คู่มือเคมีบำบัด

ค‹ูมอื การดแู ลตนเอง คูม่ ือการดูแลตวั เองขขอองผงปู้ ผ่ วยปŒู ทว†�ีไดยร้ ัทบย่ีไาดเคŒรมีบับาํ ยบดัาเคมบี ำบดั ชื�อ-สกลุ ...................................................................................................................................................................................................................................... วนั / เดือน / ปี เกิด อายุ ปี........................................................................................................................... .............................................................. เลขประจาํ ประชาชน………………………………………………………………………………………………………………………………. HN…………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………. ที�อยู่………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….………… ช�ือผใู้ กลช้ ิดท�ีติดต่อไดส้ ะดวก…………………………………………………………………..………………………………………… โทร…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ช�ือแพทยเ์ จา้ ของไข้…………………………………………………………………………………..………………………………………………… โทร……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………… ช�ือผปู้ ระสานงาน (Case /Disease Manager)……………………………………………………….……………………….. โทร…………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………. การแพย้ า...................................................................................................................................................................................................................................... (ผเู้ กบ็ สมุดน�ีไดก้ รุณาส่งคืนตามท�ีอย)ู่

Diagnosis ขอŒ มูลประวัติการรักษาผปŒู ว† ย ช�ือโรค (ภาษาไทย) Type ขอ้ มลู ประวตั ิการรักษาผปู้ ่ วย Treatment protocol Start date Stage การผา่ ตดั ศลั ยแพทย์ วนั ท�ี Procedure การฉายรังสีรักษา วนั ท�ี ตาํ แหน่ง ขนาด การใหย้ าเคมีบาํ บดั 2

�� บนั ทึกถึงแพทย

บนั ทึกถึงแพทย บนั ทึกถึงแพทย์ ผปู้ ่ วยไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั เพ�อื รักษา หากผปู้ ่ วยมีไข้ > 38 c และ Absolute neutrophil count < 500 / mm3 จาํ เป็นตอ้ งรับไวร้ ักษาในโรงพยาบาลและให้ broad spectrum antibiotics โดยเร็วที�สุด ให้ G-CSF ตอ่ ไปจนกวา่ Absolute neutrophil > 1,000 /mm3 และผปู้ ่ วยอาการดีข�ึน จึงหยดุ ได้ อาการท�ีบ่งช�ีถึงการติดเช�ือและจาํ เป็นตอ้ งมาพบแพทยโ์ ดยด่วน (ในสถานพยาบาล ท�ีใกลท้ �ีสุด) 1. มีไขส้ ูงกวา่ �� องศาเซลเซียส หรือมีไขห้ นาวสั�น 2. ไอ เจบ็ คอ และมีไขร้ ่วมดว้ ย 3. ทอ้ งเดิน ปวดมวนทอ้ ง ปวดบิด 4. ปัสสาวะแสบขดั กะปริบกะปรอย หรือปัสสาวะไม่สุด 5. ผวิ หนงั อกั เสบ บวม แดง ร้อน หรือแผลผา่ ตดั มีอาการอกั เสบมี หนองซึม 6. ตกขาวจากช่องคลอดผดิ ปกติ เช่น มีหนองไหล มีกลิ�นเหมน็ หรือเจบ็ บริเวณทวารหนกั 4

บันทึกการรกั ษบานัททากึงกทานั รตรักกษรารทมางทนั ตกรรม .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... .................................................................................................................... บนั ทกึ เคมบี ําบัดกบั การดูแลทางทนั ตกรรม การปฏิบตั ิตนก่อนรับยาเคมีบาํ บดั  อุดฟัน ขดู หินปูน ถอนฟันและรอผลหายก่อนรับยาเคมีบาํ บดั อยา่ งนอ้ ย � สปั ดาห์  ถอดฟันปลอมตลอดระยะเวลาไดร้ ับเคมีบาํ บดั  ดูแลสุขภาพช่องปากใหด้ ี เช่น แปรงฟันใหถ้ ูกวธิ ี ใหไ้ หมขดั ฟันเป็นประจาํ และ ใชน้ �าํ ยาบว้ นปากที�ผสม chlorhexidine เป็นตน้ 5 �

� การปฏิบตั ิตนระหว‹างเคมีบำบัด การปฏบิ ัตติ นระหว่างเคมบี ําบัด ทา่ นอาจเกิดอาการดงั ต่อไปน�ีระหวา่ งเคมีบาํ บดั  เจบ็ บริเวณเน�ือเยอื� ในช่องปาก  โดยขณะรักษาเคมีบาํ บดั ทนั ตแพทยแ์ นะนาํ ให้อมเกล็ดน�าํ แขง็ เลก็ ๆ  หลงั จากรับเคมีบาํ บดั แนะนาํ ใหอ้ ม บว้ นดว้ ยเบคกิ�งโซดาผสมน�าํ เจือจางทุก � ชว�ั โมง  สูญเสียเสียรับรส หรือการรับรสเปลี�ยนไป  ควรรับประทานอาหารอ่อน งดอาหารเผด็ ร้อน แนะนาํ ใหร้ ับประทานอาหารท�ีมี ธาตุสงั กะสี เช่น เน�ือ ตบั นม  หลีกเลี�ยงการสูบบุหร�ีและเคร�ืองดื�มที�มีส่วนผสมของแอลกอฮอล  อาการปากแหง้ ควรจิบน�าํ บ่อย ๆ เค�ียวหมากฝรั�งท�ีปราศจากน�าํ ตาล ใชน้ �าํ ลายเทียม  ติดเช�ือในช่องปาก ควรรีบมาพบแพทย์เพอื� ทาํ การรักษา ถา้ ท่านพบเลือดออกบริเวณเหงือก ควรหลีกเลี�ยงการใชแ้ ปรงสีฟันใหท้ าํ ความ สะอาดช่องปาก ดว้ ยไมพ้ นั สําลีชุบน�าํ ตม้ สุกเช็ดทาํ ความสะอาดฟันในช่องปากและ รีบมาพบแพทยเ์ พอื� ทาํ การตรวจเลือด การปฏิบตั ติ นภายหลงั รับยาเคมบี ําบดั มาพบทนั แพทยเ์ พ�อื พิมพป์ าก และทาํ ถาดใส่ฟลูออไรดเ์ ฉพาะบุคคล เพือ� เคลือบ ฟลูออไรดป์ ้ องกนั ฟันพุ และตรวจสุขภาพช่องปากกบั ทนั ตแพทยอ์ ยา่ งนอ้ ยทุก � เดือน 6

