14 กัลย์ณีชา

คำนำ สอื่ การเรยี นการสอน E-BOOK รำยวชิ ำเคมีเร่ืองสภำวะสมดุลเคมีทำเพอ่ื ใชป้ ระกอบกำรเรียนกำร สอนวชิ ำเคมี(ว.30223)ซ่ึงผจู้ ดั ทำไดศ้ ึกษำคน้ ควำ้ เร่ืองสภำวะสมดุลเพ่ิมเติมในหนงั สือหอ้ งสมุดและ อินเทอร์เน็ตเพ่ือใหผ้ อู้ ำ่ นไดเ้ รียนรู้ในสื่อกำรศึกษำไดอ้ ยำ่ งเตม็ ท่ีและมีประโยชนต์ ่อผอู้ ่ำนมำกที่สุด ผจู้ ดั ทำไดศ้ ึกษำรวบรวมขอ้ มูลมำเพื่อเป็ นส่ือกำรเรียนE-BOOK ซ่ึงประกอบดว้ ยเน้ือหำ และ แบบทดสอบก่อนเรียนและหลงั เรียนพร้องเฉลยเก่ียวกบั กำรประยกุ ตใ์ ชค้ วำมรู้เกี่ยวกบั สภำวะสมดุล ซ่ึงผจู้ ดั ทำ หวงั ป็ นอยำ่ งยง่ิ วำ่ E-Book เล่มนีจะเป็ นประโยชนไ์ มม่ ำกก็นอ้ ย มีขอ้ ผิดพลำยประกำรใดผจู้ ดั ทำขออภยั ไว้ ณ ท่ีน้ี

สำรบญั หนำ้ แบบทดสอบก่อนเรียน 1-5 ควำมหมำยของสภำวะสมดุล 6 กำรดำเนินเขำ้ สู่ภำวะสมดุลของระบบ อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำไปขำ้ งหนำ้ และอตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำยอ้ นกลบั 7 กำรเปลี่ยนภำวะสมดุล 8 หลกั ของเลอชำเตอลิเอ กำรเปลี่ยนแปลงควำมเขม้ ขน้ กบั ภำวะสมดุล 9 กำรเปล่ียนแปลงควำมดนั หรือปริมำตรกบั ภำวะสมดุล จำนวนโมลของแก๊สของสำรต้งั ตน้ มำกกวำ่ จำนวนโมลของสำรผลิตภณั ์์ 10 11 12-13 14

จำนวนโมลของแกส๊ ของสำรต้งั ต้นั นอ้ ยกวำ่ จำนวนโมลของสำรผลิตภณั ์์ 15 กำรเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิกบั ภำวะสมดุล 16 สูตรปฏิกิริยำกำรสลำยตวั ของแก๊ส 17 ปฎิกิริยำคำยควำมร้อน 18 สูตรปฎิกิริยำคำยควำมร้อน แบบทดสอบหลงั เรียน 19 แหล่งท่ีมำ จดั ทำโดย 20-24 เสนอ 25 26 27

แบบทดสอบก่อนเรียน 1 1. สภำวะสมดุลหรือสมดุลเคมีหมำยถึง ก. สภำวะที่ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ และสำรผลิตภณั ์ไ์ ม่เปล่ียน ข. สภำวะที่ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ และสำรผลิตภณั ์เ์ ปล่ียนแปลง ค. สภำวะที่ควำมเขม้ ขน้ สำรผลิตภณั ์ไ์ ม่เปลี่ยน ง. สภำวะที่ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ ไม่เปล่ียน 2.ปัจจยั ในขอ้ ใดที่มีผลตอ่ ภำวะสมดุลของปฏิกิริยำทุกชนิด ก. ควำมเขม้ ขน้ ควำมดนั อุณหภูม ข. ควำมเขม้ ขน้ ตวั เร่งปฏิกิริยำ อุณหภูมิ ค. ควำมเขม้ ขน้ อณุ หภูมิ ง. อณุ หภมู ิ ปริมำตร

