ดาวพุธ

ดาวพธุ

ดาวพุธเปน็ ดาวเคราะห์ทีอ่ ย่ใู กล้ดวงอาทิตยม์ ากที่สดุ และ เป็นดาวเคราะหท์ ีเ่ ลก็ ที่สดุ ในระบบสุริยะ ใชเ้ วลาโคจรรอบดวง อาทิตย์ 87.969 วัน ดาวพธุ มกั ปรากฏใกล้ หรืออย่ภู ายใตแ้ สงจา้ ของดวงอาทิตยท์ าให้สังเกตเหน็ ไดย้ ากทีส่ ดุ

ดาวพุธไมม่ ีดาวบริวาร ยานอวกาศเพียงลาเดียวที่เคย สารวจดาวพุธในระยะใกลค้ ือยานมาริเนอร์ 10เมื่อปี พ.ศ. 2517- 2518 (ค.ศ. 1974-1975) และสามารถทาแผนทีพ่ ื้นผิวดาวพุธได้ เพียง 40-45% เท่านั้น

ดาวพุธมีสภาพพืน้ ผิวขรุขระเนือ่ งจากการพุง่ ชนของ อุกกาบาต ไม่มีดวงจนั ทรเ์ ป็นบริวารและไม่มีแรงโน้มถ่วง มากพอทีจ่ ะสร้างชัน้ บรรยากาศ ดาวพธุ มีแกนกลางเป็น เหลก็ ขนาดใหญท่ าใหเ้ กิดสนามแมเ่ หล็กความเขม้ ประมาณ 1 เปอร์เซน็ ต์ของสนามแม่เหลก็ โลกลอ้ มรอบดาวพุธไว้

ชื่อละตินของดาวพธุ (Mercury) มาจากคาเต็มว่า Mercurius เทพนาสารของพระเจ้า สัญลักษณ์แทนดาวพธุ คือ ☿ เปน็ รปู คทาของเทพเจ้าเมอคิวรี กอ่ นศตวรรษที่ 5 ดาวพธุ มีสองชือ่ คือ เฮอรเ์ มส เมือ่ ปรากฏในเวลาหัวค่า และอพอลโล เมื่อปรากฏในเวลาเชา้ มืด เชือ่ วา่ พีทาโกรัส เป็นคนแรกที่ระบวุ ่าทัง้ สองเปน็ ดาวเคราะหด์ วงเดียวกัน

บรรยากาศ

ดาวพธุ มีชั้นบรรยากาศเบาบางและมีสเถียรภาพตา่ อันเกิดจากการทีด่ าวพธุ มีขนาดเลก็ จนไมม่ ีแรงดึงดูด เพียงพอในการกกั เกบ็ อะตอมของกา๊ ซเอาไว้ ชั้น บรรยากาศของดาวพุธประกอบไปดว้ ยไฮโดรเจน, ฮีเลียม, ออกซิเจน, โซเดียม, แคลเซียม, โพแทสเซียม และ นา้ มี ความดันบรรยากาศประมาณ 10-14 บาร์

บรรยากาศของดาวพธุ มีการสญู เสียและถูกทดแทนอยู่ ตลอดเวลาโดยมีแหลง่ ทีม่ าหลายแหลง่ ไฮโดรเจนและฮีเลียมอาจจะ มาจากลมสรุ ิยะพวกมนั แพร่เข้ามาผ่านสนามแมเ่ หล็กของดาวพธุ กอ่ นจะหลดุ ออกจากบรรยากาศในที่สุด การสลายตัวของสาร กัมมนั ตรังสี จากแกนของดาวก็อาจจะเปน็ อกี แหล่งหน่งึ ที่ชว่ ยเติม ฮีเลียม โซเดียม และโพแทสเซียมให้กบั บรรยากาศดาวพธุ ไม่เคยถูก แสงอาทิตย์โดยตรงเลย การสารวจได้เผยให้เห็นถงึ แถบสะทอ้ น เรดารข์ นาดใหญ่อยู่บรเิ วณข้ัวของดาว ซึ่งน้าแข็งเปน็ หนึง่ ในสารไม่กี่ ชนิดที่สามารถสะทอ้ นเรดารไ์ ด้ดีเชน่ นี้

บริเวณทีม่ ีนา้ แขง็ น้นั เชื่อกันว่าอยลุ่ ึกลงไปใตพ้ ื้นผิวเพียงไม่กีเ่ มตร และมีนา้ แข็งประมาณ 1014 - 1015 กิโลกรมั เปรียบเทียบกับน้าแขง็ ทีแ่ อนตาร์กติกาของโลกเราที่มีนา้ แข็งอยู่ 4 x 10 18 กิโลกรัม ทีม่ า ของน้าแขง็ บนดาวพธุ ยงั ไมแ่ นช่ ัด แตเ่ ชื่อกนั ว่าอาจจะมีทีม่ าจากดาว หางที่พุง่ ชนดาวพุธเมื่อหลายล้านปีกอ่ น หรืออาจจะมาจากภายใน ของดาวพธุ เอง

