it relies on local production and barter sustained improvement using technology, it doesn’t mean trade. The villagers did this through a medium called Bia we have to abandon our traditional wisdom; otherwise Kut Chum. It’s too bad that the Bank of Thailand failed we won’t have development. to appreciate it and saw it as an illegal system which led to the collapse of that system. However, the community By the same token, it would be a narrow definition itself managed to learn how to empower itself and sur- of development if it only looks forward without looking vive which makes it a good case to study. back. For example, dam building is a symbol of scary development because it destroys a great deal of natural Corporate social responsibility is a good example for resources. Nowadays, dams provide electricity more than the private sector. Unfortunately, most companies choose serving irrigation purposes even though the often-cited to use it as a public relations tool and fail to employ it to reason for building dams is for agriculture, to provide affect production or consumption. It should in fact be access to water resource, which is irrigation. part of production from the start which would be called green production and which would lead to green con- n How do we apply technology or economic sumption. and social development inspired by the natural system and traditional wisdom in our national I don’t want to call it “the return of profit to the economy? society” (as many companies are wont to do). I would rather call it “responsibility to society”. But most compa- We have forgotten our native technology and knowl- nies only do it for public relations reason. For example, edge. We could reduce cost by paying attention to the Siam Cement chooses to promote dam or dyke build- environment. For example, a study found that by closing ing. What’s for? There’re already agencies responsible the doors of a boiler for just a few minutes between the for that. Why not let them do it? Some oil companies times to put coal into it, a factory could realize a con- promote reforestation. Why? Why don’t they just try to siderable saving. But the workers are usually too lazy to reduce energy expenditure? do that because they figure why shutting the doors when they have to open them to put coal in anyway. n Should the government integrate its creative economy policy with the concept of green econ- We often forget or fail to see the value of our own omy based on the moral foundation of suffi- technology, and that’s why we just copy it from other ciency economy and put it into practice as the countries. Our education system teaches us to value west- country’s mainstream economic model? ern education more. But it only teaches us to become workers, not to be free-thinking individuals or to be able Actually, there is little difference between green to adapt what we have to the changing world. economy and sufficiency economy but we choose to look at them differently. Creative economy is also part of green If you ask if it’s necessary to conserve all traditional economy because it calls for creative adaptation to fit our ways of living or technologies, we need only to see, if สมั ภาษณ์พิเศษ: ศ.ดร.นธิ ิ เอยี วศรวี งศ์ Special Interview: Nithi Eawsriwong

58 กนั ยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 แต่ว่าคนเรามองกันคนละจุด ทั้งที่ Creative Economy เป็นส่วน basic social system. Again, we take a narrow conserva- หนงึ่ ของ Green Economy เพราะว่ามันเป็นการคิดประยุกต์อย่าง tion view and look at them as separate concepts. Why do สรา้ งสรรค์ ปรบั ใชใ้ หเ้ ขา้ กบั ระบบสงั คมพน้ื ฐาน ถอื วา่ เปน็ สว่ นหนงึ่ แต่ we keep stifling our own thinking and imagination and คนเรามกั จะมองแยก และคบั แคบวา่ ตอ้ งรกั ษาสงิ่ แวดลอ้ มเพยี งอยา่ ง get stuck with our own narrow view? Another thing is เดียว ท�ำให้คนปิดกั้นไป ปิดกั้นความคดิ ติดกับความคิดของตนเอง I’m not sure whether we all understand sufficiency econ- omy and green economy correctly. Most of us, when we อีกอย่างหนงึ่ ผมเองก็ไม่แน่ใจเรื่องของเศรษฐกิจพอเพียง หรือ talk about sufficiency economy, often have farmers in our ทฤษฏใี หม่ กบั เศรษฐกจิ สเี ขยี ว วา่ เราเขา้ ใจถกู หรอื ไม่ เพราะเราสว่ น mind. Why don’t we think big industry can also get along ใหญถ่ า้ หากเปน็ เศรษฐกจิ พอเพยี ง กม็ กั จะนกึ ถงึ เฉพาะคนทำ� นา ทำ� ไร่ with sufficiency economy if they provide wide access to ท�ำไมไม่นกึ ว่าภาคอุตสาหกรรมขนาดใหญ่จะเป็นเศรษฐกิจพอเพียง resources, production and consumption? There’s noth- ไม่ได้ หากเขามีการกระจายให้เข้าถึงทรัพยากร การผลิต และการ ing wrong with a business thinking about the bottom line. บรโิ ภคแล้ว มันเป็นเรื่องธรรมดาท่ีการทำ� ธุรกิจต้องมองเรื่องกำ� ไรเป็น เป้าหมายหลัก ไม่มีธุรกิจใดไม่หวังผลก�ำไร Thinking that sufficiency economy is only about farming or rice growing is a narrow view. Look at all the หากคุณมองว่าเศรษฐกิจพอเพียงคือการท�ำนา ท�ำไร่ ปลูกข้าว pig farms in Nakhon Pathom. The waste from the pigs ผมว่าคับแคบ แต่มองว่าท่ีนครปฐมมีฟาร์มเลี้ยงหมู เลี้ยงวัวจำ� นวน caused quite a foul odor that disturbed their neighbors. มาก มลู ของสกุ รจำ� นวนมากไดส้ รา้ งกลน่ิ รบกวนตอ่ ชาวบา้ นใกลเ้ คยี ง So the operators invested in technologies that turn the แล้วผู้ผลติ กไ็ ดล้ งทนุ ในการปรับแตง่ ใสเ่ ทคโนโลยีเอามลู ของสกุ รมา waste into bio-energy and recouped the investment in ทำ� เปน็ พลงั งานเชอื้ เพลงิ ผลติ เปน็ พลงั งานไฟฟา้ แบบชวี มวล ไมน่ า่ เชอื่ three years. While it takes quite a large investment in the วา่ จะคนื ทนุ ไดภ้ ายใน 3 ปี แตต่ อ้ งมกี ารใชเ้ ทคโนโลยแี ละการลงทนุ พอ technologies, it is worthwhile because it reduces produc- สมควร แตว่ า่ มนั คมุ้ คา่ ในการลดตน้ ทนุ การผลติ สามารถน�ำทรพั ยากร tion cost and enables the re-use of waste. This is called ทเี่ หลอื ใชม้ าใชไ้ ด้ น่ลี ่ะทเี่ รยี กวา่ การผลติ เขียว “green production”. การแก้ไขอาจจะต้องมีการปรับเปล่ียนวิถีชีวิต ไลฟ์สไตล์ แค่ Solving the (economic and environmental) crisis เปลยี่ นนดิ เดยี ว อะไรกเ็ ปล่ียนไดอ้ ีกเยอะแลว้ ลดการบรโิ ภคลง การ requires changing our lifestyle. A little bit can lead to quite ผลติ กล็ ดลงตามความตอ้ งการของประชาชน … กระบวนการขดั เกลา a bit of change. We should reduce consumption which will ทางดา้ นสงั คมนนั้ มผี ลตอ่ แนวความคดิ ตอ่ วถิ ชี วี ติ ของคนมาก ใชเ้ วลา lead to reduced production.… Social tuning can catalyze นานมากในการปรบั เปล่ยี นวถิ ชี ีวิต the changing of lifestyle but it takes a long time. n การพัฒนาทางเศรษฐกิจที่มีความสมดุลระหว่างความต้องการ ของมนุษย์กับธรรมชาติ ควรด�ำเนินอย่างไรให้แนวคิดนั้นบรรลุ n How can we achieve economic development เปา้ หมาย that ensures a balance between human demand and natural resources? เราน่าจะมกี ารจดั การส่ือใหม่ จดั การกบั ระบบการศึกษา ทท่ี �ำให้ คนกลายเป็นแค่แรงงาน เป็นทุนในการผลิตเพียงมิติเดียว สอนให้ We need to reform the media and better manage the ทอ่ งจำ� ไม่ได้เปน็ อสิ ระ education system that turns people into mere labor and cost of production, and rote learners instead of indepen- ลัทธบิ รโิ ภคนิยมนนั้ หรอื ลัทธิเสรนี ยิ มใหม่ (Neo Liberalism) dent thinkers. ท�ำใหเ้ กิดการกระตุน้ การบรโิ ภค ผา่ นทางสอ่ื โฆษณา ใหบ้ รโิ ภคแบรนด์ ไม่ใช่ตัวสินค้า แต่ท�ำให้เรายึดติดกับวาทกรรมท่ีผู้ผลิตได้ตีตราลงไป Consumerism or neo-liberalism stimulates con- เช่น หากคณุ มีรถจักรยานยนตฮ์ อนด้า คุณไมไ่ ด้มแี ค่ยานพาหนะ แต่ sumption through advertising media, focusing on the นน่ั หมายความวา่ คณุ สามารถขบั ขรี่ ถไปเทยี่ ว ไปจบี สาว สงั สรรคเ์ ฮฮา consumption of brands, not the goods themselves. For มคี วามสนกุ ไดเ้ หมอื นในโฆษณาสอื่ ออกมา ซง่ึ คนไทยโดนสอื่ มอมเมา example, if you buy a Honda motorcycle, you don’t just เราก็ตอ้ งจัดการกบั ส่ือด้วยอีกทางหนงึ่ get a vehicle but you also get fun and sex appeal. That’s what the advertisers tell you, and Thai people have fallen ผมว่าทกุ วนั นส้ี งั คมไทย ตื่นตวั มาก มีจิตสำ� นกึ ทางดา้ นพลเมือง victims to the intoxication. We need to reform this type มากข้ึน มคี วามเปน็ ประชาธิปไตยมากขน้ึ เช่น การคัดคา้ นท่ีบ่อนอก of media. - หนิ กรดู กรณที มี่ าบตาพดุ ทธ่ี รุ กิจเอกชนไดเ้ ข้าถงึ ทรพั ยากรอากาศ ไดม้ ากกว่าประชาชนทั่วไป (ดูเรื่อง “มาบตาพุดผู้โชครา้ ย” หนา้ 75) All in all, I think Thai people are more aware of แตค่ นตวั เล็กเขา้ ไม่ถงึ อากาศเลย แต่เมอ่ื เกดิ ปัญหา รัฐยังคงเข้าขา้ ง their democratic rights. For example, the protest at Bo อุ้มเอกชนผู้บิดเบือนไว้มากกว่า คือ ให้ความส�ำคัญกับหน่วยผลิต Nok-Hin Krut (in the southern province of Prachuap ใหญ่ทีส่ ง่ ผลต่อตัวเลขทางเศรษฐกิจ ไมไ่ ดใ้ หค้ วามส�ำคญั กับชาวบ้าน Khiri Khan where local villagers were able to force two ผูไ้ ดร้ บั ผลกระทบจากละอองฝุน่ จนเหลือปอดขา้ งเดียว power plant projects to move out of the area on environ- mental grounds) and also at Map Ta Phut (see Poor Map Ta Phut, page 75)where private businesses have better access to the air resource than the local people. The local people have no right to the air. But when problems arise, the government chooses to take the side of the private sector. It puts more value on the large production base for its ability to boost the country’s economic index at the detriment of the local people who suffer from pollution and some must live with a single lung.

กันยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 59 ดชั นโี ลกมีสขุ :สี่แยกไฟเขยี ว GREEN INTERSECTION เศรษฐศาสตร์กู้โลก #1 ปัจจุบันโลกเรามีชุดความคิดและเครื่องมือใหม่ๆ ในเมือ่ วธิ ีคดิ แบบ ‘แยกส่วน’ ของเศรษฐศาสตรก์ ระแสหลักนบั วนั ย่ิง จากเศรษฐศาสตร์และวงการท่ีเก่ียวข้องจ�ำนวน ไดร้ บั การพิสจู น์และตอกย�ำ้ มากขึน้ เรอ่ื ยๆ ว่าทัง้ ไมเ่ ปน็ ความจริง ทั้ง มากขึ้นเร่ือยๆ ท่ีก�ำลังถูกพัฒนาเพื่อมาช่วย ทำ� ใหส้ ถานการณใ์ นอนาคตแยล่ งแทนทจ่ี ะดกี วา่ เดมิ จงึ ไมน่ า่ แปลกใจ ประเมิน ป้องกัน และแก้ปัญหาด้านส่ิงแวดล้อม ทเ่ี ราจะเหน็ นกั เศรษฐศาสตรจ์ ำ� นวนมากขน้ึ เรอื่ ยๆ ทม่ี งุ่ พฒั นาชดุ ความ และสังคม สองมิติที่เก่ียวพันอย่างแนบแน่นกับ คดิ และเครอื่ งมอื ใหมๆ่ เพอ่ื ผลกั ดนั ใหผ้ มู้ อี ทิ ธพิ ลในสงั คม ทง้ั ในภาค เศรษฐกจิ แตท่ ผี่ า่ นมานกั เศรษฐศาสตรก์ ระแสหลกั รัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน เปลยี่ นวธิ ีคดิ เปน็ แบบ ‘องคร์ วม’ ยงั ไมม่ องมติ ติ า่ งๆ อยา่ งเปน็ ‘องคร์ วม’ แตม่ อง มากข้นึ คือคำ� นงึ ถึงมิติเศรษฐกจิ สงั คม และส่ิงแวดล้อมไปพรอ้ มๆ อยา่ ง ‘แยกสว่ น’ ออกจากกนั และมองวา่ มติ ทิ าง กัน ในโครงการพฒั นาทกุ ระดบั เศรษฐกจิ ตอ้ งมากอ่ น เชน่ บอกวา่ ทกุ ประเทศควร มงุ่ พฒั นาเศรษฐกจิ ใหร้ งุ่ เรอื งกอ่ น มติ สิ งิ่ แวดลอ้ ม เพราะการพัฒนาใดๆ ก็ตามในศตวรรษนี้และศตวรรษต่อๆ ไป เอาไวร้ วยแลว้ คอ่ ยมาแกไ้ ขภายหลงั กไ็ ด้ จะตอ้ งสอดคลอ้ งกับแนวคิด ‘การพัฒนาทีย่ ่ังยืน’ เท่านน้ั มนษุ ยถ์ ึง จะอยู่ร่วมกับธรรมชาตไิ ดอ้ ย่างเป็นสขุ สถาบันวิจัยอิสระแห่งหนึ่งท่ีผู้เขียนชอบมากคือ New Economics Foundation (www.neweconomics.org) ได้พัฒนา ดัชนที างเลือกชุดหนง่ึ ที่สะท้อนแนวคิดการพัฒนาแบบ ‘องค์รวม’ ได้อยา่ งดีเย่ยี มและใช้ประโยชน์ได้จรงิ ดชั นชี ุดนช้ี ่ือ Happy Planet Index (HPI) หรืออาจแปลเป็นไทยวา่ “ดัชนีโลกมสี ุข” มกี ารตพี มิ พ์ ผลการประเมนิ ครงั้ แรกออกมาในปี ค.ศ. 2006 HPI เป็นดัชนีชุดแรกในโลกที่น�ำดัชนีวัดผลกระทบทาง ส่งิ แวดลอ้ มมาสงั เคราะห์เขา้ กับดชั นีวัดความอยู่ดมี ีสุขของประชากร เพอื่ คำ� นวณ “ประสิทธภิ าพเชงิ นิเวศ” (ecological efifciency) ของ แตล่ ะประเทศในการใชท้ รัพยากรธรรมชาตเิ พือ่ ส่งมอบชีวติ ที่ “นา่ พึง พอใจ” และ “ยืนยาว” ใหก้ ับประชากรในประเทศ คณุ ยายนงั่ รอคอยคนมาซือ้ ล็อตเตอร่ีรมิ ก�ำแพงวัดใกลต้ ลาดใหญใ่ นจงั หวดั เชยี งใหม่ An elderly lottery seller waits for buyers by a temple wall in Chiang Mai.

