หน่วยที่ 2

0 หน่วยที่ 2

1 สมการบัญชีและงบแสดงฐานะการเงิน สาระสาคญั สมการบญั ชี เป็นสมการที่แสดงถึงความสมั พนั ธ์ระหวา่ งสินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของ เจา้ ของ โดยหลกั การของสมการจะตอ้ งสมดุลกนั เสมอ และมีความสัมพนั ธ์กบั งบแสดงฐานะการเงิน ของกิจการ ซ่ึงองคป์ ระกอบของงบแสดงฐานะการเงินน้นั จะประกอบดว้ ย สินทรัพย์ หน้ีสิน และ ส่วนของเจา้ ของ สาระการเรียนรู้ 1. สินทรัพย์ 2. หน้ีสิน 3. ส่วนของเจา้ ของ 4. สมการบญั ชี 5. การแสดงความสมดุลในรูปของงบแสดงฐานะการเงิน จุดประสงค์การเรียนรู้ เม่ือจบหน่วยการเรียนน้ีแลว้ นกั เรียนสามารถ 1. บอกความหมาย และยกตวั อยา่ งสินทรัพยไ์ ด้ 2. บอกความหมาย และยกตวั อยา่ งหน้ีสินได้ 3. บอกความหมาย และยกตวั อยา่ งส่วนของเจา้ ของได้ 4. อธิบายหลกั การสมการบญั ชีได้ 5. บอกความหมาย และรูปแบบของงบแสดงฐานะการเงินได้ 6. แสดงความสมดุลของสมการบญั ชีในรูปของงบแสดงฐานะการเงินได้

2 1. สินทรัพย์ 1.1 ความหมายของสินทรัพย์ จากคานิยามขององคป์ ระกอบต่าง ๆ ตามท่ีแม่บทการบญั ชีใหไ้ ว้ ไดใ้ หค้ วามหมาย ของสินทรัพยไ์ วด้ งั น้ี สินทรัพย์ (Assets) หมายถึง ทรัพยากรท่ีกิจการเป็ นเจา้ ของหรืออยใู่ นความควบคุม ของกิจการ ทรัพยากรดงั กล่าวเป็นผลของเหตุการณ์ในอดีต และกิจการคาดวา่ จะไดร้ ับประโยชน์ ในเชิงเศรษฐกิจจากทรัพยากรน้นั ในอนาคต (จนั ทนา สาขากร และศิลปพร ศรีจนั่ เพชร, 2552, หนา้ 2-7) ประโยชน์ในเชิงเศรษฐกิจในอนาคตของสินทรัพย์ หมายถึง ศกั ยภาพของสินทรัพย์ ท่ีก่อใหเ้ กิดกระแสเงินสดแก่กิจการท้งั ทางตรง และทางออ้ ม ซ่ึงสามารถกระทาไดห้ ลายลกั ษณะ เช่น กิจการใชส้ ินทรัพยห์ รือนาสินทรัพยม์ าใชร้ ่วมกบั สินทรัพยอ์ ื่น เพ่ือผลิตสินคา้ หรือให้บริการ กิจการ นาสินทรัพยท์ ่ีมีอยไู่ ปแลกกบั สินทรัพยอ์ ื่น กิจการนาสินทรัพยไ์ ปชาระหน้ีสิน กิจการนาสินทรัพยม์ า แบ่งปันส่วนทุนใหก้ บั เจา้ ของ เป็นตน้ ดงั น้นั สินทรัพย์ หมายถึง สิทธิและทรัพยากรทางเศรษฐกิจท่ีกิจการเป็นเจา้ ของ ซ่ึง เกิดจากการประกอบการ และสามารถวดั ค่าเป็นตวั เงินอนั จะเป็นประโยชน์ต่อกิจการในอนาคต เช่น เงินสดเป็นสิ่งท่ีมีค่า และสามารถใชซ้ ้ือสินทรัพยอ์ ื่นได้ ลูกหน้ี และค่าประกนั ภยั จ่ายล่วงหนา้ เป็นสิ่ง ที่แสดงถึงสิทธิเรียกร้องในรูปของประโยชน์ที่กิจการจะไดร้ ับในอนาคตในรูปของสินทรัพย์ หรือ บริการต่าง ๆ ที่สามารถวดั เป็นตวั เงินได้ ส่วนที่ดิน อาคารและอุปกรณ์เป็นสินทรัพยท์ ี่ใหป้ ระโยชน์ เพ่ือการประกอบกิจการในอนาคต เป็นตน้ หรืออาจสรุปไดว้ ่า กิจการจะบนั ทึกบญั ชีเป็ นสินทรัพย์ ของกิจการเม่ือ 1.1.1 กิจการสามารถควบคุมสินทรัพยน์ ้นั ได้ 1.1.2 เป็นผลของเหตุการณ์ในอดีต/เกิดเหตุการณ์ข้ึนแลว้ 1.1.3 เกิดประโยชนเ์ ชิงเศรษฐกิจแก่กิจการในอนาคต 1.2 ประเภทของสินทรัพย์ สิ น ทรั พ ย์ของกิ จ ก ารใ น ทางบัญชี จ าแ น ก ตามลักษณ ะ ที่ แ สดงใ นงบแ ส ด งฐานะ การเงินออกเป็น 2 ประเภท ดงั น้ี 1.2.1 สินทรัพยห์ มนุ เวยี น (Current Assets) หมายถึง เงินสด หรือสินทรัพยอ์ ่ืนท่ีมี เหตผุ ล และคาดหมายไดว้ า่ จะเปลี่ยนเป็นเงินสด หรือขาย หรือใชบ้ ริโภคใหห้ มดไป ภายในวฏั จกั ร การดาเนินงานตามปกติของกิจการ