3.ปฏิกิริยำตอ่ ไปน้ี 4NH3(g) + 3O2(g) ↔ 2N2(g) + 6H2O(g) มีคำ่ คงท่ีสมดุลท่ี 25oC เทำ่ กบั 1 x 1028 2 ถำ้ เพ่มิ ควำมดนั ของปฏิกิริยำน้ีที่ 25oC ขอ้ ควำมใด ตอ่ ไปน้ีถูกตอ้ ง ก. ผลิตภณั ์เ์ พิ่มข้ึน ค่ำคงท่ีสมดุลเพมิ่ ข้ึน ข. ผลิตภณั ์เ์ พม่ิ ข้ึน คำ่ คงท่ีสมดุลคงท่ี ค. ผลิตภณั ์ล์ ดลง ค่ำคงที่สมดุลลดลง ง. ผลิตภณั ์ล์ ดลง คำ่ คงท่ีสมดุลคงที่ 4.ปฏิกิริยำต่อไปน้ีเป็ นปฏิกิริยำคำยควำมร้อน 2 2 2NO 2CO N 2CO (g) (g) (g) (g) กำรเปลี่ยนแปลงปัจจยั ในขอ้ ใดท่ีมี ผลต่อสมดุลของระบบน้ี ซ่ึงจะเปลี่ยนไปในทิศทำงที่มีกำรเพิม่ ปริมำณของคำร์บอนไดออกไซด์ ก. อุณหภูมิต่ำหรือควำมดนั สูง ข. อุณหภมู ิต่ำหรือควำมดนั ต่ำ ค. อุณหภมู ิสูงหรือควำมดนั สูง ง. อุณหภูมิสูงควำมดนั ต่ำ

5.ในระบบหน่ึงซ่ึงอยใู่ นภำวะสมดุลเกิดปฏิกิริยำดงั น้นั 2 2 H 2H (g) (g) (g) I Iถำ้ ตอ้ งกำรใหค้ ่ำคงที่ของสมดุล 3 เปล่ียนแปลงจะท ำไดอ้ ยำ่ งไร ก. เติมตวั เร่งปฏิกิริยำ ข. เพิม่ ควำมดนั ค. เพม่ิ อณุ หภมู ิ ง. เพิ่มควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ 6.ปฏิกิริยำตอ่ ไปน้ี3 2 2 4NH 5O 4NO 6H O (g) (g) (g) (g) เมื่อปฏิกิริยำสมดุลแลว้ มีกำรเติมตวั เร่งปฏิกิริยำ แพลทินมั (Pt) ลงไปอีกจะเกิดส่ิงใด ก. ปริมำณของ NO และ H2O จะเกิดมำกข้ึน ข. . ปริมำณของ NH3 และ O2 จะลดลง ค. อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำจะเพิ่มข้ึน ง. ไม่มีกำรเปล่ียนแปลงใดๆ

4 7. ปฏิกิริยำ 2 2 2 4HCl O 2H O 2Cl (g) (g) (g) (g) เป็ นปฏิกิริยำคำยควำมร้อนท่ี 200 C (ตอบมำกกวำ่ 1ขอ้ ) ก. กำรเพมิ่ O2 (g) หรือก ำจดั Cl2 (g) จะท ำใหป้ ฏิกิริยำมีกำรเปลี่ยนสมดุลไปในทำงเดียวกนั ข. กำรเพ่มิ ปริมำตรของระบบหรือกำรเพม่ิ ควำมดนั จะท ำใหส้ มดุลเปลี่ยนไปในทิศทำงตรงขำ้ ม ค. กำรเติมตวั เร่งปฏิกิริยำ จะท ำใหป้ ฏิกิริยำไปทำงขวำมำกข้ึน ง. กำรลดอณุ หภูมิใหเ้ หลือ 100 C ไมม่ ีผลตอ่ สมดุล 8. ถำ้ เพิ่มควำมดนั ใหแ้ ก่ระบบแลว้ ปฏิกิริยำขอ้ ใดที่จะเล่ือนไปทำงดำ้ นขวำ ก. 2CO(g) + 2NO(g) ↔ 2CO2 (g) + N2 (g) ข. C2H4 (g) ↔ C2H2 (g) + H2 (g) ค. C(s) + O2 (g) ↔ CO2 (g) ง. 3Fe(s) + 4H2O (g) ↔ Fe3O4 (s) + 4H2 (g)