บนั ทึกสว‹ นตัวของผูŒปว† ย

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังท�ี � วนั ท�ี............................... ยาเคมีบาํ บดั ที�ไดร้ ับ………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อาการขา้ งเคียงที�พบ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสัชกร / พยาบาล …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป............................................................................................................................................................................................... วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................. 8�

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังท�ี � วนั ที�............................... ยาเคมีบาํ บดั ท�ีไดร้ ับ……………………………………………………………………………………..………………………….………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อาการขา้ งเคียงที�พบ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสัชกร / พยาบาล …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์................................................................................................................................................................................................................... �9

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� � วนั ท�ี............................... ยาเคมีบาํ บดั ที�ไดร้ ับ……………………………………………………………………………………….…………………..…………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อาการขา้ งเคียงท�ีพบ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภูมิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสัชกร / พยาบาล …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์................................................................................................................................................................................................................... 10 ��

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังท�ี � วนั ที�............................... ยาเคมีบาํ บดั ท�ีไดร้ ับ…………………………………………………………………………………………………………..……………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงท�ีพบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสัชกร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................... ��11

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� � วนั ที�............................... ยาเคมีบาํ บดั ท�ีไดร้ ับ……………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงท�ีพบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภมู ิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ที� � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสชั กร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................... 12 ��

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� � วนั ท�ี............................... ยาเคมีบาํ บดั ท�ีไดร้ ับ……………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงที�พบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสัชกร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................... ��13

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� � วนั ที�............................... ยาเคมีบาํ บดั ที�ไดร้ ับ……………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงที�พบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ที� � � � � � �� อุณหภูมิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสชั กร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................... 14 ��

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� � วนั ท�ี............................... ยาเคมีบาํ บดั ที�ไดร้ ับ…………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงท�ีพบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสัชกร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................... ��15

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� � วนั ท�ี............................... ยาเคมีบาํ บดั ท�ีไดร้ ับ………………………………………………………………………………………………………………..………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงที�พบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสชั กร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................... 16 ��

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� �� วนั ท�ี............................... ยาเคมีบาํ บดั ที�ไดร้ ับ……………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงท�ีพบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ที� � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสัชกร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................... ��17

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� �� วนั ที�............................... ยาเคมีบาํ บดั ท�ีไดร้ ับ………………………………………………………………………………………………………………..………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงที�พบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภมู ิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภมู ิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสชั กร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์................................................................................................................................................................................................................... 18 ��

รับยาเคมีบาํ บดั คร�ังที� �� วนั ที�............................... ยาเคมีบาํ บดั ท�ีไดร้ ับ……………………………………………………………………………………………………………..…………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อาการขา้ งเคียงท�ีพบ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. อุณหภูมิร่างกายหลงั จากไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั ไปแลว้ �- �� วนั วนั ท�ี � � � � � �� อุณหภูมิ (°c) คาํ แนะนาํ ของแพทย์ / เภสัชกร / พยาบาล ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วนั นดั ใหย้ าคร� ังต่อไป................................................................................................................................................................................................. วนั นดั พบแพทย์.................................................................................................................................................................................................................... ��19

บนั ทึกเพ�ิมเติม บันทกึ เพม� เติม……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 20 ��

เม่อื เปšนมะเรง็

เม่อื เปšนมะเรง็ เม�อื เป็ นมะเร็ง เมื�อทราบวา่ เป็นมะเร็งตอ้ งต�งั สติใหม้ น�ั คง และควรรีบปรึกษาแพทย์ เพอ�ื ขอ คาํ แนะนาํ ในการปฏิบตั ิตวั และทาํ การรักษาอยา่ งทนั ท่วงทีเพราะมะเร็งหลายชนิด สามารถรักษาใหห้ ายขาดได้ ทา่ นจึงควรทาํ ความเขา้ ใจเกี�ยวกบั โรค และวธิ ีการท�ี เหมาะสมกบั ตวั เอง ท�งั น�ีการมารับการรักษาชา้ อาจมีผลทาํ ใหร้ ักษาโรคไดย้ ากข�ึน หรือผลการรักษาเลวลงได้ การรักษาโรคมะเร็งมีหลายวธิ ี - การรักษาดว้ ยการผา่ ตดั - การรักษาดว้ ยการฉายรังสี - การรักษาดว้ ยยาเคมีบาํ บดั หรือยาฮอร์โมน - การรักษาดว้ ยยาที�ออกฤทธ�ิระดบั โมเลกลุ การรักษาดว้ ยยาเคมีบาํ บดั คือ การใหส้ ารเคมีเขา้ ไปในร่างกายเพอ�ื ทาํ ลาย เซลลม์ ะเร็ง ทาํ ใหห้ ยดุ ย�งั การเติบโตและแพร่กระจายของเซลลม์ ะเร็งได้ 22

