รวมแมลงโรงเก็บ

แมลงศตั รู ในโรงเก็บ Stored Product PESTS BY UNION OF UNICOR GROUP

0 มอดขา้ วเปลอื ก LESSER GRAIN BORER Rhyzopertha dominica (F.) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 LESSER GRAIN BORER: Rhyzopertha dominica (F.) มอดขา้ วเปลอื ก, มอดหวั ป้ อม, มอดหวั ไมข้ ดี ชอื่ สามญั : Lesser grain borer ช่ือวทิ ยาศาสตร:์ Rhyzopertha dominica (F.) Family: Silvanidae Order: Coleoptera ภาพที่ 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลกั ษณะทางสณั ฐานวิทยาและชวี วิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ปลายหนวด 3 ปลอ้ งสดุ ทา้ ยขยายใหญ่ ลกั ษณะปีก: มปี ีกค่หู นา้ เป็นแบบแข็ง (Elytra) ปีกคหู่ ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กนิ (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดิน (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั มีขนาดลาตวั 2.5 – 3.0 mm. รูปทรงกระบอกสีนา้ ตาลเขม้ ปนแดง สว่ นหัวสนั้ และงมุ้ ซอ่ น อย่ใู ตอ้ กปลอ้ งแรก (pronotum) บรเิ วณอก (Thorax) มหี ลมุ ขนาดเลก็ กระจายอย่ทู ่วั ลกั ษณะที่ เด่นชดั ของมอดขา้ วเปลอื กท่ีแตกตา่ งจากแมลงชนิดอ่ืน คือ เมอื่ มองดดู า้ นบนจะเหน็ สว่ นของอก เป็นหวั จึงทาใหม้ ีชื่อวา่ มอดหวั ป้อม ปีกค่หู นา้ มีหลมุ ขนาดเล็กเรียงเป็นแถวตามความยาวปีกอยา่ ง เป็นระเบียบ มีขนสนั้ ๆ ส่วนขาสนี า้ ตาลปนแดง วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพที่ 2 แสดงลกั ษณะวงจรชวี ติ ของมอดขา้ วเปลอื ก WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดขา้ วเปลือก มีการเจรญิ เติบโตแบบ complete metamorphosis ซ่งึ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 6-10 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) มรี ะยะเวลา 6-10 วนั ตวั เมยี วางไข่ประมาณ ระยะตวั อ่อน 21-28 วนั 300-500 ฟอง ระยะดกั แด้ 6-8 วนั ระยะตวั เต็มวยั 5 เดือน ➢ ตวั อ่อน (larva) มีระยะเวลา 21-28 วนั มลี กั ษณะสีขาวขุ่น ลอกคราบ 3-5 ครง้ั ➢ ดกั แด้ (pupa) มีระยะเวลา 6-8 วนั ➢ ตวั เต็มวยั (adult) มอี ายไุ ขประมาณ 5 เดือน วงจรชวี ติ ใชเ้ วลา 1 เดอื นขนึ้ ไป แหลง่ อาหาร: ขา้ วเปลอื ก ขา้ วสาร ธญั พืชท่ผี า่ นการแปรรูป พืชหวั มนั สาปะหลงั แหง้ ไมแ้ หง้ และถ่วั ชนดิ ลักษณะการทาลาย: ตา่ งๆ มอดขา้ วเปลือกจะวางไข่เป็นกลมุ่ ตามรอยแตกบนเมล็ด ในช่องวางบนเมล็ด บนพนื้ ผิวส่วนที่ การแพรก่ ระจาย: หยาบของเมล็ด หรือวางไข่เป็นฟองเด่ียว ๆ ตามเศษผงแปง้ ในกองขา้ ว เจาะเขา้ ทาลายภายใน เมลด็ ขา้ วเปลือก ตวั ออ่ นจะกดั กนิ และเขา้ ดกั แดภ้ ายในเมล็ด สว่ นใหญเ่ ขา้ ทาลายระยะหลงั การ เก็บเกีย่ ว แพรก่ ระจายไปท่วั โลก ในเขตอบอ่นุ และเขตรอ้ น วธิ กี ารป้องกันควบคมุ ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอยา่ งสม่าเสมอ เพ่อื ลดแหลง่ อาหารทตี่ กอย่ตู ามพนื้ และแหลง่ หลบซอ่ นตามซอก มมุ ตา่ ง ๆ เชน่ ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ควบคมุ อณุ หภูมิโดยการใชค้ วามรอ้ นหรอื เย็นจดั เพอ่ื ใหแ้ มลงหยดุ การเจริญเตบิ โตและบางชนิดตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ ิบก่อนทจ่ี ะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สินคา้ ทรี่ อ Reject เพ่ือปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุข์ องแมลงในโรงเกบ็ กระจายไปในพนื้ ท่ีใกลเ้ คียงได้ ➢ ไมเ่ กบ็ วตั ถุดิบไวเ้ ป็นเวลานาน เพอื่ ไมไ่ หเ้ ป็นแหลง่ เพาะพนั ธหุ์ รือแหล่งสะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานฟี ีโรโมน Pheromone trap เพ่ือกาจดั ตวั เตม็ วยั และเป็นตวั monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลง เอกสารอ้างอิง พรทพิ ย์ วสิ ารทานนท,์ พรรณเพ็ญ ชโยภาส, ใจทิพย์ อไุ รชืน่ , รงั สิมา เก่งการพานชิ , กรรณกิ าร์ เพ็งคมุ้ , จริ าภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวินี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทพี่ บในผลติ ผลเกษตรและการ ป้องกนั กาจดั . กล่มุ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยหี ลงั การเกบ็ เกี่ยว สานกั วจิ ยั และพฒั นาวิทยาการหลงั การเกบ็ เกี่ยวและแปร รูปผลิตผลเกษตร กรมวิชาการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดแป้ ง RED FLOUR BEETLE Tribolium castaneum (Herbst) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 RED FLOUR BEETLE: Tribolium castaneum (Herbst) มอดแป้ ง ชื่อสามญั : Red flour beetle ชื่อวิทยาศาสตร:์ Tribolium castaneum (Herbst) Family: Tenebrionidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลกั ษณะของลาตวั ลักษณะทางสัณฐานวทิ ยาและชีววิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ลกั ษณะปีก: มีปีกค่หู นา้ เป็นแบบแข็ง (Elytra) ปีกค่หู ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั มขี นาดลาตวั 2.3 – 4.4 mm. มีรูปรา่ งแบน สเ่ี หลีย่ มมน สีนา้ ตาลแดงลาตวั ลกั ษณะโคง้ นนู ส่วนหวั มีขนาดเล็กกว่าส่วนอก แยกออกจากกนั อยา่ งชดั เจน บริเวณสว่ นอก (thorax) เรียบไมม่ หี ยกั ปีกค่หู นา้ มีลกั ษณะเรยี บและมีรอ่ งตนื้ พาดตามแนวยาวของปีก ปีกสี นา้ ตาลคลมุ ทอ้ งมดิ ส่วนขาสีนา้ ตาลแดง ตวั ออ่ นเรียวยาวมีขนรอบลาตวั มีขนาด 2-3 mm. วงจรชวี ติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพท่ี 2 แสดงลกั ษณะวงจรชวี ติ ของมอดแป้ง WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดแป้ง มีการเจรญิ เติบโตแบบ complete metamorphosis ซึง่ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 3-7 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) มีระยะเวลา 3-7 วนั ตวั เมียวางไข่ประมาณ 400-500 ฟอง ระยะตวั อ่อน 21-40 วนั ไขม่ ีลกั ษณะยาวรี สีขาว ระยะดกั แด้ 3-7 วัน ระยะตวั เต็มวยั 6 เดอื น ➢ ตวั อ่อน (larva) มรี ะยะเวลา 21-40 วนั หนอนมีลกั ษณะเรยี วยาว สนี า้ ตาล อ่อน ลอกคราบ 7-8 ครงั้ ➢ ดกั แด้ (pupa) มีระยะเวลา 3-7 วนั ➢ ตวั เต็มวยั (adult) มอี ายไุ ขเฉลี่ย 6 เดือน วงจรชวี ิตใชเ้ วลา 26-40 วนั แหล่งอาหาร: เมลด็ ธญั พืช ผลิตภณั ฑแ์ ปง้ ชนดิ ต่าง ๆ เช่น แปง้ เคก้ ขนมขบเคยี้ ว เป็นตน้ ราขา้ ว เคร่ืองเทศ ลักษณะการทาลาย: กาแฟ โกโก้ ผลไมแ้ หง้ อาหารสตั ว์ และหนงั สตั ว์ ส่วนใหญ่จะตดิ มากบั เมล็ดพนั ธุ์ มอดแป้งไม่สามารถเขา้ ทาลายเมล็ดพชื ไดด้ ว้ ยตัวเอง มอดแปง้ การแพรก่ ระจาย: จะเขา้ ทาลายหลงั จากทีแ่ มลงตวั อ่นื ลงทาลายแลว้ หรอื ไมก่ ็เขา้ ทาลายเมล็ดท่ีแตกหกั หรือมรี อย บ่ิน มอดแป้งชอบกนิ แปง้ และรา ความเสียหายเกิดไดท้ ้งั จากตวั หนอนและตวั เต็มวยั แป้งทีม่ อด เขา้ ทาลายจะมีกล่นิ เหม็น ในสภาพทมี่ ีประชากรมอดแปง้ หนาแน่นเกินไปมนั จะกินกนั เองและ ยงั สามารถทาลายไข่ หนอนและดกั แดข้ องแมลงศตั รูตัวอ่ืนไดอ้ กี ได้ เชน่ ผีเสอื้ ขา้ วสาร มอดฟัน เลอื่ ย เป็นตน้ แพรก่ ระจายท่วั โลก ระบาดมากในเขตรอ้ นและเขตอบอ่นุ วธิ กี ารป้องกันควบคมุ ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอยา่ งสม่าเสมอ เพื่อลดแหลง่ อาหารที่ตกอย่ตู ามพนื้ และแหลง่ หลบซ่อนตามซอก มมุ ตา่ งๆ เช่น ตามมุมของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ควบคมุ อณุ หภมู โิ ดยการใชค้ วามรอ้ นหรอื เยน็ จดั เพอ่ื ใหแ้ มลงหยดุ การเจริญเติบโตและบางชนดิ ตายไป ➢ ทาการอบแก๊ส Fumigate วตั ถดุ บิ ก่อนทีจ่ ะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สนิ คา้ ที่รอ Reject เพอื่ ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุ์ของแมลงในโรงเกบ็ กระจายไปในพนื้ ที่ใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เกบ็ วตั ถดุ บิ ไวเ้ ป็นเวลานาน เพ่อื ไม่ไหเ้ ป็นแหล่งเพาะพนั ธหุ์ รือแหล่งสะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานีฟีโรโมน Pheromone trap เพ่อื กาจดั ตวั เตม็ วยั และเป็นตัว monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลงจาพวกมอดแป้ง และมอดยาสบู เอกสารอา้ งอิง พรทิพย์ วิสารทานนท,์ พรรณเพ็ญ ชโยภาส, ใจทพิ ย์ อไุ รชน่ื , รงั สิมา เก่งการพานิช, กรรณกิ าร์ เพ็งคมุ้ , จริ าภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวินี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชติ. (2551). แมลงทีพ่ บใน ผลิตผลเกษตรและการป้องกนั กาจดั . กลมุ่ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยหี ลงั การเก็บเก่ียว สานกั วิจยั และพฒั นา วิทยาการหลงั การเกบ็ เก่ียวและแปรรูปผลติ ผลเกษตร กรมวิชาการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดแป้ งหวั ยาว LONGHEADED FLOUR BEETLE Latheticus oryzae (W.) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 LONGHEADED FLOUR BEETLE: Latheticus oryzae (W.) มอดแป้ งหวั ยาว ชอ่ื สามญั : Longheaded flour beetle ชื่อวทิ ยาศาสตร:์ Latheticus oryzae (W.) Family: Tenebrionidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลกั ษณะของลาตวั ลักษณะทางสณั ฐานวิทยาและชีววทิ ยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ลกั ษณะปีก: มปี ีกคหู่ นา้ เป็นแบบแข็ง (Elytra) ปีกคหู่ ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กนิ (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดิน (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั มขี นาดลาตัวยาวประมาณ 2.5-3.0 mm. สนี า้ ตาลออ่ น มลี าตัวยาว ผวิ มนั ลกั ษณะเด่น คอื หนวดจะสนั้ กวา่ หวั บรเิ วณส่วนหวั มคี วามยาวใกลเ้ คยี งสว่ นอก (thorax) ปีกคหู่ นา้ มลี กั ษณะ เรียบและมีรอ่ งตนื้ พาดตามแนวยาวของปีกมสี นี า้ ตาลอ่อนปีกสีนา้ ตาลคลมุ ทอ้ งมดิ วงจรชวี ติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เต็มวยั ภาพท่ี 2 แสดงลกั ษณะวงจรชวี ติ ของมอด longheaded flour WWW.UNICORGROUP.COM beetle GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอด longheaded flour beetle มกี ารเจริญเตบิ โตแบบ complete metamorphosis ซึง่ จะประกอบไปดว้ ย ➢ ระยะไข่ (egg) ตวั เต็มวยั เพศเมยี วางไข่ติดกับแป้ง วางไขป่ ระมาณ 300 ฟอง ➢ ตวั อ่อน (larva) ลอกคราบ 6-7 ครง้ั ➢ ดกั แด้ (pupa) ➢ ตวั เต็มวยั (adult) มีอายไุ ขเฉลีย่ 6 เดือน วงจรชวี ติ ใชเ้ วลา 112 วนั แหลง่ อาหาร: พาสตา้ มนั อบแหง้ ขา้ วโอต๊ ชา ขา้ วฟ่าง ขา้ วโพด เมล็ดธัญพชื เป็นตน้ ลกั ษณะการทาลาย: มอด longheaded flour beetle นอกจากจะพบในคลงั สนิ คา้ และโรงงานแป้ง ตัวอ่อนนยี้ งั สามารถอาศยั อย่ใู นไมท้ ่ตี ายแลว้ และอย่ภู ายใตเ้ ปลอื กไมท้ ี่ผไุ ด้ ตวั เต็มวยั และตวั ออ่ นมีความ การแพรก่ ระจาย: แขง็ แรงสามารถทนต่อสภาพแวดลอ้ มไดด้ แี ละสามารถอดอาหารไดเ้ ป็นระยะเวลานานได้ ตวั เต็มวยั ชอบอาศยั อยใู่ ตก้ องเมลด็ พืช ตวั เตม็ วยั ออกมาบนิ เลน่ ในตอนกลางคนื ตอนกลางวนั กจ็ ะ อาศยั หลบซอ่ นอยใู่ ตก้ องพชื แพรก่ ระจายในเขตรอ้ นชนื้ ไมท่ นต่อความหนาวเยน็ วธิ ีการป้องกันควบคุม ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอยา่ งสมา่ เสมอ เพอื่ ลดแหลง่ อาหารที่ตกอยตู่ ามพนื้ และแหลง่ หลบซ่อนตามซอก มมุ ตา่ งๆ เช่น ตามมุมของโคนเสา ตคู้ วบคุมวงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ควบคมุ อณุ หภมู ิโดยการใชค้ วามรอ้ นหรือเยน็ จดั เพือ่ ใหแ้ มลงหยดุ การเจรญิ เตบิ โตและบางชนดิ ตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ บิ ก่อนที่จะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สินคา้ ท่ีรอ Reject เพอ่ื ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุ์ของแมลงในโรงเก็บ กระจายไปในพนื้ ที่ใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เก็บวตั ถุดบิ ไวเ้ ป็นเวลานาน เพ่อื ไมไ่ หเ้ ป็นแหลง่ เพาะพนั ธหุ์ รือแหลง่ สะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานฟี ีโรโมน Pheromone trap เพอ่ื กาจดั ตวั เตม็ วยั และเป็นตัว monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลงจาพวกมอดแป้ง และมอดยาสบู เอกสารอา้ งอิง Canadian grain commission. (2019). Longheaded flour beetle. Accessed on July 29, 2022, from https://www.grainscanada.gc.ca/en/grain-quality/manage/identify-an-insect/primary-insect-pests/longheaded- flour-beetle.html GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดฟนั เลอ่ื ย SAW-TOOTHED GRAIN BEETLE Oryzaephilus surinamensis GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 SAW-TOOTHED GRAIN BEETLE: Oryzaephilus surinamensis มอดฟนั เลอ่ื ย ชื่อสามญั : Saw-toothed grain beetle ชอื่ วทิ ยาศาสตร:์ Oryzaephilus surinamensis Family: Silvanidae Order: Coleoptera ภาพที่ 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลักษณะทางสัณฐานวทิ ยาและชีววิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ลกั ษณะปีก: มปี ีกค่หู นา้ เป็นแบบแข็ง (Elytra) ปีกคหู่ ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดิน (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั มลี กั ษณะลาตวั ขนาดเลก็ ขนาด 2.5 – 3.0 mm. สีนา้ ตาลเขม้ ลาตวั แบนยาว ส่วนหวั และ อกมขี นาดความกวา้ งใกลเ้ คยี งกนั ตามขี นาดเลก็ กวา่ มอดฟันเล่ือยใหญ่ ลกั ษณะที่เดน่ ชดั ตา่ งจาก แมลงชนิดอน่ื คอื ขอบดา้ นขา้ งส่วนอก (thorax) จะมีลกั ษณะเป็นแบบฟันเลือ่ ยขา้ งละ 6 ซี่ ปีกคู่ หนา้ มีรอ่ งยาวนนู เรียงเป็นระเบยี บตามแนวปีก ปีกสนี า้ ตาลคลุมสว่ นทอ้ งมิด ส่วนขาสนี า้ ตาลแดง วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพท่ี 2 แสดงลกั ษณะวงจรชวี ติ ของมอดฟันเลอ่ื ย WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดฟันเลอื่ ย มีการเจรญิ เตบิ โตแบบ complete metamorphosis ซ่งึ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 3-5 วัน ➢ ระยะไข่ (egg) มรี ะยะเวลา 3-5 วนั ไข่มีสีขาว ตวั เมียวางไข่ตลอดชีวติ ระยะตวั อ่อน 14 วนั ประมาณ 45-285 ฟอง ระยะดกั แด้ 6-10 วนั ระยะตวั เตม็ วยั 6-10 เดอื น ➢ ตวั ออ่ น (larva) มีระยะเวลา 14 วนั หนอนมีลาตวั เรียวเล็กสีขาวนวล ลอกคราบ 2-5 ครง้ั ➢ ดกั แด้ (pupa) มีระยะเวลา 6-10 วนั ➢ ตวั เตม็ วยั (adult) มีอายไุ ขเฉล่ยี 6-10 เดอื น วงจรชีวิตใชเ้ วลา 24-30 วนั แหล่งอาหาร: ขา้ วสาร และธัญพืชทีผ่ ่านขบวนการแปรรูป เชน่ ขา้ วมอลท์ ขนมปังกรอบ มกั กะโรนี เสน้ หมี่ แป้ง เคร่ืองเทศ อาหารสตั ว์ ยาสบู เนอื้ แหง้ และผลไมแ้ หง้ ลักษณะการทาลาย: มอดฟันเลอื่ ยตวั เมยี จะวางไข่ในลกั ษณะเดี่ยว ๆ หรอื เป็นกลมุ่ ปะปนลงในอาหารหรือตามรอย แตกของเมล็ด มอดฟันเลือ่ ยจะเขา้ ทาลายต่อจากแมลงชนดิ อ่นื หรือเมลด็ พชื ท่มี รี อยแตกอยู่ ก่อนแลว้ เพราะมอดฟันเล่ือยนน้ั ไม่สามารถทาลายเมล็ดพืชใหไ้ ดร้ บั ความเสยี หายเองได้ ตวั เตม็ วยั ของมอดฟันเลื่อยจะแทะเล็มอย่ทู ี่บรเิ วณผิวของเมลด็ และมลี กั ษณะนิสยั ชอบกดั กนิ ตรง บรเิ วณส่วนท่ีจะงอกของเมล็ด (germ) สามารถกดั กนิ เมล็ดธัญพชื หรอื ธญั พืชแปรสภาพที่ แตกหกั ได้ การแพรก่ ระจาย: แพรก่ ระจายท่วั โลก สว่ นใหญ่พบในเขตอบอ่นุ และเขตรอ้ น เน่ืองจากบนิ ไมไ่ ดจ้ ึงสามารถเคล่ือนไหวไปบนอาหารไดร้ วดเรว็ โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ในช่วงที่มกี ารรวมกล่มุ กนั สภาพที่ เหมาะสม คือ อณุ หภูมิ 30- 35 องศาเซลเซยี ส ความชืน้ สมั พทั ธ์ 70-90% วิธกี ารป้องกนั ควบคุม ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอย่างสมา่ เสมอ เพื่อลดแหล่งอาหารทตี่ กอยตู่ ามพนื้ และแหลง่ หลบซ่อนตามซอกมมุ ต่าง ๆ เช่น ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ลดความชนื้ ในเมล็ดพืช ก่อนนาเขา้ เกบ็ รกั ษา ➢ ควบคมุ อณุ หภูมิโดยการใชค้ วามรอ้ นหรือเยน็ จดั เพ่ือใหแ้ มลงหยดุ การเจรญิ เติบโตและบางชนิดตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ ิบก่อนท่ีจะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สนิ คา้ ทีร่ อ Reject เพ่อื ปอ้ งกนั การแพร่ พนั ธขุ์ องแมลงในโรงเกบ็ กระจายไปในพนื้ ท่ีใกลเ้ คยี งได้ ➢ ไม่เก็บวตั ถุดิบไวเ้ ป็นเวลานาน เพื่อไม่ไหเ้ ป็นแหล่งเพาะพนั ธหุ์ รอื แหล่งสะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานฟี ีโรโมน Pheromone trap เพอื่ กาจดั ตวั เต็มวยั และเป็นตวั monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลง เอกสารอา้ งอิง พรทพิ ย์ วิสารทานนท,์ พรรณเพญ็ ชโยภาส, ใจทิพย์ อไุ รชนื่ , รงั สมิ า เก่งการพานชิ , กรรณิการ์ เพ็งคมุ้ , จริ าภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวินี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทพี่ บในผลติ ผลเกษตรและการ GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