9. ใหพ้ จิ ำรณำวำ่ ขอ้ ควำมตอ่ ไปน้ีขอ้ ใดถูกตอ้ ง 5 ก. ใหพ้ จิ ำรณำวำ่ ขอ้ ควำมตอ่ ไปน้ีขอ้ ใดถกู ตอ้ ง เฉลย ข. กำรเพ่ิมควำมเขม้ ขน้ สำรต้งั ตน้ จะไมท่ ำใหค้ ่ำคงท่ีของสมดุลเปลี่ยนไป 1.ก2.ค3.ง4.ก5.ค6.ง7. ค. ระบบท่ีมีสมบตั ิคงที่ ยอ่ มจะอยใู่ นภำวะสมดุลเสมอ ก,ข8.ก9.ก10.ก ง. ก่อนท่ีระบบจะถึงภำวะสมดุล จะมีเฉพำะกำรเปลี่ยนแปลงไปขำ้ งหนำ้ เทำ่ น้นั 10. กำหนดสมกำร SO2 + NO2 ↔ SO3 + NO และใหค้ วำมเขม้ ขน้ เร่ิมตน้ ของ SO2 เป็ น 0.5 mol/dm3 และ NO2 เป็ น 0.6 mol/dm3 เม่ือปฏิกิริยำสิ้นสุดลงมี NO2 เหลือ 0.2 mol/dm3 จงหำคำ่ คงที่สมดุล ก. 8 ข. 6 ค. 3 ง. 2

สภาวะสมดุล 6 สภำวะท่ีควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ และสำรผลิตภณั ์ไ์ ม่เปลี่ยน แปลงอีกแมเ้ วลำผำ่ นไป เรำจะเรียกวำ่ ปฏิกิริยำ เคมีน้นั อยใู่ นสมดุล (equilibrium) ท้งั น้ี กำรดำเนินไปของปฏิกิริยำไมไ่ ดส้ ิ้นสุดลงแตร่ ะบบยงั คงมีกำร เปลี่ยนแปลงอยตู่ ลอดเวลำ เรียกวำ่ สมดุลไดนำมิก กำรเกิดภำวะสมดุล ภำวะสมดุลในปฏิกิริยำเคมีจะเกิดไดก้ ็ต่อเม่ือ 1. เป็ นปฏิกิริยำท่ีผนั กลบั ได้ 2. เกิดกำรเปล่ียนแปลงบในระบบปิ ด 3. ระบบมีสมบตั ิคงที่ เช่น ควำมเขม้ ขน้ คงท่ี สีคงที่เป็ นตน้ 4. อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำไปขำ้ งหนำ้ เท่ำกบั อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำยอ้ นกลบั

กำรดำเนินเขำ้ สู่ภำวะสมดุลของระบบ 7 ระบบตำ่ งเขำ้ สู่ภำวะสมดุลไดเ้ ร็วชำ้ ตำ่ งกนั บำงระบบตอ้ งใชเ้ วลำมำก แต่บำงระบบใชเ้ วนอ้ ย ข้ึนอยกู่ บั อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำของแต่ละระบบ ระบบใดท่ีปฏิกิริยำเกิดข้ึนไดเ้ ร็ว ระบบกจ็ ะเขำ้ สู่สมดุลไดเ้ ร็ว ระบบใดที่ปฏิกิริยำเกิดชำ้ ระบบกจ็ ะเขำ้ สู่ภำวะสมดุลไดช้ ำ้ นอกจำกน้ีจำกกำรทดลองพบวำ่ กำรดำเนินเขำ้ สู่ภำวะสมดุลของ ระบบไมข่ ้ึนอยกู่ บั ทิศทำง กล่ำวคือ ไมว่ ำ่ จะเริ่มจำกกำรเปล่ียนแปลง ไปขำ้ งหนำ้ หรือเร่ิมจำกกำรเปลี่ยนแปลงยอ้ นกลบั เมื่อระบบเขำ้ สู่ ภำวะสมดุล ภำวะสมดุลท่ีเกิดข้ึนจะมีลกั ษณะเหมือนกนั

อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำไปขำ้ งหนำ้ และอตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำยอ้ นกลบั 8 อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำส่วนใหญข่ ้ึนอยกู่ บั ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ กล่ำวคือเม่ือสำรต้งั ตน้ มีควำมเขม้ ขน้ มำก อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำจะมีคำ่ มำกเเละมฃเมื่อควำมเขม้ ของสำรต้งั ตน้ ลดลงอตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำกจ็ ะลอลง จำกควำมสมั พนั ธ์ที่กลำ่ วมำน้ีเรำสำมำรถนำไปใชอ้ ธิบำยอตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำของปฏิกิริยำผนั กลบั ไปได้ ดงั น้ี เม่ือ เร่ิมตน้ เกิดปฏิกิริยำควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ มำกอตั รำกำรเกินปฏิกิริยำไปขำ้ งหนำ้ จะมีคำ่ มำก แตอ่ ตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำยอ้ นกลบั เป็ นศูนยเ์ พรำะยงั ไม่มีผลิตภณั ์์ เม่ือเวลำผำ่ นไป สำรต้งั ตน้ ถูกใชไ้ ปทำใหค้ วำมเขม้ ขน้ ลดลงส่วนสำรผลิตภณั ์จ์ ะมีควำมเขม้ ขน้ เพม่ิ ข้ึน ทำใหอ้ ตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำไปขำ้ งหนำ้ ลดลง แตอ่ ตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำยอ้ ง กลบั เพมิ่ ข้ึนเรื่อยๆจนในที่สุดอตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำไปขำ้ งหนำ้ เท่ำกบั อตั รำกำร เกิดปฏิกิริยำยอ้ นกลบั ทำใหค้ วำมเขม้ ขน้ ของสำรทุกชนิดในระบบคงท่ี (สมบตั ิของระบบคงที่) แสดงวำ่ ระบบเขำ้ สู่ภำวะสมดุลแลว้

กำรเปล่ียนภำวะสมดุล 9 ภำวะสมดุลเปล่ียน หมำควำมวำ่ ริมำณสำรเเตล่ ะชนิดเปลี่ยนไปจำกเดิเเม่อเปรียบเทียบกบั สมดุลเดิมเม่ือระบบ ใดๆอยใู่ นภำวะสมดุลสมบตั ิต่ำงๆของระบบควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์แ์ ละของสำรต้งั ตน้ ที่เหลือจะมี คำ่ คงท่ีแตถ่ ำ้ ระบบซ่ึงอยใู่ นภำวะสมดุลถกู รบกวนโดยปัจจยั บำงอยำ่ งก็จะทำใหภ้ วะสมดุลเปล่ียนไปจำกเดิมคือ ปริมำณสำรแตล่ ะชนิดเปล่ียนไปจำกเดิม ปัจจยั (Factor) ที่สำมำรถเปล่ียนภำวะสมดุลไดค้ ือ 1. ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ และคงำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์์ 2. ควำมดนั หรือปริมำณ 3. อณุ หภมู ิ

หลกั ของเลอชำเตอลิเอ 10 หลกั ของเลอชำเตอลิเอ มีใจควำมดงั น้ีเม่ือระบบที่อยใู่ นภำวะสมดุลถกู รบกวนโดยกำรเปลี่ยนแปลงปัจจยั ที่มีผลตอ่ ภำวะสมดุลของระบบ ระบบ จะเกิดกำรเปลี่ยนแปลงไปในทิศทำงท่ีจะลดผลรบกวนน้นั เพอื่ ใหร้ ะบบ เขำ้ สู่ภำวะสมดุลใหม่อีกคร้ังหน่ึง ขอ้ สงั เกต จำกหลกั ของเลอชำเตอลิเอมีหลกั กำรจำไดง้ ่ำยๆ ดงั น้ี เมื่อ ระบบอยใู่ นภำวะสมดุลถำ้ เรำเพิม่ อะไรใหแ้ ก่ระบบ ระบบกจ็ ะปรับตวั ไป ในทิศทำงลดส่ิงน้นั ลงในทำงตรงกนั ขำ้ ม ถำ้ ไปลดอะไรของระบบลง ระบบกจ็ ะปรับตวั ไปในทิศทำงเพ่ิมสิ่งน้นั จนกระท้งั ระบบเขำ้ สู่ภำวะ สมดุลใหมอ่ ีกคร้ังหน่ึง