ออากาากรขา้ารงเขคาŒียงงเคยี งเม่ือไดŒรบั เคมบี ำบัด เมือ� ได้รับยาเคมีบําบดั ยาเคมีบาํ บดั นอกจากจะทาํ ลายเซลลม์ ะเร็งแลว้ ยงั มีผลกระทบตอ่ เซลลป์ กติท�ี แบง่ ตวั เร็วในร่างกายดว้ ย เป็ นผลใหเ้ กิดอาการขา้ งเคียงตา่ ง ๆ เช่น มีไข้ หนาวสน�ั ซีด เหนื�อย อ่อนเพลีย มีจุดเลือดจ�าํ เลือดตามตวั คล�ืนไส้ อาเจียน เจบ็ ปากเจบ็ คอ ทอ้ งเสีย อุจจาระมีสีดาํ ทอ้ งผกู ผมร่วง อาการเหล่าน�ีมกั เกิดหลงั จากไดร้ ับยา ประมาณ�-�� วนั นอกจากน�ี อาจพบผลขา้ งเคียงอ�ืน ๆ เช่น ผวิ หนงั และเล็บ เปลี�ยนสี ฝ่ ามือฝ่ าเทา้ มีสีดาํ คล�าํ และเจบ็ ชา ปลายมือปลายเทา้ มีเพศสัมพนั ธ์ได้ ยาก มีบุตรยาก และอารมณ์แปรปรวน เป็ นตน้ ผลขา้ งเคียงที�พบในแตล่ ะอาการ อาจมีความจาํ เพาะตอ่ ยาแตล่ ะชนิดหรือขนาดของยาท�ีใช้ นอกจากน�ี ผปุ้ ่ วยแต่ละ คนอาจตอบสนองต่อยาชนิดและขนาดเดียวกนั แตกตา่ งกนั ได้ อาการขา้ งเคียงเหล่าน�ีมีหลายอยา่ งท�ีป้ องกนั ได้ โดยแพทยผ์ รู้ ักษาจะเป็นผพู้ ิจารณา ใหย้ า หรือมาตรการในการป้ องกนั อยา่ งไรก็ตาม ท่านสามารถมีส่วนร่วมในการ แกไ้ ข บรรเทา หรือป้ องกนั อาการดงั กล่าวได้ 23 ��

ดงั น�นั ทา่ นจึงควรทาํ ความเขา้ ใจเก�ียวกบั วธิ ีการดูแลตวั เองเม�ือไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั เพื�อใหไ้ ดป้ ระสิทธิภาพในการรักษาจากยาสูงสุด โดยมีผลขา้ งเคียงนอ้ ยที�สุด ตามที�ผปู้ ่ วยและแพทยผ์ ทู้ าํ การรักษาต�งั ใจไว้ อาการไข้ อาการ ไข้ หมายถึง การท�ีมีอุณหภูมิในช่องปากมากวา่ หรือเท่ากบั �� องศา เซลเซียส เป็นเวลามากกวา่ หรือเท่ากบั � ชว�ั โมง หรือมีอุณหภูมิรักแร้มากกวา่ หรือ เทา่ กบั ��.� องศาเซลเซียส สาเหตุ ไขอ้ าจเป็ นอาการนาํ ของภาวะการติดเช�ือ หรือ อาการของโรคมะเร็งเอง อาจพบ ภาวะเมด็ เลือดขาว (ซ�ึงทาํ หนา้ ที�ตอ่ สู้เช�ือโรคตา่ ง ๆ ) ต�าํ ลง และเกิดการติดเช�ือได้ เมื�อทา่ นไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั สงั เกตไดจ้ ากอาการไข้ รู้สึกหนาวส�นั เจบ็ รอบ ๆ ทวารหนกั หลงั การใหย้ าเคมีบาํ บดั โดยเฉพาะในช่วง �- �� วนั หลงั ไดร้ ับยาเคมี บาํ บดั วธิ ีป้ องกนั การตดิ เชื�อโดยทวั� ไป - ลา้ งมือใหส้ ะอาดก่อนรับประทานอาหารและหลงั เขา้ หอ้ งน�าํ ทุกคร�ัง - หลีกเลี�ยงการอยใู่ กลช้ ิดกบั ผทู้ ี�เป็นไขห้ วดั วณั โรค และงูสวดั เป็นตน้ - เมื�อทา่ นมีภาวะเมด็ เลือดขาวต�าํ ควรหลีกเล�ียงการอยใู่ นบริเวณที�มี ผคู้ นแออดั เช่น ตลาด โรงภาพยนตร์ หรือหา้ งสรรพสินคา้ เป็ นตน้ - ดูแลร่างกายไม่ใหอ้ บั ช�ืน อาบน�าํ ใหส้ ะอาดทุกวนั โดยใชส้ บอู่ ่อน ๆ เช่น สบเู่ ดก็ 24 ��

- ระมดั ระวงั การใชข้ องมีคมทุกชนิด - หากถูกของมีคมบาด ใหร้ ีบทาํ ความสะอาดบาดแผลและปิ ดดว้ ย ผา้ พนั แผล - ควรสวมถุงมือทุกคร�ังเพอ�ื ป้ องกนั การเกิดแผลเวลาทาํ สวน หรืองาน ก่อสร้าง - ทาครีมหรือโลชนั� ถนอมผิว เพอื� ป้ องกนั ผวิ แหง้ แตก - รับประทานอาหารท�ีสุกและสะอาด หลีกเลี�ยงของสุก ๆ ดิบ ๆ หรือ ของหมกั ดอง เช่น แหนม ปลาร้า กอ้ ย ส้มตาํ และยาํ ต่าง ๆ เป็นตน้ - เมื�อท่านมีภาวะเมด็ เลือดขาวต�าํ ควรหลีกเลี�ยงการรับประทานผกั และ ผลไมส้ ด - แปรงฟันใหส้ ะอาดทุกวนั ภายหลงั รับประทานอาหาร ดว้ ยแปรงสีฟัน ขนนุ่ม - ควรมีเทอร์โมมิเตอร์สาํ หรับวดั ไขต้ ิดตวั ไว้ ถา้ ท่านสงสัยวา่ มีไขค้ วร วดั อุณหภมู ิร่างกายเพ�ือยนื ยนั อาการ - หากมีอาการไขภ้ ายหลงั จากการไดร้ ับเคมีบาํ บดั ใหร้ ีบมาพบแพทย์ โดยด่วน ��25

