คู๋มือการปลูกฟ้าทะลายโจร2

คำนำ ด้วยสำนักงำน กศน.จังหวัดสมุทรสำคร ได้จัดทำคู่มือเทคนิคกำรปลูกและกำรดูแลรักษำฟำ้ ทะลำยโจรที่ถูกต้อง เน่ืองด้วยกรมกำรแพทย์แผนไทยได้ทำกำรศึกษำวิจัยสรรพคุณ “ฟ้ำทะลำยโจร” และ พบว่ำสำมำรถยับยั้งควำมรุนแรงกำรแพร่ระบำดของเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 (COVID 19) ในผู้ป่วยระยะต้น มำกกว่ำ 300 รำย ทำใหฟ้ ำ้ ทะลำยเปน็ ทำงเลอื กในกำรใชท้ ดแทนกำรนำเขำ้ ยำจำกตำ่ งประเทศ นัน้ สืบเน่ืองจำกสถำนกำรณ์กำรแพร่ระบำดของเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 (COVID 19) ใน ประเทศไทยได้เพ่ิมข้ึนอย่ำงต่อเน่ือง สำนักงำน กศน. ได้มีแนวควำมคิด นโยบำยที่จะช่วยเหลือประชำชนที่ ได้รับควำมเดือดร้อนจำกผลกระทบดังกล่ำว โดยมียำที่สำมำรถผลิตได้เองในไทย มีสรรพคุณรักษำกำรแพร่ ระบำดของเช้ือไวรัสโคโรนำ 2019 (COVID 19) เป็นยำสำมัญประจำบ้ำน สำมำรถนำมำใช้ในระบบยำหลัก แห่งชำติ สนบั สนนุ ให้นำฟำ้ ทะลำยโจรลดควำมรุนแรงของกำรแพรร่ ะบำดของเชอ้ื ไวรัสโคโรนำ 2019 (COVID 19) ต่อไป สำนกั งำน กศน.จังหวัดสมุทรสำคร ได้ตอบสนองนโยบำยดังกลำ่ วและไดจ้ ัดทำคมู่ ือเพ่อื จัดส่ง ให้ สำนักงำน กศน.จงั หวดั ทกุ แหง่ ต่อไป สำนักงำน กศน.จังหวดั สมุทรสำคร

สำรบญั หนำ้ 1 กำรเตรียมกำรก่อนปลกู กำรปลูก 2 กำรดแู ลรักษำ โรคและศัตรูพืชทสี่ ำคัญ 3 กำรปฏิบตั ิก่อนและหลังกำรเกบ็ เกี่ยว ข้อมลู อื่น ๆ 4 ข้ันตอนกำรปลูกและกำรดแู ลรักษำ 5 คณุ ประโยชน์ของฟำ้ ทะลำยโจร 6 แหลง่ สืบคน้ ข้อมลู เพิ่มเติม 7 คณะผูจ้ ัดทำ