60 กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 Happy Planet Index: Save-the-World Economics 101 Sarinee Achavanuntakul MORE AND MORE MODELS AND TOOLS HAVE assess themselves on a scale of 0 to 10, where 0 is dissatis- BEEN DEVELOPED by the economic and related dis- fied and 10 is very satisfied. The life satisfaction informa- ciplines to assess, prevent and resolve environmental and tion is partly derived from the World Values Survey (www. social woes, which are closely tied to the economy. Main- worldvaluessurvey.org), produced by a global network of stream economists used to look at the economy as a distinct sociologists. entity separate from all other social dimensions rather than taking a holistic view. They assigned the economy the first 2) Life expectancy is an objective data based on the priority, saying nations need to take care of the economy United Nations Development Programme’s Human first before trying to solve environmental problems. Development Index. Such “segregated” view has over time been proven 3) Ecological footprint refers to impact on nature wrong and the world’s future outlook has suffered for it. It’s (including resource consumption and impacts on ecosys- no surprise then that an increasing number of economists tem) from human activities to satisfy their needs. It is like have developed new models and tools to persuade society’s a “footprint” man leaves on nature. The footprint equals leaders in the public and private sectors and civil society to land and sea areas needed to regenerate the resources to shift to “holistic” approach with attention to economic, a human population consumes and to absorb and render social and environmental aspects in developmental proj- harmless the corresponding waste. ects at all levels. In 2007, the World Wildlife Fund (WWF) summa- Only with development, now and in the future, that is rized ecological footprint information of all countries to consonant with the “sustainable development” model shall the effect that humanity is outstripping planet’s capacity man live in harmony with nature. by almost 50%. This means if people fail to change our consumption behaviors, we will need 1.50 planets to meet One of my favorite research institutes, the New Eco- our demands. We need to control population growth, con- nomics Foundation (www.neweconomics.org), has devel- sumption level, and excessive resource utilisation as well as oped an alternative yardstick which is a true reflection of adopt environment-friendly behaviors before there is no holistic and practical approach. The Happy Planet Index Earth to live on. (HPI) was first published in 2006. The New Economics Foundation’s compilation of the The HPI is the world’s first index to integrate envi- 2006 HPI of 178 countries showed no country achieved ronmental impacts with the well-being of citizens to come the “good” (green) level in all three indicators. (See Table 1) up with ‘’ecological efficiency’’ with which country uses natural resources to ensure citizens “contentment” and “longevity”. Top-scoring countries may not be where the ‘’happi- est’’ people on Earth live but provide for their citizens long and happy lives without constraints on the ecosystem or excessive consumption of the Earth’s resources. Calculating HPI = life satisfaction x life expectancy the HPI: ecological footprint The HPI comprises three indicators. They are: 1) Life satisfaction is a figurative representation of subjective answer to the question “How are you satisfied with your life at the moment?” Respondents are asked to

กนั ยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 61 ประเทศท่ีมี HPI สูงอาจไม่ใช่ประเทศท่ีประชากร “มีความ สุขที่สุด” แต่เป็นประเทศที่สามารถมอบชีวิตท่ียืนยาวและมีความ สุขให้กับประชากรได้โดยไม่ก่อความตึงเครียดต่อระบบนิเวศหรือใช้ ทรัพยากรธรรมชาตอิ ย่างสน้ิ เปลอื ง องคป์ ระกอบในดัชนี HPI สามตวั ได้แก่ รอยย้ิมอนั บริสทุ ธ์ขิ องเดก็ ชนเผ่า ในหม่บู า้ นท่มี ีการกลา่ วกันมายาวนานเรอื่ งการ 1) “ความพึงพอใจในชีวิต” เป็นตัวเลขแทนความเห็นท่ีเป็น ใหย้ ้ายออกจากปา่ อตั ตวสิ ยั (subjective) จากการตอบคำ� ถาม “ตอนนค้ี ณุ รสู้ กึ พอใจกบั Little hilltribe children smile innocently, unaware of a long-standing plan to ชีวติ มากนอ้ ยเพยี งใด?” โดยให้ผ้ตู อบประเมินความพอใจของตัวเอง evict their village from the protected forest. ออกมาเป็นตวั เลข จาก 0 (ไม่พอใจเลย) ถงึ 10 (พอใจมาก) ข้อมูล ด้านความพงึ พอใจในชีวิตทใี่ ชใ้ นการคำ� นวณ HPI สว่ นหนง่ึ มาจาก ตัว คือดชั นคี วามพึงพอใจในชีวิต และรอยเท้านิเวศ ผลการค�ำนวณ รายงาน World Values Survey (www.worldvaluessurvey.org) ของประเทศทม่ี ี HPI สงู สดุ 20 อนั ดบั แรกสรปุ ออกมาตามตารางที่ 2 ซึง่ จัดท�ำโดยเครือข่ายนกั สังคมวทิ ยาทัว่ โลก เมอื่ นำ� HPI มาพลอ็ ตเปรยี บเทยี บกบั รายไดต้ อ่ หวั ของประชากร 2) ความยืนยาวของอายุ (life expectancy) เป็นตัวเลข จะเหน็ วา่ รายไดต้ อ่ หวั ทเ่ี พม่ิ ขน้ึ ไมไ่ ดแ้ ปลวา่ HPI จะสงู ขน้ึ ตามไปดว้ ย อัตตวิสัย (objective) หมายถึงอายุขัยที่ประชากรโดยเฉล่ียน่าจะใช้ ดังแสดงในแผนภาพท่ี1 ชีวิตได้ถึง ค�ำนวณจากอัตราการตายของประชากรในช่วงอายุต่างๆ เป็นตัวเลขเดียวกันกับที่ใช้ในดัชนี Human Development Index ข้อมูลดังกล่าวจาก HPI สะท้อนให้เห็นอย่างชัดเจนว่า ล�ำพัง ของ UNDP ความเจรญิ ทางเศรษฐกจิ ทม่ี กั จะสง่ ผลใหป้ ระชากรโดยเฉลย่ี มสี ขุ ภาพ ดีและอายุยืนนน้ั ไม่อาจรับประกันได้ว่าประชากรในประเทศนนั้ จะมี 3) รอยเท้านิเวศ (ecological footprint) หมายถึงระดับผล ความสขุ กว่าในประเทศที่มีรายไดต้ ำ่� กว่า และซำ้� ร้ายความเจริญนน้ั ก็ กระทบต่อธรรมชาติ (ทัง้ ทรัพยากรธรรมชาติทใ่ี ช้ และผลกระทบต่อ มกั จะตอ้ งแลกมาดว้ ยตน้ ทนุ ธรรมชาตทิ สี่ งู มาก (และความเสอ่ื มโทรม ระบบนิเวศ) ที่มนุษย์กระทำ� เพื่อตอบสนองความต้องการของตัวเอง ของสิ่งแวดล้อมก็เป็นสาเหตุหนง่ึ ท่ีท�ำให้คนรู้สึกไม่มีความสุข) ยก เปรียบเสมือน “รอยเทา้ ” ท่มี นุษยป์ ระทับลงบนธรรมชาติ มูลคา่ ของ ตวั อยา่ งเชน่ ประชากรของสหรฐั อเมรกิ าและทวปี ยโุ รปตะวนั ตกมอี ายุ รอยเท้านิเวศมีค่าเท่ากบั พื้นทีบ่ นบกและในทะเลทีต่ อ้ งใช้ในการฟนื้ ฟู ยนื ยาวและมคี วามพงึ พอใจในชวี ติ คอ่ นขา้ งดกี จ็ รงิ แตต่ อ้ งแลกมาดว้ ย (regenerate) ทรัพยากรธรรมชาติขึ้นมาใหม่เพ่ือรองรับปริมาณการ ‘ตน้ ทนุ ’ ท่สี ูงมากในแงข่ องรอยเท้านเิ วศ บรโิ ภคของมนุษย์ ดูดซับของเสีย และท�ำให้ของเสียเหล่านน้ั ไม่เป็น พษิ ภัย (render harmless) ในโลกทคี่ นสว่ นใหญย่ งั คดิ แบบ ‘แยกสว่ น’ ดชั นี HPI เปน็ เครอ่ื ง มอื อนั ทรงพลงั ทสี่ ะทอ้ นใหเ้ หน็ ความผดิ พลาดของวถิ กี ารพฒั นาแบบ ในปี 2007 World Wildlife Fund (WWF) สรุปขอ้ มลู รอย ‘แยกสว่ น’ ทยี่ งั ครอบง�ำวธิ คี ดิ ของผนู้ ำ� สว่ นใหญใ่ นโลก และกระตนุ้ ให้ เท้านิเวศจากทุกประเทศในโลกว่า ประชากรทั่วโลกบรโิ ภคเกินกว่า คนมองเหน็ ความเชอื่ มโยงทแี่ ยกออกจากกนั ไมไ่ ดร้ ะหวา่ งมติ เิ ศรษฐกจิ ศกั ยภาพของโลกไปเกอื บรอ้ ยละ 50 ตวั เลขนหี้ มายความวา่ ถา้ คนทวั่ (สะท้อนในตวั เลขความยืนยาวของอายใุ น HPI) มติ ิสงั คม (สะท้อน โลกไมป่ รบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมการบรโิ ภค เราจะตอ้ งใชโ้ ลกถงึ 1.50 ใบ ในตัวเลขความพึงพอใจชีวติ ) และมติ สิ งิ่ แวดลอ้ ม (สะท้อนในตวั เลข เพอื่ รองรบั ความตอ้ งการของมนษุ ย์ กลา่ วอกี นยั หนงึ่ คอื มนษุ ยจ์ ำ� เปน็ รอยเทา้ นิเวศ) จะตอ้ งควบคมุ อตั ราการเตบิ โตของประชากร ลดระดบั การบรโิ ภค เลกิ ใช้ทรัพยากรธรรมชาตอิ ย่างสนิ้ เปลือง และปรบั เปล่ยี นพฤติกรรมให้ ปจั จบุ นั คณะผจู้ ดั ทำ� ดชั นี HPI นำ� โดย นคิ มารค์ ส์ (Nic Marks) เป็นมิตรกับสิง่ แวดล้อมมากข้ึน ก่อนทีจ่ ะไม่มโี ลกให้มนุษย์อาศัยอยู่ ก�ำลังพัฒนาวิธีวัดและค�ำนวณดัชนตี ัวน้ีอย่างต่อเน่ือง และเดินสาย บรรยายไปท่ัวโลกเพื่อเกล้ียกล่อมให้ผู้ก�ำหนดนโยบายน�ำดัชนตี ัวนี้ ผลการคำ� นวณดัชนี HPI ของ New Economics Foundation ไปใชแ้ ทนทห่ี รอื อยา่ งนอ้ ยกค็ วบคไู่ ปกบั ดชั นแี บบ ‘แยกสว่ น’ ทม่ี กั จะ ในปี 2006 ของ 178 ประเทศท่วั โลกแสดงให้เห็นวา่ ไมม่ ีประเทศ มองเหน็ แตม่ ิติเศรษฐกิจ (เช่น GDP) ในการก�ำหนดนโยบายพัฒนา ใดทีไ่ ด้ระดบั “ด”ี (สีเขียว) ในดชั นที งั้ สามตวั ท่ปี ระกอบกนั เปน็ HPI ในรอบหลายสบิ ปีที่ผา่ นมา. ตามหลกั เกณฑข์ องคณะผจู้ ดั ท�ำดังดงั ตารางท่ี 1 ผลลัพธท์ น่ี า่ สนใจคือ ประเทศท่ีมีดัชนี HPI สูงที่สดุ ในโลก 20 อันดบั แรกส่วนใหญ่เป็นประเทศท่มี ีลกั ษณะเปน็ หมูเ่ กาะ มี “รายได้ ปานกลาง” ตามนิยามของธนาคารโลก และอยูใ่ นทวีปอเมริกากลาง ทะเลคารบิ เบยี น และอเมรกิ าใต้ ในบรรดาประเทศเอเชยี สามประเทศ ทตี่ ิด 20 อนั ดบั แรก คือ เวียดนาม ภูฏาน และฟิลิปปนิ ส์ ภฏู านเป็น ประเทศเดยี วทมี่ ดี ชั นอี งคป์ ระกอบระดบั “ด”ี (สเี ขยี ว) ถงึ สองในสาม สีแ่ ยกไฟเขียว Green Intersection

62 กนั ยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 (ตTาaรbาlงe 11) แดงเลือดหมู แดง เหลอื ง เขียว Blood Red Red Yellow Green ความพอใจในชวี ิต < 5.5 (ไมพอใจ) 5.5-6.7(ปานกลาง) 6.7 > (พอใจ) Life satisfaction (dissatisfied) (medium) (satisefi d) ความยนื ยาวของชีวิต < 60 (ไมด ี) 60-75 (ปานกลาง) 75 > (ด)ี Life expectancy (poor) (average) (good) รอยเทา นิเวศ > 5 โลก > 2 โลก 1-2 โลก < 1 โลก (Footprint) planets planets planets planet An interesting finding of the study is that the top 20 countries with the highest HPI are island states with “medium income” as defined by the World Bank and located in Central and South America and the Caribbean. Only three Asian countries made it to the top 20. They are Bhutan, the Philippines and Vietnam. Bhutan is the only country which earned ‘’good’’ (green) rating in two of three components – life satisfaction and ecological foot- print. (See Table 2) When plotting the HPI against the Gross Domestic Product (GDP) per capita, the graph shows that a rise in GDP per capital does not translate into higher HPI. (See Illustration 1) The HPI findings indicate clearly that economic wealth of a country which normally leads to healthy and long-living population does not guarantee that they are happier than people in poorer countries. Worse still, modernization carries a high price tag in terms of natural capital (and degraded environment is a cause of people’s unhappiness). For instance, people in the U.S. and Western Europe enjoy long life expectancy and life satisfaction but that has been achieved with a high “capital cost” in terms of ecological footprint. In the world where most people still think in a “piece- meal” fashion, the HPI is a powerful mirror that reflects the mistakes of the “segregated” approach which domi- nates many world leaders. It inspires us to see the inter- connection of the economic (as reflected in the life expec- tancy), social (in life satisfaction) and environmental (eco- logical footprint) aspects. The HPI team, led by Nic Marks, continues to develop methodologies to measure and calculate the index. And the team members have been giving lectures around the world, hoping to convince policy makers to make use of this index in place of or at least along with the “segre- gated” index that reflects the economic dimension (such as GDP) over the past several decades.