วธิ ีการรักษาเมือ� มไี ข้ 1. รีบมาพบแพทยเ์ พื�อตรวจเลือดดูวา่ เม็ดเลือดขาวต�าํ หรือไม่ ถา้ จาํ นวนเมด็ เลือดขาวต�าํ แพทยจ์ ะฉีดยาปฏิชีวนะใหโ้ ดยด่วนและรับตวั ไวร้ ักษาใน โรงพยาบาลทนั ที 2. อาจลดความเส�ียงของการติดเช�ือในช่วงเม็ดเลือดขาวต�าํ หรือในระยะเวลา ท�ีมีไขแ้ ละเมด็ เลือดขาวต�าํ ไดด้ ว้ ยการฉีดยากระตุน้ เมด็ เลือดขาว ซ�ึงข�ึนกบั ดุลยพินิจของแพทยผ์ ดู้ ูแล โลหติ จาง อาการ ซีด เหน�ือย หวั ใจเตน้ เร็ว เจบ็ หนา้ อก มึนศีรษะ อาจมีเลือดออกใน ทางเดินอาหาร ทาํ ใหอ้ ุจจาระมีสีดาํ แตอ่ าการท�ีพบบ่อยที�สุด คือ อ่อนเพลีย สาเหตุ เกิดจากเม็ดเลือดแดงมีจาํ นวนลดลง ซ�ึงอาจเป็นผลขา้ งเคียงของยาเคมี บาํ บดั มีเลือดอออกในทางเดินอาหาร หรือมีการสูญเสียเลือด รวมท�งั ภาวะ โรคมะเร็งก็อาจทาํ ใหจ้ าํ นวนเมด็ เลือดแดงต�าํ ลงไดเ้ ช่นเดียวกนั วธิ ีบรรเทาอาการ - รับประทานอาหารที�ธาตุเหล็กมาก เช่น ตบั ผกั ใบเขียว อาหารที�มี โปรตีน และวติ ามินสูง - พกั ผอ่ นใหเ้ พยี งพอ และออกกาํ ลงั กายสม�าํ เสมอแตไ่ มห่ กั โหม เช่น เปล�ียนจากวงิ� มาเป็นเดินชา้ ๆ และทาํ จิตใจใหส้ ดชื�นแจม่ ใส - ทาํ กิจกรรมตา่ ง ๆ ตามปกติ แต่ปรับใหเ้ หมาะสมกบั สภาพร่างกาย 26 ��

วธิ ีการรักษา โดยการใหเ้ ลือด หรือยาฉีดกระตุน้ การสร้างเมด็ เลือดแดง ซ�ึงท�งั หมด น�ีจะข�ึนกบั ดุลยพินิจของแพทยโ์ ดยประเมินจากสภาวะของผปู้ ่ วย มจี ุดเลอื ดหรือจํา� เลอื ด อาการ มีจุดเลือดหรือจ�าํ เลือดข�ึนตามตวั เลือดกาํ เดาไหล เลือดออกตามไรฟัน มี จุดแดงเล็ก ๆ ที�ตาขาว ลาํ ตวั แขน และขา ประจาํ เดือนมามาก หากเป็นแผล ถลอก เลือดจะหยดุ ไหลไดช้ า้ แมว้ า่ จะเป็นแผลขนาดเลก็ ก็ตาม สาเหตุ เกิดจากจาํ นวนเกลด็ เลือดต�าํ หลงั ไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั วธิ ีการป้ องกนั การเกดิ แผลเลอื ดออกหรือบรรเทาอาการ - หลีกเลี�ยงกิจกรรมที�อาจทาํ ใหเ้ กิดบาดแผล หรือเกิดอาการบาดเจบ็ เช่น ป�ันจกั รยาน ขี�มอเตอร์ไซด์ ตดั ไม้ ผา่ ฟื น ตดั เยบ็ เส�ือผา้ หรือ ทาํ ฟัน - เลือกการออกกาํ ลงั กายเบา ๆ ไม่หกั โหม เช่น เดิน วา่ ยน�าํ เป็นตน้ - ใชท้ ี�โกนหนวดไฟฟ้ าแทนใบมีดโกน เพราะทาํ ใหเ้ กิดแผลนอ้ ยกวา่ - ใชแ้ ปรงสีฟันขนนุ่ม ๆ ใชไ้ มพ้ นั สาํ ลีชุบน�าํ ตม้ สุกเช็ดทาํ ความสะอาด ฟันและเหงือกในช่องปากทุกคร�ังหลงั ม�ืออาหารเพอื� ลดเช�ือภายในช่อง ปาก ��27