1.กำรเปลี่ยนแปลงควำมเขม้ ขน้ กบั ภำวะสมดุล 1.2 กำรเพิ่มควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์ห์ รือลดควำม 11 เขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ ตำมหลกั ของหลกั ของเลอชำเตอลิเอ ถำ้ เพม่ิ 1.1 กำรเพิม่ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ หรือลดควำมเขม้ ขน้ ขอ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์์ ระบบจะปรับตวั ในทิศทำงที่จะลด งสำรต้งั ตน้ ตำมหลกั ของเลอชำเตอลิเอ ถำ้ เพ่ิมควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์์ หรือถำ้ ลดควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ระบบจะปรับตวั ในทศิ ทำงที่จะลดควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ น้นั หรือถำ้ ลด ควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์ร์ ะบบจะปรับตวั ในทิศทำงที่จะเพ่มิ ควำม ตน้ ระบบจะปรับตวั ในทิศทำงท่ีจะเพม่ิ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ เขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์(์ เกิดปฏกิ ิริยำไปขำ้ งหนำ้ มำกข้ึน)นน่ั คอื เกิดปฏกิ ิริยำ นน่ั คือ ทำให้ปฏิกิริยำยอ้ นกลบั ไดด้ ีข้ึนหรือสมดุลเลื่อนไปทำงซำ้ ย ไปขำ้ งหนำ้ ไดด้ ีข้นึ และสมดุลจะเล่ือนไปทำงขวำ อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำไป อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำไปขำ้ งหนำ้ จะมีค่ำนอ้ ยกวำ่ อตั รำเกิดปฏิกิริยำ ขำ้ งหนำ้ จะมำกกวำ่ ปฏกิ ิริยำยอ้ นกลบั แต่เมื่อระบบเขำ้ สู่สมดุลอีกคร้ังหน่ึงซ่ึง ยอ้ นกลบั แต่เมื่อระบบเขำ้ สมดุลใหมท่ ี่ต่ำงจำกสมดุลเดิม อตั รำ เป็นสมดุลใหม่ทต่ี ่ำงจำกสมดุลเดิมแลว้ อตั รำกำรเกิดปฏกิ ิริยำท้งั สองจะเท่ำกนั กำรเกิดปฏิกิริยำท้งั สองจะเท่ำกนั อีกและสมบตั ิของระบบจะคงที่ อีก และสมบตั ขิ องระบบกจ็ ะกครงณทีก่ี ำรเพมิ่ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ ทสี่ มดุล กรณีเพมิ่ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์ท์ ี่สมดุลใหมเ่ มื่อ ใหม่เมื่อเปรียบเทียบกบั สมดุลเดิม จะพบวำ่ ควำม เขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์ท์ ุกชนิดมีค่ำเพมิ่ ข้ึน เปรียบเทียบกบั สมดุลเดิม จะพบวำ่ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ ทุก ส่วนควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ จะลดลง(ยกเวน้ ชนิดเพิ่มข้ึน ส่วนควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์ล์ ดลง(ยกเวน้ สำร สำรต้งั ตน้ ทเี่ พมิ่ เขำ้ ไปในระบบจะเพิม่ ข้นึ เม่ือ ผลิตภณั ์ต์ วั ที่เพ่ิมเขำ้ ไปในระบบจะมำกกวำ่ ท่ีสมดุลเดิม) เทยี บกบั สมดุลเดิม)

