ค�ำศพั ท์ทเ่ี กย่ี วเนอ่ื งกับงานพระราชพิธพี ระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร การบรรจุพระบรมราชสรรี างคาร พระราชสรีรางคาร พระสรรี างคาร เปน็ ขน้ั ตอนสดุ ทา้ ยในพระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพ พระราชทาน เพลงิ พระศพของพระมหากษตั รยิ ์สมเดจ็ พระบรมราชบพุ การีสมเดจ็ พระบรมราชนิ ีและ พระบรมวงศเ์ กดิ ขนึ้ ครงั้ แรกในคราวพระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพพระบาท สมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เมอื่ พ.ศ. ๒๔๕๔ โดยพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้ยกเลิกธรรมเนียมการลอยพระบรมราชสรีรางคาร และ โปรดเกลา้ ฯใหเ้ ชญิ พระบรมราชสรรี างคารมาประดษิ ฐานณรตั นบลั ลงั กพ์ ระพทุ ธชนิ ราช ภายในพระอโุ บสถวดั เบญจมบพติ รดสุ ติ วนาราม จงึ กลายเปน็ ธรรมเนยี มในการเชญิ พระบรมราชสรรี างคาร พระราชสรรี างคาร พระสรรี างคาร ไปบรรจทุ พ่ี ทุ ธบลั ลงั ก์ ของพระพทุ ธรปู หรอื ในสสุ านหลวงหรอื สถานทอี่ นั ควรแทน โดยเจา้ พนกั งานจะเชญิ พระบรมราชสรรี างคาร พระราชสรรี างคาร พระสรรี างคาร จากสถานทที่ พี่ กั ไวแ้ ลว้ ต้ังขบวนพระบรมราชอิสริยยศ พระราชอิสริยยศ พระอิสริยยศไปยังสถานที่บรรจุ อนั เหมาะสม อยา่ งไรกด็ ี ยงั คงมกี ารเชญิ พระราชสรรี างคาร พระสรรี างคารของเจา้ นาย บางพระองคไ์ ปลอยนำ้� บา้ ง ตามแตจ่ ะทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ศลิ าหนา้ เพลิง คือ หินเหล็กไฟ ที่ใช้เหล็กสับกับหินให้เกิดประกายไฟ โดยมีดินปะทุ เป็นเช้ือให้ติดไฟง่าย แล้วทรงจุดเทียนพระราชทานแก่เจ้าพนักงาน หากแต่การใช้ หินเหล็กไฟไม่สะดวก ในสมัยต่อมาพระมหากษัตริย์จึงทรงใช้พระแว่นสูรยกานต์ ส่องกับแสงอาทิตย์ให้เกิดไฟ แล้วจึงน�ำเอาเพลิงนั้นจุดถวายพระเพลิงพระบรม ศพหรือพระศพ สันนิษฐานว่า การจุดเพลิงด้วยวิธีการดังกล่าวเป็นวิธีเดียวกับ การจุดเพลิงไฟฟ้าเพื่อถวายพระเพลิงพระบรมศพสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ท่ีปรากฏในค�ำให้การขุนหลวงหาวัด ซึ่งธรรมเนียมดังกล่าวยังคงปฏิบัติสืบมา ในการถวายพระเพลิงเจ้านาย ดังในคราวถวายพระเพลิงพระบรมศพสมเด็จพระศรี นครินทราบรมราชชนนี พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร ทรงสอ่ งพลงั ความรอ้ นจากแสงอาทติ ยด์ ว้ ยพระแวน่ สรู ยกานตแ์ ลว้ ให้ เจ้าพนกั งานต้งั แต่งมณฑปส�ำหรบั เลย้ี งเพลิงไว้ แลว้ เชญิ มายังพระเมรมุ าศ ในปจั จบุ นั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหน้ ำ� ไฟทเ่ี กดิ จากพระแวน่ สรู ยกานต์ ไปจุดเลี้ยงไว้ที่พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม เมื่อมีผู้มาขอไฟพระราชทาน จะทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้เจ้าพนกั งานส�ำนักพระราชวังเชิญ “ไฟหลวง” มา พระราชทานเพลิงศพผู้น้นั ต่อไป 50 50