- ไมค่ วรซ�ือยากินเอง เช่น แอสไพริน ยาแกป้ วดคลายกลา้ มเน�ือ บาง ชนิดท�ีระคายเคืองกระเพอาหาร เพราะจะไปรบกวนการทาํ งานของ เกลด็ เลือด และทาํ ใหเ้ ลือดออกในทางเดินอาหารได้ - งดดื�มเครื�องดื�มท�ีมีแอลกอฮอล์ วธิ ีการรักษา แพทยอ์ าจพิจารณาใหเ้ กล็ดเลือดในรายท�ีมีจาํ นวนเกลด็ ต�าํ และ / หรือมีอาการเลือดออก คลนื� ไส้ อาเจียน อาการ อาจเกิดข�ึนหลงั จากไดร้ ับยา �-� ชวั� โมง หรือหลงั จากรับยาแลว้ นานเป็นวนั ทา่ นอาจรู้สึกวา่ มีกล�ินเหมน็ เปร�ียวในปาก เวลาเรออาจมีน�าํ ท�ีมีลกั ษณะ สีเขียว ๆ และเปร�ียวออกมาดว้ ย สาเหตุ อาจเกิดจากยา โรค หรือความเครียด วธิ ีป้ องกนั แพทยม์ กั จะใหย้ าป้ องกนั การอาเจียน ก่อนท�ีจะใหย้ าเคมีบาํ บดั วธิ ีการบรรเทาอาการ - รับประทานอาหารอ่อน ๆ ยอ่ ยง่าย เช่น โจก๊ ขา้ วตม้ ขนมปัง แต่ควร หลีกเล�ียงอาหารร้อนเพราะมีกลิ�น และทาํ ใหร้ ู้สึกอยากอาเจียนมากข�ึน - รับประทานอาหารเหลว ใส หรือเคร�ืองดื�มเยน็ ๆ เช่น น�าํ ผลไม้ น�าํ ขิง โดยใชห้ ลอดดูดช่วย 28 ��

- รับประทานอาหารทีละนอ้ ย แตบ่ อ่ ยม�ือ - หลีกเลี�ยงอาหารกล�ินฉุน รสจดั อาหารมนั อาหารทอด เพราะจะทาํ ใหท้ ่านรู้สึกอยากอาเจียนมากข�ึน - ทาํ ความสะอาดปากและฟันหลงั ทานอาหารทุกม�ือ - พกั ผอ่ นมาก ๆ หากิจกรรมท�ีช่วยผอ่ นคลายจิตใจ เช่น ฟังเพลง อ่าน หนงั สือ หรือดูรายการโทรทศั น์ที�ชอบ - รับประทานยาแกค้ ล�ืนไส้อาเจียนตามแพทยส์ �ัง หากมีอาการอาเจียนมากกวา่ � คร�ังต่อ � ชว�ั โมง อาเจียนเป็นเลือดหรือมี น�าํ ดีปนออกมา อาเจียนมากจนไม่สามารถรับประทานอาหารไดน้ าน � วนั อาเจียนมากจนไมส่ ามารถรับประทานยาได้ หากมีอาการเหล่าน�ีอยา่ งใด อยา่ งหน�ึง ควรรีบปรึกษาแพทยท์ นั ที เจ็บปากเจ็บคอ อาการ อาจมีแผลหรือมีอาการปวดแสบปวดร้อนในปาก ช่องปากและเหง�ือมีสีแดง เป็นมนั บวม และไวต่อความร้อน เยน็ ของอาหาร ริมฝี ปากแหง้ มีเลือดออก มีฝ้ า ขาว มีหนอง หรือมีเมือกในปากมากข�ึน สาเหตุ ยาเคมีบาํ บดั อาจมีผลทาํ ลายเซลลเ์ ยอ�ื บุช่องปากได้ ��29

วธิ ีบรรเทาอาการ - อมเกลด็ น�าํ แขง็ หรือรับประทานไอศกรีม เพราะความเยน็ จะช่วย บรรเทาอาการได้ - รับประทานอาหารอ่อน กลืนง่าย รสจืด ไม่ร้อนจดั และอาจใช้ หลอดดูดช่วย เช่น นมเปร�ียว น�าํ ซุป น�าํ ขิง หรือนมเยน็ เป็นตน้ - บดอาหารท�ีแขง็ หรือยอ่ ยยากก่อนรับประทาน เช่น ขนมปังกรอบ - บว้ นปากดว้ ยน�าํ เกลือหรือเบคกิ�งโวดาทุก ๆ � ชวั� โมง (น�าํ ยาบว้ นปาก ที�มีขายทว�ั ไปจะมีแอลกอฮอลผ์ สมอยู่ จะทาํ ใหป้ ากเจบ็ มากข�ึน จึง ควรหลีกเล�ียง) - แปรงฟันทุกคร�ังหลงั ม�ืออาหารดว้ ยแปรงสีฟันขนนุ่ม - ทาริมฝีปากใหช้ ุ่มช�ืนอยเู่ สมอดว้ ยลิปสติกมนั หรือวาสลิน - รักษาความชุ่มช�ืนของเยอื� บุช่องปากอยเู่ สมอ โดยดื�มน�าํ อยา่ งนอ้ ยวนั ละ �-� แกว้ - งดใส่ฟันปลอมในระหวา่ งรับยาเคมีบาํ บดั - งดสูบบุหรี� งดเค�ียวหมากพลู และงดด�ืมสุรา - หลีกเล�ียงการรับประทานอาหารแหง้ แขง็ ร้อนจดั หรือเยน็ จดั - หลีกเลี�ยงการรับประทานอาหารผกั และผลไมท้ �ีมีรสเปร�ียว เช่น อาหารประเภทยาํ ส้ม มะนาว รวมท�งั น�าํ อดั ลมดว้ ย - หากมีแผลบริเวณปาก หรือมีอาการเจบ็ ปากเจบ็ คอรุนแรงมากข�ึน เร�ือย ๆ - อาจมีการติดเช�ือโรคเริมได้ จึงควรรีบมาพบแพทยโ์ ดยด่วน 30 ��

ท้องเสีย อาการ ถ่ายอุจจาระเหลว หรือถ่ายเป็นน�าํ มากกวา่ ปกติ สาเหตุ อาจเกิดจากโรค ยา หรือการติดเช�ือ วธิ ีบรรเทาอาการ - รับประทานอาหารท�ีสุก สะอาด - รับประทานอาหารอ่อน ยอ่ ยง่าย เช่น ขา้ วตม้ โจก๊ มนั น�ึง หรือ มกั กะโรนี เป็ นตน้ - รับประทานอาหารที�มีกากใยนอ้ ย เช่น กลว้ ย ขา้ ว ขนมปัง หรือ อาหารเหลว เป็ นตน้ - หลีกเลี�ยงอาหารมนั เผด็ ทอด และอาหารที�มีกากใยสูง เช่นผกั และ ผลไมส้ ด เพราะจะกระตุน้ ใหท้ อ้ งเสียมากข�ึน - งดด�ืมนม และผลิตภณั ฑ์จากนม เช่น โยเกิร์ต นมเปร�ียว กาแฟใส่นม และน�าํ ผลไมท้ ุกชนิด - ดื�มน�าํ มาก ๆ อาจด�ืมน�าํ เกลือแร่ หรือน�าํ ชาจีนแทนได้ - หลงั ถ่ายอุจาระเสร็จทุกคร�ัง ใหล้ า้ งทาํ ความสะอาดบริเวณทวารหนกั แลว้ ซบั ใหแ้ หง้ - สังเกตผวิ หนงั บริเวณทวารหนกั วา่ แหง้ แดง แตก มีอาการเจบ็ มี เลือดออกปนมากบั อุจจาระ หรือมีไขห้ รือไม่ ถา้ มีอาการเหล่าน�ีควร รีบปรึกษาแพทย์ หากมีอาการรุนแรงมาก ควรรีบมาพบแพทยโ์ ดยด่วน ไม่ควรช�ือยา รับประทานเอง ��31

ท้องผกู อาการ ถ่ายอุจจาระลาํ บาก ตอ้ งออกแรงเบง่ มากเนื�องจากอุจจาระแหง้ แขง็ ไม่ถ่ายอุจจาระตามเวลาที�เคยถ่าย หรือไม่ถ่ายอุจจาระติดต่อกนั � วนั สาเหตุ อาจเกิดจากโรค ยา การติดเช�ือ การรับประทานอาหารที�มีกาก ใยนอ้ ย หรือดื�มน�าํ นอ้ ย วธิ ีบรรเทาอาการ - รับประทานอาหารที�มีกากใยใหม้ ากข�ึน เช่น ผกั ผลไม้ ขา้ วกลอ้ ง หรือขา้ วซอ้ มมือ - ดื�มน�าํ มาก ๆ อยา่ งนอ้ ยวนั ละ �-� แกว้ อาจเป็นน�าํ ผลไม้ เช่น น�าํ ส้ม น�าํ มะนาว น�าํ มะตมู น�าํ ตะไคร้ และน�าํ ลูกพรุน เป็ นตน้ - ออกกาํ ลงั กายและหมนั� เคล�ือนไหวร่างกายตามความสามารถอยา่ ง สม�าํ เสมอ - เมื�อปวดถ่ายอุจจาระไมค่ วรกล�นั ไว้ หา้ มใชย้ าถ่ายแบบสวนทวารเอง โดยไม่ไดป้ รึกษาแพทยผ์ ทู้ าํ การรักษาก่อน หากมี อาการรุนแรงมาก เช่น ไม่ถ่ายอุจจาระตอ่ กนั � วนั อุจจาระมีเลือดปน ปวดเกร็งที� ทอ้ ง คลื�นไส้อาเจียนอยเู่ รื�อย ๆ ควรรีบมาพบแพทยโ์ ดยด่วน 32 ��

ผมร่วง ยาเคมีบาํ บดั บางชนิดอาจทาํ ใหผ้ มร่วงได้ แตไ่ มต่ อ้ งกงั วล เมื�อจบการรักษาแลว้ ผมงอกข�ึนมาใหม่เอง วธิ ีบรรเทาอาการ - ตดั ผมส�ัน จะทาํ ใหด้ ูแลง่าย และดูมีผมหนากวา่ - ใชแ้ ชมพอู ่อน ๆ เช่น แชมพเู ด็ก - ใชแ้ ปรงสีฟันขนนิ�ม หวซี �ีห่าง ๆ และอยา่ หวผี มบอ่ ย - ถา้ จาํ เป็นตอ้ งใชท้ �ีเป่ าผม ควรใชล้ มธรรมดา ไม่ใชล้ มร้อน - ไมค่ วรดดั หรือยอ้ มผม เพราะน�าํ ยาดดั หรือหรือน�าํ ยายอ้ มผมอาจ ระคายเคืองหนงั ศีรษะที�มีผมปกคลุมนอ้ ย - อาจใชน้ �าํ มนั เพิ�มความชุ่มช�ืน หรือโลชน�ั สาํ หรับหนงั ศีรษะ เพอื� ช่วย ลดอาการคนั และแหง้ ของหนงั ศีรษะ - อาจใชว้ กิ หรือผา้ คลุมผมเพ�อื เสริมบุคลิกภาพ ผวิ หนังและเลบ็ เปล�ยี นสี อาการ ผวิ หนงั และเล็บแหง้ หยาบ มีสะเก็ด มีสีดาํ คล�าํ อาการน�ีจะเกิดข�ึน ชว�ั คราวเมื�อหยดุ ยาก็จะหายไป วธิ ีบรรเทาอาการ - ทาครีม หรือโลชน�ั ใหผ้ วิ ชุ่มช�ืน - หลีกเล�ียงการถูกแดดจา้ - สวมเส�ือแขนยาว สวมหมวก หรือใชร้ ่มเพื�อป้ องกนั แสงแดด ��33