3 สินทรัพยท์ ี่ตอ้ งจดั ประเภทเป็นสินทรัพยห์ มุนเวียน เมื่อสินทรัพยน์ ้นั เป็น 1.2.1.1 สินทรัพยท์ ่ีเป็ นเงินสดหรือรายการเทียบเท่าเงินสด ซ่ึงไม่มีขอ้ จากดั ในการใช้ 1.2.1.2 สินทรัพยท์ ี่มีวตั ถุประสงคจ์ ะถือไวเ้ พ่อื การคา้ หรือถือไวใ้ นระยะส้นั ๆ และคาดวา่ จะไดร้ ับประโยชนจ์ ากสินทรัพยน์ ้นั ภายใน 12 เดือน นบั จากวนั ที่ในงบแสดงฐานะการเงิน 1.2.1.3 สินทรัพยท์ ่ีคาดวา่ จะใหป้ ระโยชนภ์ ายในรอบระยะเวลาบญั ชีหรือมีไว้ เพือ่ ขาย หรือเพอ่ื นามาใชใ้ นการดาเนินงานตามปกติของกิจการ สินทรัพยห์ มุนเวียนดงั กล่าว ไดแ้ ก่ สินทรัพยท์ ี่เป็ นเงินสด สิทธิเรียกร้อง และสินทรัพยท์ ่ีมีวตั ถุประสงค์ที่จะเปล่ียนเป็ นเงินสด หรือขาย หรือใช้ให้หมดไปภายในรอบ ระยะเวลาบญั ชี หรือรอบระยะเวลาการดาเนินงานปกติของกิจการ เช่น เงินสด ลูกหน้ี สินคา้ คงเหลือ ท่ีมีไว้เพ่ือขาย เพ่ือใช้ และเพื่อประโยชน์ ในการดาเนินงานตามปกติของกิจการ ตลอดจน หลกั ทรัพยห์ รือเงินลงทุนในความตอ้ งการของตลาด หากคาดว่าจะไดร้ ับประโยชน์ภายใน 12 เดือน นับจากวนั ที่ในงบแสดงฐานะการเงิน ค่าใช้จ่ายล่วงหน้า การจดั ประเภทสินทรัพยห์ มุนเวียนไว้ ต่างหาก เป็นการแสดงความคลอ่ งตวั ของสินทรัพยใ์ นการนามาใชจ้ ่าย 1.2.2 สินทรัพยไ์ ม่หมุนเวยี น (Noncurrent Assets) หมายถึง สินทรัพยท์ ่ีกิจการคาดวา่ จะไดร้ ับประโยชนเ์ กินกวา่ 12 เดือนนบั จากวนั ท่ีในงบแสดงฐานะการเงิน สินทรัพยท์ ี่จดั ประเภทเป็น สินทรัพยไ์ ม่หมุนเวยี น คือ สินทรัพยท์ ่ีไม่เป็นไปตามขอ้ กาหนดของสินทรัพยห์ มุนเวียน สินทรัพยไ์ ม่ หมุนเวยี นดงั กล่าว ไดแ้ ก่ 1.2.2.1 เงินลงทุนระยะยาว (Long Term Investment) หมายถึง หลกั ทรัพย์ หรือสินทรัพยท์ ี่ซ้ือโดยมีวตั ถุประสงค์ เพ่ือหาประโยชน์จากการลงทุนน้นั และไม่มีความต้งั ใจที่จะ ขายเม่ือต้องการใช้เงินสด ตัวอย่างของเงินลงทุนระยะยาว เช่น หุ้นสามญั หุ้นบุริมสิทธ์ิ หุ้นกู้ พนั ธบตั รรัฐบาล หรือตว๋ั เงินรับจากการใหก้ ยู้ มื ที่มีระยะเวลาเกินกวา่ 1 ปี เป็นตน้ 1.2.2.2 ที่ดิน อาคาร และอุปกรณ์ (Property Plant and Equipment) หมายถึง สินทรัพยท์ ่ีมีอายุการใช้งานเกิน 1 ปี ที่กิจการซ้ือมาไวส้ าหรับใชใ้ นการประกอบธุรกิจของกิจการ มิไดซ้ ้ือมาเพ่อื ขาย เช่น ท่ีดิน อาคาร เครื่องจกั ร อปุ กรณ์สานกั งาน เป็นตน้ 1.2.2.3 สินทรัพยไ์ ม่มีตวั ตน (Intangible Assets) คือ สินทรัพยท์ ี่ไม่มีรูปร่าง มองไม่เห็น และปกติมกั มีความไม่แน่นอนค่อนขา้ งสูงเกี่ยวกบั ผลประโยชน์ที่จะไดร้ ับจากการใช้ สินทรัพยเ์ หลา่ น้นั เช่น สมั ปทาน (Franchise) เครื่องหมายการคา้ (Trademarks) ลิขสิทธ์ิ (Copyrights) ค่าความนิยม (Goodwill) สิทธิบตั ร (Patents) เป็นตน้