ขา้ มฟา้ ACROSS THE SKY กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 63 ธฮริปรปม้ีช–าตเิแสล้นะทอานงาคคนื ตสู่ รญั จวน ทวีวฒั น์ The Hippies: Journey Back to Nature and Forward Ranjuan Thaweewat IMAGINE A WORLD WHERE HUMANS ถ้ามนุษย์บนโลกไม่ได้เกิดมาเพ่ือแสวงหา ไฟจาก WERE BORN without curiosity, a will to น�้ำมือกองแรกคงไม่ถูกจุดข้ึน อาจไม่มีค�ำว่า experiment, or the urge to explore to mark new สงครามและสนั ตภิ าพ ธรรมชาตแิ ละโลกอาจไมเ่ ดนิ boundaries.  The first fire might not have been มาสวู่ ิกฤตเช่นวนั น้ี lit. We might not have experienced war or come to know peace. The earth and nature might not และแมป้ ระวตั ศิ าสตรข์ องมนษุ ยจ์ ะเกดิ การแสวงหาดว้ ยการขบถ have a crisis that we face today.  มอิ าจนบั ครง้ั แตจ่ ะมขี บถหนไหนทบี่ นเสน้ ทางแตง่ แตม้ สสี นั เพรดิ แพรว้ อยทู่ า่ มกลางคำ� ครหาวา่ ไรข้ อบเขต ไรแ้ กน่ สาร ไรร้ ะเบยี บ ไรจ้ ดุ หมาย And while the world’s history is full of rebellions in จากสายตาคนสว่ นใหญไ่ ดถ้ งึ เพยี งน้ี search of a better world, one would be hard-pressed to find a rebellion that was as colorful and enlightened or, วฒั นธรรม “ฮิปป”ี้ จงึ กลายเป็นปรากฏการณส์ ะเทือนสังคมใน in the eyes of many, as purposeless and anarchical as the สหรัฐอเมริกา ยุโรป สังคมประเทศอืน่ ๆ รวมท้ังในสงั คมไทยด้วย “Hippie” subculture. Be that as it may, the Hippie rebellion had become a historic phenomenon that shook the United States, Europe and the world at large including Thailand.

64 กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 พลตรี ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช เคยวิจารณ์ในหนงั สือพิมพ์ ภาพจาก eaobjets.ifles.wordpress.com-2 สยามรัฐ ปี 2514 ว่า “ฮิปปี้ คือลัทธิหนง่ึ ...ระเบียบแบบแผนคือ วัฒนธรรมของโลก ฮิปปี้ไม่ยอมรับ จะหาอะไรท่ีเป็นส่ิงจงใจเจตนา Photo from eaobjets.files.wordpress.com-2 ท�ำก็ไม่ได้ เพราะความจงใจเจตนานน้ั เป็นวัฒนธรรมของโลก” ภาพจาก Earth Day-weblogs.baltimoresun.com การประท้วงเรยี กร้องใหม้ ีการปฏริ ปู ’รงค์ วงษส์ วรรค์ เคยจรดปากกาไวใ้ นหนงั สอื “หลงกลนิ่ กญั ชา” เรอื่ งสงิ่ แวดล้อมในวนั ค้มุ ครองโลก ตีพิมพ์ปี 2512 นิยามฮปิ ปี้วา่ “ผูเ้ ปน็ ศตั รกู บั ความเจรญิ ทางวัตถุ ตอ่ ตา้ นความละโมบและความอจิ ฉารษิ ยาอาฆาต เรง่ เรา้ เพอ่ื เกอ้ื กลู เพอ่ื น Photo from Earth Day-weblogs.baltimoresun.com. Protesters call for มนุษยใ์ นโลก ปฏเิ สธความฟงุ้ เฟอ้ ความสะอาดและความเรียบร้อย environmental protection on Earth Day. การเป็นซ้าย ไม่ตัดสินด้วยความรุนแรงแต่รักสงบ นอบน้อมถ่อม ตนและเทิดทูนความเป็นเพื่อน เป็นปรปักษ์กับงานโดยประท้วงด้วย และเพราะไม่สามารถเข้าใจถึงค่านิยมของพ่อแม่ท่ีเน้นความ ความขเี้ กยี จ … นำ� ตนเขา้ ถงึ เสรภี าพแหง่ ความรกั และกามารมณ์ …” สำ� คญั ของเงนิ สถานภาพทางสังคม และความสำ� คัญของการท�ำงาน หนกั ย่ิงไม่อาจปฏิรูปสังคมได้ดังใจนกึ พวกเขาจึงประสานกับการ สมศกั ด์ิ เจยี มธรี สกลุ นกั ประวตั ศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ เคล่ือนตัวของชนชั้นกลางและชนช้ันล่างในเมือง เริ่มเคลื่อนไหว อดตี แกนนำ� นกั ศกึ ษาธรรมศาสตร์ 1 ใน 18 ผถู้ กู จบั กมุ จากเหตกุ ารณ์ ขบวนการต่อสู้ครั้งใหญ่โดยทยอยกันปลีกตัวออกนอกสังคม หลบ เรยี กรอ้ งประชาธปิ ไตย 6 ตลุ าคม 2519 เคยใหส้ มั ภาษณว์ า่ “กระแส หลีกออกจากอ�ำนาจรัฐ อ�ำนาจส่ือ อ�ำนาจเงิน และระบบการศึกษา วรรณกรรม-แสวงหา ไล่ตั้งแต่พระจันทร์เสี้ยวของสุชาติ สวัสด์ิศรี ต่อต้านสังคมอเมริกันที่คนรุ่นพ่อแม่ละทิ้งจิตวิญาณมุ่งสู่วัตถุนิยม วิทยากร เชียงกูล สุรชัย จันทิมาธร นิคม รายวา จรลั ดษิ ฐาอภชิ ยั ปฏิเสธระเบียบแบบแผนของสังคม ต่อต้านอำ� นาจและความรุนแรง กลมุ่ สภาหนา้ โดมยุคแรก เสกสรรค์ (ประเสริฐกุล) มีพ้ืนฐานมาจาก พยายามแสวงหาทางออกใหม่ สร้างวิถีชีวิตแบบใหม่ท่ีเป็นอยู่ง่ายๆ กระแสนี้ พวกนี้เขาโตข้ึนมาเอง ส่วนมากจะได้รับอิทธิพลจากฝร่ัง รกั เพอื่ นมนุษย์ รกั ธรรมชาติ กระแสพวกฮปิ ป”้ี ฮิปปี้จับกลุ่มแสวงหาอิสรภาพอยู่ตามสวนสาธารณะและข้าง นอกจากคำ� นยิ ามฮปิ ปเ้ี ปน็ ศพั ทไ์ ทยอนั งดงามวา่ “บปุ ผาชน” ยงั ถนนปะปนกันท้ังหญิงชาย ปล่อยกายให้เป็นไปตามธรรมชาติ ไม่ มกี ลนิ่ อายของบปุ ผาชนอกี มายมายในประเทศไทยทฉ่ี ายภาพอทิ ธพิ ล ตัดผม สวมเส้ือผ้าเก่า เสพยา ร้องร�ำท�ำเพลง ไม่สะสมทรัพย์สิน แบบฮิปปีท้ ข่ี ยายเขา้ มาสู่สังคมและกล่มุ นกั ศึกษาผ่านการแต่งตวั เสื้อ ท�ำงานพอประทังชีพ ขอทานให้พอกิน ด�ำรงชีวิตภายใต้ความคิดว่า ยบั กางเกงยีนส์ รองเทา้ ยาง สะพายย่าม แนวคดิ เร่อื งเสรภี าพ และ สิ่งที่มนุษย์ต้องการไม่ใช่การสร้างระบบอารยธรรมที่ยิ่งใหญ่ สร้าง ความต้องการสร้างวฒั นธรรมใหมใ่ ห้กบั สังคม กฎเกณฑ์ข้ึนมากมาย หรือสร้างรัฐสวัสดิการ แต่สิ่งที่มนุษย์ต้องการ สงั คม สงคราม การแสวงหา เศรษฐกจิ วกิ ฤตของโลก ฮิปป้ี เชอ่ื ม จริงๆ คือ เสรีภาพ อิสรภาพ และความสุข โยงกันอยา่ งไร พวกเขาจงึ ถกู อธบิ ายวา่ เปน็ พวก “ฮปิ ป”้ี มาจากคำ� วา่ “ฮปิ สเตอร์ แท้จริงอาจมองภาพใหญ่ๆ ผ่านความสัมพันธ์ในทุกมิติของโลก (hipster)” หมายถงึ พวกทที่ ำ� ตวั ตา่ งจากคนสว่ นมากในสงั คม คือการด�ำเนนิ ชีวิตของคนต้องเผชิญหน้ากับการพลิกผันข้ึน-ลงของ วฏั จกั รทางเศรษฐกจิ และการเมอื งในระดบั ประเทศ และยงั ตอ้ งเผชญิ ในช่วงนน้ั ฮิปปี้พยายามสร้างชุมชนเล็กๆ ในอุดมคติให้เป็นจริง กับวงจรพลิกผนั ระดบั โลก โดยรบั แนวคิดตะวันออก เชน่ แนวคิดของกฤษณะมูรติ และแนวคิด แบบเซ็น พวกเขาจับกลุ่มกันอยู่แบบคอมมูน กินอยู่ใช้สอยร่วมกัน นบั ตง้ั แตศ่ ตวรรษท่ี 14 ถงึ 15 ระบบเศรษฐกจิ โลกไดส้ ถาปนา ชว่ ยกันท�ำสวนครวั ปลกู ผกั แบง่ ความรับผิดชอบ ทรัพย์สมบัติ และ ตนขึ้นมาอย่างเปน็ ระบบมียโุ รปเป็นศูนย์กลางด้วยการปฏวิ ตั ิดา้ นการ ความรักกันอยา่ งทวั่ ถึง บางคนออกไปท�ำงานหาเงนิ นอกบ้านเพ่อื เอา สื่อสาร การขยายตัวของการค้า วัฒนธรรม รวมถึงการท�ำสงคราม มาใช้รว่ มกนั ในคอมมูน ปล้นชิงและล่าอาณานิคม จนถึงการเผชิญหน้าทางชนชั้นระหว่าง กรรมมาชีพกับชนช้ันนายทุนในช่วงพัฒนาอุตสาหกรรม ผ่านมาหลัง สงครามโลกครงั้ ที่ 2 เกดิ ระบบทนุ นยิ มและสงั คมนยิ มทส่ี ามารถสรา้ ง ระบบอารยธรรมทป่ี ระสานผลประโยชนท์ างชนชน้ั เชน่ การสรา้ งรายได้ ระบบรฐั สวสั ดกิ าร จนทำ� ใหก้ ารตอ่ สทู้ างชนชน้ั เบาบางลง กระทงั่ ในช่วงยคุ ทศวรรษ 60 จนถึง 70 ขณะทโ่ี ลกก�ำลังกา้ ว กระโดดไปสู่ความวิวัฒนาการด้านอุตสาหกรรมและวิทยาศาสตร์ ขนานใหญ่ แตห่ น่มุ สาวอเมรกิ นั เร่มิ เอือมระอาสงั คมชนช้นั กลางและ ชนชั้นสูงกว่านน้ั จากความฟุ้งเฟ้อฟุ่มเฟือยของวัตถุนิยมที่ทำ� ให้คน ตกเป็นทาสทั้งในด้านความคิดและการกระท�ำ ผลักดันคนห่างไกล จากธรรมชาติที่แท้จริงไปสู่ส่ิงท่ีปลอมแปลงหลอกลวงมากข้ึนจนหา ตัวตนตนเองไม่เจอ

กนั ยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 65 ภาพจาก www.abc.net.au Photo from www.abc.net.au Former prime SOCIETY, WAR, QUEST, ECON- minister MR Kukrit Pramoj OMY AND GLOBAL CRISIS – how commented in his Siam Rath newspaper in 1971: do these interconnect with the hippies? “Hippie is a cult.… Orderliness is a global culture. But the hippies refuse to embrace it. They can’t find any We may look at this as a big pic- purpose in anything they do because purposefulness is ture of relationships in all dimensions. a world culture.”  That is, a person going through life Writer extraordinaire ’Rong Wongsawan, in his must face the ups and downs of the book “Long Klin Ganja” (Obsessed with the Ganja’s economy and politics at the national Smell) published in 1969, defined “hippie” as “an arch enemy to capitalism, a rebel to greed and lust, an instant as well as global level. savior to mankind, who rejects materialism, cleanliness, Commercialism emerged for the orderliness and adores the philosophy of the Left. They reject violence as a means to resolve conflicts, first time during the period between are peace loving and humble, and value friend- the 14th and 15th centuries with ships. They are opposed to everyday’s work and protest it Europe at the center of a commu- with laziness as a pathway towards freedom of love and nication revolution, trade and cul- sex.…”  tural expansion, and colonization Somsak Chiamthirasakul, a well respected histo- rian at Thammasart University and one of the 18 stu- with one of the effects being a dent protestors who were arrested on October 6, 1976, fierce confrontation between the once said in an interview that the Thai literature in the “proletariat” and the “capitalist”. “quest-for-truth” genre by well-know personalities such After the Second World War, socialism as Suchart Sawadsri, Wittayakorn Chiangkul, Surachai and capitalism both managed to find a compromise Janthimathorn, Nikom Raiwa, Jaran Dittha-apichai and within their respective social order that provided income Seksan Prasertkul “all have been influenced by this west- and social welfare to their citizens, thus alleviating inter- ern trend and hippie philosophy.”  nal class conflicts. In Thai, hippie is given an aesthetic definition as Although during the period between 1960s to1970s “buppa chon” or “the flower people”.  University stu- human have seen a great leap in advancement of tech- dents and teenagers readily embraced the idea of “flower nology and science, young Americans began to express people” through their dress in jeans, wrinkled shirts and their dissatisfaction with the dominant way of life propa- sandals, and carried cloth satchels. They were fascinated gated by the middle and higher classes. They began to by new ideas of freedom and social revolution. recognize that their thought and action had become slave to excessive materialism, which took them away from nature, losing themselves in unnatural decadence. As they became alienated from their parents’ norms and values that stressed the importance of money, social standing and hard work, they joined with other disil- lusioned middle-income and disenfranchised lower- income people in a movement that took them away from the mainstream society and all institutions and values associated with it – the state, the media, money and edu- cation. They rejected the prevalent social order, power and violence and sought new way of life that was simpler, more gentle and closer to nature. Believing in peace, freedom, and happiness, the hip- pies gathered around parks and streets living as close to the natural state as they could. They wore old clothes, took drugs, sang and danced, refused to accumulate wealth by doing little work or begging to sustain them- selves day by day under the notion that man did not need a great “civilization” and a whole lot of rules; all he needed were freedom, liberty and happiness. They were called “hippies” from the word “hipster”, which means people who behave differently from those in the mainstream society. ขา้ มฟ้า Across the Sky

