คู๋มือการปลูกฟ้าทะลายโจร

คำนำ สืบเนื่องจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ใน ประเทศไทยได้เพ่ิมขึ้นอย่างต่อเนื่อง สานักงาน กศน. ได้มีแนวความคิดนโยบายที่จะช่วยเหลือ ประชาชนที่ได้รับความเดือดร้อนจากผลกระทบดังกล่าวโดยมียาท่ีสามารถผลิตได้เองในไทยมี สรรพคณุ รกั ษา การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) เป็นยาสามัญประจาบ้าน สามารถนามาใช้ในระบบยาหลักแห่งชาติ เมื่อปี พ.ศ. 2542 และยาหลักแห่งชาติ พ.ศ. 2564 สนับสนุนให้นาฟ้าทะลายโจร ลดความรุนแรงของการแพร่ระบาดของเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID 19) สานักงาน กศน.จังหวัดสมุทรสาคร ได้จัดกิจกรรมการปลูกพืชสมุนไพรสู้ภัยโควิด-19 ในโครงการ “ล้านเมล็ดพันธุ์ สู้ภัยโควิด-19” และทาคู่มือเทคนิคการปลูกและการดูแลรักษาฟ้า ทะลายโจรข้ึน เน่ืองด้วยกรมการแพทย์แผนไทยได้ทาการศึกษาวิจัยสรรพคุณ “ฟ้าทะลายโจร” และพบว่าสามารถยับย้ังความรุนแรงการแพร่ระบาดของเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ใน ผ้ปู ่วยระยะต้นมากกว่า 300 ราย ทาให้ฟ้าทะลายโจร เปน็ ทางเลือกในการใช้ทดแทนการนาเข้ายา จากต่างประเทศ สานกั งาน กศน.จงั หวัดสมทุ รสาคร ได้ตอบสนองนโยบายดังกล่าวและได้จดั ทาคู่มือการ ปลกู ฟ้าทะลายโจร เพื่อสง่ ให้ สานักงาน กศน.จงั หวดั ทกุ แหง่ ตอ่ ไป สานกั งาน กศน.จงั หวัดสมุทรสาคร

สารบัญ หน้ำ เรอื่ ง 1 การเตรยี มดินกอ่ นปลกู 2 การปลกู 3 การดูแลรกั ษา 4 โรคและศตั รูพืชที่สาคัญ 5 ขอ้ มลู อืน่ ๆ 6-7 ข้ันตอนการปลูกและการดแู ลรักษาฟ้าทะลายโจร 8-9 การใช้สมนุ ไพรดแู ลสขุ ภาพ 10 ประโยชนข์ องฟ้าทะลายโจร 11 ลา้ นเมลด็ พันธ์สุ ้ภู ยั โควิด - 19 12 ทาแบบทดสอบออนไลน์ 13 เอกสารอ้างองิ 14 ผจู้ ดั ทา

1 เทคนิคกำรปลกู และดแู ลรักษำฟ้ำทะลำยโจร 1. กำรเตรยี มกำรกอ่ นปลกู 1.1 กำรเตรยี มดิน 1) ขุดหรือไถพรวนเพอ่ื ใหด้ นิ ร่วนซุย 2) หากวัชพืชมไี ม่มากให้ทาการไถพรวน คร้งั เดียว ถา้ มมี ากใหไ้ ถพรวน 2 ครัง้ คอื ไถดะเปิดหนา้ ดินและตากดินไว้ ประมาณ 2 สัปดาห์ แลว้ จึงไถแปร ปรบั ปรุงดินด้วยปุ๋ย อินทรีย์ หรอื ปุ๋ย คอก/ปุ๋ยหมัก 1.2 กำรเตรยี มพนั ธุ์ 1) ขยายพันธ์ุด้วยเมล็ด ใช้เมล็ดจากฝักแก่จัด เมล็ดต้องมีสีน้าตาลแดง ลักษณะสมบูรณ์ ปราศจากโรค และ แมลง 2) เน่ืองจากเมล็ดมีเปลือกแข็ง ก่อนปลูกแช่เมล็ดในน้าที่อุณหภูมิห้อง ประมาณ 6 – 12 ช่ัวโมง เพื่อใหน้ า้ ซึมผ่านเมล็ดและเมล็ดสามารถงอกได้