4 ตวั อย่างท่ี 2.1 สินทรัพยข์ องบุคคลธรรมดา เช่น นายนิยม มีสินทรัพยด์ งั น้ี เงินสด 10,000 บาท เงินฝากธนาคาร 200,000 บาท เครื่องตกแต่ง 60,000 บาท บา้ น 2,000,000 บาท รถยนต์ 150,000 บาท ที่ดิน 500,000 บาท รวม 2,920,000 บาท จากตวั อยา่ งท่ี 2.1 จะเห็นไดว้ า่ นายนิยม มีสินทรัพยส์ ่วนตวั ท้งั สิ้นรวม 2,920,000 บาท ตวั อย่างท่ี 2.2 สินทรัพยข์ องกิจการ เช่น ร้านสนั ติบริการ มีสินทรัพยด์ งั น้ี เงินสด 50,000 บาท เงินฝากธนาคาร 120,000 บาท เครื่องใชส้ านกั งาน 90,000 บาท เคร่ืองตกแต่งร้าน 30,000 บาท วสั ดุสานกั งาน 5,000 บาท รวม 295,000 บาท จากตวั อยา่ งท่ี 2.2 จะเห็นไดว้ า่ ร้านสนั ติบริการ มีสินทรัพยท์ ้งั สิ้นรวม 295,000 บาท 2. หนสี้ ิน 2.1 ความหมายของหน้ีสิน จากคานิยามขององคป์ ระกอบต่าง ๆ ตามที่แม่บทการบญั ชีให้ไว้ ไดใ้ ห้ความหมาย ของหน้ีสินไวด้ งั น้ี หน้ีสิน (Liabilities) หมายถึง ภาระผูกพนั ในปัจจุบนั ของกิจการซ่ึงตอ้ งมีการจ่าย ชาระคืน ภาระผูกพนั ดงั กล่าวเป็ นผลของเหตุการณ์ในอดีตซ่ึงการชาระภาระผูกพนั น้ันคาดว่าจะ ส่งผลใหก้ ิจการสูญเสียทรัพยากรที่มีประโยชน์เชิงเศรษฐกิจ (จนั ทนา สาขากร และ ศิลปะพร ศรีจนั่ เพชร, 2552, หนา้ 2-7) ภาระผูกพัน หมายถึง หน้าท่ีหรือความรับผิดชอบท่ีต้องปฏิบัติตามที่ตกลงไว้ ตามปกติการสละหรือสูญเสียทรัพยากรท่ีมีประโยชน์เชิงเศรษฐกิจเพ่ือชาระภาระผูกพนั สามารถ

5 กระทาไดห้ ลายลกั ษณะ เช่น การจ่ายเงินสด การโอนสินทรัพยอ์ ่ืน ๆ การใหบ้ ริการ การเปล่ียนภาระ ผกู พนั เดิมเป็นภาระผกู พนั ใหม่ การที่เจา้ หน้ียกหน้ีให้ เป็นตน้ ดงั น้นั อาจสรุปไดว้ า่ กิจการจะบนั ทึกบญั ชีเป็นหน้ีสินกต็ ่อเม่ือ 2.1.1 เป็นภาระผกู พนั ที่กิจการมี 2.1.2 เป็นผลของเหตุการณ์ในอดีต/เกิดรายการทางบญั ชีข้ึนแลว้ 2.1.3 กิจการสูญเสียประโยชน์เชิงเศรษฐกิจในอนาคต 2.2 ประเภทของหน้ีสิน จากความหมายของหน้ีสิน ในทางบญั ชีสามารถจาแนกหน้ีสินได้ 2 ประเภทคือ 2.2.1 หน้ีสินหมุนเวียน (Current Liabilities) หมายถึง หน้ีสินซ่ึงจะชาระคืนภายใน เวลา 1 ปี หรือภายในรอบระยะเวลาดาเนินงานตามปกติของกิจการ ชาระดว้ ยสินทรัพยห์ มุนเวยี นหรือ ดว้ ยการก่อหน้ีสินหมุนเวยี นอ่ืนแทน ดงั น้นั หน้ีสินท่ีตอ้ งจดั ประเภทเป็นหน้ีสินหมุนเวยี นเมื่อ 2.2.1.1 หน้ีสินซ่ึงกาหนดชาระภายใน 1 ปี นบั จากวนั ที่ในงบแสดงฐานะ การเงิน 2.2.1.2 กิจการคาดวา่ จะชาระหน้ีสินคนื ภายในรอบระยะเวลาดาเนินงานปกติ หน้ีสินหมุนเวียนดงั กล่าวขา้ งตน้ ไดแ้ ก่ หน้ีสินที่กิจการตอ้ งชาระให้หมดไป ภายในรอบระยะเวลาการดาเนินงานปกติของกิจการหรือภายใน 1 ปี เช่น เจา้ หน้ีการคา้ ตว๋ั เงินจ่าย เงินเบิกเกินบญั ชีธนาคาร ภาษีเงินไดค้ า้ งจ่าย เงินปันผลคา้ งจ่าย ค่าใชจ้ ่ายคา้ งจ่ายต่าง ๆ การแยก หน้ีสินหมุนเวียนออกต่างหากดงั กล่าวเป็นประโยชน์ต่อผใู้ ชง้ บการเงินในการวิเคราะห์ความสามารถ ในการชาระหน้ีของกิจการโดยเปรียบเทียบระหว่างสินทรัพยห์ มุนเวียนกบั หน้ีสินหมุนเวียนท่ีมีอยู่ ของกิจการ แมว้ า่ หน้ีสินบางชนิดจะมิไดช้ าระใหห้ มดไปในระหวา่ งรอบการดาเนินงานหากแต่จะถึง กาหนดชาระภายใน 1 ปี นบั จากวนั ท่ีในงบแสดงฐานะการเงิน ก็ใหถ้ ือวา่ เป็นหน้ีสินหมุนเวียน เช่น หน้ีสินระยะยาวที่ครบกาหนดชาระภายในหน่ึงปี 2.2.2 หน้ีสินไม่หมุนเวียน (Noncurrent Liabilities) หมายถึง หน้ีสินซ่ึงมีกาหนด ระยะ เวลาในการชาระเงินคืนเกินกวา่ 1 ปี หรือเกินกวา่ ระยะเวลาการดาเนินงานตามปกติของกิจการ เช่น หุน้ กู้ เงินกยู้ มื เงินกยู้ มื ระยะยาวจากกรรมการ และลูกจา้ ง เป็นตน้ ตัวอย่างที่ 2.3 หน้ีสินหมนุ เวียน มีดงั น้ี เงินเบิกเกินบญั ชีและเงินกยู้ มื ระยะส้นั จากสถาบนั การเงิน เจา้ หน้ีการคา้ เงินกยู้ มื ระยะยาวที่ถึงกาหนดชาระภายใน 1 ปี หน้ีสินหมุนเวยี นอื่น