- ทาครีมกนั แดดก่อนออกจากบา้ น - ตดั เลบ็ ใหส้ �ัน และดูแลใหส้ ะอาดอยเู่ สมอ - เวลามีอาการคนั หา้ มเกา ใหถ้ ูเบา ๆ ดว้ ยฝ่ ามือ กด บีบ สน�ั หรือแกวง่ อวยั วะแทน - สวมเส�ือผา้ หลวม ๆ ท�ีมีเน�ือผา้ ออ่ นนุ่ม บางเบา - เปลี�ยนผา้ ปูที�นอน บ่อย ๆ - อยใู่ นท�ีอากาศเยน็ สบาย อากาศถ่านเทไดส้ ะดวก ฝ่ ามือฝ่ าเท้ามสี ีแดง หรือดําคลาํ� และเจ็บ อาการน�ีจะเกิดข�ึนชว�ั คราว เม�ือหยดุ ยาแลว้ จะหายไปเอง แต่อาจใช้ เวลานาน วธิ ีบรรเทาอาการ - ประคบเยน็ ท�ีฝ่ ามือฝ่ าเทา้ - ใชโ้ ลชนั� บาํ รุงผวิ ทาฝ่ ามือฝ่ าเทา้ หากฝ่ ามือฝ่ าเทา้ มีอาการบวม แดง ผวิ หนงั ลอก หรือเจบ็ มากควรปรึกษา แพทย์ 34

�� ชาปลายมือปลายเท้า อาการน�ีมกั เป็ นอยนู่ าน สามารถกลบั คืนปกติได้ แต่อาจใชเ้ วลานาน วธิ ีบรรเทาอาการ - นวด - ออกกาํ ลงั กายแบบยดื กลา้ มเน�ือ - ปรึกษาแพทยเ์ พือ� รับวติ ามิน หรือยาบรรเทาอาการ หากมีอาการรุนแรงมากจนไมส่ ามารถทาํ กิจวตั รประจาํ วนั ได้ ควรรีบปรึกษาแพทย์ ความสามารถในการมเี พศสัมพนั ธ์และการมบี ุตรลดลง ยาเคมีบาํ บดั บางชนิดอาจมีผลตอ่ การทาํ งานของอวยั วะสืบพนั ธุ์ ท�งั ยงั ข�ึนอยกู่ บั อายุ และสภาพร่างกายทวั� ไปของทา่ นดว้ ย เพศชาย  ผวิ หนงั บริเวณอวยั วะสืบพนั ธุ์อาจมีอาการคนั แหง้ เจบ็ ทาํ ใหม้ ี เพศสัมพนั ธ์ไดย้ าก อาจใชค้ รีมหล่อลื�นช่วย  ยาเคมีบาํ บดั อาจมีผลต่อการผลิตอสุจิ และความสามารถในการ เคล�ือนไหวของอสุจิ จึงอาจทาํ ใหม้ ีลูกยาก   ในผปู้ ่ วยท�ีแตง่ งานแลว้ แต่ยงั ไม่มีบุตร ควรปรึกษาแพทยก์ ่อน เพื�อ ขอคาํ แนะนาํ ในการเกบ็ อสุจิไวใ้ นธนาคาร (วธิ ีการน�ี สามารถทาํ ไดใ้ น บางโรงพยาบาลเท่าน�นั และคา่ ใชจ้ า่ ยค่อนขา้ งสูง)  ควรใชถ้ ุงยางอนามยั และไมค่ วรมีบุตร ระหวา่ งการรักษาดว้ ยยา เคมีบาํ บดั ��35

เพศหญงิ   ช่องคลอดอาจมีอาการแหง้ ทาํ ใหม้ ีเพศสมั พนั ธ์ไดย้ ากหรือเจบ็ อาจ ใชค้ รีมหล่อล�ืนช่วย   ยาเคมีบาํ บดั อาจมีผลต่อรังไข่ และอาจทาํ ใหป้ ระจาํ เดือนมาไม่ สม�าํ เสมอจึงอาจทาํ ใหม้ ีลูกยาก  ในผปู้ ่ วยที�แตง่ งานแลว้ แต่ยงั ไม่มีบุตร ควรปรึกษาแพทยก์ ่อน เพื�อขอ คาํ แนะนาํ ในการเกบ็ ไขไ่ วใ้ นธนาคาร (วธิ ีการน�ีสามารถทาํ ไดใ้ นบาง โรงพยาบาลเทา่ น�นั และคา่ ใชจ้ า่ ยค่อนขา้ งสูง)  ควรคุมกาํ เนิดในระหวา่ งใหย้ าเคมีบาํ บดั เพราะยาเคมีบาํ บดั หลายชนิด อาจมีอนั ตรายต่อทารกในครรภ์ อารมณ์ สาเหตุ อาจมีอารมณ์แปรปรวน หรือมีความกงั วลสูง ซ�ึงอาจเป็ นผลมาจากโรค หรือยากไ็ ด้ วธิ ีบรรเทาอาการ - ควรจะทาํ จิตใจใหส้ ดชื�นแจ่มใส ไม่ทอ้ ถอยตอ่ การรักษา และจาํ ไว้ เสมอวา่ อาการขา้ งเคียงท�ีเกิดข�ึนจะหายไปเม�ือจบการรักษาแลว้ - ญาติควรเอาใจใส่ พดู คุยใหก้ าํ ลงั ใจอยเู่ สมอ - ทาํ กิจวตั รประจาํ วนั ตามปกติ ไมต่ อ้ งงดอะไร แต่ปรับกิจกรรมท�ีทาํ ใหเ้ หมาะสมกบั สภาพร่างกายของทา่ น - พกั ผอ่ นใหเ้ พยี งพอ ออกกาํ ลงั กายสม�าํ เสมอ หรือหางานอดิเรกทาํ 36 ��

ทา‹ นควรร�บมาพบแพทยท ันที ถŒามีอาการดงั ตอ‹ ไปนี้ ท่านควรรีบมาพบแพทย์ทนั ทถี ้ามีอาการดงั ต่อไปนี� ((รรีบบ� ไไปสถาานนพพยยาาบบาลาทลอที� ยีอ่ ู่ใยก‹ูใลก้ทลสี� Œทุดส่ี )ดุ )  มีอาการซีดมาก อ่อนเพลียมาก เหนื�อยหอบ หรือหนา้ มืด  มีไข้ (วดั ไขซ้ �าํ อีกคร�ังใน � ชว�ั โมงต่อมา หากยงั มีไขใ้ หร้ ีบมาโรงพยาบาลทนั ที โดยหา้ มกินยาลดไขเ้ ด็ดขาด) หรือมีอาการหนาวสัน� ปวดศีรษะ โดยเฉพาะเมื�อมี ไขใ้ นช่วง �-�� วนั หลงั ไดร้ ับยาเคมีบาํ บดั  มีจุดเลือดจ�าํ เลือดข�ึนตามตวั หรือมีเลือดออกตามไรฟัน เลือดกาํ เดาไหล มีจุดแดงท�ีตาขาว ลาํ ตวั แขน และขา  อาการขา้ งเคียงต่าง ๆ มีความรุนแรงมากข�ึน เช่น ทอ้ งเสียรุ่นแรง ปวดศีรษะ รุนแรง  น�าํ หนกั เพิม� ข�ึน หรือลดลงอยา่ งรวดเร็ว  มีผนื� หรือตุ่มข�ึนตามร่างกาย  สูญเสียการทรงตวั 37

การปฏิบัติตวั หลังใสเ‹ สŒนเลือดเทยี มชนิดฝ˜งใตŒผิวหนงั (Implantable Vascular Access Device : IVAD) การปฏบิ ตั ิตวั หลงั ใส่เส้นเลอื ดเทยี มชนิดฝังใต้ผวิ หนัง (Implantable Vascular Access Device : IVAD) ในผปู้ ่ วยบางรายท�ีจาํ เป็ นตอ้ งรับยาเคมีบาํ บดั เป็นเวลานาน แพทยอ์ าจพิจารณาให้ ใชเ้ ส้นเลือดเทียมฝังใตผ้ วิ หนงั ระยะเวลา � วนั แรกหลงั ใส่ IVAD 1. ระวงั การทาํ กิจกรรมท�ีตอ้ งหมุนหรือเหวยี� งขา้ งที�ใส่ IVAD อยา่ งรุนแรง เช่น วา่ ยน�าํ ตีกอลฟ์ ตีเทนนิสหรือแบดมินตนั 2. คอยสงั เกตความผดิ ปกติ หรือการเปล�ียนแปลงของผวิ หนงั บริเวณที�ใส่ IVAD เช่น อาการบวมแดง ปวด มีจ�าํ เลือด 3. IVAD จะเร�ิมใชไ้ ดห้ ลงั จากใส่ประมาณ � สัปดาห์ ระยะหลงั จาก � วนั แรก กรณไี ม่ได้ใช้งาน IVAD 1. ตอ้ งลา้ ง IVAD ดว้ ยน�าํ ยากนั เลือดแขง็ ตวั (Diluted Heparin Solution) ทุก �-� สัปดาห์ 2. สงั เกตบริเวณท�ีทาํ IVAD หากพบวา่ มีอาการบวมแดง ร้อน หรือกดเจบ็ ตอ้ งรีบมาพบแพทย์ 38

กรณีที่มกี ารใชŒงาน IVAD เชน‹ การใหยŒ าเคมีบำบัด กรณีทม�ี ีการใช้งาน IVAD เช่น การให้ยาเคมีบําบดั 1. ระวงั ไมใ่ หต้ าํ แหน่งที�ทาํ IVAD เปี ยกช�ืน 2. ระวงั การทาํ กิจกรรมที�ตอ้ งหมุน หรือเหวย�ี งแขนขา้ ท�ีใส่ IVAD อยา่ ง รุนแรง เช่น วา่ ยน�าํ ตีกอลฟ์ ตีเทนนิสหรือแบดมินตนั 3. สังเกตความผดิ ปกติ เช่น แผลบวม แดง ปวดเจบ็ หากพบความผดิ ปกติ ดงั กล่าวใหร้ ีบแจง้ แพทย์ หรือพยาบาล 4. พยายามหลีกเลี�ยงในการนอนตะแคงดา้ นท�ีมี IVAD และระวงั ไมใ่ หส้ าย หกั พบั งอหรือดึงร�ัง 5. ในขณะทาํ กิจวตั รประจาํ วนั เช่น นงั� เดิน หรืออาบน�าํ เป็นตน้ ควรระวงั ใหเ้ ลือดไหลยอ้ นเขา้ มาในสาย เพราะอาจทาํ ให้เกิดการอุดตนั ของลิ�มเลือด ได้ การปฏบิ ตั ิตัวเมอื� ให้ยาเคมีบําบดั ทเ�ี ส้นเลอื ดบริเวณแขน 39 1. ระวงั ไมใ่ หต้ าํ แหน่งที�แทงเขม็ เปี ยกช�ืน 2. ระวงั ไม่ใหส้ ายมีการหกั พบั งอ หรือดึงร�ัง 3. หากเกิดความผดิ ปกติ เช่น ปวด แสบ เจบ็ บวมบริเวณที�แทงเขม็ ใหร้ ีบ แจง้ แพทย์ หรือพยาบาลทนั ที 4. ขณะทาํ กิจวตั รประจาํ วนั เช่น นงั� เดิน หรือ อาบน�าํ เป็ นตน้ ควรระวงั ไม่ใหเ้ ลือดไหลยอ้ นกลบั เขา้ มาในสาย เพราะอาจทาํ ใหเ้ กิดการอุดตนั ของ ล�ิมเลือดได้

ทานสามารถหาขอมูลเพ่มิ เติมไดจ าก • ปรึกษาแพทย เภสชั กร หรอื พยาบาลผูใหก ารรกั ษาดแู ล • โรงพยาบาลและศนู ยม ะเรง็ ตา ง ๆ • หนงั สือ หรือวารสารตางๆ • 1668 สายดวนโรคมะเร็ง • อนิ เตอรเน็ต - http : //www.chemotherapy.com - http : //www.bymyside.com - http : //www.nci.go.th - http : //www.cancer.go.th โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลิมพระเกียรติ Thammasat University Hospital 0 2926 9999