2 2. กำรปลูก ฟ้าทะลายโจรสามารถปลกู ได้หลายวธิ ี ดงั นี้ 2.1 กำรปลูกแบบหว่ำน นาเมล็ดมาผสมทรายหยาบ อตั รา 1:1 - 2 ใช้เมลด็ 100 - 400 เมล็ด ตอ่ พื้นท่ี 1 ตารางเมตร วิธนี ี้เกษตรกรนยิ มแต่มีข้อจากัด คอื ทาใหส้ ้นิ เปลืองเมลด็ พันธ์ุ ซึง่ มรี าคาสูง 2.2 กำรปลูกแบบโรยเมล็ดเป็นแถว ขุดร่องตื้น ๆ เป็นแถวยาว โรยเมล็ดและกลบดินบาง ๆ ระยะปลูกระหว่างแถว ประมาณ 40 เซนติเมตร ใช้เมล็ดประมาณ 50-100 เมล็ดต่อความยาว 1 เมตร วธิ นี ้าทาใหส้ ามารถกาจดั วชั พชื ซ่ึงเปน็ ปัญหาสาคญั ได้สะดวก 2.3 กำรปลกู โดยใช้กล้ำ มขี ัน้ ตอนดังน้ี 1) เพาะกลา้ ในถาดเพาะกลา้ หรอื เตรียมแปลงเพาะโดยยกแปลงกว้าง 1 เมตร สงู ประมาณ 15 - 20 เซนตเิ มตรย่อยดนิ ให้ละเอียดใส่ปยุ๋ อนิ ทรีย์รองพื้น ½-1 กิโลกรัมต่อพื้นที่ 1 ตารางเมตร 2) การเตรยี มหลมุ ปลูก ขุดหลุมกว้าง ประมาณ 15 เซนติเมตร ลกึ ประมาณ 8 - 12 เซนตเิ มตร เปน็ แถว ให้มีระยะปลกู ระหว่างตน้ 20-30 เซนติเมตร และระหวา่ งแถว 40 เซนตเิ มตร ใส่ป๋ยุ อินทรียร์ องก้นหลุมประมาณ 125 กรมั ต่อหลมุ และคลกุ เคล้าใหเ้ ข้ากับดิน 3) ยา้ ยกล้าปลกู เม่ือกล้ามอี ายุประมาณ 30 วัน ก่อนยา้ ยกล้า รดน้าแปลงใหช้ ุ่ม แลว้ จงึ ใช้ ช้อนชดุ หรอื เสียมแซะกล้าไปปลกู ในหลมุ ท่ีเตรียมไว้ 1 ตน้ ต่อหลมุ หลักปลูกรดน้า

3 3. กำรดแู ลรกั ษำ 3.1 กำรคลุมแปลง โดยเฉพาะพืน้ ที่ปลกู เปน็ ทโี่ ลง่ แจ้ง ลมพัดแรงจัด แดดจัด ฝนตกชุก ควรคลุมแปลงด้วยฟาง หรือใบหญ้าคาบาง ๆ เพื่อลดการชะล้างของน้า ความชื้น ทาให้เมล็ด งอกได้เร็วขึน้ 3.2 กำรปลูกซ่อม หลังจากปลูกแล้วประมาณ 7 - 15 วัน ถ้าพบว่าต้นกล้า ที่ปลูกตาย หรือไม่งอก ควรปลกู ซอ่ มทนั ที 3.3 กำรถอนแยก หลังจากปลูกแล้วประมาณ 30 - 45 วัน ถ้าพบว่าต้นกล้าที่ข้นึ แน่นมาก เกนิ ไป ให้ทาการถอนแยกไปปลูกในแปลงนาอื่น 3.4 กำรใสป่ ุ๋ย 1) แบ่งใส่เป็นระยะ ดังน้ี อายุ 60 วนั ให้ใส่ปุ๋ยอนิ ทรีย์ประมาณ 125 กรมั ตอ่ ต้น หรอื 300-400 กรมั ต่อพื้นท่ี 1 ตาราง เมตร อายุ 90-110 วัน ให้ใสป่ ยุ๋ อินทรยี ์ 300-500 กรมั ต่อพืน้ ท่ี 1 ตารางเมตร 2) วิธีกำรใส่ปยุ๋ - แบบหว่าน ต้องหว่านให้กระจายสมา่ เสมอ หลงั หวา่ นแล้วตอ้ งรดน้าทันที อย่าใหป้ ุ๋ย คา้ งทใ่ี บ - แบบโรยหรือหว่านเป็นแถว ตามแนวขนานระหว่างแถวปลกู ห่างจากแถวปลกู ประมาณ 10-15 เซนติเมตร โดยขุดเป็นร่อง ใส่ป๋ยุ พรวนดนิ กลบ เหมาะกบั การปลกู แบบโรยเป็นแถว - แบบหยอดโคน ใสป่ ุ๋ยห่างจากโคนตน้ ประมาณ 10 เซนติเมตร โดยขุดหลมุ ฝงั กลบั ดนิ หรอื โรยรอบ ๆ โคนตน้ แลว้ พรวนดนิ กลบกไ็ ด้ เหมาะกับการปลูกแบบมีระยะปลูก 3.5 กำรใหน้ ้ำ : ระยะ 30-60 วันแรกหลังจากปลกู ถา้ แดดจดั ควรให้น้าวันละ 2 ครง้ั เช้า-เย็น ถ้าแดดไม่จัดควรใหน้ า้ วนั ละคร้งั หลงั จากอายุ 60 วนั ไปแล้ว อาจใหน้ ้าวันเว้นวันกไ็ ด้ หรือให้ตามความเหมาะสมตามสภาพพ้ืนท่ีและสภาพอากาศ