6 ตวั อย่างท่ี 2.4 หน้ีสินไม่หมนุ เวยี น มีดงั น้ี เงินกยู้ มื ระยะยาวจากบุคคลหรือกิจการท่ีเกี่ยวขอ้ งกนั เงินกยู้ มื ระยะยาวอื่น ประมาณการหน้ีสิน หน้ีสินไม่หมนุ เวยี นอ่ืน 3. ส่วนของเจ้าของ จากคานิยามขององคป์ ระกอบต่าง ๆ ตามที่แม่บทการบญั ชีให้ไว้ ไดใ้ ห้ความหมายของ ส่วนของเจา้ ของ ไวด้ งั น้ี ส่วนของเจา้ ของ (Owner’s Equity or Proprietorship) หมายถึง สิทธิส่วนไดเ้ สียคงเหลือ ในสินทรัพยข์ องกิจการหลงั จากหกั หน้ีสินท้งั สิ้นออกแลว้ ส่วนของเจา้ ของท้งั หมดข้ึนอยกู่ บั การวดั มูลค่าของสินทรัพย์ และหน้ีสิน การแสดงส่วนของเจา้ ของในงบแสดงฐานะการเงิน สาหรับกิจการเจา้ ของคนเดียวน้นั จะแสดงรายการเงินลงทุนของเจา้ ของกิจการ ยอดคงเหลือในบญั ชีทุน ณ วนั ท่ีปรากฏในงบแสดง ฐานะการเงิน เป็ นผลสะสมของเงินทุนท่ีเจา้ ของนามาลงทุน โดยบวกดว้ ยกาไรสุทธิ หรือหักดว้ ย ขาดทุนสุทธิจากการดาเนินธุรกิจ และหกั ดว้ ยจานวนท่ีเจา้ ของนาสินทรัพยข์ องกิจการไปใชส้ ่วนตวั ตัวอย่างที่ 2.5 ส่วนของเจา้ ของหรือทุน (กรณีไม่มีหน้ีสิน) เช่น นายนิยม มีสินทรัพยส์ ่วนตวั ดงั น้ี เงินสด 7,000 บาท เงินฝากธนาคาร 40,000 บาท เครื่องตกแต่ง 50,000 บาท บา้ น 500,000 บาท รถยนต์ 120,000 บาท ท่ีดิน 300,000 บาท รวม 1,017,000 บาท จากตวั อยา่ งที่ 2.5 นายนิยม มีสินทรัพยท์ ้งั สิ้นจานวน 1,017,000 บาท และไม่มีหน้ีสิน ก็เท่ากบั ว่านายนิยมมีกรรมสิทธ์ิในสินทรัพย์ (มีสินทรัพยส์ ุทธิ) จานวนท้งั สิ้น 1,017,000 บาท หรือ นายนิยมมีทุนเท่ากบั 1,017,000 บาท

