kk.

เ นื้ อ เ รี่ อ ง นอดีตกาลมพี ระราชานามวา่ พระเจ้าวเิ ทหราช ซง่ึ ปกครองกรงุ มิถิลาทรงมบี ัณฑิตคู่พระทยั อยู่4 คนคอื เสณกะ, ปุกกุสะ, กามินทะ และเทวนิ ทะ ในคืนหนง่ึ พระเจ้าวเิ ทหราชทรงพระสุบนิ ประหลาดจึงโปรดให้ เสณกะ หวั หนา้ บณั ฑติ ทานายพระสบุ นิ ก็ทรงทราบว่าจะมีบณั ฑิตคนท่ี5 ทีม่ ีสตปิ ญั ญาลว่ งเลยบัณฑติ ท้ัง4 ถือกาเนิดในมถิ ิลา ขณะเดยี วกันใน หมบู่ า้ นปาจนี ยวมชั ฌคาม พระโพธิสัตวไ์ ด้ทรงถือปฏสิ นธใิ นครรภข์ องนางสมุ นา ภรรยาของสริ ิวฒั กเศรษฐีเมอ่ื ผา่ นไป 10 เดอื นนางสุมนาก็ให้กาเนดิ บตุ รชายทีไ่ ดถ้ ือแทง่ ยาออกมา ทนั ทีที่คลอดเสรจ็ สิรวิ ฒั กเศรษฐกี ็ได้นาแท่งยาไปฝนกบัหนิ บดยาแลว้ นามาทาทห่ี น้าผาก ปรากฏว่าอาการปวดหัวของท่านเศรษฐกี ห็ ายเปน็ ปลิดท้งิ ท่านเศรษฐจี งึ ต้ังชอ่ื บตุ รชายว่า มโหสถกมุ าร แปลว่า กมุ ารผู้มียาอนั มีอานภุ าพมาก

 7 ปผี ่านไปพระเจา้ วิเทหราชทรงราลกึ ได้วา่ เมอ่ื 7 ปีกอ่ นทรงพระสุบินวา่ จะมบี ณั ฑิตคนที่ 5 มาเกดิ ในยุคของพระองค์จึงโปรดใหม้ หาอามาตยอ์ อกไปสงั เกตการณ์ในทศิ ทง้ั 4 ของมิถิลาซึ่งในทส่ี ุดกม็ มี หาอามาตย์ท่านหนง่ึ มาถึงหม่บู า้ นที่มโหสถกมุ ารอาศยั อยูก่ ็ไดย้ นิ กติ ตศิ พั ทแ์ ละช่อื เสียงของมโหสถจงึ กลบั ไปทลู รายงานวา่พบบณั ฑิตคนท่ี 5 แลว้ พระเจ้าวเิ ทหราชดีพระทยั หมายจะเรยี กมโหสถเขา้ มาเป็นบัณฑิตในราชสานัก แตท่ รงถูกเสณกะบณั ฑิตยับยงั้ ไวโ้ ดยอ้างว่าตอ้ งการพิสูจนป์ ญั ญาของมโหสถกมุ าร

 ในการพิสจู นป์ ัญญาของมโหสถกุมารวา่ เหมาะสมจะเปน็ บัณฑิตคนที่ 5 หรือไม่นัน้ มปี ญั หาทดสอบเชาวนป์ ัญญาของมโหสถกุมารถงึ 19 ข้อแตม่ โหสถกุมารก็สามารถวสิ ชั นาปญั หาได้หมด พระเจ้าวเิ ทหราชจงึรบั มโหสถเป็นพระราชโอรสบุญธรรม พร้อมทั้งสถาปนาให้เป็นมหาบัณฑิต ซง่ึ ช่ือเสียงของมโหสถบัณฑิตก็ไปเขา้ พระกรรณของ พระเจ้าจุลนีพรหมทตั ราชาแหง่ กรุงพาราณสีที่หมายจะตีกรงุ มถิ ลิ า แต่กถ็ กู มโหสถบณั ฑติ ยับยงั้ ไว้ได้สาเร็จ จนพระเจ้าจุลนพี รหมทัตตอ้ งขอรอ้ งให้มโหสถมารับราชการทีร่ าชสานกั ของพระองค์แต่มโหสถบัณฑิตได้ปฏเิ สธไป แต่ได้ใหส้ ัญญากบั พระเจ้าจุลนพี รหมทตั ว่าถ้าพระเจา้ วิเทหราชสวรรคตเมือ่ ไหรจ่ ะไปรบั ใชท้ ันที หลังจากพระเจา้ วิเทหราชสวรรคตมโหสถได้ไปรับใชพ้ ระเจา้ จลุ นพี รหมทัตตามสญั ญาตราบจนส้ินอายุขยั

คติปญั ญายอ่ มประเสรฐิ กว่าทรัพย์ คนมีปญั ญายอ่ มหาทรัพย์ได้ และรักษาไวไ้ ด้ดว้ ย สว่ นคนที่ไม่มีปญั ญา แม้จะมีทรัพย์ กย็ ากที่จะรักษาไวไ้ ด้