2.กำรเปล่ียนแปลงควำมดนั หรือปริมำตรกบั ภำวะสมดุล 12

1 13

2.1 จำนวนโมลของแก๊สของสำรต้งั ตน้ มำกกวำ่ จำนวนโมลของสำรผลิตภณั ์์ 14 เม่ือเพม่ิ ควำมดนั หรือลดปริมำตรของระบบ ระบบจะปรับตวั โดยลดควำมดนั คือเกิดปฏิกิริยำไปขำ้ งหนำ้ มำก ข้ึน(เลื่อนไปทำงดำ้ นท่ีมีจำนวนโมลนอ้ ยกวำ่ )แลว้ จึงเขำ้ สู่ภำวะสมดุลใหม่ ที่ภำวะสมดุลใหมน่ ้ีจะไดว้ ำ่ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ ลดลงแตย่ งั มำกกวำ่ สมดุลเดิมและควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์ฺจะมำกข้ึนกวำ่ ท่ี ภำวะสมดุลเดิม แต่ในทำงตรงขำ้ มเม่ือลดควำมดนั หรือเพม่ิ ปริมำตร ระบบจะปรับตวั โดยเพิ่มควำมดนั คอื เกิดปฏิกิริยำยอ้ นกลบั มำกข้ึน(เล่ือนไปทำงดำ้ นท่ีมีจำนวนโมลมำกกวำ่ )แลว้ จึงเขำ้ สู่ภำวะสมดุลใหม่ ท่ีภำวะ สมดุลใหม่น้ีจะไดว้ ำ่ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ เพิม่ ข้ึนแต่ยงั นอ้ ยกวำ่ สมดุลเดิมและควำมเขม้ ขน้ ของสำร ผลิตภณั ์ฺจะนอ้ ยกวำ่ ท่ีภำวะสมดุลเดิม

2.2 จำนวนโมลของแกส๊ ของสำรต้งั ต้นั นอ้ ยกวำ่ จำนวนโมลของสำรผลิตภณั ์์ 15 เมื่อเพ่ิมควำมดนั หรือลดปริมำตรของระบบที่ภำวะสมดุลใหมน่ ้ีจะไดว้ ำ่ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ มำกกวำ่ สมดุลเดิมและควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์ฺจะลดลงแต่ยงั มำกข้ึนกวำ่ ที่ภำวะสมดุลเดิม แต่ ในทำงตรงขำ้ มเม่ือลดควำมดนั หรือเพม่ิ ปริมำตรท่ีภำวะสมดุลใหม่น้ีจะไดว้ ำ่ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ นอ้ ยกวำ่ สมดุลเดิมและควำมเขม้ ขน้ ของสำรผลิตภณั ์ฺจะเพมิ่ ข้ึนแตน่ อ้ ยกวำ่ ท่ีภำวะสมดุลเดิม 2.3 ถำ้ จำนวนโมลของแกส๊ ของสำรต้งั ตน้ เทำ่ กบั จำนวนโมลของแกส๊ ของสำรผลิตภณั ์์ กำรเพิ่มหรือลดควำมดนั จะไมม่ ีผลต่อภำวะสมดุล

3.กำรเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิกบั ภำวะสมดุล 16 ในกำรศึกษำผลกำรเปล่ียนอุณหภมู ิตอ่ ภำวะสมดุล เรำจำเป็ นตอ้ งทรำบก่อนวำ่ เป็ นปฏิกิริยำดูดหรือคำย ควำมร้อน หลกั ในกำรสงั เกตวำ่ สมกำรที่พบเป็ นปฏิกิริยำดูดควำมร้อนหรือคำยควำมร้อนสำมำรถสงั เกต ไดด้ งั น้ี 1. ปฏิกิริยำดูดควำมร้อน(Endothermic reaction) หมำยถึงปฏิกิริยำที่ มีกำรถ่ำยเทพลงั งำนควำมร้อนจำกสิ่งแวดลอ้ มเขำ้ สู่ระบบสำมำรถเขียน ได้ 3 วธิ ี ตวั อยำ่ งเช่น ปฏิกิริยำกำรสลำยตวั ของแก๊ส NH3 2 โมลเกิดเป็น แกส๊ H2 3 โมล และแก๊ส N2 1 โมลจะดูดพลงั งำน 93 kJ เขียนสมกำร ได้ 3 วธิ ีดงั น้ี

1.2NH3 (g) + 93 kJ 17 N2 (g) + 3 H2 (g) 2.2NH3 (g) N2 (g) + 3 H2 (g)- 93 kJ 3. 2NH3 (g) N2 (g) + 3 H2 (g) : H =+ 93 kJ