7 สรุปไดว้ า่ นายนิยม มีสินทรัพย์ 1,017,000 บาท = ทุน 1,017,000 บาท ตัวอย่างที่ 2.6 ส่วนของเจา้ ของหรือทุน (กรณีมีหน้ีสิน) เช่น ร้านสนั ติบริการ มีสินทรัพย์ และหน้ีสิน ดงั น้ี เงินสด 80,000 บาท เงินฝากธนาคาร 200,000 บาท วสั ดุสานกั งาน 8,000 บาท เคร่ืองใชส้ านกั งาน 50,000 บาท เคร่ืองตกแต่ง 20,000 บาท อาคาร 800,000 บาท รวมสินทรัพย์ 1,158,000 บาท หัก เจา้ หน้ีการคา้ 53,000 บาท สินทรัพยส์ ุทธิ 1,105,000 บาท จากตวั อย่างที่ 2.6 ร้านสันติบริการมีสินทรัพยท์ ้งั สิ้นรวม 1,158,000 บาท และมีภาระ ผูกพนั ที่ตอ้ งจ่ายสินทรัพยข์ องร้านให้แก่เจา้ หน้ีการคา้ เป็ นเงิน 53,000 บาท ดงั น้นั สิทธิในการเป็น เจา้ ของที่แทจ้ ริง หรือสินทรัพยส์ ุทธิ ของร้านสนั ติบริการ จึงเท่ากบั 1,105,000 บาท สรุปไดว้ า่ ร้านสนั ติบริการ มีสินทรัพย์ 1,105,000 = ทุน 1,105,000 บาท 4. สมการบัญชี จากความสัมพนั ธ์ของรายการในงบแสดงฐานะการเงิน ซ่ึงประกอบด้วย สินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ ตามความหมายที่ไดก้ ลา่ วไวแ้ ลว้ ขา้ งตน้ สามารถนามาจดั ความสมั พนั ธ์ ในลกั ษณะของสมการ เรียกว่า “สมการบญั ชี” เม่ือมีรายการทางบญั ชีเกิดข้ึนจะส่งผลกระทบต่อ องคป์ ระกอบของงบการเงินในรูปของสมการ 4.1 ความหมายของสมการบญั ชี สมการบญั ชี (Accounting Equation) หมายถึง สมการท่ีแสดงความสมั พนั ธร์ ะหวา่ ง สินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ ซ่ึงจะตอ้ งสมดุลกนั เสมอ โดยเขียนเป็นสมการไดด้ งั น้ี

8 สมการบญั ชี สินทรัพย์ = หนีส้ ิน + ส่วนของเจ้าของ Assets = Liabilities + Proprietorship A = L + P (OE) 4.2 การคานวณ หาสินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของโดยใชห้ ลกั สมการ บญั ชี เป็นการคานวณหา สินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ โดยใชห้ ลกั สมการบญั ชี ดงั กลา่ ว ไปวเิ คราะห์รายการคา้ เพ่อื ช่วยใหก้ ารบนั ทึกบญั ชีทาไดร้ วดเร็วข้ึน ตัวอย่างท่ี 2.7 นาย ข. มีสินทรัพย์ และหน้ีสินส่วนตวั ดงั น้ี เงินสด 30,000 บาท เงินฝากธนาคาร 10,000 บาท ลูกหน้ี 3,000 บาท อาคาร 100,000 บาท เจา้ หน้ี 8,000 บาท เงินกู้ 10,000 บาท ส่วนของเจา้ ของ ของนาย ข. มีจานวนเท่าใด คานวณหาสินทรัพย์ท้งั สิ้นของนาย ข ดงั น้ี เงินสด 30,000 บาท เงินฝากธนาคาร 10,000 บาท ลูกหน้ี 3,000 บาท อาคาร 100,000 บาท รวมสินทรัพย์ 143,000 บาท คานวณหาหนสี้ ินท้งั สิ้นของนาย ข. ดงั น้ี เจา้ หน้ี 8,000 บาท เงินกู้ 10,000 บาท รวมหน้ีสิน 18,000 บาท คานวณหาส่วนของเจ้าของ นาย ข. ดงั น้ี สมการบญั ชี สินทรัพย์ = หน้ีสิน + ส่วนของเจา้ ของ ส่วนของเจา้ ของ = สินทรัพย์ - หน้ีสิน แทนค่า ส่วนของเจา้ ของ = 143,000 - 18,000 ส่วนของเจา้ ของ = 125,000 บาท

9 ตวั อย่างท่ี 2. 8 นายสุชาติ มีสินทรัพย์ และส่วนของเจา้ ของดงั น้ี เงินสด 160,000 บาท ลูกหน้ี 15,000 บาท วสั ดุสานกั งาน 7,500 บาท อปุ กรณ์สานกั งาน 23,000 บาท ทุน-นายสุชาติ 200,000 บาท หน้ีสิน ของนายสุชาติมีจานวนเท่าใด คานวณหาสินทรัพย์ท้ังสิ้นของนายสุชาติ ดงั น้ี เงินสด 160,000 บาท ลูกหน้ี 15,000 บาท วสั ดุสานกั งาน 7,500 บาท อุปกรณ์สานกั งาน 23,000 บาท รวมสินทรัพย์ 205,500 บาท คานวณหาส่วนของเจ้าของ (ทุน) ของนายสุชาติ ทุน 200,000 บาท คานวณหาหนีส้ ินท้ังสิ้นของนายสุชาติ ดงั น้ี จากสมการบญั ชี สินทรัพย์ = หน้ีสิน + ส่วนของเจา้ ของ หน้ีสิน = สินทรัพย์ - ส่วนของเจา้ ของ แทนค่า หน้ีสิน = 205,500 - 200,000 หน้ีสิน = 5,500 บาท 5. การแสดงความสมดุลในรูปของงบแสดงฐานะการเงิน ในการจดั ทางบแสดงฐานะการเงินของกิจการเจา้ ของคนเดียวจะประกอบไปดว้ ยชนิดของ สินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ ซ่ึงอาศยั หลกั การจากรูปแบบของสมการบญั ชีที่วา่ สินทรัพย์ จะเท่ากบั หน้ีสินบวกดว้ ยส่วนของเจา้ ของ และจะคงความสมดุลของสมการบญั ชีเสมอ 5.1 ความหมายของงบแสดงฐานะการเงิน งบแสดงฐานะการเงิน (Balance Sheet) เป็ นงบที่แสดงฐานะการเงินของบุคคลหรือ กิจการ ณ วนั ใดวนั หน่ึง ซ่ึงการแสดงฐานะการเงินน้ันจะทาให้ทราบว่า กิจการมีสินทรัพย์ หน้ีสิน ประเภทอะไร เป็ นมูลค่าเท่าใด และมีเงินทุนจานวนเท่าใด ดงั น้ัน องคป์ ระกอบของงบแสดงฐานะ การเงินจึงประกอบดว้ ย สินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ (นภาพร ลิขิตวงศข์ จร และ อนุรักษ์ ทองสุโขวงศ,์ 2552, หนา้ 22)