1 เทคนคิ การปลูกและดแู ลรกั ษาฟา้ ทะลายโจร 1. การเตรยี มการก่อนปลกู 1.1 การเตรียมดิน 1) ขุดหรอื ไถพรวนเพ่ือใหด้ นิ ร่วนซยุ 2) หำกวัชพืชมไี มม่ ำกใหท้ ำกำรไถพรวน คร้งั เดยี ว ถำ้ มีมำกใหไ้ ถพรวน 2 ครงั้ คอื ไถดะ เปดิ หนำ้ ดนิ และตำกดนิ ไว้ประมำณ 2 สัปดำห์ แล้วจึงไถแปร ปรับปรุงดินด้วยปุ๋ย อินทรยี ์ หรอื ปยุ๋ คอก/ปุ๋ยหมกั 1.2 การเตรียมพันธ์ุ 1) ขยำยพันธุ์ดว้ ยเมลด็ ใชเ้ มล็ดจำกฝักแก่จดั เมล็ดต้องมีสีน้ำตำลแดง ลกั ษณะสมบรู ณ์ปรำศจำก โรคและแมลง 2) เนื่องจำกเมลด็ มีเปลอื กแข็ง ก่อนปลูกแช่เมลด็ ในน้ำทอี่ ณุ หภูมหิ ้อง ประมำณ 6 – 12 ชั่วโมง เพอื่ ให้นำ้ ซมึ ผำ่ นเมลด็ และเมล็ดสำมำรถงอกได้ 2. การปลกู ฟ้ำทะลำยโจรสำมำรถปลูกได้หลำยวิธี ดังนี้ 2.1 การปลกู แบบหว่าน นำเมลด็ มำผสมทรำยหยำบ อตั รำ 1:1 - 2 ใช้เมล็ด 100-400 เมลด็ ต่อ พน้ื ที่ 1 ตำรำงเมตร วิธนี ี้เกษตรกรนยิ มแต่มีขอ้ จำกดั คือทำใหส้ ิ้นเปลืองเมลด็ พันธ์ุ ซ่ึงมรี ำคำสงู 2.2 การปลูกแบบโรยเมลด็ เปน็ แถว ขุดร่องต้ืน ๆ เป็นแถวยำว โรยเมล็ดและกลบดินบำง ๆ ระยะ ปลูกระหว่ำงแถว ประมำณ 40 เซนติเมตร ใช้เมล็ดประมำณ 50-100 เมล็ดต่อควำมยำว 1 เมตร วิธีน้ำทำให้ สำมำรถกำจัดวชั พืชซ่งึ เปน็ ปญั หำสำคัญได้สะดวก 2.3 กำรปลูกโดยใช้กล้ำ มีขั้นตอนดังนี้ 1) เพำะกล้ำ เพำะกล้ำในถำดเพำะกล้ำ หรือเตรียมแปลงเพำะโดยยก แปลงกว้ำง 1 เมตร สูงประมำณ 15-20 เซนติเมตร ย่อยดินให้ละเอียดใส่ปุ๋ยอินทรีย์รองพื้น ½-1 กิโลกรัมต่อ พื้นท่ี 1 ตำรำงเมตร 2) กำรเตรียมหลุมปลูก ขุดหลุมกว้ำงประมำณ 15 เซนติเมตร ลึกประมำณ 8 - 12 เซนติเมตร เป็นแถว ให้มีระยะปลูกระหว่ำงต้น 20-30 เซนติเมตร และระหว่ำงแถว 40 เซนติเมตร ใส่ปุ๋ย อินทรีย์รองก้นหลุมประมำณ 125 กรัมต่อหลุม และคลุกเคล้ำให้เข้ำกับดิน 3) ย้ำยกล้ำปลูก เม่ือกล้ำมีอำยุ ประมำณ 30 วนั ก่อนย้ำยกล้ำ รดนำ้ แปลงให้ชุ่ม แลว้ จึงใช้ชอ้ นชดุ หรือเสียมแซะกล้ำไปปลูกในหลุมที่เตรียมไว้ 1 ต้นตอ่ หลมุ หลักปลกู รดนำ้