18 2. ปฎิกิริยำคำยควำมร้อน(Exothermic reaction) หมำยถึงปฏิกิริยำที่มีกำรถ่ำยเทพลงั งำนควำมร้อนจำกระบบเขำ้ สู่สิ่งแวดลอ้ ม สำมำรถเขียนได้ 3 วธิ ี ตวั อยำ่ งเช่น ปฏิกิริยำระหวำ่ งแกส๊ H2 3 โมล และแกส๊ N2 1 เกิดเป็นแก๊ส NH3 2 โมลจะคำยพลงั งำน 93 kJ เขียนสมกำรได้ 3 วธิ ีดงั น้ี

1. 2NH3 (g) + 93 kJ 19 N2 (g) + 3 H2 (g) 2. 2NH3 (g) N2 (g) + 3 H2 (g)- 93 kJ 3. 2NH3 (g) N2 (g) + 3 H2 (g) : H =+ 93 kJ

20 1.ปฏิกิริยำตอ่ ไปน้ี 4NH3(g) + 3O2(g) ↔ 2N2(g) + 6H2O(g) มีค่ำคงที่สมดุลที่ 25oC เท่ำกบั 1 x 1028 ถำ้ เพม่ิ ควำมดนั ของปฏิกิริยำน้ีท่ี 25oC ขอ้ ควำมใด ตอ่ ไปน้ีถูกตอ้ ง ก. ผลิตภณั ์เ์ พม่ิ ข้ึน ค่ำคงที่สมดุลเพ่มิ ข้ึน ข. ผลิตภณั ์เ์ พม่ิ ข้ึน ค่ำคงที่สมดุลคงท่ี ค. ผลิตภณั ์ล์ ดลง ค่ำคงที่สมดุลลดลง ง. ผลิตภณั ์ล์ ดลง คำ่ คงที่สมดุลคงที่ 2. สภำวะสมดุลหรือสมดุลเคมีหมำยถึง ก. สภำวะที่ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ และสำรผลิตภณั ์ไ์ มเ่ ปล่ียน ข. สภำวะที่ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ และสำรผลิตภณั ์เ์ ปล่ียนแปลง ค. สภำวะท่ีควำมเขม้ ขน้ สำรผลิตภณั ์ไ์ มเ่ ปล่ียน ง. สภำวะที่ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ ไม่เปลี่ยน

21 3. กำหนดสมกำร SO2 + NO2 ↔ SO3 + NO และใหค้ วำมเขม้ ขน้ เร่ิมตน้ ของ SO2 เป็ น 0.5 mol/dm3 และ NO2 เป็ น 0.6 mol/dm3 เมื่อปฏิกิริยำสิ้นสุดลงมี NO2 เหลือ 0.2 mol/dm3 จงหำคำ่ คงที่สมดุล ก. 8 ข. 6 ค. 3 ง. 2 4.ปฏิกิริยำต่อไปน้ีเป็ นปฏิกิริยำคำยควำมร้อน 2 2 2NO 2CO N 2CO (g) (g) (g) (g) กำรเปล่ียนแปลงปัจจยั ในขอ้ ใดที่มีผลต่อสมดุลของระบบน้ี ซ่ึงจะเปล่ียนไปในทิศทำงที่มีกำรเพม่ิ ปริมำณของคำร์บอนไดออกไซด์ ก. อณุ หภมู ิต่ำหรือควำมดนั สูง ข. อณุ หภูมิต่ำหรือควำมดนั ต่ำ ค. อุณหภูมิสูงหรือควำมดนั สูง ง. อณุ หภมู ิสูงควำมดนั ต่ำ