10 ในการจดั ทางบแสดงฐานะการเงิน นกั บญั ชีถือหลกั การทางการบญั ชีที่ว่า สินทรัพยข์ อง กิจการจะเท่ากบั ส่วนของผูถ้ ือสิทธิในสินทรัพยน์ ้นั ซ่ึงหมายถึง เจา้ หน้ี (หน้ีสิน) และเจา้ ของ (ส่วน ของเจา้ ของ) 5.2 รูปแบบของงบแสดงฐานะการเงิน งบแสดงฐานะการเงินแบ่งออกเป็น 2 รูปแบบ ดงั น้ี 5.2.1 งบแสดงฐานะการเงินแบบบญั ชี (Account Form) 5.2.2 งบแสดงฐานะการเงินแบบรายงาน (Report Form) 5.3 ข้นั ตอนการจดั ทางบแสดงฐานะการเงิน ในการจดั ทางบแสดงฐานะการเงิน มีข้นั ตอนในการจดั ทาดงั น้ี 5.3.1 ส่วนบนของงบแสดงฐานะการเงิน หรือส่วนหวั ของงบแสดงฐานะการเงิน ประกอบดว้ ย 3 บรรทดั แต่ละบรรทดั ตอ้ งเขียนใหไ้ ดศ้ ูนยต์ ามแนวนอน ดงั น้ี บรรทดั ที่ 1 ใหเ้ ขียนชื่อบุคคลหรือกิจการคา้ ที่เป็นเจา้ ของกิจการ บรรทดั ที่ 2 ใหเ้ ขียนคาวา่ “งบแสดงฐานะการเงิน” บรรทดั ที่ 3 ใหเ้ ขียน วนั เดือน ปี ที่ทางบแสดงฐานะการเงิน 5.3.2 ส่วนของงบ 5.3.2.1 งบแสดงฐานะการเงินแบบบญั ชี จะแบ่งงบออกเป็น 2 ดา้ น ๆ ดา้ นซา้ ย ใหเ้ ขียนวา่ “สินทรัพย”์ ดา้ นขวาใหเ้ ขียนวา่ “หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ” ใหเ้ ขียนชื่อของสินทรัพย์ แต่ละอยา่ งไวท้ างดา้ นซ้าย พร้อมดว้ ยจานวนเงินของรายการสินทรัพย์ และเขียนชื่อหน้ีสิน พร้อมท้งั จานวนเงินไวท้ างขวามือ หายอดผลต่างระหวา่ งสินทรัพยล์ บดว้ ยหน้ีสิน ผลต่างท่ีไดค้ ือ ทุน โดยเขียน ใหต้ รงกบั รายการช่ือของหน้ีสิน แลว้ รวมยอดสินทรัพย์ รวมยอดหน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ โดย ขีดเส้นใตห้ น่ึงเส้นใหต้ รงกนั ท้งั สองขา้ ง แลว้ รวมยอดเงินรวมท้งั หมด ขีดเส้นใตส้ องเส้นใหต้ รงกนั และยอดรวมท้งั สองดา้ นจะตอ้ งเท่ากนั เสมอ ตัวอย่างที่ 2.9 จากขอ้ มูลตามตวั อยา่ งท่ี 2.7 จะแสดงงบแสดงฐานะการเงินของนาย ข. ในรูปแบบ บญั ชี ไดด้ งั น้ี จากสมการบญั ชี สินทรัพย์ = หน้ีสิน + ส่วนของเจา้ ของ แทนคา่ จะได้ 143,000 = 18,000 + 125,000 143,000 = 143,000