3 ปอ้ งกนั กาจดั . กลมุ่ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยหี ลงั การเก็บเก่ยี ว สานกั วิจยั และพฒั นาวิทยาการหลงั การเกบ็ เกี่ยวและแปร รูปผลติ ผลเกษตร กรมวิชาการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดฟนั เลอ่ื ยใหญ่ MERCHANT GRAIN BEETLE Oryzaephilus mercator GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 MERCHANT GRAIN BEETLE: Oryzaephilus mercator มอดฟนั เลอ่ื ยใหญ่ ชอ่ื สามญั : Merchant grain beetle ชอ่ื วิทยาศาสตร:์ Oryzaephilus mercator Family: Silvanidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลักษณะทางสณั ฐานวทิ ยาและชวี วทิ ยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ลกั ษณะปีก: มปี ีกค่หู นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ปีกค่หู ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กนิ (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั ของมอดฟันเล่อื ยใหญค่ ลา้ ยมอดฟันเลอื่ ย แต่มีความแตกต่างของทง้ั 2 species อยู่ บรเิ วณตรงตาและขา้ งตา โดยมอดฟันเล่อื ยใหญจ่ ะมขี นาดของตาใหญ่กว่าความยาวของส่วนหวั ดา้ นหลงั ของตา และมอดฟันเลอื่ ยใหญม่ ีขนาดใหญ่กว่าเล็กนอ้ ย มีสีนา้ ตาลเขม้ ลาตวั แบนยาว ขนาด 2.5 – 3.0 mm. สว่ นหวั และอกมีขนาดความกวา้ งใกลเ้ คยี งกนั ลกั ษณะทีเ่ ดน่ ชดั ต่างจาก แมลงชนดิ อื่น คือ ขอบดา้ นขา้ งส่วนอก(thorax) จะมีลกั ษณะเป็นแบบฟันเลื่อยขา้ งละ 6 ซี่ ปีกคู่ หนา้ รอ่ งยาวนนู เรียงอยา่ งมรี ะเบียบตามแนวปีก ปีกสนี า้ ตาลคลมุ ส่วนทอ้ งมดิ ขาสนี า้ ตาลแดง วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เต็มวยั ภาพท่ี 2 แสดงลักษณะวงจรชวี ติ ของมอดฟันเลอ่ื ยใหญ่ WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดฟันเล่อื ยใหญ่ มกี ารเจรญิ เตบิ โตแบบ complete metamorphosis ซง่ึ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 3-5 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) มีระยะเวลา 3-5 วนั ไขม่ ีสีขาว ตวั เมียวางไข่ประมาณ 200 ระยะตวั อ่อน 14 วัน ฟอง ระยะดกั แด้ 6-10 วนั ระยะตวั เตม็ วยั 6-10 เดอื น ➢ ตวั อ่อน (larva) มีระยะเวลา 14 วนั หนอนมีลาตวั เรยี วเล็กสีขาวนวล ลอก คราบ 2-5 ครง้ั ➢ ดกั แด้ (pupa) มีระยะเวลา 6-10 วนั ➢ ตวั เต็มวยั (adult) มีอายไุ ขเฉลีย่ 6-10 เดือน แหลง่ อาหาร: เมล็ดพืชนา้ มนั แทบทกุ ชนดิ มะม่วงหิมพานต์ ถ่วั ลิสง ผลไมแ้ หง้ เนอื้ มะพรา้ วแหง้ แป้ง เคก้ มกั กะโรนี และอาหารทะเลแหง้ เช่น กระเพาะปลา ลักษณะการทาลาย: มอดฟันเล่ือยใหญท่ ง้ั ตวั เต็มวยั และตวั อ่อนรว่ มกนั ทาลายผลผลิต และมคี วามสามารถในการ เจาะถงุ หรอื เปลอื กเมล็ดท่ีแข็ง (nut) ได้ การแพร่กระจาย: แพรก่ ระจายท่วั โลก สว่ นใหญ่พบในเขตอบอ่นุ และเขตรอ้ น เนือ่ งจากบนิ ไมไ่ ดจ้ ึงสามารถเคล่อื นไหวไปบนอาหารไดร้ วดเรว็ โดยเฉพาะอย่างย่ิงในชว่ งที่มกี ารรวมกล่มุ กนั สภาพท่ี เหมาะสม คอื อณุ หภมู ิ 30- 33 องศาเซลเซยี ส ความชืน้ สมั พทั ธ์ 70% วธิ กี ารป้องกนั ควบคมุ ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอยา่ งสม่าเสมอ เพือ่ ลดแหล่งอาหารทตี่ กอยตู่ ามพนื้ และแหลง่ หลบซอ่ นตามซอก มมุ ตา่ ง ๆ เช่น ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ลดความชนื้ ในเมลด็ พืช กอ่ นนาเขา้ เก็บรกั ษา ➢ ควบคมุ อณุ หภูมิโดยการใชค้ วามรอ้ นหรอื เยน็ จดั เพ่ือใหแ้ มลงหยดุ การเจรญิ เตบิ โตและบางชนิดตายไป ➢ ทาการอบแก๊ส Fumigate วตั ถดุ บิ กอ่ นทจ่ี ะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สินคา้ ที่รอ Reject เพือ่ ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุข์ องแมลงในโรงเก็บ กระจายไปในพนื้ ท่ีใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เก็บวตั ถุดิบไวเ้ ป็นเวลานาน เพื่อไม่ไหเ้ ป็นแหลง่ เพาะพนั ธหุ์ รือแหลง่ สะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานฟี ีโรโมน Pheromone trap เพื่อกาจดั ตวั เต็มวยั และเป็นตวั monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลงจาพวกมอดแปง้ และมอดยาสบู เอกสารอา้ งอิง พรทิพย์ วสิ ารทานนท,์ พรรณเพ็ญ ชโยภาส, ใจทิพย์ อไุ รชน่ื , รงั สมิ า เก่งการพานิช, กรรณกิ าร์ เพ็งคมุ้ , จิราภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เยน็ , ภาวินี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทพี่ บในผลิตผลเกษตรและการ ปอ้ งกนั กาจดั . กล่มุ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยหี ลงั การเกบ็ เกย่ี ว สานกั วจิ ยั และพฒั นาวิทยาการหลงั การเกบ็ เก่ียวและแปร รูปผลิตผลเกษตร กรมวชิ าการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดยาสบู CIGARETTE BEETLE Lasioderma serricorne GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 CIGARETTE BEETLE: Lasioderma serricorne มอดยาสบู ชอ่ื สามญั : Cigarette Beetle ชื่อวทิ ยาศาสตร:์ Lasioderma serricorne Family: Anobiidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลกั ษณะทางสัณฐานวทิ ยาและชวี วทิ ยา ลกั ษณะหนวด: แบบฟันเลอื้ ย (serrate) มีจานวน 11 ปลอ้ ง ลกั ษณะปีก: มีปีกค่หู นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ปีกค่หู ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กนิ (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เตม็ วยั มีขนาด 2 – 3 mm. ลกั ษณะทรงกลมรูปไข่ สนี า้ ตาลแดงลาตวั ลกั ษณะโคง้ นนู ส่วนหวั และอกปลอ้ งแรกงองมุ้ ลงดา้ นล่างในสว่ นของอก (thorax) เรียบไมม่ หี ยกั ปีกคหู่ นา้ มีลกั ษณะเรยี บ ปีกสีนา้ ตาลคลุมทอ้ งมิด ดา้ นบนปีกมีขนขนาดเลก็ ปกคลมุ อยู่ สว่ นของปลอ้ งทอ้ งดา้ นลา่ งมี ทง้ั หมด 5 ปลอ้ ง ส่วนขาสนี า้ ตาล วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั อ่อน ระยะดกั แด้ ระยะตวั เต็มวยั ภาพที่ 2 แสดงลักษณะวงจรชวี ติ ของมอดยาสบู WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดยาสบู มกี ารเจรญิ เติบโตแบบ complete metamorphosis ซ่งึ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 4-7 วัน ➢ ระยะไข่ (egg) มรี ะยะเวลา 4-7 วนั ไข่มีสีขาว ตวั เมียวางไข่ประมาณ ระยะตวั ออ่ น 21-28 วัน 75-100 ฟอง ระยะดกั แด้ 5-8 วนั ระยะตวั เต็มวยั 25 วัน ➢ ตวั ออ่ น (larva) มีระยะเวลา 21-28 วนั หนอนมีสเี หลอื ง ลาตวั โคง้ งอ ➢ ดกั แด้ (pupa) มีระยะเวลา 5-8 วนั ➢ ตวั เตม็ วยั (adult) มอี ายไุ ขเฉลี่ย 25 วนั แหล่งอาหาร: เมล็ดพชื นา้ มนั แทบทกุ ชนิด มะมว่ งหิมพานต์ ถ่วั ลิสง ผลไมแ้ หง้ เนอื้ มะพรา้ วแหง้ แป้ง เคก้ ลักษณะการทาลาย: มกั กะโรนี และอาหารทะเลแหง้ เช่น กระเพาะปลา ตวั เต็มวยั สามารถเขา้ ทาลายโดยการกดั เจาะเขา้ ไป หรือมดุ เขา้ ไปตามช่อง รวมถึงตามรอย การแพรก่ ระจาย: แตก ของภาชนะบรรจุ เช่น พลาสติก กระดาษ อลมู ิเนียมฟอยล์ และกล่องทีท่ าดว้ ยไม้ เพ่อื เขา้ ไปวางไข่ เม่ือตวั หนอนฟักออกจากไข่ แลว้ จึงเขา้ ไปกดั กินอาหารทีอ่ ยภู่ ายในบรรจภุ ณั ฑ์ ทา ใหอ้ าหารท่บี รรจุอยภู่ ายในถกู กดั กนิ เป็นรูพรุน ไปท่วั ผลิตภณั ฑ์ โดยเราจะสามารถพบซากของ ปลอกดกั แด้ ซากของตวั เต็มวยั ของมอดยาสบู ท่ตี ายแลว้ อยภู่ ายในบรรจภุ ณั ฑ์ ซึ่งถา้ เราเผลอ กิน มอดยาสบู เขา้ ไป ไมถ่ งึ ตายแตอ่ าจทาใหเ้ กิดอาการแพไ้ ด้ แพรก่ ระจายท่วั โลก โดยเฉพาะในเขตรอ้ น วิธีการป้องกันควบคุม ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอย่างสมา่ เสมอ เพือ่ ลดแหลง่ อาหารที่ตกอยตู่ ามพนื้ และแหลง่ หลบซอ่ นตามซอก มมุ ต่าง ๆ เชน่ ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ลดความชนื้ ในเมลด็ พชื ก่อนนาเขา้ เกบ็ รกั ษา ➢ ควบคมุ อณุ หภมู โิ ดยการใชค้ วามรอ้ นหรอื เยน็ จดั เพื่อใหแ้ มลงหยดุ การเจริญเตบิ โตและบางชนดิ ตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ บิ กอ่ นทีจ่ ะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สินคา้ ที่รอ Reject เพอ่ื ป้องกนั การ แพรพ่ นั ธุ์ของแมลงในโรงเก็บ กระจายไปในพนื้ ท่ีใกลเ้ คียงได้ ➢ ไมเ่ กบ็ วตั ถุดบิ ไวเ้ ป็นเวลานาน เพอ่ื ไมไ่ หเ้ ป็นแหลง่ เพาะพนั ธหุ์ รอื แหล่งสะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานีฟีโรโมน Pheromone trap เพือ่ กาจดั ตวั เต็มวยั และเป็นตัว monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลงจาพวกมอดแปง้ และมอดยาสบู เอกสารอา้ งอิง พรทพิ ย์ วิสารทานนท,์ พรรณเพ็ญ ชโยภาส, ใจทพิ ย์ อไุ รชื่น, รงั สมิ า เกง่ การพานิช, กรรณิการ์ เพ็งคมุ้ , จิราภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวนิ ี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทีพ่ บในผลิตผลเกษตรและการ ป้องกนั กาจดั . กลมุ่ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยีหลงั การเกบ็ เกยี่ ว สานกั วิจยั และพฒั นาวทิ ยาการหลงั การเกบ็ เกี่ยวและแปร รูปผลติ ผลเกษตร กรมวชิ าการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดสมนุ ไพร DRUGSTORE BEETLE Stegobium paniceum (L.) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 DRUGSTORE BEETLE: Stegobium paniceum (L.) มอดสมนุ ไพร ชอื่ สามญั : Drugstore beetle ชื่อวทิ ยาศาสตร:์ Stegobium paniceum (L.) Family: Anobiidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลกั ษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบฟันเลอื้ ย (serrate) ลกั ษณะปีก: มปี ีกค่หู นา้ เป็นแบบแข็ง (Elytra) ปีกค่หู ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั มลี กั ษณะคลา้ ยมอดยาสบู มาก แต่มีขนาดใหญก่ ว่ามอดยาสบู เลก็ นอ้ ย มขี นาดลาตวั ประมาณ 2 – 3 mm. ลกั ษณะที่แตกตา่ งจากมอดยาสูบคือ ปลายหนวดของมอดสมนุ ไพร มี 3 ปลอ้ ง ปลอ้ งสดุ ทา้ ยมขี นาดใหญ่กว่าปลอ้ งอน่ื ๆ มขี นปกคลมุ ตามลาตวั สว่ นหวั และอกปลอ้ งแรก งองุม้ ลงดา้ นล่าง ในสว่ นของอก (thorax) เรยี บไม่มหี ยกั ปีกคหู่ นา้ มลี กั ษณะเป็นหลมุ (puncture) เรียงเป็นเสน้ ตรงไปตามแนวยาวปีกเห็นไดช้ ดั เจน ปีกมีสีนา้ ตาลคลมุ ทอ้ งมิด ดา้ นบนปีกมขี นขนาด เล็กปกคลมุ อยู่ สว่ นของปลอ้ งทอ้ งดา้ นล่างมีทงั้ หมด 5 ปลอ้ ง วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพท่ี 2 แสดงลกั ษณะวงจรชวี ติ ของมอดสมนุ ไพร WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดสมนุ ไพร มีการเจริญเติบโตแบบ complete metamorphosis ซ่ึงจะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 3-7 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) มรี ะยะเวลา 3-7 วนั ไข่มีสีขาว ตวั เมียวางไข่ประมาณ ระยะตวั อ่อน 21-30 วนั 75 ฟอง ระยะดกั แด้ 3-7 วนั ระยะตวั เตม็ วยั 13-65 วัน ➢ ตวั อ่อน (larva) มรี ะยะเวลา 21-30 วนั หนอนมสี ีเหลอื ง ลาตวั โคง้ งอ ➢ ดกั แด้ (pupa) มรี ะยะเวลา 3-7 วนั ➢ ตวั เตม็ วยั (adult) มีอายไุ ขเฉลี่ย 13-65 วนั วงจรชวี ติ ตงั้ แตร่ ะยะไข่ถึง ตวั เต็มวยั ประมาณ 40 วนั แหลง่ อาหาร: สินคา้ ท่ผี ่านการแปรรูป อาทเิ ช่น ชอ็ กโกแลต ขนมปังกรอบ เป็นตน้ นอกจากนยี้ งั พบในสมนุ ไพร ลกั ษณะการทาลาย: และเครอื่ งเทศแหง้ เช่น พริกแหง้ เป็นตน้ และสามารถเขา้ ทาลายสินคา้ ท่ีมรี าคาแพงได้ เช่น การแพร่กระจาย: โกโก้ ตวั เต็มวยั สามารถเขา้ ทาลายโดยการกดั เจาะเขา้ ไป หรือมดุ เขา้ ไปตามช่อง รวมถงึ ตามรอยแตก ของภาชนะบรรจุ เชน่ กล่องทที่ าดว้ ยไม้ เพ่อื เขา้ ไปวางไข่ เมอ่ื ตวั หนอนฟักออกจากไข่ แลว้ จึง เขา้ ไปกดั กนิ อาหารทีอ่ ยภู่ ายในบรรจุภณั ฑ์ ทาใหอ้ าหารท่บี รรจุอยภู่ ายในถกู กดั กนิ เป็นรู พรุน ไปท่วั ผลติ ภณั ฑ์ โดยเราจะสามารถพบซากของปลอกดกั แด้ แพรก่ ระจายท่วั โลก โดยเฉพาะในเขตรอ้ น วธิ กี ารป้องกันควบคุม ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอย่างสม่าเสมอ เพือ่ ลดแหล่งอาหารทีต่ กอย่ตู ามพนื้ และแหลง่ หลบซอ่ นตามซอก มมุ ตา่ ง ๆ เช่น ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ลดความชนื้ ในเมล็ดพืช ก่อนนาเขา้ เก็บรกั ษา ➢ ควบคมุ อณุ หภูมิโดยการใชค้ วามรอ้ นหรอื เย็นจดั เพือ่ ใหแ้ มลงหยดุ การเจรญิ เติบโตและบางชนิดตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ บิ กอ่ นทจ่ี ะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สินคา้ ท่ีรอ Reject เพอื่ ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุ์ของแมลงในโรงเก็บ กระจายไปในพนื้ ที่ใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เก็บวตั ถุดบิ ไวเ้ ป็นเวลานาน เพอ่ื ไมไ่ หเ้ ป็นแหล่งเพาะพนั ธหุ์ รอื แหลง่ สะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานีฟีโรโมน Pheromone trap เพอื่ กาจดั ตวั เตม็ วยั และเป็นตัว monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลงจาพวกมอดแป้ง และมอดยาสบู เอกสารอา้ งอิง พรทิพย์ วิสารทานนท,์ พรรณเพญ็ ชโยภาส, ใจทิพย์ อไุ รชน่ื , รงั สมิ า เก่งการพานิช, กรรณกิ าร์ เพง็ คมุ้ , จริ าภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวินี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทพี่ บในผลิตผลเกษตรและการ ป้องกนั กาจดั . กลมุ่ วิจยั และพฒั นาเทคโนโลยีหลงั การเกบ็ เกย่ี ว สานกั วิจยั และพฒั นาวิทยาการหลงั การเก็บเก่ียวและแปร รูปผลิตผลเกษตร กรมวชิ าการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดสยาม SIAMESE GRAIN BEETLE Lophocateres pusillus (Klug) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 SIAMESE GRAIN BEETLE: Lophocateres pusillus (Klug) มอดสยาม ชือ่ สามญั : Siamese grain beetle ชอ่ื วทิ ยาศาสตร:์ Lophocateres pusillus (Klug) Family: Anobiidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลักษณะทางสณั ฐานวทิ ยาและชวี วิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ลกั ษณะปีก: มปี ีกค่หู นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เตม็ วยั มีขนาด 2-3 mm. มลี กั ษณะทรงรูปรา่ งแบน สีนา้ ตาลแดง ลาตวั ลกั ษณะโคง้ นนู บรเิ วณ สว่ นอก (thorax) เรียบไมม่ ีหยกั อกบรเิ วณส่วนทเ่ี ชื่อมตดิ กบั หวั มีลกั ษณะคลา้ ยไหลย่ กขนึ้ มา ปีกคู่ หนา้ มีรอ่ งยาวนนู เรียงเป็นระเบียบตามแนวปีก ปีกสนี า้ ตาลคลมุ สว่ นทอ้ งมิด ขาสนี า้ ตาลแดง วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพที่ 2 แสดงลกั ษณะวงจรชวี ติ ของมอดสยาม WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดสยาม มกี ารเจรญิ เตบิ โตแบบ complete metamorphosis ซึ่งจะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 7-10 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) มีระยะเวลา 7-10 วนั ไข่มีสขี าวและมลี ักษณะเรียว ยาว คลา้ ยผลกลว้ ยหอม ตัวเมยี วางไข่ประมาณ 100 ฟอง ระยะตวั ออ่ น 25-45 วัน ระยะดกั แด้ 7-9 วนั ➢ ตวั ออ่ น (larva) มีระยะเวลา 25-45 วนั หนอนมีสขี าวและมีลกั ษณะ ระยะตวั เต็มวยั - ลาตวั แบน ➢ ดกั แด้ (pupa) มรี ะยะเวลา 3-7 วนั ➢ ตวั เตม็ วยั (adult) การเจรญิ เติบโตจากระยะไข่ถึงตวั เต็มวยั ประมาณ 49-53 วนั แหลง่ อาหาร: ทาลายพืชตะกูลถ่วั (Fabaceae) ขา้ วและผลิตภณั ฑข์ องขา้ ว ขา้ วโพด เดอื ย มกั กะโรนี งา มนั ลกั ษณะการทาลาย: สาปะหลงั เมล็ดฝ้าย มนั เทศ เป็นตน้ มกั พบมอดสยามเขา้ ทาลายรว่ มกบั ดว้ งงวงขา้ ว และมอดขา้ วเปลือก เป็นแมลงทีไ่ ม่สามารถ การแพรก่ ระจาย: ทาลายเมล็ดท่ีสมบูรณไ์ ด้ มกั พบทาลายเมล็ดทเ่ี หลือจากการทาลายของแมลงชนิดอ่ืน หรือขา้ ว เมล็ดแตก แมลงชนิดนชี้ อบทาลายสว่ นที่เป็นแปง้ และส่วนที่เป็นจดุ งอก (germ) ของเมลด็ เมล็ดท่ีถกู ทาลายจะมีลกั ษณะถกู กินไปเป็นแถบๆ อาจพบอย่ใู นแกลบ เป็นแมลงท่มี ีความ ทนทานต่อสภาพแหง้ แพรก่ ระจายในเขตรอ้ นชนื้ วิธกี ารป้องกนั ควบคมุ ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอย่างสม่าเสมอ เพอื่ ลดแหลง่ อาหารทตี่ กอย่ตู ามพนื้ และแหลง่ หลบซอ่ นตามซอก มมุ ตา่ ง ๆ เช่น ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ลดความชนื้ ในเมลด็ พืช ก่อนนาเขา้ เกบ็ รกั ษา ➢ ควบคมุ อณุ หภูมโิ ดยการใชค้ วามรอ้ นหรือเยน็ จดั เพ่ือใหแ้ มลงหยดุ การเจริญเติบโตและบางชนิดตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ บิ ก่อนที่จะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สนิ คา้ ท่รี อ Reject เพอ่ื ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุข์ องแมลงในโรงเก็บ กระจายไปในพนื้ ท่ีใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เก็บวตั ถดุ ิบไวเ้ ป็นเวลานาน เพอื่ ไมไ่ หเ้ ป็นแหลง่ เพาะพนั ธหุ์ รือแหลง่ สะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานีฟีโรโมน Pheromone trap เพอ่ื กาจดั ตวั เต็มวยั และเป็นตวั monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลงจาพวกมอดแป้ง และมอดยาสบู เอกสารอา้ งอิง พรทพิ ย์ วิสารทานนท,์ พรรณเพญ็ ชโยภาส, ใจทิพย์ อไุ รชืน่ , รงั สมิ า เกง่ การพานิช, กรรณิการ์ เพง็ คมุ้ , จิราภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวนิ ี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชติ. (2551). แมลงทีพ่ บในผลติ ผลเกษตรและการ ป้องกนั กาจดั . กลมุ่ วิจยั และพฒั นาเทคโนโลยหี ลงั การเกบ็ เก่ียว สานกั วิจยั และพฒั นาวิทยาการหลงั การเก็บเกี่ยวและแปร รูปผลติ ผลเกษตร กรมวิชาการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดหนวดยาว FLAT GRAIN BEETLE Cryptolestes pusillus GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 FLAT GRAIN BEETLE: Cryptolestes pusillus มอดหนวดยาว ชอื่ สามญั : Flat grain beetle ชอ่ื วทิ ยาศาสตร:์ Cryptolestes pusillus Family: Laemophloeidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบลกู ปัด (moniliform) เรียวยาว ลกั ษณะปีก: มปี ีกคหู่ นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ปีกค่หู ลงั แบบ membrane (บางใส) ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั ของมอดหนวดยาวมขี นาดเลก็ มาก มีขนาด 1.5 - 2.5 mm. มีสนี า้ ตาลแดง ลาตัวมี ลกั ษณะแบนรี ขนาด 1.5 - 2.5 mm. หวั และรวมกนั ยาวครง่ึ นึงของลาตวั ในสว่ นของบรเิ วณอก (Thorax) มลี กั ษณะเป็นรูปทรงส่ีเหล่ยี ม ลกั ษณะทเ่ี ด่นชดั ของมอดหนวดยาวท่แี ตกตา่ งจากมอด ชนิดอน่ื คือ หนวดมลี กั ษณะยาวเดน่ ชดั จึงทาใหม้ ชี อ่ื ว่า มอดหนวดยาว ปีกคหู่ นา้ มีรอ่ งตนื้ ๆ ตาม แนวยาวปีก และมีขนสนั้ ๆ ตามลาตวั ขาสีนา้ ตาลปนแดง ระยะไข่ของมอดหนวดยาวมีสีขาวขุ่น เรยี วยาว ระยะตัวออ่ นมีสีขาวและมีลกั ษณะลาตวั แบนและงอ และในระยะดกั แดม้ ีสนี า้ ตาลอ่อน เมื่อเรมิ่ เป็นดกั แดจ้ ะคอ่ ยเปลยี่ นเป็นสนี า้ ตาลเขม้ ขนึ้ เม่ืออายมุ ากขนึ้ วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั อ่อน ระยะดกั แด้ ระยะตวั เต็มวยั ภาพท่ี 2 แสดงลักษณะวงจรชวี ติ ของมอดหนวดยาว WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดหนวดยาว มีการเจรญิ เติบโตแบบ complete metamorphosis ซ่ึงจะประกอบไปดว้ ย ➢ ระยะไข่ (egg) ตวั เมียผลิตไข่ไดถ้ ึง 200 ฟอง ➢ ตวั ออ่ น (larva) หนอนเม่ือฟักตวั กจ็ ะกินสว่ นทเ่ี ป็นจดุ งอก (germ) ของเมลด็ ➢ ดกั แด้ (pupa) ระยะดกั แดจ้ ะเขา้ ดกั แดอ้ ยภู่ ายในเมลด็ ในสภาพอณุ หภูมทิ ี่เหมาะสม ➢ ตวั เต็มวยั (adult) ระยะการเจริญเตบิ โตจากไขจ่ นถงึ ตวั เตม็ วยั ใชเ้ วลาประมาณ 23 วนั แมลงไม่สามารถอย่ใู น ความชนื้ สมั พทั ธท์ ตี่ ่าได้ ทค่ี วามชนื้ สัมพทั ธ์ 50% การตายของแมลงจะสงู ท่ีอณุ หภมู ิ 30-33 °C และความชนื้ สมั พทั ธ์ 80-90% แมลงจะมกี ารเจรญิ เตบิ โตดี แหลง่ อาหาร: ขา้ วสาลี ขา้ วสาร ถ่วั หลอด โกโก้ ผลิตภณั ฑจ์ ากธญั พืช มะพรา้ ว ฝา้ ย ขา้ วโพด ขา้ วบารเ์ ลย์ ลกู ลักษณะการทาลาย: จนั ทนเ์ ทศ ขา้ วฟ่าง ถ่วั เหลอื ง และทานตะวนั เป็นตน้ มอดหนวดยาวตัวเต็มวยั ทาลายขา้ วเปลอื กเมลด็ แตก หรือขา้ วท่เี หลอื จากการทาลายของแมลง การแพร่กระจาย: ชนดิ อน่ื แต่ในขา้ วสารสามารถกดั กินเม็ดที่ดีหรอื เมลด็ ทเ่ี ตม็ ไดโ้ ดยไม่ตอ้ งกะเทาะใหเ้ มล็ดแตก ระยะตวั ออ่ นจะกดั กนิ อยภู่ ายในเมล็ด และเขา้ ดกั แดภ้ ายในเมด็ พบท่วั ไปในประเทศแถบรอ้ น สหรฐั อเมรกิ า อนิ เดีย วธิ กี ารป้องกันควบคมุ ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอย่างสม่าเสมอ เพือ่ ลดแหลง่ อาหารทีต่ กอยตู่ ามพนื้ และแหลง่ หลบซอ่ นตามซอก มมุ ตา่ ง ๆ เชน่ ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ลดความชนื้ ในเมลด็ พชื ใหต้ า่ กว่า 50% จะช่วยใหแ้ มลงมีอตั ราการตายสงู และลดจานวนแมลงได้ ➢ ควบคมุ อณุ หภูมโิ ดยการใชค้ วามรอ้ นหรอื เย็นจดั เพือ่ ใหแ้ มลงหยดุ การเจรญิ เติบโตและบางชนดิ ตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ ิบก่อนทีจ่ ะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สินคา้ ทีร่ อ Reject เพือ่ ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุ์ของแมลงในโรงเกบ็ กระจายไปในพนื้ ท่ีใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เก็บวตั ถดุ ิบไวเ้ ป็นเวลานาน เพ่ือไมไ่ หเ้ ป็นแหล่งเพาะพนั ธหุ์ รอื แหล่งสะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานีฟีโรโมน Pheromone trap เพื่อกาจดั ตวั เต็มวยั และเป็นตวั monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลง เอกสารอ้างองิ พรทิพย์ วิสารทานนท,์ พรรณเพ็ญ ชโยภาส, ใจทพิ ย์ อไุ รช่นื , รงั สิมา เก่งการพานิช, กรรณิการ์ เพ็งคมุ้ , จิราภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เยน็ , ภาวนิ ี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทีพ่ บในผลติ ผลเกษตรและการ ปอ้ งกนั กาจดั . กลมุ่ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยีหลงั การเกบ็ เก่ยี ว สานกั วจิ ยั และพฒั นาวิทยาการหลงั การเก็บเก่ียวและแปร รูปผลิตผลเกษตร กรมวิชาการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดแป้ งเดสตกั เตอร์ DESTRUCTIVE FLOUR BEETLE Tribolium destructor GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 DESTRUCTIVE FLOUR BEETLE: Tribolium destructor มอดแป้ งเดสตกั เตอร์ ชือ่ สามญั : Destructive flour beetle ชอื่ อนื่ ๆ: False black flour beetle, dark flour beetle ช่ือวทิ ยาศาสตร:์ Tribolium destructor Family: Tenebrionidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลกั ษณะทางสณั ฐานวทิ ยาและชวี วิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ลกั ษณะปีก: มปี ีกคหู่ นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ปีกค่หู ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กนิ (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เตม็ วยั ของมอดแปง้ เดสตกั เตอรม์ ีลกั ษณะคลา้ ยกบั มอดแปง้ แต่ลาตวั มสี ีดา ซ่งึ มีลกั ษณะ รูปรา่ งแบน สี่เหล่ียมมน มขี นาดลาตัว 4.5 - 5.7 mm. ลาตวั ลกั ษณะโคง้ นนู ส่วนหวั มีขนาดเลก็ กว่าส่วนอก แยกออกจากกนั อย่างชดั เจน บริเวณสว่ นอก (thorax) เรียบไมม่ หี ยกั ปีกค่หู นา้ มี ลกั ษณะเรยี บและมรี อ่ งตนื้ พาดตามแนวยาวของปีก ปีกสดี าคลุมทอ้ งมดิ ส่วนขาสดี า วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั อ่อน ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพที่ 2 แสดงลักษณะวงจรชวี ติ ของมอดแป้งเดสตักเตอร์ GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