ค�ำศพั ท์ทเี่ กี่ยวเนอ่ื งกบั งานพระราชพิธพี ระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร พระภษู าโยง หมายถึง ผ้าที่โยงจากพระโกศพระบรมศพไปยังอาสน์สงฆ์โดยมีเสาบัว รองรับซ่ึงถือเป็นสายที่ ๑ เพื่อไปเชื่อมกับพระภูษาโยงอีกหน่ึงส�ำรับ หรือสายที่ ๒ ซึ่งวางอยู่บนพานทองสองชั้นต้นอาสน์สงฆ์ส�ำหรับทรงทอดผ้าไตรถวายพระสงฆ์ สดบั ปกรณ์ สดับปกรณ์ เปน็ ศพั ทท์ ใี่ ชก้ บั พระบรมศพ พระศพ พระบรมอัฐิ พระอัฐิ ส�ำหรับบุคคลโดยท่ัวไปใช้บังสุกุล แต่หากพิจารณาจากการเขียนค�ำน้ี ทง้ั ในภาษาบาลี และภาษาสนั สกฤต พ บ ว ่ า มี ค ว า ม ห ม า ย คื อ ป ก ร ณ ์ ทั้ง ๗ หรือพระอภิธรรม ๗ คัมภีร์ พระสงฆ์สดบั ปกรณ์ที่ปะรำ� ซ่ึงประกอบด้วย สังคณี วิภังค์ ณ ลานพระที่นั่งดสุ ิตมหาปราสาท งานพระราชพธิ ี ธาตุกถา ปุคคลบัญญัติ กถาวัตถุ พระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจา้ ภคนิ เี ธอ ยมก และปัฏฐาน เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สริ ิโสภาพัณณวดี ดงั นน้ั ทงั้ บงั สกุ ลุ และสดบั ปกรณจ์ งึ มที มี่ าตา่ งกนั กลา่ วคอื บงั สกุ ลุ เปน็ การ บ�ำเพ็ญกุศลด้วยการชักผ้าหรือทอดผ้าบังสุกุล ส่วนสดับปกรณ์ หมายถึงการสวด พระอภิธรรม ๗ คัมภีร์เพื่อแสดงความกตัญญูต่อผู้ล่วงลับ ซึ่งในงานพระราชพิธี พระพิธธี รรมจะสวดพระอภิธรรมทำ� นองหลวงซง่ึ มี ๗ คัมภรี ์ พระพธิ ีธรรม คอื ต�ำแหน่งของพระสงฆ์ทีม่ าสวดบทพระอภิธรรมในทำ� นองเฉพาะ และ ได้รับพระราชทานนิตยภัตจากพระมหากษัตริย์ พระพิธีธรรมนั้นเกิดข้ึนในสมัยใด ไมม่ ีบนั ทึกไวเ้ ปน็ หลกั ฐานท่ีชัดเจน หากวัดทีม่ พี ระพธิ ธี รรมมาแตเ่ ดิมมที ั้งสิน้ ๙ วัด คือ วดั ระฆังโฆสติ าราม วัดมหาธาตยุ ุวราชรงั สฤษฎ์ิ วัดราชสทิ ธาราม วดั พระเชตพุ น วิมลมังคลาราม วัดราชบูรณะ วัดสระเกศ วัดโมลีโลกยาราม วัดหงส์รัตนาราม วดั อรณุ ราชวราราม ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระนงั่ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ไดเ้ พม่ิ พระพธิ ธี รรม 51 51
คำ� ศพั ทท์ ี่เก่ียวเนือ่ งกับงานพระราชพธิ ีพระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร วดั สทุ ศั นเทพวรารามขน้ึ ใหม่ และเลกิ พระพธิ ธี รรมวดั โมลโี ลกยารามเปลยี่ นมาเปน็ วดั บวรนเิ วศวหิ าร ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั จงึ มพี ระพธิ ธี รรม ๑๐ สำ� รบั ปจั จบุ นั วดั ทมี่ พี ระพธิ ธี รรม คอื วดั ระฆงั โฆสติ าราม วดั ประยรุ วงศาวาส วัดราชสิทธาราม วัดอนงคาราม วัดบวรนิเวศวิหาร วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎ์ิ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม วดั สระเกศ วดั สทุ ศั นเทพวราราม และวดั จกั รวรรดิ ราชาวาส ก�ำหนดการสวดพระอภิธรรมแตกต่างไปตามพระอิสริยยศ ดังในงาน พระบรมศพพระมหากษตั ริย์ จะอาราธนา ๒ สำ� รบั ส�ำรบั ละ ๔ รูป ผลัดเปลีย่ นกัน สวดพระอภิธรรมตลอดเวลาทั้งกลางวันและกลางคนื มกี �ำหนด ๑๐๐ วัน ซึง่ ทำ� นอง การสวดพระอภิธรรมจะมที ำ� นองเฉพาะ เรียกโดยรวมว่า ทำ� นองหลวง การสวดทำ� นองหลวงมี ๔ ทำ� นอง ไดแ้ ก่ ทำ� นองกะ แบ่งเปน็ กะเปิด เน้นการออกเสียงค�ำสวดอยา่ งชดั เจน กะปิด เน้นการสวดเออื้ นเสียงยาว ทำ� นองเลือ่ น สวดเอ้ือนเสยี งท�ำนองตดิ ต่อกันไมใ่ ห้ขาดตอน ท�ำนองลากซงุ สวดออกเสียงหนักทุกตวั อกั ษร โดยเออื้ นเสียงจากหนัก แล้วแผ่วลงไปหาเบา ทำ� นองสรภัญญะ เน้นค�ำสวดชดั เจนและเอือ้ นท�ำนองเสียงสูงต�่ำ พระพธิ ีธรรมสวดพระอภธิ รรมในการพระราชพธิ ี บ�ำเพญ็ พระราชกศุ ลพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร 52 52
ค�ำศพั ท์ที่เกยี่ วเนื่องกับงานพระราชพิธพี ระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร การประโคมย่�ำยามในการพระราชพธิ บี ำ� เพญ็ พระราชกุศลพระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร การประโคมย่ำ� ยาม เปน็ เครอื่ งประกอบพระอสิ รยิ ยศ ทงั้ ยงั เปน็ เครอื่ งบอกเวลาแกเ่ จา้ พนกั งาน ในการปฏิบัติงาน ซึ่งการประโคมน้ีอาจรับมาจากการย�่ำยามในวัฒนธรรมอินเดีย แต่โบราณโดยกระท�ำทุก ๓ ชั่วโมง ส�ำหรับการประโคมย�่ำยามในงานพระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชบรมนาถบพติ รเรมิ่ จากเวลา๖นาฬกิ า จนถงึ ๒๑ นาฬิกา โดยใช้วงเคร่ืองสูงซึ่งประกอบด้วยวงแตรสังข์ (เคร่ืองดนตรี ประกอบดว้ ย ปไ่ี ฉน กลองชนะ สงั ข์ แตรงอน และแตรฝรง่ั ) และวงปไ่ี ฉน กลองชนะ (เคร่ืองดนตรีประกอบด้วย ปี่ไฉน เปิงมาง และกลองชนะ) นอกจากนี้ การประโคมยำ่� ยามในงานพระบรมศพพระมหากษตั รยิ ย์ งั ไดเ้ พมิ่ “กลองมโหระทกึ ” เข้ามาด้วย ส่วนวงปี่พาทย์นางหงส์ได้น�ำมาร่วมประโคมตั้งแต่ครั้งงานพระบรมศพ สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนเี ปน็ คราวแรกตามพระราชประสงคข์ องสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี การประโคมยำ่� ยามจะประโคมตามลำ� ดบั เรม่ิ จาก วงเครอื่ งสงู คอื วงแตรสงั ข์ ประโคม “เพลงสำ� หรบั บท” ในขณะเดยี วกนั กลองมโหระทกึ เรม่ิ ประโคมดว้ ย (และ ประโคมตอ่ เนอื่ งจนจบการประโคมของวงเครอื่ งสงู ) ตอ่ ดว้ ยวงปไ่ี ฉน กลองชนะ ประโคม เพลง “พญาโศกลอยลม” โดยประโคมสลบั เชน่ นส้ี องครง้ั และวงแตรสงั ขจ์ ะประโคม สดุ ทา้ ยอกี ครงั้ หนงึ่ กอ่ นทวี่ งปพ่ี าทยน์ างหงสจ์ ะประโคม “เพลงเรอ่ื งนางหงส”์ ไดแ้ ก่ เพลงพราหมณเ์ กบ็ หวั แหวน เพลงสาวสอดแหวน เพลงกระบอกทอง เพลงคแู่ มลงวนั ทอง และเพลงแมลงวนั ทอง เมอื่ บรรเลงจบตามลำ� ดบั ดงั กลา่ วนถี้ อื วา่ เสรจ็ การประโคม ยำ่� ยาม ๑ ครง้ั 53 53
ค�ำศัพทท์ เี่ กี่ยวเนอ่ื งกับงานพระราชพธิ ีพระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร วงปีพ่ าทย์นางหงส์ เปน็ วงปพ่ี าทยท์ ม่ี บี ทบาท สำ� คญั ในการประโคมประกอบพธิ ศี พ อยา่ งมแี บบแผนของไทยมาแตค่ รั้ง โบราณ ก่อนที่ภายหลังจะหันมา นิยมใช้วงปี่พาทย์มอญ วงปี่พาทย์ นางหงส์น้ีเป็นการน�ำวงปี่พาทย์ สามัญ (เคร่ืองดนตรีประกอบด้วย ปี่ใน ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ ฉ่ิง การบรรเลงของวงปพ่ี าทยน์ างหงสใ์ นการพระราชพธิ บี ำ� เพญ็ พระราชกศุ ลพระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหา ตะโพน กลองทัด) ประสมกับ ภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร วงบัวลอย (เครื่องดนตรีประกอบด้วย ปี่ชวา กลองมลายู และเหม่ง) โดยลดทอน เครื่องดนตรีของวงปี่พาทย์สามัญคือ ปี่ใน ตะโพน และลดทอนเหม่งในวงบัวลอย ออก ส�ำหรับกลองทัดและกลองมลายูนั้นมีวิธีการใช้ดังนี้ กลองทัดจะใช้ประโคม ในงานพระราชพิธี กลองมลายูจะใช้ประโคมในงานสามัญชน ซ่ึงในงานพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ใช้วงปี่พาทย์ นางหงส์เครอ่ื งใหญ่ เครือ่ งดนตรีประกอบดว้ ย ปช่ี วา ระนาดเอก ระนาดเอกเหล็ก ระนาดทุ้ม ระนาดทุม้ เหล็ก ฆอ้ งวงใหญ่ ฆอ้ งวงเลก็ ฉิ่ง และกลองทดั ทั้งน้ี ที่ใช้ช่ือว่าวงปี่พาทย์นางหงส์น้ัน เน่ืองจากเรียกตามชื่อหน้าทับท่ีใช้ ตีประกอบเพลงชุดนี้คือ หน้าทับนางหงส์ จึงเรียกช่ือวงและชื่อเพลงเรื่องนี้ว่า วงปีพ่ าทย์นางหงส์และเพลงเร่อื งนางหงส์ เครือ่ งสังเคด็ สังเคด็ มาจากคำ� ว่า สังคีต แปลวา่ การสวด ดงั นั้นท่ซี ง่ึ พระสงฆ์ขน้ึ ไปน่งั สวดได้ ๔ รูป จึงเรียกว่า เตียงสังคีตอันเดียวกับเตียงสวด หรือร้านสวดในการศพ เว้นแต่ท�ำให้ประณีตขึ้นมียอดดุจปราสาทก็มี ไม่มียอดก็มี ทั้งนี้เคร่ืองสังเค็ดอัน หมายถึงสิ่งของท่ีใช้ในการท�ำบุญศพมีท่ีมาจากแต่เดิมนิยมน�ำสังเค็ดอันเป็นเตียง สวดของพระสงฆ์นั้นมาใส่ของหามเข้าขบวนแห่ศพ ต่อมาภายหลังของเหล่าน้ีไม่ได้ จัดใส่ในสงั เค็ดแล้ว แต่ผูค้ นยงั เรยี กของท�ำบญุ ในการศพวา่ เคร่อื งสังเคด็ อยู่ ลักษณะของเคร่ืองสังเค็ดมีหลายชนิดตามแต่จะเห็นว่าสิ่งใดจ�ำเป็นแก่ พระสงฆ์ ครน้ั ถงึ รชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงเปลยี่ นธรรมเนยี ม 54 54
ค�ำศัพทท์ เ่ี กีย่ วเน่อื งกบั งานพระราชพิธีพระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร การถวายเคร่อื งสงั เค็ดโดยมุง่ ประโยชนแ์ ก่สาธารณะ มากขึน้ จ�ำแนกเปน็ ๓ ประเภท คอื ถวายพระภกิ ษุ มีพัดรอง หรือพัดสังเค็ด ย่าม ผ้ากราบ ถวายวัด มีธรรมาสน์ ตู้พระธรรม และ ให้ส�ำหรับโรงเรียน ไดแ้ ก่ เครื่องใช้ต่าง ๆ ในปัจจบุ ันยังคงยึดธรรมเนยี ม การถวายเคร่ืองสังเค็ดดังกล่าวอยู่ แต่ได้มีการถวาย หนงั สอื อนั เปน็ แหลง่ เกดิ ปญั ญาเพมิ่ เขา้ มา ดงั ในงาน ถวายพระเพลิงพระบรมศพสมเด็จพระนางเจ้าร�ำไพ พรรณี พระบรมราชนิ ใี นรชั กาลที่ ๗ ไดส้ ร้างตสู้ งั เคด็ บรรจุพระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐซึ่งเป็นพระไตรปิฎก ที่จัดพิมพ์ข้ึนในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้า เจ้าอยู่หวั ตู้สังเค็ดในงานพระเมรุ พระราชพธิ ี ต้นกลั ปพฤกษ์ พระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สริ ิโสภาพณั ณวดี เป็นต้นไม้ที่ท�ำข้ึนเนื่องในการทิ้งทานในงานเมรุหลวง ซึ่งมีลูกมะนาวหรือ มะกรูดบรรจุเงินตราห้อยอยู่ตามก่ิงต่าง ๆ โดยมีเจ้าพนักงานโปรยลูกมะนาวหรือ ลูกมะกรูดดังกล่าวให้แก่ราษฎร ตามคติไตรภูมิ ต้นกัลปพฤกษ์นี้เป็นต้นไม้ในอุตร กุรุทวีป และในสวรรค์ช้ันดาวดึงส์ เชื่อว่าต้นกัลพฤกษ์เป็นต้นไม้ท่ีให้ผลตามความ ปรารถนาของผู้ขอ และเงินน้ันมีค่าเปรียบได้ดั่งสิ่งสารพัดนึก ผู้ได้รับจะเนรมิตส่ิงท่ี พึงประสงค์ได้ดั่งใจ ประดุจดังนึกขอเอาได้จากต้นกัลปพฤกษ์ ในพระราชพิธีถวาย พระเพลิงพระบรมศพ หรอื พระราชทานเพลิงพระศพเจา้ นายจึงมีธรรมเนียมการต้งั ต้นกัลปพฤกษ์เพ่ือให้งานพระเมรุมีความครบถ้วนตามคติไตรภูมิ อีกท้ังเพื่อให้ทาน แก่ราษฎร เป็นการท�ำบุญอุทิศแก่เจ้านายพระองค์ท่ีล่วงลับ ถือเป็นทานมัยบริจาค ซง่ึ เปน็ หนึง่ ในบญุ กริ ยิ าวัตถุ ๑๐ ทบ่ี คุ คลพึงปฏิบตั ิ การทำ� ต้นกัลปพฤกษใ์ นงานพระราชพิธีพระบรมศพ และพระศพ ปรากฏ ในเอกสารประวัติศาสตร์มาตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาจนมาถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก่อนจะมีการยกเลิกการต้ังต้นกัลปพฤกษ์ในงานถวาย พระเพลงิ พระบรมศพพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั พรอ้ มกบั ธรรมเนยี ม โบราณอื่น ๆ เช่น การฉลองต่าง ๆ ได้แก่ ดอกไม้เพลิง การมหรสพ และการตั้ง โรงครัวเลย้ี ง 55 55