4 4. โรคและศัตรพู ืชท่ีสำคัญ 4.1 วชั พืช : ควรกาจดั โดยการถอน โดยเฉพาะ ในระยะแรกปลกู ถึง 2 เดอื น กาจัด พชื ทุกครึง่ เดือนจนกระทั่งฟา้ ทะลายโจร เตบิ โตเจริญคลมุ แปลง 4.2 โรค : ไม่พบโรคทีท่ าความเสีย หมายรนุ แรงเพียงแต่ทาความเสียหายเลก็ น้อย ได้แก่ โรคโคนเน่าและรากเน่าจากเช้อื รา หาก พบให้ถอนทาลายทนั ที 5. กำรปฏบิ ัตกิ ่อนและหลงั กำรเกบ็ เกีย่ ว - เก็บเกีย่ วในช่วงทพ่ี ืชออกดอกตั้งแตเ่ ร่มิ ออกดอก จนถงึ ดอกบาน 50% เป็นช่วงทม่ี สี าระสาคญั สูง โดยพบ มากทส่ี ่วนยอดและใบ วธิ ีการเกบ็ เก่ยี วใหต้ ดั ทง้ั ตน้ ให้ เหลือตอสงู ประมาณ 5-10 เซนติเมตร เพ่ือใหเ้ จริญให้ผล ผลติ ต่อไป ใช้เวลาประมาณ 2-3 เดือน จึงสามารถเก็บ เกย่ี วได้อีกคร้ัง - การปฏิบตั ิหลังการเกบ็ เก่ยี ว นาไปคัดแยกสงิ่ ปนปลอม เช่น วัชพชื ทีป่ ะปนมา และลา้ งใหส้ ะอาด ตัดเป็นท่อน ๆ ยาว ประมาณ 3-5 เซนตเิ มตร ผึง่ ให้แห้ง ทาแหง้ โดย ตากแดดบนลานตาก ยกพ้นื มีวสั ดรุ องรับทสี่ ะอาด หรอื ใชเ้ คร่ืองอบแหง้ แบบลมร้อน ท่ีอณุ หภูมิ 50 องศาเซลเซยี สใน 8 ชวั่ โมงแรก และลดอุณหภมู ิเหลือ 40-45 องศาเซลเซยี ส อบต่อจนแหง้ สนิท

5 6. ข้อมลู อ่ืน ๆ 6.1 สำระสำคญั ออกฤทธ์ิ : มีสาระสาคญั ประเภท ไดเทอร์ฟีน แลคโตน (diterpene lactones) ไดแ้ ก่ แอนโดรการโฟไลด์ (andrographolide) มฤี ทธลิ์ ดไข้ และตา้ นอกั เสบ และดีออกซี แอนโดร การโฟไลด์ (deoxyandrographolide) ซ่ึงมีฤทธ์ิยับยั้งเชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุของท้องร่วง มาตรฐานของฟ้าทะลายโจรท่ีใช้ในการผลิตยาจะต้องมี andrographolide ไม่น้อยกว่า 6% โดย น้าหนัก 6.2 สรรพคณุ และกำรใชป้ ระโยชน์ : - รักษาอาการไข้ ลาไส้อักเสบ ปอดอกั เสบ คอเจ็บ ตอ่ มทอนซิลอักเสบ หลอดลมอักเสบ - รักษาอาการไข้ทัว่ ไป เชน่ ไข้หวัด ไขห้ วดั ใหญ่ - อาการติดเชื้อซ่ึงมีการปวดท้อง ท้องเสีย บิดและกระเพาะลาไสอ้ ักเสบ การใช้ประโยชน์ ฟ้าทะลายโจร กระทรวงสาธารณสุขจัดฟ้าทะลายโจรอยู่ในบัญชียาหลัก (สมุนไพร) นอกจากน้ียังมีการใช้ ในปศุสตั ว์โดยฟา้ ทะลายโจรใชเ้ ปน็ สว่ นผสมในอาหารสกุ รและไก่ เพ่อื ทดแทนการใชย้ าปฏิชวี นะ