22 5.ปัจจยั ในขอ้ ใดที่มีผลตอ่ ภำวะสมดุลของปฏิกิริยำทุกชนิด ก. ควำมเขม้ ขน้ ควำมดนั อณุ หภมู ข. ควำมเขม้ ขน้ ตวั เร่งปฏิกิริยำ อุณหภมู ิ ค. ควำมเขม้ ขน้ อุณหภูมิ ง. อุณหภูมิ ปริมำตร 6. ปฏิกิริยำ 2 2 2 4HCl O 2H O 2Cl (g) (g) (g) (g) เป็ นปฏิกิริยำคำยควำมร้อนท่ี 200 C (ตอบมำกกวำ่ 1ขอ้ ) ก. กำรเพม่ิ O2 (g) หรือก ำจดั Cl2 (g) จะท ำใหป้ ฏิกิริยำมีกำรเปล่ียนสมดุลไปในทำงเดียวกนั ข. กำรเพิ่มปริมำตรของระบบหรือกำรเพม่ิ ควำมดนั จะท ำใหส้ มดุลเปล่ียนไปในทิศทำงตรงขำ้ ม ค. กำรเติมตวั เร่งปฏิกิริยำ จะท ำใหป้ ฏิกิริยำไปทำงขวำมำกข้ึน ง. กำรลดอณุ หภูมิใหเ้ หลือ 100 C ไมม่ ีผลตอ่ สมดุล

23 7.ปฏิกิริยำต่อไปน้ี3 2 2 4NH 5O 4NO 6H O (g) (g) (g) (g) เมื่อปฏิกิริยำสมดุลแลว้ มีกำรเติมตวั เร่งปฏิกิริยำ แพลทินมั (Pt) ลงไปอีกจะเกิดสิ่งใด ก. ปริมำณของ NO และ H2O จะเกิดมำกข้ึน ข. . ปริมำณของ NH3 และ O2 จะลดลง ค. อตั รำกำรเกิดปฏิกิริยำจะเพิ่มข้ึน ง. ไม่มีกำรเปล่ียนแปลงใดๆ 8. ถำ้ เพมิ่ ควำมดนั ใหแ้ ก่ระบบแลว้ ปฏิกิริยำขอ้ ใดที่จะเลื่อนไปทำงดำ้ นขวำ ก. 2CO(g) + 2NO(g) ↔ 2CO2 (g) + N2 (g) ข. C2H4 (g) ↔ C2H2 (g) + H2 (g) ค. C(s) + O2 (g) ↔ CO2 (g) ง. 3Fe(s) + 4H2O (g) ↔ Fe3O4 (s) + 4H2 (g)

24 9.ในระบบหน่ึงซ่ึงอยใู่ นภำวะสมดุลเกิดปฏิกิริยำดงั น้นั 2 2 H 2H (g) (g) (g) I Iถำ้ ตอ้ งกำรใหค้ ำ่ คงที่ของสมดุล เปลี่ยนแปลงจะท ำไดอ้ ยำ่ งไร ก. เติมตวั เร่งปฏิกิริยำ ข. เพิ่มควำมดนั ค. เพ่มิ อุณหภมู ิ ง. เพม่ิ ควำมเขม้ ขน้ ของสำรต้งั ตน้ 10. ใหพ้ จิ ำรณำวำ่ ขอ้ ควำมตอ่ ไปน้ีขอ้ ใดถูกตอ้ ง เฉลย 1.ง2.ก3.ก4.ก5.ค6.ก,ง ก. ใหพ้ ิจำรณำวำ่ ขอ้ ควำมตอ่ ไปน้ีขอ้ ใดถูกตอ้ ง ข. กำรเพม่ิ ควำมเขม้ ขน้ สำรต้งั ตน้ จะไมท่ ำใหค้ ำ่ คงท่ีของสมดุลเปลยี่ นไป 7.ง8.ก9.ค10.ก ค. ระบบท่ีมีสมบตั ิคงที่ ยอ่ มจะอยใู่ นภำวะสมดุลเสมอ ง. ก่อนท่ีระบบจะถึงภำวะสมดุล จะมีเฉพำะกำรเปล่ียนแปลงไปขำ้ งหนำ้ เท่ำน้นั

แหล่งที่มำ 25 https://sites.google.com/site/chemkruming/?tmpl=%2Fsystem%2 Fapp%2Ftemplates%2Fprint%2F&showPrintDialog=1

27 จดั ทำโดย 7 นำงสำว กลั ยณ์ ีชำ สลบั ศรี ม.5/2 เลขท่ี14

28

โรงเรียนโพธิสมั พนั ธพ์ ิทยำคำร