ค�ำศัพทท์ ี่เกีย่ วเน่ืองกับงานพระราชพิธีพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ค�ำศัพทภ์ าษาไทย-อังกฤษ และการอ่านออกเสยี ง คำ� ศพั ทท์ เ่ี กี่ยวเนือ่ งกับงานพระราชพิธพี ระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร คำ�ศพั ท์ภาษาไทย คำ�อา่ น คำ�ศพั ทภ์ าษาองั กฤษ การเก็บรกั ษาพระบรมอัฐิ / กาน-เก็บ-รัก-สา-พรฺ ะ-บอ-รม-มะ- Storing/ Enshrining the Royal Relics พระอฐั ิ อดั -ถิ / พรฺ ะ-อัด-ถิ การบรรจพุ ระบรมราชสรรี างคาร / กาน-บนั -จ-ุ พรฺ ะ-บอ-รม-มะ-ราด- พระราชสรรี างคาร / ชะ-สะ-ร-ี ราง-คาน/พรฺ ะ-ราด-ชะ- Containing the Royal Ashes พระสรรี างคาร สะ-ร-ี ราง-คาน/พรฺ ะ-สะ-ร-ี ราง-คาน การประโคมย�่ำยาม กาน-ปฺระ-โคม-ยำ่� -ยาม Sounding the Hour การลอยพระบรมราชสรรี างคาร / กาน-ลอย-พรฺ ะ-บอ-รม-มะ-ราด- พระราชสรรี างคาร / ชะ-สะ-ร-ี ราง-คาน/พรฺ ะ-ราด-ชะ- Floating the Royal Ashes พระสรรี างคาร สะ-ร-ี ราง-คาน/พรฺ ะ-สะ-ร-ี ราง-คาน เก็บพระบรมอัฐิ / พระอัฐิ เก็บ-พฺระ-บอ-รม-มะ-อดั -ถ/ิ Collecting the Royal Relics พฺระ-อัด-ถิ เกย เกย Koei (Transfer Platform) เกยลา เกย-ลา Koei La เกรินบันไดนาค เกรฺ ิน-บัน-ได-นาก (Transfer Platform) คด คด Kroen Bandai Nak (Naga Conveyor) Khot (Terraces) เครอ่ื งพระสกุ ำ� เครฺ อื่ ง-พฺระ-สุ-กำ� Khrueang Phra Sukam (Shrouding Items) 56 56
คำ� ศพั ทท์ เ่ี กยี่ วเนอ่ื งกับงานพระราชพธิ พี ระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร คำ�ศัพทภ์ าษาไทย คำ�อา่ น คำ�ศัพท์ภาษาองั กฤษ เคร่ืองสงั เคด็ เคฺรอ่ื ง-สัง-เค็ด ฉตั ร Khrueang Sang Khet ฉากบงั เพลิง ฉดั (Merit-Making Items) ชาลา ฉาก-บัง-เพลฺ ิง ซา่ ง Chat ตน้ กัลปพฤกษ์ ชา-ลา (Tiered Umbrella) ส้าง Chak Bang Phloeng ต้น-กัน-ละ-ปะ-พรฺ กึ (Fireguard) Chala (Platform Walkway) Sang (Monks’ Pavilion) Ton Kanlapaphruek (Kanlapaphruek Wishing Tree) ถวายพระเพลงิ พระบุพโพ ถะ-หฺวาย-พฺระ-เพฺลิง-พรฺ ะ-บบุ -โพ Cremating the Bodily Fluids ถวายอดเิ รก ถะ-หฺวาย-อะ-ดิ-เหรฺ ก Monks’ Blessing for the King ทับเกษตร ทับ-กะ-เสด Thap Kaset ทิม (Government Officials’ ทำ�นองสรภญั ญะ ทิม ทำ�-นอง-สอ-ระ-พัน-ยะ / Pavilion) ธรรมาสน์ ทำ�-นอง-สะ-ระ-พัน-ยะ Thim ทำ�-มาด (Multi-Purpose Pavilion) Soraphanya Tonal Recitation Thammat (Pulpit) 57 57