8 กำรใช้สมุนไพรดแู ลสขุ ภำพ ในชว่ งกำรแพรร่ ะบำดของโควดิ -19 วธิ ใี ช้ สมนุ ไพร ฤทธ์ิยำ (ใชร้ กั ษำตำมอำกำร หยดุ ยำไดท้ ันที ข้อหำ้ มใช้/ข้อควรระวัง เมอ่ื อำกำรดีขึน้ ปกติดหำกเป็นหวัด ธรรมดำ จะใชเ้ วลำ 5-7 วนั ) ยำฟ้ำทะลำยโจร เสรมิ ภมู คิ ุ้มกัน ผปู้ ่วยทค่ี วรไดร้ บั ยำฟำ้ ทะลำยโจร ห้ามใชใ้ นหญิงตัง้ ครรภ์, ใหน้ ม ตำ้ นไวรสั บตุ ร ระวังการ ใช้ระยะ ใชร้ ักษา : 5 วัน ลดอักเสบ 1. มไี ข้ ไอ เจ็บคอ ครนั่ เนื้อครน่ั ตัว ยาวในผทู้ ่ีหนาวงา่ ย ความดนั โลหิตตา่ เพราะอาจเสริมฤทธ์ิ  ใชเ้ สรมิ ภมู คิ มุ้ กัน : ขบั เหง่ือ 2.มีประวตั ิสัมผัสใกลช้ ดิ กบั ผู้ป่วยโควดิ - ยาลดความดนั ผ้ปู ว่ ย 5 วนั ต่อสัปดาห์ นาน 19 ในวงแรก โรคตับอกั เสบ-ไตวาย-ใชย้ า 3 เดือน บรรเทำอำกำร วารฟ์ ารนิ ต้องปรึกษาแพทย์ 2.1 อายุ 12 ปีขึ้นไป : ผงยาฟ้าทะลาย ก่อนใช้ยา ไข้ ไอ เจบ็ คอ โจร คร้ังละ 1.5-3 กรัม วันละ 4 ครัง้ (ประมาณครงั้ ละ 4 แคปซูล วนั ละ 3 *ไมแ่ นะนำกำรใช้ ครั้ง) กรณสี ารสกดั ควรศึกษาขนาดการ เสรมิ ภูมิคุ้มกันในเดก็ ใช้ของแตล่ ะผลิตภัณฑ์ อำยตุ ำ่ กว่ำ 12 ปี และผปู้ ว่ ยทตี่ ับและไต 2.2 อายุ 4-11 ปี : สารแอนโดรกราโฟ ไมด่ ี รวมถึง ผ้ใู ช้ยำ ไลด์ 30 มลิ ลกิ รมั ต่อวนั แบง่ ใหก้ ินวนั ละ วำร์ฟำริน 3 ครั้ง (ประมาณครั้งละ 1 แคปซูลวนั ละ 3 ครั้ง) 2.3 ใบสดอายุจากตน้ 3 เดอื นข้นึ ไป 4-7 ใบ ชงนา้ ดมื่ วนั ละ 3 คร้ัง กรณีเสรมิ ภูมคิ ุม้ กัน พบการใชใ้ น ผลติ ภณั ฑต์ ่างประเทศ และมีวิจยั พบวา่ ช่วยลดอตั ราการเป็นหวดั โดยให้ได้รบั ปรมิ าณสาระสาคญั “แอนโดรกราโฟไลด์” 12 มิลลิกรัมต่อ วัน หรือ กินเพียงวนั ละ 1 แคปซูล 5 วันตอ่ สัปดาห์ นาน 3 เดือน (คานวณจากขนาดยาของอภัยภเู บศร)

9

10

11

12 ทำแบบทดสอบออนไลน์ เร่อื งพืชสมุนไพรฟ้ำทะลำยโจร ไดค้ ะแนน 75 % ขึ้นไป จะได้รับเกรยี ติบตั ร ทำง E mail