66 กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 มาในช่วงที่อเมริกาท�ำสงครามเวียดนาม ความรุนแรงคร้ังน้ีได้ ฮิปปย้ี งั เป่ียมพลงั แทรกซึมเข้าไปมีอทิ ธิพลตอ่ วัฒนธรรมหลกั ทงั้ ต่อ ผลกั ดันให้ชาวฮิปป้ี ซึ่งแสวงหาสนั ติภาพและเสรีภาพ เริ่มขบวนการ วงการวรรณกรรม ศลิ ปะ ดนตรี แฟช่ัน บนั เทิง ขบวนการบุปผาชน ต่อต้านสงคราม จนเกดิ คำ� ขวญั “Make Love, Not War” ทอ่ี ยยู่ ้งั เหล่าน้ียังสืบต่อมาในสังคมอเมริกันและสังคมท่ัวโลก กลุ่มชนฮิปปี้ ยืนยงมาจวบจนปัจจุบัน เปลี่ยนบทบาทไปเป็นกลุ่มชนนกั อนุรักษ์ท่ีสร้างความตื่นตัวในเร่ือง นิเวศวทิ ยา ปัญหาสง่ิ แวดล้อม สทิ ธิมนุษยชน และสรา้ งความสนใจ แต่แรงต่อต้านของกลุ่มขบถฮิปปี้หาได้มีอ�ำนาจอย่างเพียงพอ ตอ่ หลกั ปฏบิ ตั ทิ างจติ สายตา่ งๆ ทงั้ ยงั สรา้ งสงั คมทม่ี คี วามระแวดระวงั เงามดื แหง่ สงครามไดข้ ยายความแปลกแยกตอ่ สงั คมทมี่ อี ตุ สาหกรรม ตอ่ ความซอื่ สตั ยส์ จุ รติ เจตนาดรี า้ ยของผนู้ �ำทางเศรษฐกจิ และการเมอื ง และเทคโนโลยเี ปน็ แรงขบั เคล่ือนมากยง่ิ ขึน้ จงึ เกดิ กระแส “ย้อนคนื …ทุกวนั นดี้ อกไมท้ ข่ี บถยงั ได้รบั การกล่าวขาน สู่ธรรมชาต”ิ (Back-to-Nature Movement) ซงึ่ มีประกายมากอ่ น หน้านนั้ ยาวนาน ในวนั ทกี่ ระแสโลกมงุ่ สกู่ ารท�ำลาย จรงิ หรอื ทที่ กุ เศษเสยี้ วในชวี ติ ผ้คู นมคี วามหมายย่งิ ใหญใ่ นทางประวตั ิศาสตร์ และจะสามารถสรา้ ง ภาวะมลพิษจากอุตสาหกรรมผลักดันให้ผู้คนจ�ำนวนมากหัน ความหมายไดใ้ นอนาคต ไปสู่วิถีความเป็นอยู่ที่ใกล้ชิดกับธรรมชาติมากข้ึน มีการท�ำเกษตร อนิ ทรยี ์ และก่อเกิดของรา้ นอาหารสขุ ภาพ รวมถึงความสนใจใหมท่ ี่ ดร.เทียนชัย วงศ์ชัยสุวรรณ ผู้อ�ำนวยการสถาบันวิถีทรรศน์ มงุ่ สู่พลังงานทางเลอื กอย่างแพร่หลาย เจ้าของนามปากกา “ยุค ศรีอาริยะ” หนง่ึ ในผู้หยิบยกแนวคิดเรื่อง โลกาภิวัฒน์ และทฤษฎีระบบโลกเข้าสสู่ ังคมไทยตงั้ แต่ปี 2537 มคี ำ� ในปีค.ศ. 1970 “วนั คมุ้ ครองโลก” (Earth Day) ก�ำเนดิ ขึน้ ใน อธิบายทีเ่ ปยี่ มไปดว้ ยความหวังว่า ในโลกปัจจบุ นั มีสายธารใหญ่สอง อเมรกิ า โดยมวี ฒุ สิ มาชกิ เกยล์ อรด์ เนลสนั เปน็ ผผู้ ลกั ดนั เพอ่ื ใหก้ าร สายท่ีก�ำลังเคลือ่ นตัวแบบสวนกระแสกันอย่างรุนแรง มีสิง่ แวดลอ้ มทด่ี แี ละยั่งยนื เป็นวาระแห่งชาติ สายธารย่ิงใหญ่สายหนงึ่ เราเรียกว่า โลกาภิวัฒน์จากเบ้ืองบน วันที่ 22 เมษายน วันค้มุ ครองโลกทีเ่ กดิ ขน้ึ เป็นครั้งแรกนนั้ คน มีพลังครอบโลกด้วยการปล้นชิง-ทำ� ลายล้างทรัพยากร และปล้นชิง อเมรกิ นั กว่า 20 ล้านคนท่ัวประเทศพรอ้ มใจกันออกมาเรียกรอ้ งการ ภาพจาก goddessofcake.wordpress.com Photo from goddessofcake.wordpress.com ปฏิรูปเร่ืองส่งิ แวดลอ้ ม หลงั จากนน้ั กระแสการอนุรกั ษส์ ง่ิ แวดล้อม ความมงั่ คง่ั จากประชาชนทวั่ โลกในอตั ราเรง่ เปน็ สายธารแหง่ สงคราม ก็แพร่กระจายไปท่ัวโลก และวันคุ้มครองโลกก็กลายเป็นวันส�ำคัญ และจะนำ� โลกไปสูค่ วามตาย วนั หนง่ึ ของสหประชาชาติ บปุ ผาชนไดบ้ านสะพรง่ั ตง้ั แตย่ คุ ซกิ ตี้ (ครสิ ตทศวรรษ 1960) แตพ่ อ อีกสายธารหนง่ึ คอื พลังประชาชนทตี่ ่อต้านกระแสโลกาภวิ ัฒน์ ย่างเขา้ กลางทศวรรษท่ี 70 ปลายยุคอตุ สาหกรรม สงครามเวยี ดนาม และการทำ� ลายสงิ่ แวดลอ้ ม ซงึ่ เปน็ พลงั ทก่ี ระจดั กระจาย มขี นาดเลก็ ๆ สิ้นสุด สถานการณภ์ ายในประเทศค่อยคลายความตึงเครียดลง การ ก่อตัวขึ้นตามจุดต่างๆ ทั่วโลก ซ่ึงเรยี กวา่ โลกาภวิ ัฒนจ์ ากเบ้อื งลา่ ง ต่อสู้เรื่องสิทธิมนุษยชนอ่อนก�ำลัง รวมถึงการเกิดขึ้นไม่หยุดย้ังของ เทคโนโลยสี มยั ใหม่ท�ำให้พลังของชนชั้นกรรมาชพี ถดถอยลง อำ� นาจ สายธารสองสายนก้ี ำ� ลงั กอ่ ตวั ขน้ึ เผชญิ หนา้ กนั ในชว่ งทรี่ ะบบโลก ของสื่อและบันเทิงฉดุ กระชากเยาวชนแม้กระทั่งปัญญาชนออกจาก ทงั้ ระบบวกิ ฤตใหญ่ รนุ แรง และไรท้ างออก ซง่ึ จะผลกั ใหเ้ กดิ การปฏวิ ตั ิ โลกของการตอ่ สู้ ดอกไมใ้ นชว่ งทศวรรษ 60 ถงึ 70 คอ่ ยๆ ปลดิ กลบี ทางด้านภูมิปัญญาและการสร้างสรรค์วัฒนธรรมโลกคร้ังใหม่ เพราะ แห้งเฉา คอมมูนในอุดมคติสลายตวั ฮปิ ปี้ต่างแยกย้าย เหลือไวเ้ พยี ง ทฤษฎีระบบโลกเชื่อวา่ ในยามที่โลกวกิ ฤตใหญ่และรุนแรงขึน้ เร่อื ยๆ เมล็ดพันธุ์ในหัวใจท่หี อบหิว้ กระจดั กระจายหยง่ั รากไปท่วั ทุกแหง่ หน วิกฤตเหล่าน้ีในท่ีสุดจะท�ำให้ศูนย์ของระบบเศรษฐกิจโลกพังทลาย ลง และในทางกลับกันการปฏิวัติทางภูมิปัญญาและวัฒนธรรมโลก จากอดีตของชนกลุ่มหน่ึงท่ีกล้าละท้ิงวัฒนธรรมเกิดสู่การ ใหม่ รวมทงั้ การประสานพลงั ชมุ ชนเลก็ ๆ ทวั่ โลกเขา้ ดว้ ยกนั จะกลาย แสวงหา หลุดกรอบเสรที ี่ถูกขดี กนั้ และรุงรงั ไดใ้ จ ปจั จบุ นั วัฒนธรรม เป็นพลงั ทย่ี ่ิงใหญ่และน�ำมาซ่งึ การสรรคส์ รา้ งอารยธรรมโลกใหมไ่ ด้ ภายใต้โลกที่ธรรมชาติและจิตวิญญาณผู้คนยังถูกกดขี่บีบค้ัน อาจจะมกี ล้าใหม่ท่ีรว่ มกันแตกกงิ่ แตกใบออกดอกผลิบานไดเ้ สมอ

กนั ยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 67 Hippies tried to embrace certain eastern philoso- ภาพจาก farm3.static.ilf ckr.com Photo from farm3.static.flickr.com phies element like that of Zen and Jiddu Krishnamurti’s way of thinking. They would live together almost like an In this time of troubles when the world is inching extended family, growing their own food, sharing respon- toward destruction, are we the common people still play- sibilities, properties and belongings. Some of them even ers in shaping our history and building a better future? went out to work outside their communes and came back to share their incomes. Thianchai Wongsuwan, a writer-intellectual known as “Yuk Sri-ariya”, was one of the first who talked about The appeal for freedom and peace was very much globalization and the theory of world system since 1984. ignited by America’s decision to go to war with Vietnam, He explains that the world today has two counter-forces. leading to a mass anti-war movement and the famous phrase “Make Love, Not War” that is still being cited One is globalization that has dominated the world today. with its power to exploit and destroy natural resources and rob people of their wealth at an exponential rate. It But their anti-war rallies had not stopped the sinister is a force of wars, leading to Armageddon. shadow of the war from expanding, further alienating them to the power of industrialization and technology, Another force is the anti-globalization movement thus driving them to seek peace from nature. This cou- powered by people at the grassroots. The movement pled with the widespread threats of industrial pollution is small and scattered all over the world and may be had convinced many to seek to live closer to nature and regarded as globalization from bottom up. helped popularized the “Back to Nature Movement” that had long been practiced by a small number of fol- These two forces are about to face off. As the world lowers until then. is facing a series of major crises and coming to a dead end, it will lead to a revolution of human wisdom and The movement had given birth to Earth Day in 1970 creation of a new world culture. This is based on the spearheaded by Senator Gaylord Nelson to push for bet- theory of world system which states that as the crises ter and sustainable environment as a national agenda. become ever more critical, they would cause the collapse of the world economy while at the same time galvanize On April 22 of that year when the first Earth Day and unite all the small pockets of grassroots power to was cerebrated, 20 million Americans joined the nation- become a major power that will build a new civilization. wide event to demand environmental reform. Since then the environmental movement has spread across the earth In a world where nature and people’s spirit are con- and soon afterwards the United Nations made it one of stantly under oppression, there will come a time when the important days of observance. the buds of new creativity will break out and bloom. BY THE MID-1970S AS THE WORLD ENTERED THE POST-INDUSTRIALIZATION ERA and the Vietnam War came to an end, the social tension had lessened and the human rights movement lost much of its steam. The rapid development of new technology had weakened the bargaining power of the working class. The media and entertainment industry took away the will of the youth and intellectuals to fight on. The flow- ers that bloomed in the 60s and early 70s slowly wilted, the utopian communes disintegrated and the flower chil- dren scattered, taking with them seeds of a new world in their hearts to sow them once again in another place at another time. Although the Hippie Movement which had shown the world a culture that had no boundaries, the desire to live in peace, the people who were not afraid to change and break old traditions had stopped, its culture still exists strong and influential within our society in the form of literature, arts, music, fashion, and entertainment. Many hippies have transformed themselves into activists work- ing for natural conservation, respect for human rights and interest in the spiritual, and contributed to a society that is more politically aware. Today the flowers continue to live on. ข้ามฟ้า Across the Sky