2 3. การดแู ลรกั ษา 3.1 กำรคลมุ แปลง : โดยเฉพำะพืน้ ทีป่ ลูกเป็นท่ีโล่งแจง้ ลมพดั แรงจัด แดดจัด ฝนตกชุก ควรคลมุ แปลง ดว้ ยฟำง หรือใบหญำ้ คำบำง ๆ เพ่อื ลดกำรชะลำ้ งของน้ำ ควำมชนื้ ทำให้เมล็ดงอกไดเ้ รว็ ข้ึน 3.2 กำรปลูกซ่อม : หลังจำกปลูกแล้วประมำณ 7-15 วัน ถ้ำพบว่ำต้นกล้ำที่ปลูกตำยหรือไม่งอก ควร ปลูกซอ่ มทันที 3.3 กำรถอนแยก : หลังจำกปลกู แล้วประมำณ 30-45 วนั ถ้ำพบวำ่ ต้นกล้ำทข่ี น้ึ แนน่ มำกเกนิ ไป ให้ทำ กำรถอนแยกไปปลกู ในแปลงนำอ่นื 3.4 กำรใส่ปยุ๋ : 1) แบง่ ใสเ่ ปน็ ระยะ ดงั นี้ อำยุ 60 วนั ใหใ้ ส่ปุ๋ยอนิ ทรยี ์ประมำณ 125 กรัมต่อตน้ หรอื 300-400 กรัมต่อพื้นที่ 1 ตำรำงเมตร อำยุ 90-110 วัน ใหใ้ ส่ป๋ยุ อินทรยี ์ 300-500 กรมั ต่อพื้นท่ี 1 ตำรำงเมตร 2) วธิ กี ำรใส่ป๋ยุ - แบบหวำ่ น ต้องหว่ำนให้กระจำยสม่ำเสมอ หลังหวำ่ นแล้ว ตอ้ งรดนำ้ ทันที อย่ำใหป้ ุ๋ยค้ำงท่ใี บ - แบบโรยหรอื หวำ่ นเป็นแถว ตำมแนวขนำนระหวำ่ งแถวปลกู ห่ำงจำกแถวปลูกประมำณ 10-15 เซนตเิ มตร โดยขุดเป็นรอ่ ง ใสป่ ุย๋ พรวนดนิ กลบ เหมำะกบั กำรปลกู แบบโรยเป็นแถว - แบบหยอดโคน ใส่ป๋ยุ ห่ำงจำกโคนต้นประมำณ 10 เซนตเิ มตร โดยขดุ หลมุ ฝงั กลบั ดินหรอื โรยรอบ ๆ โคนตน้ แล้วพรวนดนิ กลบก็ได้ เหมำะกับกำรปลกู แบบมรี ะยะปลูก 3.5 กำรให้น้ำ : ระยะ 30-60 วนั แรกหลงั จำกปลูก ถ้ำแดดจัด ควรให้นำ้ วันละ 2 ครง้ั เชำ้ -เย็น ถำ้ แดดไมจ่ ดั ควรใหน้ ้ำวนั ละครัง้ หลงั จำกอำยุ 60 วนั ไปแล้ว อำจใหน้ ำ้ วนั เวน้ วันกไ็ ด้ หรือให้ตำมควำม เหมำะสมตำมสภำพพ้ืนท่แี ละสภำพอำกำศ 4.โรคและศตั รูพชื ที่สาคญั 4.1 วัชพืช : ควรกำจัดโดยกำรถอนโดยเฉพำะ ในระยะแรกปลูกถึง 2 เดือน กำจัดพืชทุกคร่ึงเดือน จนกระท่ังฟ้ำทะลำยโจรเจรญิ คลมุ แปลง 4.2 โรค : ไม่พบโรคที่ทำควำมเสียหมำยรุนแรง เพียงแต่ทำควำมเสียหำยเล็กน้อย ได้แก่ โรคโคนเน่ำ และรำกเน่ำจำกเชอ้ื รำ หำกพบให้ถอนทำลำยทันที

3 5.การปฏิบตั ิกอ่ นและหลังการเกบ็ เกีย่ ว - เก็บเก่ยี วในช่วงท่ีพืชออกดอกต้ังแต่เริ่มออกดอกจนถงึ ดอกบำน 50% เป็นช่วงท่มี ีสำระสำคัญสงู โดยพบมำกท่สี ่วนยอดและใบ วิธ๊กำรเก็บเก่ียว ให้ตัดทั้งต้นให้เหลือตอสูงประมำณ 5-10 เซนติเมตร เพื่อให้เจริญให้ผล ผลิตต่อไป ใช้เวลำประมำณ 2-3 เดือน จึงสำมำรถเก็บเก่ียได้อีกคร้ัง - กำรปฏิบัติหลังกำรเกบ็ เกยี่ ว นำไปคัดแยกสิ่งปนปลอม เช่น วัชพืชที่ ปะปนมำ และล้ำงให้สะอำด ตัดเป็นท่อน ๆ ยำว ประมำณ 3-5 เซนติเมตร ผ่ึงให้แห้ง ทำแห้งโดย ตำกแดดบนลำนตำก ยกพ้ืนมีวัสดุ รองรับที่สะอำด หรือใช้เครื่องอบแห้งแบบลมร้อน ที่อุณหภูมิ 50 องศำ เซลเซียสใน 8 ชั่วโมงแรก และลดอุณหภูมิเหลือ 40-45 องศำเซลเซียส อบตอ่ จนแหง้ สนิท 6. ขอ้ มูลอื่น ๆ 6.1 สำระสำคัญออกฤทธ์ิ : มีสำระสำคัญประเภท ไดเทอร์ฟีน แลคโตน (diterpene lactones) ได้แก่ แอนโดรกำรโฟไลด์ (andrographolide) มีฤทธ์ิลดไข้ และตำ้ นอักเสบ และดอี อกซี แอนโดรกำรโฟไลด์ (deoxyandrographolide) ซึ่งมฤี ทธิย์ บั ยัง้ เชื้อแบคทเี รยี ทีเ่ ปน็ สำเหตุของท้องร่วง มำตรฐำนของฟ้ำทะลำยโจรที่ใช้ในกำรผลิตยำจะต้องมี andrographolide ไม่น้อยกว่ำ 6% โดย นำ้ หนกั 6.2 สรรพคณุ และกำรใช้ประโยชน์ : สรรพคุณ - รักษำอำกำรไข้ ลำไส้อกั เสบ ปอดอักเสบ คอเจ็บ ตอ่ มทอนซลิ อกั เสบ หลอดลมอักเสบ - รักษำอำกำรไข้ท่ัวไป เช่น ไขห้ วดั ไขห้ วดั ใหญ่ - อำกำรตดิ เชอ้ื ซึ่งมีกำรปวดท้อง ทอ้ งเสยี บิดและกระเพำะลำไสอ้ ักเสบ กำรใชป้ ระโยชนฟ์ ้ำทะลำยโจร กระทรวงสำธำรณสุขจัดฟ้ำทะลำยโจรอยู่ในบัญชียำหลัก (สมุนไพร) นอกจำกน้ียังมีกำรใช้ในปศุสัตว์ โดยฟ้ำทะลำยโจรใชเ้ ปน็ ส่วนผสมในอำหำรสกุ รและไก่ เพื่อทดแทนกำรใช้ยำปฏชิ ีวนะ



