การสร้างสรรค์ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทย สมัยรัตนโกสินทร์

การสร้างสรรค์ภมู ิปัญญา และวัฒนธรรมไทยสมยั รตั นโกสนิ ทร์



ความหมายของภูมิปัญญาและวัฒนธรรม ภูมปิ ัญญา หมายถึง ความรู้ ความคดิ ความเชอ่ื ความสามารถ ทก่ี ลมุ่ ชน ไดจ้ ากการสงั่ สมประสบการณ์ ในการปรบั ตวั และดารงชีวติ วัฒนธรรม หมายถงึ ระบบความเชอื่ ระบบคุณคา่ และวิถชี วี ติ ทงั้ หมด

ปจั จยั ทม่ี อี ทิ ธิพลต่อการสรา้ งสรรคภ์ ูมิปญั ญา • แต่ละภมู ิภาคของประเทศมีสภาพภูมิศาสตรแ์ ละอากาศ ทแ่ี ตกต่างกัน สภาพภูมศิ าสตร์และสภาพแวดลอ้ ม • ทาใหค้ นไทยตอ้ งแก้ปัญหาให้สอดคล้องกับสภาพภมู ศิ าสตร์ ส่งิ แวดล้อม ลกั ษณะของสงั คมและวฒั นธรรม • สังคมไทยเปน็ สงั คมแหง่ ความเสมอภาคภายใต้รัฐธรรมนูญ • คนไทยส่วนใหญน่ บั ถอื พระพทุ ธศาสนา มีวงั และวดั เป็น ศนู ย์กลางการสรา้ งสรรค์ศลิ ปวฒั นธรรม



การแพทย์แผนไทย • การใช้สมุนไพรในการรกั ษาโรค ได้มาจากการทดลองคดิ คน้ คณุ สมบัตขิ องพชื สัตว์ และธาตุทมี่ อี ยตู่ ามธรรมชาติ • การบรหิ ารรา่ งกาย เรยี กวา่ ฤๅษดี ัดตน • การนวดประคบ เปน็ การจบั เส้นดว้ ยมอื หรือใชอ้ ุปกรณ์ต่างๆ เพือ่ ชว่ ย บาบดั รักษาโรค

การทอผ้าพ้นื บา้ น เปน็ หัตถกรรมในครวั เรือนทส่ี บื ทอดต่อกนั มา สะทอ้ นใหเ้ ห็นถงึ วฒั นธรรมไทย ดงั น้ี • รู้จกั นาวัสดธุ รรมชาตทิ มี่ อี ยู่ในท้องถิน่ มาใช้ในการทอผ้า • ร้จู ักประดิษฐล์ วดลายลงบนผนื ผา้ • อาศยั แรงงานคนในครอบครัวแทนเครอื่ งจักรในการทอเคร่ืองนุ่งห่มใช้ใน ครอบครัว

ขา้ วในวฒั นธรรมไทย • ข้าวเป็นบอ่ เกดิ ของความเช่อื ประเพณี และพิธกี รรมต่างๆ เชน่ พิธไี หวแ้ มโ่ พสพ พิธีเล้ยี งผตี าแฮก พิธบี ชู าแม่ธรณี • พระราชพธิ พี ชื มงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวญั เพอื่ เปน็ สิรมิ งคลและขวัญกาลงั ใจ ใหแ้ กเ่ กษตรกร

งานเครือ่ งไมจ้ าหลกั • ใชเ้ พอื่ ประดบั ตกแต่งสถาปตั ยกรรมตา่ งๆ ภาพจาหลกั ส่วนใหญเ่ ป็นเทพยดา รกั ษาประตโู บสถ์ หรือรักษาโบสถ์ • สะท้อนถงึ ความสามารถของช่างไทยทีส่ รา้ งสรรค์ผลงานด้วยความประณตี เปน็ พเิ ศษ และได้สบื ทอดมาถงึ อนชุ นรนุ่ หลงั



พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั ภูมพิ ลอดลุ ยเดช • ทรงส่งเสรมิ ศิลปวัฒนธรรมไทยทกุ แขนง รวมทั้งภาษาไทยซง่ึ เปน็ ภาษาประจาชาติ • ทรงพระอกั ษรและทรงพระราชนิพนธห์ นังสือแปลหลายเร่ือง • ทรงฟ้ืนฟูพระราชพธิ สี าคญั เชน่ พระราชพธิ จี รดพระนังคัลแรกนาขวญั พระราชพธิ ีเสดจ็ พระราชดาเนนิ ถวายผา้ พระกฐนิ โดยกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค เป็นตน้

สมเดจ็ พระนางเจา้ สิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ • ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ทรงฟนื้ ฟูลายมัดหมี่แบบโบราณ • ภาคใต้ ทรงฟืน้ ฟศู ลิ ปะการจกั สานยา่ นลเิ ภา การถมเงิน ถมทอง การแกะสลกั หนังตะลงุ • ภาคเหนือ ทรงฟ้ืนฟูการทอผ้าไหม ผ้ายก ผ้าตีนจก และงานเยบ็ ปกั ถกั รอ้ ย • ภาคกลาง ทรงฟน้ื ฟูการปัน้ ตกุ๊ ตาชาววัง

มลู นิธสิ ่งเสริมศิลปาชีพในสมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ • สง่ เสริมสนับสนนุ การดาเนนิ งานของศูนย์ศลิ ปาชพี มศี ูนย์ใหญ่ 2 แห่ง คอื ศนู ย์ศลิ ปาชพี สวนจิตรลดา และศูนยศ์ ลิ ปาชพี บางไทร

พระยาอนมุ านราชธน (เสถียรโกเศศ) • เป็นประธานกรรมการชาระปทานกุ รม ทาอักขรานุกรมภูมิศาสตร์ไทย บญั ญตั ศิ พั ท์ ภาษาตา่ งประเทศเปน็ ภาษาไทย และทาสารานกุ รมไทย • ผลงานที่สาคญั เชน่ หนงั สือชีวิตชาวไทยสมยั ก่อนและการศกึ ษาเร่ืองประเพณไี ทย หนงั สือการศกึ ษาวรรณคดีแงว่ รรณศลิ ป์ หนังสือศาสนาเปรียบเทียบ