มหงิ สานอ้ ย LITTLE MAHINGSA68 กันยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 แจาหกง่ วกชั าพรเืชพน่ิม�้ำม..ูล.สควู่ า่ ถิ ี อภิชาติ ใจอารยี ์ พ่ีเลย้ี งโครงการมหิงสาสายสืบ ชมรม อาสาสมัครพิทักษส์ ่ิงแวดลอ้ ม, โรงเรียนสาธิต แห่งมหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ วิทยาเขตก�ำแพงแสน ชมรมอาสาสมัครพิทักษ์สิ่งแวดล้อม โรงเรียนสาธิตแห่ง เจ้าอาวาสวดั และคุณตาแลม่ สามงามไพร (อายุ 94 ปี ปัจจบุ นั มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตก�ำแพงแสน จังหวัด เสยี ชวี ติ แลว้ ) เปน็ ผใู้ หข้ อ้ มลู เชงิ ประวตั ศิ าสตร์ ทำ� ใหเ้ ดก็ ๆ ไดเ้ ขา้ ใจ นครปฐม เกิดจากการรวมตัวของเดก็ ๆ ทมี่ ีใจรักและเหน็ ความ และเหน็ ถงึ ความสำ� คญั ของคลองทา่ สารตอ่ วถิ ชี วี ติ ของชมุ ชนยงิ่ ขน้ึ ส�ำคัญของทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม โดยน�ำเอา กระบวนการของโครงการมหิงสาสายสืบ 4 ขั้นตอน มาเป็น คลองท่าสาร-บางปลา คาดว่ามีมาต้ังแต่สมัยทวารวดี เป็น แนวทางในการเขา้ ไปสัมผสั และศกึ ษาสภาพแวดลอ้ ม ลำ� คลองธรรมชาตทิ ีเ่ ชอ่ื มระหว่าง 2 แมน่ ้�ำใหญ่ของประเทศ คือ แม่น้�ำแม่กลองและแม่น้�ำท่าจีน ชาวบ้านจึงใช้ล�ำคลองเป็นเส้น เริ่มต้นด้วยการออกค้นหาพ้ืนที่ทางธรรมชาติในเขตอ�ำเภอ ทางสัญจรทางน้�ำ เป็นเส้นทางในการรบในอดีต และเป็นแหล่ง ก�ำแพงแสนท่ีอยู่โดยรอบโรงเรียนไม่เกิน 3 กิโลเมตร เมื่อเด็กๆ น้�ำส�ำหรับการด�ำเนินชีวิตของชาวชุมชนท้ังอุปโภค-บรโิ ภคและ ได้เข้าไปส�ำรวจพ้ืนที่ คลองท่าสาร-บางปลา บริเวณวัดก�ำแพง ประกอบอาชพี เกษตรกรรมเปน็ หลัก แสน ตำ� บลรางพิกุล และบริเวณวดั สว่างชาติประชาราษฎร์บำ� รงุ ต�ำบลก�ำแพงแสน ก็ได้รับความเมตตาเป็นอย่างดีจาก องค์การ การลงพื้นที่ส�ำรวจและตรวจสอบคุณภาพของน�้ำอย่างต่อ บรหิ ารส่วนต�ำบลทง้ั สองแห่ง โดยทา่ นนายกองค์การบริหารสว่ น เน่อื งในชว่ งเวลาประมาณ 2 เดือน ทำ� ใหพ้ วกเราพบวา่ คลองทา่ ต�ำบลรางพิกุลได้อ�ำนวยความสะดวกในการลงพื้นท่ีชุมชน ส่วน สาร-บางปลา จัดเปน็ แหลง่ นำ้� ผวิ ดินประเภทท่ี 3 คอื เปน็ แหลง่ น้�ำที่ได้รับน�้ำทิ้งจากกิจกรรมบางประเภท และใช้เพ่ือการอุปโภค

กันยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 69 Add Values to Floating Weeds Aphichart Jai-ari, Advisor to the Mahingsa Detectives Project of the Environmental Protection Volunteers Club at the Demonstration School of Kasetsart University’s Kamphaeng Saen Campus A group of environmentally aware stu- We found that the canal was clogged with dents at the Demonstration School floating weed, particularly morning glory and hya- of Kasetsart University’s Kamphaeng cinth, hampering traveling and degrading water Saen Campus have got together to form quality. The club held a meeting to discuss ways to the Environmental Protection Volunteers restore water quality and explore sustainable use Club and adopted the four-step process of the of the water resource. Everyone chipped in with Mahingsa Detectives Project. their opinions in a democratic manner. It was de- cided that they would collect the weed and turn it They started off by exploring a three-square- into something useful. kilometer area around their school in Nakhon Pathom’s Kamphaeng Saen district. They received Following the meeting, the little club members a helping hand from the local administration or- put their resolution into action. They collected ganizations when they conducted a survey of Ta hyacinths, chopped them up into pieces (about San-Bang Phla canal along the Kamphaeng Saen temple in Tambon Rang Pigun to Sawangchart Pracharatbumrung temple in Tambon Kamphaeng Saen. The temple abbots and the late Lam Sam- ngamprai (who recently passed away at the age of 94) provided historical background of how the ca- nal has been intertwined with the communities. The canal, dated back to the Dvaravati period, connects two main rivers — the Mae Klong and Tha Chin. In the distant past, it served as a strategic route in battles but has since been used as a local travel route. Villagers also use its water for con- sumption and farming. After a two months’ survey and test of water quality, we classified the canal as Type 3 surface water source as it receives wastewater from a number of activities and its water requires treat- ment for consumption and agricultural activities. However, the canal is teeming with fish and aquatic animals, particularly around the piers at the two temples. มหงิ สานอ้ ย Little Mahingsa

70 กันยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 บรโิ ภคที่ต้องผ่านการฆ่าเชื้อโรค และเพ่ือกิจกรรมทางการเกษตร รบั โอกาสจากทางโรงเรยี นใหบ้ อกเลา่ ประสบการณใ์ นการลงพนื้ ท่ี แต่คลองแห่งนกี้ ็ยังมีปลาและสัตว์ต่างๆ อาศัยอยู่อย่างมากมาย อปุ สรรคทส่ี ามารถฝา่ ฟนั มาไดด้ ว้ ยพนื้ ฐานของการเขา้ ใจซงึ่ กนั และ โดยเฉพาะปลาจอดและปลาตะเพียนหางแดง-หางขาวท่ีสามารถ กนั และองค์ความร้ทู ่งี อกเงยมาจากการงลงมอื ทำ� งานดว้ ยตนเอง พบเห็นได้มากมายมหาศาลที่ท่าน�้ำวัดก�ำแพงแสนและวัดสว่าง อย่างแท้จริงให้แก่คณาจารย์และเพ่ือนนกั เรียน โดยการออกไป ชาตปิ ระชาราษฎร์บ�ำรุง พูดหน้าเสาธง มีการสัมภาษณ์เสียงตามสาย การจัดป้ายนิเทศ/ นทิ รรศการ ซึง่ ไดร้ ับคำ� ชมเชยและสร้างความสนใจอยา่ งมากจาก เมื่อพบว่าล�ำน�ำแห่งนก้ี �ำลังประสบปัญหาเก่ียวกับวัชพืชน้�ำ เพอื่ นนกั เรยี นและคณาจารย์ ซง่ึ ผใู้ หญใ่ จดขี องทางโรงเรยี นทเ่ี หน็ จ�ำพวกผักตบชวาและผักบุ้ง ซ่ึงเป็นอุปสรรคต่อการสัญจรไปมา ความส�ำคัญกับการท�ำงานลักษณะน้ียังให้ชมรมของเราเป็นแก่น และจะมีปัญหาต่อคุณภาพนำ้� ได้หากปล่อยไว้ พวกเราจึงกลับมา แกน (ตวั จรงิ เสยี งจรงิ ) ในการทำ� งานดา้ นการจดั การสงิ่ แวดลอ้ มใน ประชุมและเรียนรู้ร่วมกันกับพี่เล้ียงโครงการ เพื่อหาแนวทางใน โรงเรียน จนมสี ว่ นผลกั ดนั ใหเ้ กิดโครงการธนาคารขยะในโรงเรยี น การอนรุ กั ษล์ ำ� นำ� แหง่ นใ้ี หส้ ามารถคงคณุ ภาพและการใชป้ ระโยชน์ ขึน้ มาได้ ในปกี ารศึกษา 2552 ได้อย่างย่ังยืน โดยการให้ความส�ำคัญกับทุกความคิดเห็น ใช้ กระบวนการกลมุ่ ในการทำ� งาน และใช้วถิ ีแหง่ ประชาธปิ ไตยในการ การท�ำกิจกรรมเหล่าน้ีได้สร้างความภาคภูมิให้แก่เด็กๆ ที่ หาขอ้ สรปุ จนไดแ้ นวทางการอนรุ กั ษล์ �ำนำ้� แหง่ นโ้ี ดยการน�ำเอาสงิ่ ได้เป็นส่วนหนงึ่ ในการเป็นผู้ดูแลรักษาธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม ทเี่ ราเห็นว่าไม่มีประโยชนม์ าสรา้ งมลู คา่ และการดำ� เนนิ การบนเสน้ ทางมหงิ สาสายสบื ยงั ตอ่ ยอดและขยาย งานของชมรมฯ สู่การดำ� เนนิ งานในลักษณะอืน่ ๆ ดว้ ย ทงั้ นกี้ เ็ พอ่ื เด็กๆ จงึ ท�ำการเก็บผักตบชวาในลำ� นำ�้ มาทำ� นำ้� หมกั ชีวภาพ จุดมุ่งหมายเดียวกันคือ การเก็บรักษาทรัพยากรธรรมชาติและ โดยน�ำผักตบชวามาสบั ให้มีขนาดเล็กลง (ยาวประมาณ 1 น้วิ ) น�ำ สิ่งแวดลอ้ มให้สามารถคงอยู่ตามหลักการพฒั นาอยา่ งยง่ั ยนื มาผสมคลุกเคลา้ กบั กากนำ้� ตาลในอัตราสว่ น 3 : 1 แล้วจึงเอาหวั เชอ้ื จุลินทรียผ์ สมนำ้� ราดลงไปใหช้ ่มุ หมักไวใ้ นถงั พลาสตกิ ปิดฝา This is not the end of the story. The children สนทิ นานประมาณ 1 – 1.5 เดือน แล้วจึงกรองแยกเอานำ้� หมกั later shared their experience to friends and other ชวี ภาพออกมาสำ� หรับนำ� ไปเติมลงแหล่งนำ้� เพอ่ื การบ�ำบดั นำ้� adults at school. They told them about the obsta- cles they had faced, how they tackled them, and เม่ือน้�ำหมักของเด็กๆ ได้ท่ีแล้ว พวกเราได้ขออนุญาตเจ้า how they gained new knowledge. They also orga- อาวาสวดั กำ� แพงแสนและขอความรว่ มมอื จากชาวบา้ นทมี่ าทำ� บญุ ที่ nized an exhibition of their work which was received วดั เพอ่ื นำ� นำ�้ ปยุ๋ ชวี ภาพหรอื นำ้� จลุ นิ ทรยี ช์ วี ภาพไปเทลงลำ� นำ�้ ผล with interest and praise. Their club was later desig- ทไ่ี ดร้ บั จากกจิ กรรมอนรุ กั ษใ์ นครง้ั นจี้ ะชว่ ยทำ� ใหค้ ณุ ภาพของนำ�้ ใน nated to lead the school’s environmental manage- คลองทา่ สานดขี ึน้ มที ัศนียภาพนา่ มอง ช่วยลดปรมิ าณวัชพืชนำ�้ ment program, later resulting in the setting up of a เพ่ิมมูลค่าให้แก่ผักตบชวาท่ีใครๆ ต่างมองว่าเป็นตัวร้ายทำ� ลาย garbage bank project during the 2009 school year. แหล่งน�้ำไปได้ รวมท้ังยังสร้างความตระหนกั และจิตส�ำนกึ อันดี งามต่อแหล่งน้�ำ และการใช้ประโยชน์จากเศษเหลือใช้จากไร่นา The students have been proud that their activ- และบา้ นเรอื นแกช่ าวชุมชนไดด้ ว้ ย ities helped protect the environment and conserve nature. They have also expanded their Mahingsa เมื่อท�ำมาถึงขั้นตอนนี้แล้ว เด็กๆ ยังดำ� เนนิ งานกันต่อ โดย Detectives Project to cover other range of activi- ขยายผลการปฏบิ ตั ิงานส่เู พื่อนๆ และผู้ใหญ่ใจดีทงั้ หลาย โดยได้ ties with an aim to conserve natural resources and the environment to achieve sustainable develop- 1” long), mixed them with molasses at the ratio ment. of 3:1, soaked them with leavening agent and left them to ferment in a closed plastic bucket for over a month. Afterwards, the solid substances were filtered out leaving what had become “bio-organic liquid” that could be used to treat wastewater in waterways. The club members obtained permission from the abbot of Kamphaeng Saen temple to set up an operation there and asked temple goers to help them release the liquid into the canal. We believe that our activity would help improve the quality of the canal water and enhance the area scenery with decreased hyacinths in the water. More impor- tantly, we added value to a weed that was deemed useless and contributed to the locals’ increased awareness of the importance of good environment and the usefulness of waste.

กจิ กรรมกรม กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 71 เศรษฐกจิ เขียว เศรษฐกิจเราACTIVITIES OF THE DEPARTMENT Green Economy, Our Economy ปาฐกถา เร่ือง “Green Economy” โดย Keynote speech titled “Green นายสวุ ทิ ย์ คุณกติ ิ รัฐมนตรีว่าการกระทรวง Economy” delivered by Natural ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ้ ม เมื่อวนั ท่ี 6 Resources and Environment Minister สงิ หาคม 2552 ณ โรงแรมโนโวเทล โลตัส กรุงเทพ Suwit Khunkitti on August 6, 2009, at ภาวะโลกร้อนเป็นเรื่องที่ประเทศต่างๆ ท่ัวโลกให้ความ Novotel Lotus Hotel, Bangkok. ส�ำคัญและให้ความสนใจต่อปัญหาน้ีเป็นอย่างย่ิง แต่ผล Global warming has received increas- กระทบของสภาพ ภมู อิ ากาศทเี่ ปน็ วกิ ฤตของโลกในปจั จบุ นั เปน็ วกิ ฤต ing attention around the world. Its ซำ้� ซอ้ น ซง่ึ สง่ ผล กระทบตอ่ วกิ ฤตเิ ศรษฐกจิ ของโลก ขณะทที่ กุ คนหนั effects have become a perennial มาสนใจทางดา้ นเศรษฐกจิ มากกวา่ ปญั หารอบตวั ท�ำใหก้ ารปอ้ งกนั และ global crisis which has contributed แกไ้ ขปญั หาโลกรอ้ นหยดุ ชะงกั ไป หรอื วา่ ไมไ่ ดร้ บั ความสนใจเทา่ ทคี่ วร to the global economic crisis. But the ดงั นน้ั องคก์ ารสง่ิ แวดลอ้ มสหประชาชาติ หรอื UNDP ไดพ้ ยายามหา public spotlight has only been turned แนวทางแก้ไขปญั หาเรื่องวกิ ฤตเิ ศรษฐกจิ โดยการใช้แผนการกระตนุ้ to the economic crisis, putting the hotter earth on the เศรษฐกิจของประเทศต่างๆ ท่ัวโลก แต่เป็นการกระตุ้นเศรษฐกิจ sidelines. The United Nations Development Programme ที่จะมองข้ามปัญหาหรือการแก้ไขปัญหาภาวะโลกร้อน หรือสภาพ (UNDP) has recently come forwards and pointed out สง่ิ แวดลอ้ ม ธรรมชาติ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ มี่ นั เสอ่ื มโทรมลงไปไมไ่ ด้ that while economic stimulus plans are needed to jump start the ailing economy around the world, we cannot ดังนน้ั กระบวนการในการแก้ไขปัญหาน้ี จึงมีความส�ำคัญอย่าง neglect the global warming crisis and the degrading nat- ยิ่งที่จะต้องด�ำเนินการอย่างต่อเน่ือง โดยการน�ำแผนการกระตุ้น ural resources. เศรษฐกจิ เขา้ มามบี ทบาทสรา้ งการมสี ว่ นรว่ มในการแกไ้ ขปญั หาวกิ ฤติ ดา้ นสิ่งแวดล้อม Consequently, the process of solving the on-going crises must be sustained by ensuring that the economic หัวใจส�ำคัญของการแก้ไขปัญหาวิกฤติด้านสิ่งแวดล้อม คือ การ stimulus plans play a role in promoting public participa- แก้ไขปัญหาความยากจน จะท�ำอย่างไรที่จะสร้างอาชีพ สร้างรายได้ tion in addressing the environmental crisis. ลดรายจ่าย และท�ำให้ประชาชนมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ไม่ว่าจะอยู่ The key to solve the environmental woes is poverty eradication. How do we go about creating jobs, increas- ing income, reducing expenses and promoting better quality of life for all? If people have better living, the environment will improve. But many mechanisms are needed to do the job. The government’s economic stim-