ค�ำศัพท์ทีเ่ ก่ียวเนือ่ งกบั งานพระราชพธิ พี ระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร คำ�ศพั ท์ภาษาไทย คำ�อา่ น คำ�ศพั ท์ภาษาอังกฤษ นพปฎลมหาเศวตฉตั ร นบ-พะ-ปะ-ดน-มะ-หา-สะ-เหวฺ ด- Nopphapadon Maha นาลวิ ัน ตะ-ฉัด Sawetta Chat เบญจปฎลเศวตฉตั ร (Nine-Tiered Umbrella ปัญญาสมวาร of State) ปณั ณาสมวาร นา-ล-ิ วนั Naliwan ปณั รสมวาร (Brahmin Mourners) เปิดเพลิง พระโกศ Benchapadon Sawetta Chat พระโกศจันทน์ พระจติ กาธาน เบน-จะ-ปะ-ดน-สะ-เหฺวด-ตะ-ฉดั (Five-Tiered Umbrella of State) ปัน-ยา-สะ-มะ-วาน Panya Samawan (Merit-Making Ceremony to Mark the 50th Day of Passing) ปนั -นา-สะ-มะ-วาน Panna Samawan (Merit-Making Ceremony to Mark the 50th Day of Passing) ปนั -นะ-ระ-สะ-มะ-วาน Pannara Samawan เปิด-เพฺลิง (Merit-Making Ceremony พฺระ-โกด to Mark the 15th Day of Passing) Poed Phloeng (Cremation Proper) Phra Kot (Royal Funerary Urn) พฺระ-โกด-จนั Phra Kot Chan (Sandalwood Funerary Urn) พฺระ-จิด-ตะ-กา-ทาน Phra Chittakathan (Catafalque) 58 58
คำ� ศพั ท์ทเ่ี กยี่ วเนอ่ื งกับงานพระราชพิธีพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร คำ�ศพั ทภ์ าษาไทย คำ�อ่าน คำ�ศัพทภ์ าษาอังกฤษ พระชฎาหา้ ยอด พระท่ีน่งั ดุสิตมหาปราสาท พฺระ-ชะ-ดา-หา้ -ยอด Phra Chada Ha Yot พระทน่ี ั่งทรงธรรม พรฺ ะ-ท-ี่ นั่ง-ด-ุ สดิ -มะ-หา- (Five-Point Headdress) พระท่นี ง่ั พมิ านรัตยา ปฺรา-สาด Dusit Maha Prasad Hall* พรฺ ะ-ท-ี่ นั่ง-ซง-ทำ� Phra Thinang Song Tham (Dharma Royal Pavilion) พฺระ-ท่ี-นั่ง-พ-ิ มาน-รัด-ตะ-ยา Biman Rataya Hall พระทน่ี ั่งมหศิ รปราสาท พรฺ ะ-ท-่ี น่งั -มะ-หดิ -สอน-ปฺรา-สาด Mahisorn Prasad Hall พระทน่ี ง่ั ราเชนทรยาน พฺระ-ท่ี- น่งั -รา-เชน-ทฺระ-ยาน Rajendrayan Busabok Throne พระบรมฉายาลกั ษณ์ พรฺ ะ-บอ-รม-มะ-ฉา-ยา-ลัก Royal Portrait พระบรมฉายาสาทสิ ลักษณ์ พฺระ-บอ-รม-มะ-ฉา-ยา-สา-ทิด- Royal Portrait พระบรมราชสรรี างคาร สะ-ลกั Royal Ashes พระบรมรปู Royal Portrait พฺระ-บอ-รม-มะ-ราด-ชะ-สะ-รี- ราง-คาน พรฺ ะ-บอ-รม-มะ-รูบ พระบรมรูปเขยี น พรฺ ะ-บอ-รม-มะ-รบู -เขยี น Royal Portrait พระบรมสาทิสลกั ษณ์ พรฺ ะ-บอ-รม-มะ-สา-ทิด-สะ-ลัก Royal Portrait * ชื่อภาษาอังกฤษของพระท่ีน่ังภายในพระบรมมหาราชวังและส่ิงกอ่ สรา้ งตา่ งๆ ภายในมณฑลพิธีท้องสนามหลวงสะกดตามท่ี พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อยู่หวั ทรงเทียบอกั ษรไทยกบั อักษรโรมนั 59 59
คำ� ศพั ทท์ เ่ี กี่ยวเนอ่ื งกับงานพระราชพธิ พี ระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร คำ�ศพั ทภ์ าษาไทย คำ�อ่าน คำ�ศัพท์ภาษาองั กฤษ พระบาทสมเด็จพระปรมินทร พรฺ ะ-บาด-สม-เดด็ -พรฺ ะ-ปอ-ระ-มนิ - His Majesty King Bhumibol มะ-หา-พ-ู ม-ิ พน-อะ-ดนุ -ยะ-เดด Adulyadej Borommanathbobitra มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มหติ ลาธิเบศรรามาธิบดี มะ-ห-ิ ตะ-ลา-ท-ิ เบด-รา-มา-ท-ิ บอ- จกั รนี ฤบดนิ ทร สยามนิ ทราธริ าช ด ี จกั -กรฺ -ี นะ-ร-ึ บอ-ดนิ บรมนาถบพติ ร สะ-หยฺ า-มนิ -ทรฺ า-ท-ิ ราด บอ-รม- มะ-นาด-บอ-พดิ พรฺ ะ-บาด-สม-เดด็ -พรฺ ะ-ปะ-ระ-มนิ - มะ-หา-พ-ู ม-ิ พน-อะ-ดนุ -ยะ-เดด มะ-ห-ิ ตะ-ลา-ท-ิ เบด-รา-มา-ท-ิ บอ- ด ี จกั -กรฺ -ี นะ-ร-ึ บอ-ดนิ สะ-หยฺ า-มนิ -ทรฺ า-ท-ิ ราด บอ-รม-มะ-นาด-บอ-พดิ พระ-บาด-สม-เดด็ -พรฺ ะ-ปะ-ระ- มิน-ทรฺ ะ-มะ-หา-พ-ู ม-ิ พน- อะ-ดนุ -ยะ-เดด มะ-ห-ิ ตะ-ลา-ท-ิ เบด-รา-มา-ท-ิ บอ- ด ี จกั -กรฺ -ี นะ-ร-ึ บอ-ดนิ สะ-หยฺ า-มนิ -ทรฺ า-ท-ิ ราด บอ-รม- มะ-นาด-บอ-พดิ พระเบญจา พฺระ-เบน-จา Phra Bencha (Five-Tiered Dais) พระพธิ ธี รรม พรฺ ะ-พ-ิ ที-ทำ� Phra Phithi Tham (Four Monks Chanting Sermons at the Royal Funeral Ceremony) พระภูษาโยง พรฺ ะ-พู-สา-โยง Phra Phusa Yong (Ceremonial Cloth Sash) พระมหาพชิ ยั ราชรถ พรฺ ะ-มะ-หา-พิ-ไช-ราด-ชะ-รด Phra Maha Pichai Ratcharot (Royal Chariot of Great Victory) พระเมรทุ อง พรฺ ะ-เมน-ทอง Phra Mane Thong (Golden Inner Crematorium) 60 60
คำ� ศัพทท์ เี่ กีย่ วเนอ่ื งกบั งานพระราชพิธีพระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร คำ�ศพั ทภ์ าษาไทย คำ�อ่าน คำ�ศพั ท์ภาษาอังกฤษ พระเมรมุ าศ พฺระ-เม-รุ-มาด Phra Meru Mas พระยานมาศสามคาน (Royal Crematorium) พระยานมาศสามลำ�คาน พรฺ ะ-ยาน-นะ-มาด-สาม-คาน Phra Yannamas Sam Khan พระลอง (The Triple Beam Royal Palanquin) พระราชสรีรางคาร Phra Yannamas Sam Lam Khan พรฺ ะ-ยาน-นะ-มาด-สาม-ลำ�-คาน (The Triple Beam Royal Palanquin) พฺระ-ลอง Phra Long (Inner Royal Urn) พรฺ ะ-ราด-ชะ-สะ-รี-ราง-คาน Royal Ashes พระสรีรางคาร พรฺ ะ-สะ-ร-ี ราง-คาน Royal Ashes พระสุพรรณแผ่นจำ�หลัก ปรมิ ณฑลฉลองพระพักตร์ พฺระ-สุ-พนั -แผน่ -จำ�-หลกั -ปะ-ร-ิ Golden Death Mask มน-ทน-ฉะ-หฺลอง-พฺระ-พัก พระเสลย่ี งกลบี บัว พระเสลี่ยงแว่นฟา้ พฺระ-สะ-เหฺลี่ยง-กฺลบี -บัว Phra Saliang Klip Bua (Lotus Petal Royal Palanquin) พระอภธิ รรมเจด็ คมั ภรี ์ พรฺ ะ-สะ-เหลฺ ่ยี ง-แว่น-ฟา้ Phra Saliang Waen Fa พระอภิรุมชมุ สาย (Waen Fa Minor Palanquin) พลับพลายก พฺระ-อะ-พิ-ทำ�-เจด็ -คำ�-พี The Seven Books of ราชรถน้อย Abhidharma พรฺ ะ-อะ-พ-ิ รุม-ชมุ -สาย Phra Aphirum Chumsai (Set of Two Standing Umbrellas) พลฺ ับ-พลฺ า-ยก Phlap Phla Yok ราด-ชะ-รด-นอ้ ย (Elevated Royal Pavilion) Ratcharot Noi (Minor Royal Chariot) 61 61
คำ� ศัพท์ทีเ่ กีย่ วเนอ่ื งกบั งานพระราชพธิ พี ระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร คำ�ศพั ทภ์ าษาไทย คำ�อา่ น คำ�ศพั ทภ์ าษาองั กฤษ ราชรถปนื ใหญ่ ราด-ชะ-รด-ปนื -ไหฺย่ Ratcharot Puen Yai (Royal Chariot for a king or high-ranking royal who held a military position) ราชรถรางปนื ราด-ชะ-รด-ราง-ปืน Ratcharot Rang Puen (Royal Chariot for a king or high-ranking royal who held a military position) ราชวตั ิ ราด-ชะ-วดั Ratchawat (Enclosure) ร้วิ -ขะ-บวน-พฺระ-บอ-รม-มะ-ราด- ร้ิวขบวนพระบรมราชอิสริยยศ / ชะ-อดิ -สะ-ริ-ยะ-ยด / Procession Formations for Royal Funerals พระราชอสิ รยิ ยศ / พฺระ-ราด-อิด-สะ-ริ-ยะ-ยด / พระอิสริยยศ งานพระเมรุ พรฺ ะ-อดิ -สะ-ริ-ยะ-ยด งาน-พรฺ ะ-เมน วงปี่พาทย์นางหงส์ วง-ป-ี่ พาด-นาง-หง Wong Piphat Nang Hong (A Piphat Ensemble Performed in the Funeral Ceremony) วัดพระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม วดั -พรฺ ะ-เชด-ตุ-พน-วิ-มน-มงั - Wat Phra Chetuphon Wimol คะ-ลา-ราม Mangkhalaram เวชยนั ตราชรถ เวด-ชะ-ยัน-ราด-ชะ-รด Wetchayan Ratcharot (Vejayanta Royal Chariot) แว่นสูรยกานต์ แว่น-ส-ู ระ-ยะ-กาน Waen Surayakan (Magnifying Glass for Lighting the Fire) ศลิ าหนา้ เพลงิ สิ-ลา-นา่ -เพลฺ งิ Sila Na Phloeng (Flint) สดบั ปกรณ์ สะ-ดบั -ปะ-กอน Sadappakon (Chanting the Seven Books of Abhidharma at the Royal Funeral Ceremony) 62 62