4

5

6 แหลง่ สืบค้นขอ้ มลู เพม่ิ เตมิ สถำบันกำรแพทยแ์ ผนไทย กรมพฒั นำกำรแพทยแ์ ผนไทยและกำรแพทย์ทำงเลอื ก, เอกสำรคมู่ อื กำร ปลูกสมุนไพรทเี่ หมำะสม. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พอ์ งค์กำรสงเครำะหท์ หำรผ่ำนศึก. 2553 สถำบันกำรแพทย์แผนไทย กรมพัฒนำกำรแพทย์แผนไทยและกำรแพทย์ทำงเลือก, เอกสำรคู่มือ กำรปลูกพชื สมนุ ไพรเศรษฐกจิ . พิมพค์ รั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพอ์ งคก์ ำรรับส่งสนิ คำ้ และพัสดภุ ัณฑ.์ 2548 สถำบันกำรแพทย์แผนไทย กรมกำรแพทย์, ไม้ริมรั้ว. พิมพ์ครั้งท่ี 1. กรุงเทพ ฯ : โรงพิมพ์องค์กำร สงเครำะหท์ หำรผำ่ นศึก. 2542 กองส่งเสริมพืชสวน กรมส่งเสริมกำรเกษตร, เอกสำรคู่มือกำรปลูกสมุนไพรและเครอ่ื งเทศ ชุดที่ 1. พิมพค์ รั้งท่ี 3. กรุงเทพฯ : 2545 กรมวิชำกำรเกษตร, รำยงำนผลงำนโครงกำรวิจัยและพัฒนำด้ำนพืชและเทคโนโลยีกำรเกษตร. กรุงเทพฯ : 2550

7 นำยชัชพงศ์ สรอ้ ยแสง คณะผู้จดั ทา นำยเอนก ปำนทพิ ย์ รองผู้อำนวยกำรสำนกั งำน กศน.จงั หวัดมกุ ดำหำร นำยสมชำย แสงด่วน รักษำกำรในตำแหน่งผอู้ ำนวยกำร สำนักงำน กศน. นำยสยำม ชูกร จังหวดั สมทุ รสำคร ครู กศน.ตำบล ผ้อู ำนวยกำร กศน.อำเภอเมอื งสมุทรสำคร นำงณุชชญำ อินรวม ผู้อำนวยกำร กศน.อำเภอกระทุ่มแบน นำยวินัย บญุ ชิต ผู้อำนวยกำร กศน.อำเภอบ้ำนแพ้ว จำนวน 40 ตำบล รวบรวมเรยี บเรียง/จัดทำรูปเล่ม จัดทำรูปเล่ม/ออกแบบปก