72 กนั ยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 ที่ไหนก็ตาม ถ้าประชาชนมีคุณภาพชีวิตที่ดีข้ึน ก็หมายถึงคุณภาพ เร่ืองของการกีดกันทางการค้าเป็นเรื่องท่ีน่าเป็นห่วง เพราะใน สิ่งแวดล้อมที่ดีข้ึนนน่ั เอง แต่กระบวนการในการแก้ไขปัญหานต้ี ้อง ขณะนท้ี างสหรฐั อเมริกา ทาง EU ก�ำลังออกกฎหมาย ถ้าสนิ ค้าทม่ี ี อาศัยหลายกลไก กลไกหนงึ่ เป็นเร่ืองของการกระตุ้นเศรษฐกิจจาก ผลกระทบต่อส่ิงแวดล้อมท่ีจะส่งไปขายยังประเทศของเขา สินค้าท่ี ภาครัฐ วันนี้เราคงมองเห็นได้ง่ายๆ คือโครงการเรื่องระบบขนส่ง มีการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจก เขาจะคิดค�ำนวณออกมาแล้วเขา มวลชน ซึ่งจะลดการใช้พลังงาน โครงการการกระจายน�้ำออกไปให้ จะบวกเปน็ ภาษีในราคาสนิ คา้ เขาไม่ได้คดิ ภาษแี บบแฟลตเรท (ภาษี พี่น้องประชาชน การบริหารจัดการน�้ำอย่างบูรณาการ การมีส่วนร่วม อัตราคงท่ี) แล้ว ต่อไปในอนาคตกระบวนการตรงน้ีเป็นเรื่องน่าเป็น ของประชาชนจะเป็นอีกโครงการหนง่ึ ในการแก้ไขปัญหาและส่งผล หว่ ง และเราเองกไ็ มใ่ ห้ความส�ำคัญ ไมไ่ ด้ใหค้ วามสนใจในการตดิ ตาม กระทบถงึ การกระตนุ้ เศรษฐกจิ ได้ แตส่ ว่ นส�ำคญั ทเี่ ราจะตอ้ งพดู จากนั ในเรอื่ งน้ี แต่ทางกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติสิ่งแวดลอ้ ม เราสนใจ หลายประเด็น คือการลดผลกระทบทางด้านส่ิงแวดล้อม และการนำ� และติดตามเรื่องน้ี มันจะมีผลกระทบต่อพวกเราอย่างไร และจะ กตกิ าในเรอ่ื งกรนี นวิ ดลิ (ความรเิ รม่ิ ใหมด่ า้ นสงิ่ แวดลอ้ ม) ซง่ึ ปน็ เรอื่ ง ปอ้ งกนั แกไ้ ขมาตรการเหลา่ นไ้ี ดอ้ ยา่ งไร ตรงนจี้ ะเปน็ สว่ นส�ำคญั และ ของโกลเบิลกรีนดลิ (ความรเิ รม่ิ ใหมด่ า้ นสงิ่ แวดล้อมในระดบั โลก) ที่ เปน็ เรือ่ งทภี่ าคเอกชนสามารถท่จี ะดำ� เนนิ การได้ ยูเนพ (UNEP – United Nations Environment Programme) น�ำเสนอมาใช้ประโยชน์ได้ ผมคิดว่าทุกคนให้ความส�ำคัญให้ความ ตอนนที้ างกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตสิ ง่ิ แวดลอ้ มกำ� ลงั ทำ� เรอ่ื ง สนใจเรื่องนกี้ ันท่ัวโลก Green Tax (ภาษสี งิ่ แวดลอ้ ม) พอพดู เรอ่ื งภาษสี เี ขยี ว ทกุ คนจะบอก วา่ จะขน้ึ ภาษอี กี แลว้ หรอื เปลา่ เลยครบั เราก�ำลงั จะลดภาษใี หก้ บั ทา่ น ประการแรก ภาคเอกชน และภาคประชาชน จะเป็นกลไก ถา้ ทา่ นสามารถปรบั ปรงุ ประสิทธิภาพหรอื นำ� เอาเทคโนโลยใี หมๆ่ เขา้ ส�ำคัญในเร่ืองของการแก้ปัญหานดี้ ้วยกระบวนการมีส่วนร่วม ผมใช้ มาใช้เพ่ือท่ีจะลดเร่ืองผลกระทบส่ิงแวดล้อม และผลิตผลิตภัณฑ์ที่ ค�ำว่าการมีส่วนร่วมของทุกคนทุกฝ่าย โดยเฉพาะอย่างย่ิง ปัจเจก เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมออกมา เราจะหามาตรการทางด้านภาษีมา กับบุคคล คือตวั เราทกุ คน แมก้ ระทั่งตัวผมเอง ตัวทา่ นเอง จะตอ้ ง ช่วย ในเรอื่ งของการลดภาษี ลดค่าใชจ้ า่ ยให้กับทา่ น อย่างกรณเี ร่อื ง เริ่มปรับพฤติกรรมการบรโิ ภคของท่านเพ่ือลดผลกระทบส่ิงแวดล้อม ถงุ พลาสตกิ เราเห็นว่าการรณรงคท์ ่ีผา่ นมามันมผี ล เราอยากจะให้มี โครงการรณรงค์ 45 วนั รว่ มพลงั ลดถงุ พลาสตกิ ลดภาวะโลกรอ้ น เปน็ การเปลี่ยนจากการใช้ถุงพลาสติกซ่ึงผลิตจากอุตสาหกรรมปิโตรเคมี อะไรทที่ ุกคนท�ำได้ทกุ ทที่ กุ เวลา ซงึ่ กรมสง่ เสริมคณุ ภาพสิ่งแวดลอ้ ม ไปใชว้ ตั ถดุ บิ ทางดา้ นชวี ภาพมากขนึ้ พลาสตกิ ชวี ภาพซง่ึ สามารถผลติ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมกับภาคีอกี 10 กว่าองคก์ ร ไดจ้ ากมนั สำ� ปะหลงั หรอื ผลติ ไดจ้ ากออ้ ยน�้ำตาล วตั ถดุ บิ เหลา่ นอ้ี าจจะ ทั้งภาครัฐภาคเอกชนเข้ามามีส่วนร่วมกัน นนั่ เป็นส่วนหนง่ึ เท่านนั้ ที่ มตี น้ ทนุ สูงกวา่ การผลติ จากวตั ถุดิบที่ไดจ้ ากปโิ ตรเคมี เรากจ็ ะช่วยใน เราอยากจะกระตุ้นให้เห็นว่าทุกคนสามารถท�ำได้ ในขณะน้ีสิ่งท่ีท่าน เรือ่ งการลดค่าใชจ้ ่าย อยา่ งเชน่ ห้างสรรพสนิ คา้ ถา้ จะเปลีย่ นไปใช้ถุง ทำ� ไดอ้ กี หลายอยา่ ง คอื การลดใชพ้ ลงั งานในบา้ นและในสถานทที่ ำ� งาน พลาสตกิ ชวี ภาพในการใหบ้ รกิ ารกบั ลกู คา้ แตเ่ นอื่ งจากตน้ ทนุ สงู กวา่ ถงุ พลาสตกิ ทว่ั ไป เราจะดวู า่ คา่ ใชจ้ า่ ยตรงนี้ ทา่ นสามารถนำ� ไปหกั จากคา่ ท่ีส�ำคัญก็คือโครงการใหญ่ๆ ของรัฐ ท่ีรัฐจะต้องดำ� เนนิ การลด ใช้จ่ายปกติของท่านได้ อาจจะหักได้ 1 เทา่ ครึง่ หรือ 2 เท่า เพ่อื ให้ ภาษีในการท�ำกิจกรรมหรือโครงการท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม ผม มนั คมุ้ คา่ กบั การทท่ี า่ นจะนำ� เอาพลาสตกิ ชวี ภาพมาใช้ โรงงานผลติ ถงุ ยกตัวอย่างง่ายๆ อย่างภาคเอกชน สมัยผมเป็นรัฐมนตรีว่าการ พลาสตกิ ชวี ภาพกไ็ ดร้ บั การสง่ เสรมิ การลงทนุ ไดร้ บั การลดภาษี ไดร้ บั กระทรวงอุตสาหกรรม เราเคยบอกว่าท�ำไมถึงไม่เอาคลีนเทคโนโลยี การยกเวน้ ภาษี แล้วเพยี งพอหรือไม่อยา่ งไร ตรงนน้ั เป็นกระบวนการ (เทคโนโลยีสะอาด) เข้ามาใช้ ในช่วงวิกฤตเศรษฐกิจเราต้องหยุด ข้ันตอนที่เราจะต้องเข้าไปดูในภาพรวมทั้งหมด น้ีเป็นตัวอย่างหนงึ่ ที่ การผลติ ลดกำ� ลังการผลิตลง เพราะฉะนนั้ เราสามารถท่จี ะปรบั ปรุง อยากจะยกใหเ้ หน็ กระบวนการการผลิตได้โดยการน�ำเอาเทคโนโลยีใหม่ๆ เข้ามาใช้ ปรบั ปรงุ ประสทิ ธภิ าพการผลติ ของเรา อาจจะเปน็ การลงทนุ แตเ่ ปน็ การ รวมทั้งในเร่ืองของพลังงานสีเขียว แก๊สโซฮอล์ เราผลิต ลงทุนทคี่ ุ้มคา่ ผมคยุ กับประเทศตา่ งๆ หลายประเทศทเ่ี ขาสนใจ เขา อัลกอฮอลได้เอง ภายในประเทศเราเป็นบ่อน้�ำมันอยู่ท่ัวไปหมด จะมีเงินทุนมาช่วยเหลือในการศึกษาว่าธุรกิจของท่านสามารถจะลด ที่ไหนปลูกมันส�ำปะหลัง ท่ีไหนปลูกอ้อย ตรงนนั้ คือบ่อน้�ำมันของ คา่ ใชจ้ า่ ย ถา้ หากมกี ารปรบั เปลยี่ นปรบั ปรงุ ประสทิ ธภิ าพการผลติ อาจ ประเทศไทย และเป็นบ่อน�้ำมันที่ไม่รู้จักหมดไป เป็นบ่อน้�ำมันท่ีมัน จะปรบั เปลยี่ นเครอ่ื งจกั ร มกี ารนำ� เทคโนโลยสี ะอาดมาใช้ ทา่ นอาจจะ อยบู่ นดนิ ซ่งึ เราสามารถท�ำได้ ตรงนมี้ ันจะชว่ ยเหลอื พ่นี ้องประชาชน ลงทุนเท่าน้ีแต่ว่าผลที่จะได้รับจากการลงทุนในการลดการปล่อยก๊าซ โดยเฉพาะเกษตรกรและภาคอตุ สาหกรรมของไทย และลดเรอ่ื งของ เรือนกระจก เร่ืองของน้�ำเสีย น�ำเอาน�้ำเสียกลับมาใช้ใหม่โดยผ่าน การน�ำเข้าน้�ำมันดิบจากนอกประเทศ ทำ� ให้เราลดความเสี่ยงในเรื่อง กระบวนการรีไซเคิล รียูส ก็ทำ� ให้ท่านสามารถลดค่าใช้จ่าย ลดการ ของอัตราแลกเปล่ียนผลกระทบจากด้านเศรษฐกิจของต่างประเทศ ใช้พลังงานลง ลดการสูญเสีย ลดเศษวัสดุที่สูญเสียไปจากวัตถุดิบ ได้ ตรงน้ีผมคิดว่าเป็นหัวใจสำ� คัญ ตอนนี้เรายังมีปัญหาในเรื่องของ ที่ท่านน�ำมาผลิตสิ่งต่างๆ เหล่านี้เป็นการลดต้นทุนการผลิตของท่าน ภาษี ภาษีสรรพสามิต ภาษีศุลกากร ภาษีต่างๆ ท่ีมันเก่ียวข้องกับ ทงั้ สนิ้ เปน็ การเพมิ่ ขีดความสามารถในการแขง่ ขนั ของท่าน และท่าน กระบวนการในการที่จะส่งเสริมให้เกิดการใช้พลังงานสีเขียว ซ่ึงเรา จะกลายเป็นกรีนโปรดักส์ เป็นสินค้าที่เป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม ซึ่ง สามารถผลิตไดเ้ องภายในประเทศ สามารถส่งไปขายได้ ต่อไปในอนาคตท่านสามารถไปเคลมเรื่องของ คาร์บอนเครดติ ได้ ฉะนน้ั กระบวนการตรงนี้ผมถามว่าถ้าเราลดภาษีไป มันอาจจะ

กันยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 73 การสมั มนา เรื่อง “Green Change: เสน้ ทางสเู่ ศรษฐกิจเขียว” Seminar on “Green Change: A Path towards Green Economy” on August 6, 2009. ulus package is one of them. A concrete example is the and enhance competitiveness as a result. What’s more, mass transit system project which will help reduce energy green products can in the future claim carbon credits. use, and a holistic water management system with pub- lic participation is another project that will help tackle Trade protectionism is worrying because the US the environmental problem and stimulate the economy. and the EU are drafting a law to levy taxes on carbon Many issues are still on discussion table – how to reduce polluting products imported into their countries and it environmental impacts and how to incorporate UNDP’s will not be a flat rate (but depends on the amount of proposed Global Green New Deal into our own Green CO2 emitted during production). The natural resources New Deal. and environment ministry has been monitoring the situ- ation to see what kind of impact it will have on Thailand First and foremost, the private and the civil society and how we should react.. This is where the private sec- sectors will be a main mechanism in solving the problem tor can jump on board. through public participation. By public participation I mean everyone of us – you and me. We must start by Our ministry is now working on a Green Tax. This changing our consumption habits to ease constraints on is not about tax hike, but a tax cut for businesses to the environment. The 45-day Say No to Plastic Bags upgrade technology or apply new technology to reduce campaign initiated by the Department of Environmental environmental impacts and produce green products. It Quality Promotion, the Natural Resources and Environ- will help reduce costs for businesses. Take plastic bag as ment Ministry and a dozen more allies from the public an example. We want to see the shift from plastic bags and private sectors is something we can all do. It’s part made from petrochemicals to bio-plastic bags which can of our efforts to show what a single person can do while be produced from tapioca or sugarcane. It will be more you can do more such as reducing energy use at home expensive to produce but we will help defray the added and at work. costs. For example, if department stores use bio-plastic bags, we’ll see if they can deduct 1.5 or two times the The government has a big task lie ahead. We have actual cost as expenses. Bio-plastic bag producers will get to offer tax incentives to eco-friendly activities and proj- investment promotion privileges and tax cuts. We’ll have ects. When I was the industry minister, I told the private to work out an appropriate scheme, taking in the whole sector to adopt clean technology. The economy had hit picture. the bottom and production capacity was reduced. The time was right to bring in new and green technology to Green energy also has our attention. Thailand can improve our production efficiency. It was a worthwhile produce alcohol for gasohol production. In fact, we have investment. Many countries expressed willingness to pro- oil fields everywhere. Tapioca and sugarcane plantations vide funding to help study the benefits of green technol- are our oil fields on earth. Such alternative energy will ogy and new machinery in cutting emissions and recy- help the public, particularly farmers and the industrial cling or reusing waste water. Less energy consumption sector. Less reliance on crude oil import will minimize and raw materials will bring down the cost of production exchange rate risks and risks associated with foreign economies. This is the key. The government is strug- กิจกรรมกรม Activities of the Department

74 กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 มีผลกระทบในเรื่องของรายได้ภาษี แต่มันเป็นการกระตุ้นเศรษฐกิจ และสามารถเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการดังกล่าวได้ และเอา เปน็ การกระจายรายได้ ลดการนำ� เข้า ช่วยเหลอื พ่ีนอ้ งระดับรากหญ้า ประโยชนใ์ นส่วนนีไ้ ดด้ ว้ ย ข้ึนมาจนถึงระดับบนสุด การหมุนเวียนของเงินจากการเปล่ียนแปลง โครงสร้างภาษี จะท�ำให้รัฐบาลได้รับภาษีมากขึ้นจากกระบวนการใน การด�ำเนนิ การในเรื่องของเศรษฐกิจสีเขียว หรือว่าเศรษฐกิจที่ การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวด้วยซ�้ำไป ฉะนนั้ เมื่อเปรียบเทียบกับภาษี เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ผมคิดว่าเป็นหัวใจส�ำคัญท่ีทุกประเทศให้ ท่ีจะไดม้ ากขน้ึ กับสงิ่ ที่เราจะต้องลดไป ความได้เปรยี บตรงนี้มเี ยอะ ความส�ำคัญ แต่ว่ากลไกและกระบวนการดังกล่าวต้องมีเร่ืองของ กวา่ เราคงต้องมองตรงน้ี นวตั กรรมใหม่ๆ เข้ามา มกี ารบรู ณาการกัน เพอื่ น�ำไปสู่กระบวนการ ในการที่จะจัดระบบแก้ไขระเบียบกฎหมายต่างๆ เพ่ือท่ีจะส่งเสริม หลายคนเร่ิมมองว่าธนาคารต้นไม้ การปลูกต้นไม้ เป็นการลด สนับสนนุ ให้เกิดการพัฒนาในเรื่องของ Green Economy อย่าง ภาวะโลกร้อน ถกู ต้องครับ เปน็ การลดภาวะโลกร้อน และสามารถที่ แท้จริงในประเทศไทย คิดเป็นคารบ์ อนเครดิตไดผ้ ่านกระบวนการ CDM (กลไกการพฒั นา ที่สะอาด) ผมเรียนว่ามันมีเง่ือนไขกติกาเยอะมาก และบางอย่าง กระบวนการตา่ งๆ ท่ีจะท�ำใหเ้ กดิ การการพฒั นาเศรษฐกิจในเชิง ท�ำได้ บางอย่างท�ำไม่ได้ ฉะนน้ั ตรงนี้เราคงต้องมอง และต้องเข้าใจ นวัตกรรม เศรษฐกิจท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม กระบวนการในการ ด้วยว่ากระบวนการในเรื่องของ CDM การได้มาซ่ึงคาร์บอนเครดิต แก้ไขระเบยี บกฎหมายตา่ งๆ ทีเ่ กี่ยวข้อง เพื่อท�ำให้กระบวนการต่างๆ มันมีรายละเอียดค่อนข้างมากทีเดียว ท่านควรจะต้องศึกษาในเรื่อง ดำ� เนนิ ได้ดีและมปี ระสิทธิภาพ จะท�ำใหป้ ระเทศไทยเป็นประเทศที่นา่ ของรายละเอียด และหน่วยงานของรัฐ ผู้ที่เกี่ยวข้องจะต้องท�ำการ อยู่ มคี ุณภาพชวี ิตทีด่ ี เพราะวา่ มคี ุณภาพสิง่ แวดลอ้ มทด่ี ี ลกู หลาน ประชาสัมพันธ์ในเร่ืองนี้ให้มากข้ึนด้วย กระบวนการกลไกนจี้ ะเป็น เราเจริญเติบโตมาก็จะเป็นคนท่ีมีคุณภาพ จากคุณภาพชีวิตท่ีดี จาก หัวใจส�ำคัญท่ีจะท�ำให้เกิดความเข้าใจตั้งแต่ระดับล่างจนถึงระดับบน คณุ ภาพสงิ่ แวดลอ้ มทด่ี ี ...การด�ำเนินการในเรือ่ งของ ...The process to bring เศรษฐกิจสเี ขียว หรอื ว่า about a green economy or เศรษฐกจิ ทเี่ ปน็ มติ รกับสง่ิ environmentally-friendly economy แวดล้อม ผมคดิ ว่าเป็นหวั ใจสำ� คัญทที่ ุก is an important thing that every ประเทศให้ความสำ� คญั แตว่ ่ากลไกและ country has paid interest. But we กระบวนการดงั กลา่ วตอ้ งมเี รอื่ งของ need innovation and integration นวตั กรรมใหม่ๆ เขา้ มา มกี ารบรู ณาการ that will lead to a process of กัน เพือ่ นำ� ไปส่กู ระบวนการในการท่ีจะจดั changing the legal and regulatory ระบบแกไ้ ขระเบยี บกฎหมายตา่ งๆ เพ่ือที่ systems in order to promote จะสง่ เสริมสนับสนุนให้เกิดการพัฒนาใน the development of green เรื่องของ Green Economy economy in our country... อย่างแท้จรงิ ในประเทศไทย... also earn carbon credits through the Clean Develop- gling to work out the related taxes, including excise tax ment Mechanism (CDM). But you have to understand and custom duties, to promote locally-produced green that there are numerous conditions and criteria under energy. this process. You should study it in detail and concerned public agencies need to carry out public information Some may question whether the proposed tax cut campaigns on this matter in order to create better under- would reduce the tax revenue. But what will happen is it standing in the society and mobilize public participation. would stimulate the economy, reduce import, distribute income and help people from the grassroots to those in The process to bring about a green economy or the higher-income brackets. Changes in the tax structure environmentally-friendly economy is an important thing in this regard will bring in more tax money for the gov- that every country has paid interest. But we need innova- ernment. tion and integration that will lead to a process of chang- ing the legal and regulatory systems in order to promote Many view Tree Banks and reforestation as help- the development of green economy in our country. ing to ease global warming. That’s correct and it can If we can achieve all that with efficiency, it will make Thailand a better place to live. With sound environment and good quality of life, our children will grow up as quality citizens.

เร่ืองจากผอู้ า่ น กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 75 มาบตาพุดFROM THE READERS ผู้โชครา้ ย หมา้ ยสาวสีม่วง Poor Map Ta Phut The Purple Widow เม่ือชมุ ชนดง้ั เดิมและอุตสาหกรรมตอ้ งอยู่รว่ มกนั ในนคิ มอตุ สาหกรรมาบตาพดุ Old communities co-exist uneasily with industrial plants in Map Ta Phut Industrial Estate.

76 กนั ยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 สองพนี่ ้องในโรงเรยี นบา้ นหนองแฟบพยายามอธิบายสาเหตขุ องแผลต่มุ พองบนรา่ งกาย จมูกวนั ละหลายๆ รอบ ผคู้ นท่นี ่ไี มว่ า่ ครู นกั เรียน ชาวบา้ นและคน ทเ่ี ธอไมร่ ู้วา่ เกิดจากมลพิษหรอื ว่าถกู ยุงกัด งานก็ต่างมีประสบการณ์หนตี ายจากสารพิษที่ร่ัวออกมา แน่นอนว่า หลายเหตกุ ารณ์ไม่เปน็ ขา่ ว Two sisters, students at Ban Nong Fab School, are hard-pressed to tell whether the infected blisters on their bodies are caused by pollution or กรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ mosquito bites . ส่ิงแวดล้อม ระบุว่า จังหวัดระยองถือเป็นเมืองอุตสาหกรรมใหม่ ของประเทศ มแี หลง่ กำ� เนดิ มลพษิ อตุ สาหกรรมอยเู่ ปน็ จำ� นวนมากกวา่ การเดนิ ทางไประยองคราวนี้ จติ ใจไมร่ น่ื รมยเ์ หมอื นทเี่ คยเปน็ อาจเปน็ 1,700 แหง่ พ้ืนทีน่ คิ มอตุ สาหกรรมมาบตาพุดมีเน้อื ทก่ี ว่า 10,000 เพราะจงั หวะการเดนิ ทางน�ำพาไปยงั มมุ ทไ่ี มเ่ คยคดิ วา่ จะมคี วามจ�ำเปน็ ไร่ เป็นพื้นทีส่ ำ� หรับอุตสาหกรรม7,000 ไร่ มีอุตสาหกรรมหลัก คือ ใดที่ทำ� ให้ต้องแวะเวยี นผา่ นไป กลมุ่ อตุ สาหกรรมปิโตรเคมี เหลก็ เคมภี ณั ฑ์ ไฟฟ้า ‘นคิ มอุตสาหกรรมมาบตาพุด’ ท่ีผ่านมารับรู้เพียงว่าเป็นเมือง จากการเกดิ นคิ มอตุ สาหกรรมมาบตาพดุ เปน็ ผลใหอ้ ตุ สาหกรรม หลวงแหง่ อตุ สาหกรรมหลากชนดิ และมเี พื่อนหลายคนเข้าไปท�ำงาน ข้ันต่อเนื่องเกิดข้ึนตามมา เช่น นิคมอุตสาหกรรมเหมราชตะวัน เป็นชา่ งอตุ สาหกรรมอยทู่ ีน่ น่ั กว่า 10 ปี แมจ้ ะวนเวียนเขา้ ๆ ออกๆ ออก (อุตสาหกรรมปิโตรเคมีและเคมีภัณฑ์) นิคมอุตสาหกรรม อยหู่ ลายโรงงานก็ตาม ผาแดง (อุตสาหกรรมผลิตเม็ดพลาสติก) นคิ มอุตสาหกรรมเอเชีย (อุตสาหกรรมปิโตรเคมีและซิลิโคน) นคิ มอุตสาหกรรมอีสเทอร์น คำ� บอกเลา่ เกย่ี วกบั การทำ� งานในโรงงานอตุ สาหกรรมหนกั ขนาด ซีบอร์ดและนิคมอุตสาหกรรมอมตะซิต้ี และนิคมอุตสาหกรรม ใหญ่โตนน่ั ลว้ นมีความเสย่ี งทัง้ ในแงค่ วามปลอดภัย เสียง ฝุ่น และ อาร์ ไอ แอล (อุตสาหกรรมเคมีภัณฑ์) นอกจากนี้ในพ้ืนท่ีอ�ำเภอ กลนิ่ จากสารเคมตี า่ งๆ ทลี่ ะเหยลอ่ งลอยไปกบั อากาศ หลายครง้ั ทต่ี อ้ ง เมืองยังมีโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ท่ีอยู่ภายนอกเขตนิคม เจอกบั เหตกุ ารณส์ ารเคมรี ว่ั ทำ� ใหม้ อี าการหนา้ มดื ตาลาย อาเจยี น บาง อุตสาหกรรม เช่น โรงแยกกา๊ ซธรรมชาติ โรงไฟฟ้า และเขตประกอบ คราวถึงข้ันต้องหามส่งโรงพยาบาล แต่คนทำ� งานอยา่ งพวกเขาก็ตอ้ ง การอุตสาหกรรม ไอ อาร์ พี ซี (เดิมช่ือ บริษทั ทีพไี อ จ�ำกัด อยใู่ น ทำ� ใจยอมรบั ทกุ คนตา่ งตระหนกั ดีวา่ รา่ งกายได้เกบ็ รับสะสมสารเคมี อำ� เภอเมอื ง จงั หวดั ระยอง แตอ่ ยนู่ อกพน้ื ทตี่ �ำบลมาบตาพดุ ) เปน็ ตน้ เหล่านนั้ ไว้ภายใน มากหรือน้อยนนั้ ก็มิอาจมองเห็นหรือตรวจวัดผล อะไรได้ รา่ งกายภายนอกแขง็ แรงยงั ไม่ชีช้ ดั ถึงความเจ็บปว่ ย ท�ำให้ เพียงเห็นข้อมูลเหล่านี้ คร้ันลองหลับตานกึ ไปว่าอุตสาหกรรม รู้สึกว่าชีวิตที่เส่ียงมันก็คุ้มค่ากับรายได้ แม้ว่าลึกในใจก็เกรงกับผลที่ มากมายข้างต้นตั้งกระจายรายล้อมชุมชนหมู่บ้านของเรา บางชุมชน จะเกิดขึ้นตอ่ สุขภาพในระยะยาว ขณะทหี่ น่วยงานรัฐท่ีเกีย่ วขอ้ งต่าง เรียกได้ว่ามีร้ัวติดกันก็ดูจะไม่เกินไปนกั ไม่เพียงภูมิทัศน์จากไร่มัน ออกมายอมรับและเปิดเผยข้อมลู วา่ คนเทศบาลมาบตาพดุ ปว่ ยเป็น สำ� ปะหลงั สวนผลไม้ ฯลฯ เปล่ียนแปลงไป แม้แตน่ �้ำฝนทเี่ คยกนิ วัน โรคทางเดินหายใจและโรคเกี่ยวกับผิวหนงั เพ่ิมขึ้น 3 เท่าเม่ือเทียบ นี้ไม่มีใครหาญที่จะสัมผัสมัน ยามเม่ือฝนตกต้องหลบเข้าใต้ชายคา กับพ้นื ทีป่ กติ ประชากรผ้ใู หญร่ ้อยละ 50 เซลลม์ ีการแบง่ ตวั ผิดปกติ ทนั ที นำ้� ฝนจากฟา้ กลายเปน็ กรดทำ� ใหเ้ กดิ อาการคนั และผวิ หนงั เปอ่ื ย หมายความวา่ เสี่ยงต่อมะเรง็ พชื การเกษตรมใี บเหลอื งไหมแ้ ละใหผ้ ลผลติ ออกลกู หงกิ งอ นำ้� ใตด้ นิ ทเ่ี คยขุดบ่อดนิ ไวใ้ ชก้ ลายเปน็ นำ�้ สนิม หากใชน้ �้ำรดตน้ ไมไ้ ม่นานพวก เม่ือต้องไปยืนอยู่ท่ามกลางป่าอุตสาหกรรมในนคิ มมาบตาพุด มันก็จะค่อยๆ เฉาเหลืองและตายในทส่ี ุด แต่ละโรงงานใหญ่โตราวกบั ภเู ขา ความเงียบงันเกิดข้นึ ในใจ บอกไม่ ได้อธิบายไม่ถูกว่าเป็นเช่นไร ปล่องไฟตั้งตระหง่านสูงสุดคอแหงน วันนจ้ี ึงไม่มีใครมั่นใจ ล้วนหวาดระแวงสารเคมีที่เจือปนเป็นภัย ท่อน�้ำขนาดใหญ่จนโอบไม่รอบ ถังคอนกรีตสร้างข้ึนใหญ่เกือบเท่า เงยี บแฝงตวั กบั อยนู่ ำ�้ ทใี่ ชอ้ ปุ โภคบรโิ ภค อาหารทกี่ นิ อยทู่ กุ ววี่ นั อากาศ สนามฟุตบอล ฯลฯ แม้ว่าเพียงผ่านไปและอยู่ท่ีนนั่ ไม่ก่ีวัน แต่ก็ยัง ทส่ี ดู ลมหายใจเขา้ ออกหรอื แมแ้ ตผ่ นื แผน่ ดนิ กอ่ เกดิ สรรพชวี ติ และนี่ มีโอกาสได้ยินเสียงดังลั่นจากการล้างท่อของโรงงานอุตสาหกรรมที่ อาจเปน็ ชวี ติ ทเ่ี หลอื อยอู่ ยา่ งถาวรของคนมาบตาพดุ และพนื้ ทใี่ กลเ้ คยี ง ตง้ั ใกลๆ้ ชมุ ชนหนองแฟบ กลน่ิ เหม็นท่ีไม่ชวนใหเ้ บิกบานใจลอยเข้า แม้ว่าศาลปกครองจังหวัดระยองมีค�ำส่ังประกาศให้พื้นที่นิคม อตุ สาหกรรมมาบตาพดุ เปน็ เขตควบคมุ มลพษิ และตอ่ มาศาลปกครอง กลาง มคี ำ� สง่ั ใหร้ ะงบั 76 โครงการ เมอ่ื วนั ท่ี 29 กนั ยายน 2552 เพอื่ คุ้มครองชุมชน มาบตาพุดในด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ ผู้บริหาร ประเทศและกลุ่มนกั ลงทุนต่างร้องเอะอะโวยวายว่า นนั่ เป็นค�ำสั่งท่ี ส่งผลกระทบโดยตรงต่อบรรยากาศการลงทุนทางเศรษฐกิจและภาพ ลักษณ์ของประเทศตอ่ ต่างชาติ  แต่ทว่า...การพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ ไม่ใช่เรื่องของการ เลือกระหว่างความก้าวหน้าทางเศรษฐกิจกับคุณภาพชีวิตท่ีเลวร้าย ของประชาชน ค�ำสั่งครั้งนข้ี องศาลปกครอง คือความก้าวหน้าของ ประชาธิปไตยในประเทศไทย และความรับผิดชอบต่อสังคม คือส่ิง ทีภ่ าคอตุ สาหกรรมต้องเลือกเดิน...

กันยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 77 A RECENT TRIP TO RAYONG FAILED TO โรงงานอุตสาหกรรมหนกั ท่ีก�ำลงั ยดึ พ้นื ทีจ่ ังหวัดระยองใหเ้ ปน็ เมืองแห่งมลพษิ REFRESH MY SPIRIT probably because I had steered clear of this corner of the country in my past journeys. Heavy industrial plants turn Rayong into a city of pollution. Map Ta Phut, in my perception then, was an indus- misshaped fruits to crops. Underground water has rusty trial capital. Many of my friends spent well over a decade residues and become toxic to plants. there hopping from factory to factory. These days, the locals are terrified of chemical con- I was told of the hazards that heavy manufacturing tamination that has become a silent threat in the water plants pose in terms of safety, noise, dust and air-borne they drink and use, the food they eat, the air they breathe chemical odors. Frequent chemical leaks caused dizzi- or even the land which gives birth to living creatures. ness and nausea that sometimes put them on stretchers Fear has become a part of their lives. to hospital. Most workers realize they have been exposed to dangerous chemicals, the level of which is invisible or FOLLOWING THE RULINGS by the Rayong Admin- immeasurable. istrative Court declaring the Map Ta Phut Industrial Estate a pollution control zone and by the Central Though their bodies remain strong, which somehow Administrative Court ordering the suspension of 76 justifies their working there, deep inside they can’t help heavy industry projects to safeguard the environment but fear for their health. Public agencies admitted that and health of the Map Ta Phut community, both gov- residents in Map Ta Phut municipality suffered from ernment and business leaders complained loudly that the respiratory and skin diseases more than three times the investment climate and the country’s image had been normal level in the general population. Half of the adult ruined. population has been found to have abnormal cells growth and division, which means they are at risk of cancer. Are the economic growth and wealth of a handful of business people worth more than the lives of hundreds As I stood in this industrial jungle that is Map Ta of thousands of people who are facing a slow death from Phut with plants rising as tall as mountains, silence filled the ever more fouling of the environment? my heart; it’s an indescribable feeling. Chimneys reached into the sky. Water pipes were so huge you could not put your arms around them. Concrete tanks were as big as a football field. During my brief stay, I heard loud bang- ing noises of pipes being washed from plants located just a stone’s throw from Nong Fab community. Foul smells hit my nose several times a day. Everyone has their own stories of how they sprinted for their lives from chemical leaks. Many incidents apparently never made it on the news page. The Pollution Control Department under the Min- istry of Natural Resources and Environment described Rayong as the country’s new industrial town. It has more than 1,700 pollution-generating sites. The Map Ta Phut industrial estate covers an area of over 10,000 rai with 7,000 rai taken over by industrial plants. Main industrial groups are petrochemical, metal, chemical product, and electricity. It has spawned more industrial estates and associ- ated industries. They include Hemaraj Eastern Sea- board Industrial Estate (petrochemical and chemical industries), Padaeng Industrial Estate (plastic bead), Asia Industrial Estate (petrochemical and silicon), and RIL, Eastern Seaboard and Amata City Industrial Estates (chemical). Heavy manufacturing plants not in industrial estates also occupy part of Muang district, including a gas separation plant, a power plant and IRPC industrial zone (formerly known as TPI Co., Ltd.). Imagine industrial plants sharing the walls with communities and fruit orchards. Not only the scenery has been changed, even rainwater has become some- thing to be avoided. When it rains, villagers ran for cover because they had seen how the acid water causes itchi- ness and skin infection to people, and burnt leaves and เรือ่ งจากผู้อ่าน From the Readers

78 กนั ยายน - ธนั วาคม 2552 September - December 2009 ลอ้ มกรอบ VIEWFINDER

กนั ยายน - ธันวาคม 2552 September - December 2009 79 เขงา้ ินวทปอลงาเเปปน็น็ ขขอองงมจารยิงา ม.จ.สทิ ธิพร กฤดากร อดตี รฐั มนตรีวา่ การกระทรวงเกษตราธิการ กล่าวค�ำข้างบนไว้เม่ือหลายสบิ ปีก่อน แมเ้ วลาจะผ่านพน้ มานาน แตค่ �ำ พดู นน้ั กย็ งั คงความเปน็ อมตะวาจาจนทกุ วนั น้ี เพราะมนั สามารถนำ� มาอธบิ ายพฒั นาการของแนวคดิ เรอื่ งทรพั ยากรอาหาร ทถ่ี กู นำ� มารอ้ ยเรยี งใหม่ อกี คร้งั ในแงม่ ุมทางการเมอื ง เศรษฐกจิ และสังคม ทง้ั ในระดับทอ้ งถนิ่ ระดบั ชาติ และระดับโลก ในขณะที่การพัฒนาทางเศรษฐกิจในระบบทุนนิยมเสรีแผ่กระจายครอบคลุมไปท่ัวโลก การแก่งแย่งชิงดีเพื่อสร้างความร่�ำรวยให้แก่ตนเอง และประเทศของตนไดน้ �ำมาสูว่ ิกฤตนานาประการ ไม่ว่าจะเปน็ ความเสอ่ื มโทรมของระบบนเิ วศ คุณภาพชีวิตท่ีตกต่�ำ ปัญหาอาชญากรรมมากมาย ความยากจนของประชากรสว่ นใหญ่ในโลก ไปจนถึงวิกฤตเรือ่ งโลกร้อนท่สี ุมรุมเรา้ ทกุ วันนี้ ขบวนการเคลื่อนไหวแนวคดิ เร่ืองทรัพยากรอาหารจงึ พยายามเปดิ มมุ มองใหมใ่ หส้ าธารณชนตระหนกั วา่ วัตถุนยิ ม บรโิ ภคนยิ ม เงินนิยม การ เพม่ิ ตัวเลขทางเศรษฐกจิ ข้นึ ไปไดอ้ ยา่ งไม่มที ่สี ิน้ สุด ในขณะทท่ี รพั ยากรในโลกมอี ยูอ่ ย่างจ�ำกัด เปน็ เพยี ง “เศรษฐกจิ มายาคติ” เท่านน้ั หากประเทศไทยสามารถรกั ษาทรพั ยากรดนิ น�้ำและปา่ ไวไ้ ด้ ยามใดทเ่ี ศรษฐกจิ ของโลกลม่ สลาย คนไทยยงั สามารถเชอ่ื มนั่ ไดว้ า่ ความเสอ่ื ม ของเศรษฐกจิ และเงนิ อนั เปน็ มายานนั้ จะไมส่ ง่ ผลกระทบรา้ ยแรงตอ่ ประเทศไทยทย่ี งั คงเปน็ อขู่ า้ วอนู่ ้�ำ สามารถผลติ ขา้ วปลาอาหารไดเ้ หลอื กนิ และ ยงั เผื่อแผค่ วามมง่ั คงทางอาหารไปถงึ ชาวโลกอกี ด้วย Ngoen Thong Pen Khong Maya; Khao Pla Pen Khong Jing “Money is illusion; rice and fish are the real thing” – the famous wise words uttered by former Agricultural Minister Prince Sithiporn Kridakorn decades ago still hold true today. For it explains the evolution in the thinking regarding food security in the political, economic and social contexts at local, national and international levels. While free-market capitalism spreads across the world, competition to create wealth among individuals and countries alike has led to all kinds of crisis. The ecosystem and standard of living have deteriorated, followed by crimes and poverty among the majority of people in the world. Global warming has become an inconvenient truth. A movement has thus been formed to shed new light on food security to enlighten the public that materialism, consumerism, money centricity and attempts to drive up financial indices to the detriment of the world’s finite resources are mere “economic illusions.” If only Thailand can protect our land, water and forest resources in the face of collapsing world economy, Thai people can rest assured that the fate of economic and monetary illusions will not befall Thailand that will continue to stand tall as “the world’s kitchen and farmland”.

เกอื บ 50 ปีท่ผี า่ นมา พ้นื ทซ่ี งึ่ เปน็ แหลง่ รวมทรัพยากรธรรมชาติทมี่ ี คณุ คา่ มหาศาลในทุกมิตขิ องมนุษยชาติ 100 กว่าแหง่ อย่ภู ายใต้การ คุม้ ครองดูแลโดยกรมอุทยานแห่งชาติ สตั ว์ป่าและพนั ธุพ์ ชื แต่ทิศทางการพฒั นาและการใช้ประโยชน์อทุ ยานฯ เพอื่ การท่องเทยี่ ว ในชว่ งหลังท�ำให้คณุ ค่าทางธรรมชาติและองค์ความรู้จากธรรมชาติที่ ส่ังสมมานับลา้ นปีถกู บดบงั หนา้ ท่สี ำ� คัญของอุทยานฯ ในการรักษาสมดลุ ของระบบธรรมชาติ เสริมสรา้ งความมัน่ คงให้ระบบนำ้� ควบคมุ สภาพภูมอิ ากาศ คุ้มครอง รกั ษาสายพนั ธ์ธุ รรมชาติของพชื และสตั ว์ รวมท้งั เป็นประโยชน์ในการ ศกึ ษาหาความรู้ จะถูกชขู ึ้นมาใหม่ได้หรอื ไม่ และอย่างไร อกี ทง้ั แนวคิด “คอมเพลกสป์ ่า” จะน�ำไปสูก่ ารรักษาพนื้ ท่ีอันทรง คุณคา่ สามารถสร้างความร่วมมอื และการมสี ่วนร่วมที่แทจ้ ริงระหว่าง ชุมชน รัฐบาลทอ้ งถน่ิ และผถู้ ือครองประโยชน์ได้อย่างไร ตดิ ตามได้ ใน “อุทยานแหง่ ชาติ อาณาจกั ร์แหง่ องค์ความรู้” ฉบับหนา้ For nearly five decades, more than 100 areas of natural Read about resources that are invaluable to humanity have been under these issues the care of the Department of National Parks, Wildlife and and more in Plant Conservation. the next edition of Green Line. But the development and use of the national parks for tourism during the past several years has diminished their natural value and the knowledge derived from nature that has been accumulated for millennia. How then can the national parks re-assert their important missions in maintaining natural equilibrium, enhancing the hydrological system, stabilizing the climate, conserving genetic resources and serving as an unfathomable well of knowledge? And how does the concept of “forest complexes” lead to forest conservation, promotion of cooperation and participation among communities, local governments and other stakeholders?