ค�ำศพั ทท์ เ่ี กี่ยวเน่ืองกับงานพระราชพิธีพระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร คำ�ศัพท์ภาษาไทย คำ�อา่ น คำ�ศัพท์ภาษาองั กฤษ สรา้ ง สา้ ง Sang สวดศราทธพรต สวด-สาด-ทะ-พฺรด (Monks’ Pavilion) สวรรคต สะ-หฺวัน-คด Suat Sattha Phrot สวรรคาลยั สะ-หฺวัน-คา-ไล (Sattha Phrot Incantation) สัตมวาร / สัตตมวาร สัด-ตะ-มะ-วาน Sawankhot (Pass Away) สัตวห์ มิ พานต์ สัปตปฎลเศวตฉัตร Sawankhalai (Pass Away) เสดจ็ สวรรคต สำ�ซา่ ง Sattamawan (Merit-Making Ceremony หอเปล้ือง to Mark the Seventh Day อุตรกรุ ุทวีป of Passing) สดั -หิม-มะ-พาน Himavanta Mythical Animals สับ-ตะ-ปะ-ดน-สะ-เหวฺ ด-ตะ-ฉดั Saptapadon Sawetta Chat (Seven-Tiered Umbrella of State) สะ-เด็ด-สะ-หฺวนั -คด Sadet Sawankhot สำ�-ส้าง (Pass Away) หอ-เปลฺ ้ือง Sam Sang (Monks’ Pavilion) Ho Pleuang (Dismantling Hall) อดุ -ตะ-ระ-ก-ุ รุ-ทะ-วบี Uttarakuru Thawip (Mythical Land, Located North of the Mount Meru) 63 63
ค�ำ ศพั ทท์ ่เี ก่ยี วเน่อื งกับง�นพระร�ชพิธพี ระบรมศพ พระบ�ทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมห�ภูมพิ ลอดุลยเดช บรมน�ถบพติ ร ค�ำ ศพั ทท์ เ่ี กย่ี วเนอ่ื งกบั ง�นพระร�ชพธิ พี ระบรมศพ พระบ�ทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมห�ภมู พิ ลอดลุ ยเดช ค�ำศพั ทท์ ีเ่ ก่ยี วเน่อื งกบั งานพระราชพิธพี ระบรมศพ บรมน�ถบพติ ร พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร ฒนธรรม www.m-culture.go.th ร www.finearts.go.th กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม จดั พิมพเ์ ผยแพร่ ครง้ั ที่ ๓ (แก้ไขเพม่ิ เตมิ ) เดือนสงิ หาคม ๒๕๖๐ จำ� นวน ๕,๐๐๐ เลม่ เลขหมู่หนงั สอื ๔๙๕.๙๑๓ ISBN : 978-616-283-332-8 ที่ปรกึ ษา นายวีระ โรจนพ์ จนรตั น ์ รัฐมนตรวี า่ การกระทรวงวัฒนธรรม นายอนนั ต์ ชูโชติ อธบิ ดีกรมศิลปากร นางสาวศุภร รัตนพงศ์ รองอธบิ ดกี รมศลิ ปากร นางสาวเพลินพศิ กำ� ราญ พนักงานสำ� นกั พระราชวังพเิ ศษ คณะบรรณาธิการ นางสาวอรสรา สายบวั นายเอนก อาจมงั กร นายธรี ะ แก้วประจันทร์ นางสาวศุกลรตั น์ ธาราศักด ์ิ นางสาวอิสรยี ์ ธรี เดช นายบัณฑิต ล่วิ ชยั ชาญ นายชรัตน์ สงิ หเดชากุล นางสาวฉตั ราภรน์ จนิ ดาเดช นายชญานิน น้ยุ สนิ ธ ุ์ นายภูวนารถ สังข์เงิน นางสาวรุ่งนภา สงวนศกั ดศ์ิ ร ี นายทัตพล พูลสุวรรณ นางสาวกมลพรรณ บญุ สทุ ธ ิ์ นางสาวพลอยชมพู ยามะเพวัน คน้ ควา้ เรียบเรยี ง กลุ่มจารีตประเพณี สำ� นกั วรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร โทร. ๐ ๒๔๔๖ ๘๐๔๐-๔๕ ต่อ ๓๐๐๓ ออกแบบและจดั พมิ พ์ บริษทั สุวรรณภมู ิ เฮอรเิ ทจ จำ� กัด 64
กระทรวงวัฒนธรรม www.m-culture.go.th กรมศิลปากร www.finearts.go.th
Search