2 มอดแป้งเดสตกั เตอร์ มกี ารเจรญิ เติบโตแบบ complete metamorphosis ซงึ่ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 3-7 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) มีระยะเวลา 3-7 วนั ตวั เมยี อาจมกี ารผสมพนั ธไุ์ ด้ 21-40 วัน หลายครงั้ และวางไข่บนอาหาร ปริมาณการวางไข่ของมอดแป้งเพศ ระยะตวั ออ่ น 3-7 วัน เมียจะขนึ้ อยกู่ บั อณุ หภูมิ ระยะดกั แด้ 6 เดอื น ระยะตวั เต็มวยั ➢ ตวั ออ่ น (larva) มรี ะยะเวลา 12-13 วนั ลอกคราบ 7-8 ครงั้ ➢ ดกั แด้ (pupa) มีระยะเวลา 4-5 วนั ➢ ตวั เต็มวยั (adult) มอี ายไุ ขเฉลย่ี 6 เดอื น วงจรชีวติ ใชเ้ วลา 20 วนั ตวั เตม็ วยั ของมอดแปง้ มีพฤตกิ รรมกดั กนิ ไขแ่ ละดกั แดข้ องมนั แหล่งอาหาร: เมลด็ ธัญพชื ผลิตภณั ฑแ์ ปง้ ชนิดต่าง ๆ เชน่ แปง้ เคก้ ขนมขบเคยี้ ว เป็นตน้ ราขา้ ว เครือ่ งเทศ ลักษณะการทาลาย: กาแฟ โกโก้ ผลไมแ้ หง้ อาหารสตั ว์ และหนงั สตั ว์ สว่ นใหญ่จะติดมากบั เมล็ดพนั ธุ์ มอดแป้งไม่สามารถเขา้ ทาลายเมล็ดพชื ไดด้ ว้ ยตวั เอง มอดแป้ง การแพร่กระจาย: จะเขา้ ทาลายหลงั จากทแ่ี มลงตวั อ่นื ลงทาลายแลว้ หรือไมก่ ็เขา้ ทาลายเมล็ดท่ีแตกหกั หรอื มีรอย บิน่ มอดแป้งชอบกินแปง้ และรา ความเสยี หายเกิดไดท้ ั้งจากตวั หนอนและตวั เตม็ วยั แปง้ ทม่ี อด เขา้ ทาลายจะมกี ลิน่ เหมน็ ในสภาพท่ีมีประชากรมอดแปง้ หนาแน่นเกินไปมนั จะกินกนั เองและ ยงั สามารถทาลายไข่ หนอนและดกั แดข้ องแมลงศตั รูตวั อ่นื ไดอ้ กี ได้ เชน่ ผเี สอื้ ขา้ วสาร มอดฟัน เล่อื ย เป็นตน้ แพรก่ ระจายท่วั โลก ระบาดมากในเขตรอ้ นและเขตอบอ่นุ วธิ ีการป้องกนั ควบคุม ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอยา่ งสม่าเสมอ เพอื่ ลดแหลง่ อาหารทีต่ กอย่ตู ามพนื้ และแหลง่ หลบซอ่ นตามซอก มมุ ตา่ งๆ เช่น ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟา้ เป็นตน้ ➢ ควบคมุ อณุ หภมู โิ ดยการใชค้ วามรอ้ นหรือเย็นจดั เพอ่ื ใหแ้ มลงหยดุ การเจริญเตบิ โตและบางชนิดตายไป ➢ ทาการอบแก๊ส Fumigate วตั ถดุ บิ ก่อนท่ีจะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สินคา้ ทร่ี อ Reject เพอ่ื ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุข์ องแมลงในโรงเกบ็ กระจายไปในพนื้ ที่ใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เกบ็ วตั ถุดบิ ไวเ้ ป็นเวลานาน เพื่อไมไ่ หเ้ ป็นแหล่งเพาะพนั ธหุ์ รือแหลง่ สะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานฟี ีโรโมน Pheromone trap เพ่อื กาจดั ตวั เต็มวยั และเป็นตวั monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลงจาพวกมอดแป้ง และมอดยาสบู เอกสารอา้ งองิ พรทิพย์ วิสารทานนท,์ พรรณเพ็ญ ชโยภาส, ใจทิพย์ อไุ รชืน่ , รงั สมิ า เกง่ การพานชิ , กรรณิการ์ เพ็งคมุ้ , จิราภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวินี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทพี่ บในผลิตผลเกษตรและการ ปอ้ งกนั กาจดั . กลมุ่ วิจยั และพฒั นาเทคโนโลยหี ลงั การเก็บเกี่ยว สานกั วจิ ยั และพฒั นาวทิ ยาการหลงั การเก็บเก่ียวและแปร รูปผลิตผลเกษตร กรมวชิ าการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดหลนิ จอื CIS CHINENSIS LAWRENCE Cis chinensis (Lawrence) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 CIS CHINENSIS LAWRENCE: Cis chinensis (Lawrence) มอดหลนิ จอื ชื่อสามญั : Cis chinesis Lawrence ช่ือวทิ ยาศาสตร:์ Cis chinensis (Lawrence) Family: Ciidae Order: Coleoptera ภาพที่ 1 แสดงลกั ษณะของลาตวั ลกั ษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววทิ ยา ลกั ษณะหนวด: แบบลกู ตมุ้ (Capitate) ลกั ษณะปีก: มปี ีกค่หู นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ปีกค่หู ลงั แบบ membrane (บางใส) ลกั ษณะปาก: แบบกดั กนิ (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดิน (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั ของมอดมอดหลนิ จือ มีขนาด 1.7 – 2.7 mm. มสี นี า้ ตาลเขม้ ลาตวั ยาว 2 เทา่ ของความ กวา้ ง ส่วนหวั มกั จะมสี ีเขม้ กว่าปีกค่แู รก หนวด ปาก และขาสีเหลอื ง บรเิ วณส่วนอก (thorax) เรยี บ ไมม่ หี ยกั ท่ีขอบ และมลี กั ษณะเป็นหลมุ เลก็ ทบี่ ริเวณอก ปีกค่แู รกมลี กั ษณะเรียบและมีหล่มุ เล็กๆ กระจายอย่ทู ่วั ปีก ปีกสนี า้ ตาลเขม้ คลุมทอ้ งมดิ วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพที่ 2 แสดงลักษณะวงจรชวี ติ ของมอดหลนิ จอื WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดหลนิ จือ มกี ารเจริญเติบโตแบบ complete metamorphosis ซ่ึงจะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 3-5 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) มรี ะยะเวลาประมาณ 3-5 วนั ตวั เมยี วางไข่เป็น ระยะตวั อ่อน 16-31 วัน กล่มุ ประมาณ 254-884 ฟอง ระยะดกั แด้ 3-5 วัน ระยะตวั เตม็ วยั - เพศผู้ 131-517 วนั ➢ ตวั อ่อน (larva) มีระยะเวลาประมาณ 16-31 วนั ตวั ออ่ นลอก - เพศเมยี 108-427 วัน คราบ 4 ครง้ั ➢ ดกั แด้ (pupa) มรี ะยะเวลาอย่ทู ่ี 3-5 วนั ➢ ตวั เต็มวยั (adult) เพศผมู้ ีอายไุ ขอย่ทู ่ี 131-517 วนั เพศเมยี 108-427 วนั แหลง่ อาหาร: เหด็ หลนิ จอื แหง้ และเห็ดหวั ลิงแหง้ ลกั ษณะการทาลาย: มอดหลินจือเป็นแมลงศัตรูที่สาคญั ท่สี ดุ ในการเขา้ ทาลายเห็ดหลินจอื แหง้ ตวั เต็มวยั เพศเมยี วางไขต่ ามรอยแตกแยกของเหด็ หลนิ จือแหง้ หลงั จากตัวหนอนฟักออกจากไข่จะเร่ิมกดั การแพรก่ ระจาย: ทาลายอยภู่ ายในเนอื้ เห็ด โดยเฉพาะอย่างย่ิงตรงบริเวณหมวกเหด็ เม่อื ทาลายบริเวณนเี้ สรจ็ แลว้ จะเคลอ่ื นยา้ ยไปทาลายบรเิ วณอืน่ ทงั้ ตวั หนอนและตวั เตม็ วยั รว่ มกนั ทาลายเห็ดหลนิ จื อแหง้ ทาใหเ้ ป็นรูพรุน มีฝ่นุ ผงสีดาของมลู ท่แี มลงขบั ถา่ ยออกมาจานวนมาก ถา้ มีการระบาด หนกั จะทาลายเนอื้ เห็ดจนหมดเหลอื แตเ่ ปลือกผวิ หมวกเห็ด ในต่างประเทศพบที่สหรฐั อเมริกา จนี ญี่ป่นุ ในไทยทาความเสียหายตลอดทง้ั ปี วธิ ีการป้องกันควบคมุ ➢ ใชค้ วามรอ้ น 60 °C นานอย่างนอ้ ย 50 นาที หรอื ความรอ้ น 50 °C นาน 100 นาที สามารถทาลายมอดหลนิ จือ ไดท้ กุ ระยะการเจริญเติบโต ➢ ใชค้ วามรอ้ นจากไมโครเวฟ ใชค้ วามรอ้ นสงู สดุ อบนาน 1 นาที สามารถทาลายมอดหลินจือไดท้ กุ ระยะ เอกสารอา้ งองิ พรทพิ ย์ วสิ ารทานนท,์ พรรณเพญ็ ชโยภาส, ใจทพิ ย์ อไุ รชืน่ , รงั สมิ า เก่งการพานชิ , กรรณกิ าร์ เพง็ คมุ้ , จิราภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวนิ ี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชติ. (2551). แมลงทีพ่ บในผลิตผลเกษตรและการ ปอ้ งกนั กาจดั . กลมุ่ วิจยั และพฒั นาเทคโนโลยีหลงั การเก็บเกี่ยว สานกั วิจยั และพฒั นาวทิ ยาการหลงั การเกบ็ เกี่ยวและแปร รูปผลิตผลเกษตร กรมวชิ าการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดขข้ี ยุ POWDERPOST BEETLE Lyctoxylon dentatum GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 POWDERPOST BEETLE: Lyctoxylon dentatum มอดขข้ี ยุ ชอื่ สามญั : Powderpost beetle ช่ือวทิ ยาศาสตร:์ Lyctoxylon dentatum Family: Bostrichidae Order: Coleoptera ภาพที่ 1 แสดงลกั ษณะของลาตวั ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชวี วิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ลกั ษณะปีก: มีปีกคหู่ นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ปีกคหู่ ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดิน (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั มีขนาดลาตวั อย่ทู ่ี 1.5 - 3.5 mm. รูปรา่ งยาว อกส่ีเหล่ียม สีนา้ ตาลแดง บริเวณส่วน อก (thorax) เรยี บไมม่ ีหยกั มลี กั ษณะคลา้ ยรูปส่ีเหล่ียม มหี ลมุ เล็กๆกระจายท่วั บรเิ วณอก มีปีก คหู่ นา้ มีลกั ษณะเรียบมีรอ่ งตนื้ พาดตามแนวยาวของปีกและมหี ลมุ กระจายท่วั บรเิ วณปีก ปีกสี นา้ ตาลแดงคลมุ ทอ้ งมิด ส่วนขาสนี า้ ตาลแดง วงจรชวี ติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เต็มวยั ภาพท่ี 2 แสดงลกั ษณะวงจรชวี ติ ของมอดขค้ี ยุ WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอดขีค้ ุย มกี ารเจริญเติบโตแบบ complete metamorphosis ซงึ่ จะประกอบไปดว้ ย ➢ ระยะไข่ (egg) มรี ะยะเวลา 1-4 สปั ดาห์ ➢ ตวั ออ่ น (larva) จะอยใู่ นไม้ ➢ ดกั แด้ (pupa) จะอยใู่ นไม้ ➢ ตวั เตม็ วยั (adult) วงจรชีวิตตงั้ แต่ระยะไข่จนถึงตวั เตม็ วยั ใชเ้ วลาประมาณ 2-3 ปี แหล่งอาหาร: ไมส้ าเรจ็ รูป และ ไมผ้ ลติ ภณั ฑส์ าหรบั ทาเฟอรน์ เิ จอร์ ไมเ้ นอื้ แขง็ เช่นไมโ้ อค๊ ไมว้ อลนทั ลักษณะการทาลาย: ยางพารา ไมร้ ามิน ไมเ้ จลตู , Penarahan Merbau และ Kempas เป็นตน้ มอดขขี้ ยุ ชอบทาลายไม้ โดยเฉพาะไมส้ าเรจ็ รูป และไมผ้ ลิตภณั ฑส์ าหรบั ทาเฟอรน์ เิ จอร์ โดย การแพร่กระจาย: มอดขขี้ ยุ จะเขา้ ไปในบา้ นและกดั กนิ เนอื้ ไมเ้ ป็นปีๆ ตวั เตม็ วยั จะออกมาจากไม้ ทาใหไ้ มเ้ กิดรู ขนาดใหญ่ และเกิดไมท้ ่ีมลี กั ษณะเหมือผงแป้ง ถา้ สภาพแวดลอ้ มเหมาะสม ตวั เมียกจ็ ะวางไข่ และทาลายไมเ้ ดมิ ในหลายๆรุน่ แพรก่ ระจายในหลายพนื้ ที่ ญี่ป่นุ อนิ เดยี ไทย คาบสมทุ รมาเลย์ เวยี ดนาม อินโดนีเซีย (ชวา) ไตห้ วนั ออสเตรเลยี ยโุ รป และสหรฐั อเมรกิ า วธิ กี ารป้องกนั ควบคุม ➢ ใชย้ าป้องกนั รกั ษาเนอื้ ไมป้ ระเภทนา้ มนั (Tar-Oil preservatives) ประเภทเกลอื เคมลี ะลายในนา้ (Water-Borne Preservatives) หรอื ประเภทเกลือเคมลี ะลายในสารละลายอ่ืน ➢ ใชน้ า้ รอ้ นราด ➢ ใชน้ า้ ควนั สม้ ราด ➢ ตรวจเช็คไมต้ ลอดเวลา เอกสารอ้างอิง Hua, L. Z. (2002) List of Chinese Insects. Vol. 2. Zhongshan University Press, Guangzhou, 612 pp. Liu, L. Y. & Geis, K. U. (2019). A synopsis of the Lyctine beetles of Eurasia with a key to the species (Insecta: Coleoptera: Bostrichidae: Lyctinae). Journal of Insect Biodiversity, 9 (2), 34 - 56 GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 มอดธญั พชื ตา่ งประเทศ FOREIGN GRAIN BEETLE Ahasverus advena (Waltl) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 FOREIGN GRAIN BEETLE: Ahasverus advena (Waltl) มอดธญั พชื ตา่ งประเทศ ชอื่ สามญั : Foreign grain beetle ชื่อวิทยาศาสตร:์ Ahasverus advena (Waltl) Family: Silvanidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววทิ ยา ลกั ษณะหนวด: แบบกระบอง (Clavate) ปลายหนวด 3 ปลอ้ งสดุ ทา้ ยขยายใหญ่ ลกั ษณะปีก: มปี ีกค่หู นา้ เป็นแบบแข็ง ( Elytra ) มีลกั ษณะเรียบและมีรอ่ งตนื้ พาดตามแนวยาวของปีก ปีกคหู่ ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดิน (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั มคี วามยาวของลาตวั ประมาณ 2 mm. มสี นี า้ ตาลอ่อน ลาตวั มีลกั ษณะรี ลกั ษณะท่ี แตกต่างไปจากมอดชนิดอืน่ คอื บรเิ วณสว่ นอก (thorax) มีเขาอยใู่ กลก้ บั บรเิ วณตาทงั้ 2 ขา้ ง ปีกมี สนี า้ ตาลออ่ นคลุมทอ้ งมิด วงจรชวี ติ ระยะไข่ ระยะดกั แด้ ระยะตวั อ่อน ระยะตวั เตม็ วยั ภาพที่ 2 แสดงลักษณะวงจรชวี ติ ของมอด foreign grain beetle WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 มอด foreign grain beetle มีการเจริญเติบโตแบบ complete metamorphosis ซงึ่ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 4-5 วัน ➢ ระยะไข่ (egg) มรี ะยะเวลา 4-5 วนั ระยะตวั อ่อน ➢ ตวั อ่อน (larva) มีระยะเวลา 11-19 วนั ระยะดกั แด้ 11-19 วัน ➢ ดกั แด้ (pupa) มรี ะยะเวลา 3-5 วนั 3-5 วัน ➢ ตวั เต็มวยั (adult) วงจรชวี ติ เพศผปู้ ระมาณ 159-275 ระยะตวั เตม็ วยั - เพศผู้ประมาณ 159-275 วัน - เพศเมยี ประมาณ 208-300 วนั วนั เพศเมียประมาณ 208-300 วนั แหล่งอาหาร: ธัญพชื พชื เมล็ด พชื นา้ มนั ผลไมแ้ หง้ และเคร่อื งเทศ โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งผลติ ภณั ฑท์ ่มี ีรา ลกั ษณะการทาลาย: มอด Foreign grain beetle ไม่ทาลายธญั พืชทเ่ี ก็บไวโ้ ดยตรง แตม่ นั จะปรากฏตวั ขนึ้ เม่ือเกดิ การเจรญิ เตบิ โตของเชอื้ ราในเมล็ดธัญพืช ปัญหาท่แี ทจ้ ริงคือถงั ธญั พชื ทเี่ กิดจากการเก็บไม่ดี การแพร่กระจาย: ทาใหเ้ กดิ ความชนื้ สะสม และทาใหเ้ กิดเชือ้ รา พบไดใ้ นเขตรอ้ นและเขตอบอ่นุ เจริญเตบิ โตไดด้ ที ีอ่ ณุ หภูมริ ะหวา่ ง 20-35 °C วิธกี ารป้องกันควบคุม ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอย่างสมา่ เสมอ เพือ่ ลดแหลง่ อาหารที่ตกอยตู่ ามพนื้ และแหล่งหลบซ่อนตามซอก มมุ ตา่ งๆ เช่น ตามมุมของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ควบคมุ อณุ หภูมโิ ดยการใชค้ วามรอ้ นหรอื เยน็ จดั เพ่ือใหแ้ มลงหยดุ การเจรญิ เติบโตและบางชนิดตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ บิ ก่อนที่จะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สนิ คา้ ท่ีรอ Reject เพ่ือปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุข์ องแมลงในโรงเกบ็ กระจายไปในพนื้ ที่ใกลเ้ คียงได้ ➢ ไมเ่ กบ็ วตั ถดุ บิ ไวเ้ ป็นเวลานาน เพ่ือไม่ไหเ้ ป็นแหลง่ เพาะพนั ธหุ์ รือแหล่งสะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานีฟีโรโมน Pheromone trap เพื่อกาจดั ตวั เตม็ วยั และเป็นตวั monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลงจาพวกมอดแป้ง และมอดยาสบู เอกสารอ้างอิง Hill, S.T. (1965). \"Axenic culture of the foreign grain beetle, Ahasverus advena (Waltl) (Coleoptera, Silvanidae), and the role of fungi in its nutrition\". Bulletin of Entomological Research. 55 (4): 681–690. Weaver, D. 2004. Foreign Grain Beetle - Stored Grain. High Plains IPM Guide. University of Wyoming, University of Nebraska, Colorado State University, and Montana State University. Hervet, V.A.D.; Morrison III, W.R. (2021). \"Prospects for Use of Biological Control of Insect and Mites for the Food Industry in North America\". Agronomy. 11 (10): 1–17 GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 ดว้ งงวงขา้ วโพด MAIZE WEEVIL Sitophilus zeamais (Motschulsky) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 MAIZE WEEVIL: Sitophilus zeamais (Motschulsky) ดว้ งงวงขา้ วโพด ช่อื สามญั : Maize weevil ชอื่ วิทยาศาสตร:์ Sitophilus zeamais (Motschulsky) Family: Curculionidae Order: Coleoptera ภาพที่ 1 แสดงลกั ษณะของลาตวั ลักษณะทางสณั ฐานวทิ ยาและชีววิทยา ลกั ษณะหนวด: แบบหกั ขอ้ ศอก (geniculate) ลกั ษณะปีก: ปีกคหู่ นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ปีกค่หู นา้ มีรอ่ งขนาดเล็ก ปีกค่หู ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะ บางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดิน (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั ของดว้ งงวงขา้ วโพดลกั ษณะภายนอกและรูปรา่ งเกือบทกุ อยา่ งเหมอื นดว้ งงวงขา้ วแต่สี เขม้ กว่าและมีขนาดใหญก่ วา่ เล็กนอ้ ย ขนาด 3.0 - 3.8 mm. ตวั เต็มวยั มสี ีนา้ ตาลดา สว่ นหวั จะยืน่ ออกมาเป็นงวง (snout หรอื rostrum) บรเิ วณอก (Thorax) มีหลมุ ขนาดเลก็ กระจายอย่ทู ่วั วงจรชวี ติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพท่ี 2 แสดงลกั ษณะวงจรชวี ติ ของดว้ งงวงขา้ วโพด WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 ดว้ งงวงขา้ วโพด มีการเจริญเติบโตแบบ complete metamorphosis ซึง่ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 3-6 วัน ➢ ระยะไข่ (egg) ใชเ้ วลา 3-6 วนั ตวั เมียวางไข่ประมาณ 300-400 ฟอง ระยะตวั อ่อน 20-30 วนั ➢ ตวั อ่อน (larva) มีระยะเวลา 20-30 วนั มลี กั ษณะตวั สนั้ ปอ้ มสขี าว ระยะดกั แด้ 3-7 วนั ระยะตวั เตม็ วยั 1-8 เดือน ลอกคราบ 4 ครง้ั ➢ ดกั แด้ (pupa) มีระยะเวลา 3-7 วนั ➢ ตวั เต็มวยั (adult) มีอายไุ ขเฉล่ยี 1-8 เดอื น ระยะการเจรญิ เติบโตจาก ไข่ถึงตวั เต็มวยั ใชเ้ วลา 30-45 วนั แหล่งอาหาร: เมลด็ ธญั พชื ทกุ ชนดิ เช่น ขา้ ว ขา้ วโพด ขา้ วฟ่ าง ขา้ วสาลี ขา้ วโอ๊ต ขา้ วบารเ์ ลย์ เป็นตน้ ลกั ษณะการทาลาย: ตวั ออ่ นจะกดั กนิ และเขา้ ดกั แดอ้ ยภู่ ายในเมลด็ เมื่อฟักเป็นตวั เต็มวยั จะเจาะรูออกมาขา้ งนอก เมล็ดเพอ่ื จบั คผู่ สมพนั ธแุ์ ละวางไข่ตอ่ ไป การแพร่กระจาย: แพรก่ ระจายอยทู่ ่วั โลกในแหลง่ ท่ีมีปลกู ขา้ วโพด บินไดไ้ กลและแข็งแรง วิธกี ารป้องกันควบคุม ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอยา่ งสมา่ เสมอ เพื่อลดแหล่งอาหารทตี่ กอย่ตู ามพนื้ และแหล่งหลบซ่อนตามซอก มมุ ต่าง ๆ เชน่ ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ลดความชนื้ ในเมล็ดพืช กอ่ นนาเขา้ เกบ็ รกั ษา ➢ ควบคมุ อณุ หภมู โิ ดยการใชค้ วามรอ้ นหรอื เยน็ จดั เพ่ือใหแ้ มลงหยดุ การเจริญเตบิ โตและบางชนดิ ตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ ิบกอ่ นท่ีจะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สนิ คา้ ท่รี อ Reject เพอ่ื ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุ์ของแมลงในโรงเกบ็ กระจายไปในพนื้ ท่ีใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เก็บวตั ถดุ ิบไวเ้ ป็นเวลานาน เพ่ือไม่ไหเ้ ป็นแหลง่ เพาะพนั ธหุ์ รือแหลง่ สะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานฟี ีโรโมน Pheromone trap เพ่อื กาจดั ตวั เตม็ วยั และเป็นตัว monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลง เอกสารอ้างองิ พรทพิ ย์ วิสารทานนท,์ พรรณเพญ็ ชโยภาส, ใจทิพย์ อไุ รช่ืน, รงั สิมา เก่งการพานิช, กรรณกิ าร์ เพ็งคมุ้ , จริ าภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เย็น, ภาวนิ ี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทีพ่ บใน ผลติ ผลเกษตรและการป้องกนั กาจดั . กลมุ่ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยหี ลงั การเกบ็ เก่ยี ว สานกั วิจยั และพฒั นา วทิ ยาการหลงั การเกบ็ เกี่ยวและแปรรูปผลติ ผลเกษตร กรมวิชาการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 ดว้ งงวงมนั เทศ SWEET POTATO WEEVIL Cylas formicarius (Fabricius) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 SWEET POTATO WEEVIL: Cylas formicarius (Fabricius) ดว้ งงวงมนั เทศ ชือ่ สามญั : Sweet potato weevil ช่อื วิทยาศาสตร:์ Cylas formicarius (Fabricius) Family: Brentidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลกั ษณะของลาตวั ลักษณะทางสณั ฐานวิทยาและชวี วทิ ยา ลกั ษณะหนวด: แบบหกั ขอ้ ศอก (geniculate) ลกั ษณะปีก: ปีกค่หู นา้ เป็นแบบแข็ง (Elytra) ปีกคหู่ ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะบางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) มีลกั ษณะยาว ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เตม็ วยั ของเป็นแมลงปีกแข็งขนาดเล็ก ลาตวั ยาวประมาณ 5.0-6.5 mm ลาตวั สว่ นปีกมีสีนา้ เงิน เขม้ เป็นมนั บริเวณอก (Thorax) และขามีสอี ฐิ แดง ส่วนหวั ยืน่ ยาวออกมาเป็นงวง (snout หรอื rostrum) และโคง้ ลง ลกั ษณะหนวดเป็นแบบหกั ขอ้ ศอก (geniculate) วงจรชีวติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพท่ี 2 แสดงลักษณะวงจรชวี ติ ของดว้ งงวงมนั เทศ WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 ดว้ งงวงมนั เทศ มีการเจรญิ เติบโตแบบ complete metamorphosis ซ่ึงจะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 7 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) ใชเ้ วลา 7 วนั ระยะตวั อ่อน 28 วนั ➢ ตวั อ่อน (larva) มรี ะยะเวลา 28 วนั ระยะดกั แด้ 7 วนั ➢ ดกั แด้ (pupa) มรี ะยะเวลา 7 วนั ระยะตวั เต็มวยั 42-43 วนั ➢ ตวั เตม็ วยั (adult) มีอายไุ ขเฉลย่ี 42-43 วนั วงจรชวี ิตประมาณ 2 เดือน แหล่งอาหาร: มนั เทศสกุล Ipomoea และพชื ในวงศผ์ กั บงุ้ หรือพชื มีดอก (Convolvulaceae) ลกั ษณะการทาลาย: ดว้ งงวงมนั เทศจดั เป็นแมลงศตั รูทสี่ าคญั ของมนั เทศโดยตวั เต็มวยั จะทาลายทกุ ส่วนของพชื ใน ขณะเดียวกนั ตวั หนอนกจ็ ะทาลายหวั และเถาหวั มนั เทศที่ถกู ทาลายจะมีลกั ษณะเป็นทางคด การแพร่กระจาย: เคยี้ ว มีสเี ขยี วและสดี าแมถ้ กู ทาลายเล็กนอ้ ยกไ็ มส่ ามารถรบั ประทานไดเ้ น่อื งจากจะมกี ลิ่น เหมน็ และรสขม หากระบาดรุนแรงก็จะเน่ามีกลิ่นเหมน็ แพรก่ ระจายอยทู่ ่วั โลก ในเขตรอ้ น วธิ กี ารป้องกันควบคุม ➢ วิธีเขตกรรม ➢ หลีกเลยี่ งการปลกู มนั เทศในแหลง่ ท่ีมีการระบาดของดว้ งงวงมนั เทศ ➢ หลีกเลี่ยงการปลกู มนั เทศซา้ ท่ีเดมิ ถา้ เป็นไปไดค้ วรปลกู หมนุ เวยี นโดยใชพ้ ชื ตา่ งตระกูลกบั มนั เทศควรใชเ้ ถามนั เทศทีส่ มบูรณแ์ ข็งแรงปราศจากดว้ งงวงมนั เทศและไมน่ าเถามนั เทศจากแหล่งที่มกี ารระบาดของดว้ งงวงมนั เทศ มาปลกู กาจดั วชั พืชทเ่ี ป็นตระกูลเดียวกนั กับมนั เทศบริเวณรอบๆแปลงปลกู มนั เทศออกใหห้ มด ➢ ใชส้ ารฆ่าแมลงท่ีมปี ระสทิ ธิภาพเชน่ คารโ์ บซลั แฟน (พอสซ์ 20% อซี ี) หรอื ฟิโปรนลิ (แอสเซน็ ด์ 5% เอสซ)ี อตั รา 100 และ 20 มล./นา้ 20 ลิตรตามลาดบั ➢ ใชว้ ิธีแบบชีววิธี เชน่ แมลงตวั หา้ ตัวเบยี น เชอื้ ราเขียว เอกสารอ้างอิง John L. Capinera, University of Florida. (2018). Sweetpotato weevil. Accessed on July 27, 2022, from https://entnemdept.ufl.edu/creatures/veg/potato/sweetpotato_weevil.htm GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM

0 ดว้ งงวงขา้ ว, มอดขา้ วสาร RICE WEEVIL Sitophilus oryzae (Linnaeus) GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” by Union of Unicor Group co.,ltd. www.unicorgroup.com [email protected]

1 RICE WEEVIL: Sitophilus oryzae (Linnaeus) ดว้ งงวงขา้ ว, มอดขา้ วสาร ชือ่ สามญั : Rice weevil ช่ือวิทยาศาสตร:์ Sitophilus oryzae (Linnaeus) Family: Curculionidae Order: Coleoptera ภาพท่ี 1 แสดงลักษณะของลาตวั ลักษณะทางสณั ฐานวิทยาและชีววทิ ยา ลกั ษณะหนวด: แบบหกั ขอ้ ศอก (geniculate) ลกั ษณะปีก: ปีกคหู่ นา้ เป็นแบบแขง็ (Elytra) ปีกค่หู นา้ มีรอ่ งขนาดเล็ก ปีกค่หู ลงั เป็นแบบ membrane ลกั ษณะ บางใส ลกั ษณะปาก: แบบกดั กิน (chewing type) ลกั ษณะขา: แบบขาเดนิ (walking leg) ลกั ษณะท่วั ไป: ตวั เต็มวยั ของดว้ งงวงขา้ วลกั ษณะภายนอกและรูปรา่ งเกือบทกุ อยา่ งเหมือนดว้ งงวงขา้ วโพดแต่สี ออ่ นกว่า และมขี นาดเลก็ กว่าเล็กนอ้ ย ขนาด 2.0 - 3.0 mm. ตวั เต็มวยั มีสีนา้ ตาลดา ส่วนหวั จะยนื่ ออกมาเป็นงวง (snout หรือ rostrum) บรเิ วณอก (Thorax) มหี ลมุ ขนาดเล็กกระจายอย่ทู ่วั จาก ลกั ษณะภายนอกไมส่ ามารถจาแนกดว้ งงวงทง้ั สองชนิดไดอ้ ยา่ งชดั เจน วงจรชวี ติ ระยะไข่ ระยะตวั ออ่ น ระยะดกั แด้ ระยะตวั เตม็ วยั ภาพที่ 2 แสดงลักษณะวงจรชวี ติ ของดว้ งงวงขา้ ว WWW.UNICORGROUP.COM GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY”

2 ดว้ งงวงขา้ ว มกี ารเจรญิ เติบโตแบบ complete metamorphosis ซงึ่ จะประกอบไปดว้ ย ระยะไข่ 3-6 วนั ➢ ระยะไข่ (egg) มรี ะยะเวลา 3-6 วนั ระยะตวั อ่อน 20-30 วัน ➢ ตวั อ่อน (larva) มรี ะยะเวลา 20-30 วนั มลี กั ษณะตวั สนั้ ป้อมสี ระยะดกั แด้ 3-7 วัน ระยะตวั เตม็ วยั 1-2 เดือน ขาว ไม่มรี ยางค์ หวั แขง็ สีนา้ ตาลออ่ น ➢ ดกั แด้ (pupa) มีระยะเวลา 3-7 วนั ➢ ตวั เต็มวยั (adult) มอี ายไุ ขเฉล่ีย 1-2 เดือน ระยะการเจรญิ เติบโต จากไข่ถึงตวั เต็มวยั ใชเ้ วลา 30-40 วนั แหลง่ อาหาร: เมล็ดธญั พืชทกุ ชนิด เชน่ ขา้ ว ขา้ วโพด ขา้ วฟ่ าง ขา้ วสาลี ขา้ วโอ๊ต ขา้ วบารเ์ ลย์ เดอื ย เป็นตน้ ลักษณะการทาลาย: ตวั อ่อนจะกดั กินและเขา้ ดกั แดอ้ ยภู่ ายในเมล็ด เม่ือเป็นตวั เต็มวยั จะเจาะผวิ เมล็ดออกมา ภายนอก เมลด็ ทีถ่ กู ดว้ งงวงขา้ วเขา้ ทาลายจะเป็นรูและขา้ งในเป็นโพรง เนอื้ เมล็ดจะถกู หนอน การแพรก่ ระจาย: กดั กนิ อย่ภู ายใน หากมีการทาลายสงู จะเหลอื แตเ่ ปลอื กไม่สามารถนาเมล็ดพชื มาบรโิ ภคหรือใช้ ประโยชนไ์ ด้ ดว้ งงวงขา้ วไม่พบทาลายแปง้ เนอื่ งจากตวั ออ่ นไมส่ ามารถเจรญิ เติบโตในแปง้ ได้ แพรก่ ระจายอย่ทู ่วั โลก ในเขตอากาศรอ้ นและอบอนุ่ จงึ ระบาดมากในเอเชยี และแอฟรกิ า วธิ ีการป้องกนั ควบคุม ➢ ควรทาความสะอาดพนื้ อาคารอยา่ งสม่าเสมอ เพอ่ื ลดแหลง่ อาหารท่ตี กอย่ตู ามพนื้ และแหลง่ หลบซอ่ นตามซอก มมุ ต่าง ๆ เชน่ ตามมมุ ของโคนเสา ตคู้ วบคมุ วงจรไฟฟ้า เป็นตน้ ➢ ควบคมุ อณุ หภมู โิ ดยการใชค้ วามรอ้ นหรือเย็นจดั เพ่อื ใหแ้ มลงหยดุ การเจรญิ เตบิ โตและบางชนดิ ตายไป ➢ ทาการอบแกส๊ Fumigate วตั ถดุ ิบกอ่ นทจี่ ะนาเขา้ มาเก็บไว้ และ Fumigate สนิ คา้ ท่ีรอ Reject เพอ่ื ปอ้ งกนั การ แพรพ่ นั ธุข์ องแมลงในโรงเก็บ กระจายไปในพนื้ ที่ใกลเ้ คียงได้ ➢ ไม่เกบ็ วตั ถุดบิ ไวเ้ ป็นเวลานาน เพอื่ ไม่ไหเ้ ป็นแหล่งเพาะพนั ธหุ์ รือแหลง่ สะสมของแมลงในโรงเก็บ ➢ ใชส้ ถานฟี ีโรโมน Pheromone trap เพอ่ื กาจดั ตวั เต็มวยั และเป็นตัว monitor การระบาดและการแพรก่ ระจายของ แมลง เอกสารอา้ งองิ พรทพิ ย์ วสิ ารทานนท,์ พรรณเพญ็ ชโยภาส, ใจทิพย์ อไุ รชื่น, รงั สิมา เกง่ การพานชิ , กรรณิการ์ เพง็ คมุ้ , จิราภรณ์ ทองพนั ธ,์ ดวงสมร สทุ ธิสทุ ธิ์, ลกั ขณา รม่ เยน็ , ภาวนิ ี หนชู นะภยั , อจั ฉรา เพชรโชต.ิ (2551). แมลงทีพ่ บใน ผลิตผลเกษตรและการปอ้ งกนั กาจดั . กลมุ่ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยีหลงั การเกบ็ เกีย่ ว สานกั วจิ ยั และพฒั นา วทิ ยาการหลงั การเก็บเกย่ี วและแปรรูปผลติ ผลเกษตร กรมวชิ าการเกษตร GMP PLUS “PEST MANAGEMENT FOR FOOD INDUSTRY” WWW.UNICORGROUP.COM