11 สินทรัพย์ หนีส้ ิน ส่วนของเจ้าของ เงินสด 30,000 เจา้ หน้ี 8,000 ทุน 125,000 เงินฝากธนาคาร 10,000 เงินกู้ 10,000 ลูกหน้ี 3,000 = รวม 18,000 + อาคาร 100,000 รวม 143,000 ภาพท่ี 2.1 แสดงขอ้ มูลตามตวั อยา่ งที่ 2.7 ในรูปสมการบญั ชี แสดงความสมดุลในรูปแบบงบแสดงฐานะการเงินแบบบญั ชีดงั น้ี นาย ข. งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ท่ี 10 มกราคม 25X2 สินทรัพย์ หนีส้ ินและส่วนของเจ้าของ สินทรัพย์หมุนเวยี น หนีส้ ินหมุนเวยี น เงินสด 30,000 - เจา้ หน้ี 8,000 - เงินฝากธนาคาร 10,000 - หนีส้ ินไม่หมุนเวยี น 10,000 - - ลูกหน้ี 3,000 - เงินก-ู้ ธนาคารออมสิน 125,000 - รวมสินทรัพยห์ มุนเวียน 43,000 - ส่วนของเจ้าของ 143,000 - สินทรัพย์ไม่หมุนเวยี น ทุน-นาย ข. อาคาร 100,000 - 143,000 - ตวั อย่างท่ี 2.10 จากตวั อยา่ งท่ี 2.8 จะแสดงงบแสดงฐานะการเงินของนายสุชาติในรูปแบบบญั ชีดงั น้ี จากสมการบญั ชี สินทรัพย์ = หน้ีสิน + ส่วนของเจา้ ของ แทนคา่ จะได้ 205,500 = 5,500 + 200,000 205,500 = 205,500

12 สินทรัพย์ หนีส้ ิน ส่วนของเจ้าของ ทุน 200,000 เงินสด 160,000 เจา้ หน้ี-สุชาติ 5,500 + ลูกหน้ี 15,000 = รวม 5,500 วสั ดุสานกั งาน 7,500 อปุ กรณ์สานกั งาน 23,000 รวม 205,500 ภาพที่ 2.2 แสดงขอ้ มูลตามตวั อยา่ งท่ี 2.8 ในรูปสมการบญั ชี แสดงความสมดุลในรูปแบบงบแสดงฐานะการเงินแบบบญั ชีดงั น้ี นายสุชาติ งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ท่ี 31 มีนาคม 25X2 สินทรัพย์ หนีส้ ินและส่วนของเจ้าของ สินทรัพย์หมุนเวยี น หนีส้ ินหมุนเวยี น เงินสด 160,000 - เจา้ หน้ี 5,500 - 200,000 - ลูกหน้ี 15,000 - ส่วนของเจ้าของ 200,500 - วสั ดุสานกั งาน 7,500 - ทุน-นาย สุชาติ รวมสินทรัพยห์ มุนเวยี น 182,500 - สินทรัพย์ไม่หมุนเวยี น อุปกรณ์สานกั งาน 23,000 - 205,500 - 5.3.2.2 งบแสดงฐานะการเงินแบบรายงาน จะแบ่งส่วนของงบออกเป็ น 2 ตอน คือ ตอนบนให้เขียนคาว่า “สินทรัพย”์ ไวต้ รงกลาง แลว้ เขียนรายการสินทรัพยท์ ่ีมีอย่ตู ามบญั ชี พร้อมจานวนเงินลงไวท้ างดา้ นขวาสุดของกระดาษ แล้วรวมยอดเป็ นสินทรัพยท์ ้งั หมดในบรรทดั ต่อมา ส่วนตอนล่างหลงั จากรวมสินทรัพยท์ ้งั หมดแลว้ ใหเ้ ขียนคาวา่ “หน้ีสินและส่วนของเจา้ ของ” ไวท้ ี่ตรงกลาง ใหต้ รงกบั คาวา่ “สินทรัพย”์ จากน้นั เขียนรายการหน้ีสินที่มีอยตู่ ามบญั ชี พร้อมดว้ ย จานวนเงินลงไวด้ า้ นขวาสุด ใหต้ รงกบั รายการของสินทรัพยต์ อนบน ต่อไปกเ็ ขียนรายการทุน

13 ใหต้ รงกบั หน้ีสินแลว้ รวมยอดเงินหน้ีสินและทุนท้งั หมดในบรรทดั ต่อมา ดงั น้นั ยอดเงินท้งั หมดของ สินทรัพย์ จะตอ้ งเท่ากบั ยอดเงินท้งั หมดของหน้ีสิน และทุนเสมอ ตัวอย่างที่ 2.11 จากตวั อยา่ งที่ 2.7 แสดงงบแสดงฐานะการเงินของนาย ข. ในรูปแบบรายงาน ไดด้ งั น้ี นาย ข. งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ท่ี 10 มกราคม 25X2 สินทรัพย์ 30,000 สินทรัพย์หมุนเวยี น 10,000 3,000 เงินสด 43,000 เงินฝากธนาคาร ลูกหน้ี 100,000 รวมสินทรัพยห์ มุนเวยี น 143,000 สินทรัพย์ไม่หมุนเวยี น อาคาร 8,000 รวมสินทรัพย์ 3,000 หนีส้ ินและส่วนของเจ้าของ 38,000 หนีส้ ินหมุนเวยี น 105,000 เจา้ หน้ี 143,000 หนีส้ ินไม่หมนุ เวยี น เงินก-ู้ ธนาคารออมสิน รวมหน้ีสิน ส่วนของเจ้าของ ทุน-นาย ข. รวมหนีส้ ินและทุน ตวั อย่างท่ี 2.12 จากตวั อยา่ งที่ 2.8 นาขอ้ มูลของนายสุขาติ มาจดั ทาในรูปของงบแสดงฐานะการเงิน ไดด้ งั น้ี