13 เอกสำรอ้ำงองิ สถาบนั การแพทยแ์ ผนไทย กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก, เอกสาร ค่มู ือการปลกู สมุนไพรท่เี หมาะสม. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์องค์การสงเคราะหท์ หารผ่านศึก. 2553 สถาบันการแพทย์แผนไทย กรมพัฒนาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก, เอกสารคู่มอื การปลกู พืชสมุนไพรเศรษฐกิจ. พิมพค์ รั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พอ์ งคก์ ารรับส่ง สินคา้ และพสั ดภุ ณั ฑ์. 2548 สถาบนั การแพทย์แผนไทย กรมการแพทย์, ไมร้ ิมรวั้ . พมิ พค์ รัง้ ที่ 1. กรุงเทพ ฯ : โรงพมิ พอ์ งคก์ ารสงเคราะห์ทหารผ่านศกึ . 2542 กองสง่ เสรมิ พชื สวน กรมส่งเสรมิ การเกษตร, เอกสารคมู่ อื การปลกู สมุนไพรและเครื่องเทศ ชดุ ที่ 1. พิมพค์ รั้งท่ี 3. กรุงเทพฯ : 2545 กรมวชิ าการเกษตร, รายงานผลงานโครงการวจิ ัยและพฒั นาดา้ นพืชและ เทคโนโลยีการเกษตร. กรุงเทพฯ : 2550 ศนู ยห์ ลกั ฐานเชิงประจกั ษด์ ้านการแพทยแ์ ผนไทยและสมุนไพร กลุ่มงานเภสัชกรรม กลุ่ม งานการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก : โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภยั ภูเบศร จ.ปราจนี บุรี : 2564 กรมการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข.คาแนะนา การใช้ ฟา้ ทะลายโจรสาหรบั สถานการณ์การระบาดของโรคติดเชอื้ ไวรสั โคโรนาสายพันธใุ์ หม่ 2019. พมิ พ์ คร้ังที่ 1 บริษัทสามเจรญิ พาณชิ ย์ (กรงุ เทพ) : 2564 คณะกรรมการพัฒนาระบบยาแหง่ ชาติ (2559).ประกาศคณะกรรมการพฒั นาระบบยา แห่งชาติ เรื่องบญั ชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ.2559. ราชกิจจานุเบกษา. เลม่ 133 ตอนพเิ ศษ 86ง วันที่ 12 เมษายน 2559. หน้า 241 คณะกรรมการพัฒนาระบบยาแหง่ ชาติ (2564).ประกาศคณะกรรมการพัฒนา ระบบยาแห่งชาติ เร่ืองบัญชียาหลักแหง่ ชาติ พ.ศ.2564. ราชกจิ จานุเบกษา. เล่ม 138 ตอนพเิ ศษ 120ง วนั ท่ี 4 มิถนุ ายน 2564. หน้า 46

14 ท่ปี รกึ ษา คณะผจู้ ัดทา นายชชั พงศ์ สรอ้ ยแสง รองผูอ้ านวยการสานักงาน กศน.จังหวดั มุกดาหาร นายเอนก ปานทพิ ย์ รกั ษาการในตาแหน่งผ้อู านวยการ สานกั งาน กศน. นายสมชาย แสงด่วน จงั หวดั สมุทรสาคร นายสยาม ชูกร ผูอ้ านวยการ กศน.อาเภอเมอื งสมทุ รสาคร ผสู้ นับสนุนขอ้ มูล ผอู้ านวยการ กศน.อาเภอกระทุ่มแบน ครู กศน.ตาบล ผอู้ านวยการ กศน.อาเภอบา้ นแพว้ คณะทำงำน นางณุชชญา อินรวม สงั กัดสานักงาน กศน.จงั หวัดสมุทรสาคร นายวินัย บญุ ชิต นางสาวปิยกาญจน์ อินแหยม รวบรวมเรยี บเรยี ง/จัดทารปู เลม่ นายวศนิ สดุ ถอ้ ย จัดทารปู เลม่ /ออกแบบปก นางโสภี จนั ทร์หอม ตรวจทาน นายสุวทิ ย์ ขาล้วน ตรวจทาน จดั พิมพ์ ประชาสมั พันธ์

วดี โี อการปลกู ฟา้ ทะลายโจร วดี ิโอการเกบ็ เกี่ยวฟา้ ทะลายโจร