นายสุชาติ 14 งบแสดงฐานะการเงิน ณ วนั ท่ี 31 มีนาคม 25X2 160,000 15,000 สินทรัพย์ 7,500 สินทรัพย์หมุนเวียน 182,500 23,000 เงินสด 205,500 ลูกหน้ี วสั ดุสานกั งาน 5,500 รวมสินทรัพยห์ มุนเวยี น 200,000 สินทรัพย์ไม่หมุนเวยี น 205,500 อปุ กรณ์สานกั งาน รวมสินทรัพย์ หนีส้ ินและส่วนของเจ้าของ หนีส้ ินหมุนเวยี น เจา้ หน้ี ส่วนของเจ้าของ ทุน-นายสุชาติ รวมหนีส้ ินและทุน

15 สรุปเนื้อหาหน่วยที่ 2 เมื่อผูเ้ รียนไดศ้ ึกษาหน่วยที่ 2 สมการบญั ชี และงบแสดงฐานะการเงิน จบเรียบร้อยแลว้ สามารถสรุปเน้ือหาไดด้ งั น้ี 1. สินทรัพย์ หมายถึง ส่ิงที่มีมูลค่าเป็ นตวั เงิน ซ่ึงกิจการเป็ นเจา้ ของ ยงั รวมถึง สินทรัพยท์ ่ีมีตวั ตน เช่น เงินสด เงินฝากธนาคาร ลูกหน้ี เครื่องตกแต่ง เป็นตน้ และสินทรัพยท์ ี่ไม่มี ตวั ตน เช่น ค่าทนายความ ค่าลิขสิทธ์ิ เป็ นตน้ ในทางบญั ชีจาแนกลกั ษณะของสินทรัพยอ์ อกเป็ น 2 ประเภทใหญๆ่ คือ สินทรัพยห์ มุนเวยี น และสินทรัพยไ์ ม่หมุนเวียน 2. หน้ีสิน หมายถึง ภาระผกู พนั ในปัจจุบนั ของกิจการ ซ่ึงตอ้ งมีการจ่ายชาระคืน ภาระผูกพนั ดงั กล่าวเป็ นผลของเหตุการณ์ในอดีต ซ่ึงการชาระภาระผูกพนั น้ันคาดว่าจะส่งผลให้ กิจการสูญเสียทรัพยากรท่ีมีประโยชน์ในเชิงเศรษฐกิจ หน้ีสินในทางบญั ชีจาแนกออกเป็น 2 ประเภท คือ หน้ีสินหมุนเวยี นและหน้ีสินไม่หมุนเวยี น 3. ส่วนของเจา้ ของ หมายถึง ส่วนไดเ้ สียคงเหลือในสินทรัพยข์ องกิจการหลงั จาก หกั หน้ีสินท้งั สิ้นออกแลว้ ส่วนของเจา้ ของท้งั หมดข้ึนอยกู่ บั การวดั มูลค่าของสินทรัพยแ์ ละหน้ีสิน 4. สมการบญั ชี หมายถึง สมการท่ีแสดงความสัมพนั ธ์ระหว่างสินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของ ซ่ึงจะตอ้ งสมดุลกนั เสมอ เขียนในรูปสมการไดด้ งั น้ี สินทรัพย์ = หน้ีสิน + ส่วนของเจา้ ของ หน้ีสิน = สินทรัพย์ - ส่วนของเจา้ ของ ส่วนของเจา้ ของ = สินทรัพย์ - หน้ีสิน กรณีไม่มีหน้ีสิน สินทรัพย์ = ส่วนของเจา้ ของ 5. งบแสดงฐานะการเงิน หมายถึง รายงานท่ีจดั ทาข้ึน เพื่อแสดงฐานะการเงินของ บุคคลธรรมดา หรือกิจการ ณ วนั ใดวนั หน่ึงวา่ มีสินทรัพย์ หน้ีสิน และส่วนของเจา้ ของจานวนเท่าใด งบแสดงฐานะการเงิน สามารถจดั ทาได้ 2 แบบ คือ แบบรายงาน และแบบบญั ชี

ศัพท์บัญชี 16 สินทรัพย์ Assets สินทรัพยห์ มุนเวยี น Current Assets สินทรัพยไ์ ม่หมุนเวยี น Noncurrent Assets เงินลงทุนระยะยาว Long Term Investment ท่ีดิน อาคาร และอุปกรณ์ Property Plant and Equipment สินทรัพยไ์ ม่มีตวั ตน Intangible Assets ลิขสิ ทธ์ ิ Copyrights สิทธิบตั ร Patents สัมปทาน Franchise ค่าความนิยม Goodwill เคร่ืองหมายการคา้ Trademarks หน้ีสิน Liabilities หน้ีสินหมนุ เวยี น Current Liabilities หน้ีสินไม่หมุนเวยี น Noncurrent Liabilities ส่วนของเจา้ ของ Owner’s Equity or Proprietorship สมการบญั ชี Accounting Equation งบแสดงฐานะการเงิน Balance Sheet แบบบญั ชี Account Form แบบรายงาน Repot Form