ภมู ิลักษณะ

ดาวพุธมีหลมุ อกุ กาบาตจานวนมากจนดูคลา้ ยดวงจนั ทร์ ภมู ิลักษณ์ทีเ่ ดน่ ทีส่ ดุ บนดาวพุธ (เท่าทีส่ ามารถถ่ายภาพได้) คือ แอง่ แคลอริส หลมุ อุกกาบาตทีม่ ี เส้นผ่านศนู ย์กลางประมาณ 1,350 กิโลเมตร ผิวดาวพุธมีผาชนั อยทู่ ่ัวไป ซึง่ ก่อตวั ขึ้นเมื่อหลายพนั ลา้ นปีที่แลว้ ขณะทีใ่ จกลางดาวพธุ เย็นลงพร้อมกบั หดตัว จนทาให้ เปลือกดาวพธุ ยน่ ยับ พื้นทีส่ ว่ นใหญข่ องดาวพุธปกคลุมด้วยทีร่ าบ 2 แบบที่มีอายุ ต่างกนั ที่ราบทีม่ ีอายนุ ้อยจะมีหลุมอกุ กาบาตหนาแนน่ น้อยกว่า เป็นเพราะมีลาวา ไหลมากลบหลุมอกุ กาบาตที่เกิดก่อนหนา้

องคป์ ระกอบ

องคป์ ระกอบภายใน โครงสร้างของดาวพธุ 1. เปลือก - หนา100–200 กม. 2. แมนเทิล - หนา 600 กม. 3. แกน - รัศมี 1,800 กม.

ดาวพุธมแี ก่นทีป่ ระกอบด้วยเหลก็ ในสดั ส่วนที่สงู (แมเ้ มื่อเปรียบเทียบกบั โลก) เป็นโลหะประมาณ 70% ที่เหลืออีก 30% เป็นซลิ ิเกต ความหนาแน่นเฉลีย่ มีคา่ 5,430 กิโลกรมั /ลกู บาศก์เมตร ซึ่งนอ้ ยกวา่ ความหนาแนน่ ของโลกอยเู่ พียงเล็กนอ้ ย. สาเหตทุ ี่ดาวพธุ มเี หล็กอยู่มากแต่มีความหนาแนน่ ตา่ กวา่ โลก เป็นเพราะโลกมีการอัด ตวั จากแรงโนม้ ถว่ งแน่นกว่าดาวพธุ โดยเฉพาะการอดั ตัวบรเิ วณแกน่ ท้งั นีเ้ พราะดาวพธุ มขี นาดเล็กกว่า (ดาวพุธ มีมวลเพียง 5.5% ของมวลโลก). ด้วยเหตุนีจ้ งึ สามารถสนั นษิ ฐานได้ว่าการทีด่ าวพุธมคี วามหนาแน่นสูงทั้งๆที่มี ขนาดเลก็ เป็นเพราะวา่ ดาวพธุ มีแกนทีใ่ หญ่และอดุ มไปดว้ ยเหล็ก. แกน่ ของดาวพุธมีขนาดใหญ่ และมีสดั ส่วน ของเหล็กอยู่มากกว่าแกน่ ของดาวเคราะห์ใหญ่ๆดวงอืน่ ของระบบสุริยะท้งั หมด โดยปริมาตรของแก่นทีเ่ ปน็ เหล็ก นีม้ ีสัดสว่ นสูงถงึ 55% ของปริมาตรดาวพุธทง้ั ดวง (แกน่ โลกมีสดั ส่วนเพียง 17%) ลอ้ มรอบด้วยเนือ้ ดาวหรือแมน เทิลหนา 600 กิโลเมตร

การเคลื่อนที่ และการหมนุ รอบตนเอง

วงโคจรของดาวพุธ ดาวพธุ มีระดบั ความเยือ้ งศนู ยก์ ลางของวงโคจรมากทีส่ ดุ ในระบบสรุ ิยะ โดยมีคา่ ความเยอ้ื งศูนย์กลางอยู่ที่ 0.21 และอาจมีระยะหา่ งจากดวงอาทิตยไ์ ด้ ระหวา่ ง 46 ลา้ น ถึง 70 ล้าน กิโลเมตร. ดาวพุธเคลือ่ นรอบดวงอาทิตย์เรว็ ทีส่ ุด โดยใช้เวลาเพียง 87.969 วันในการโคจรรอบดวงอาทิตย์ 1 รอบ. ดาวพธุ หมนุ รอบตวั เองในทิศทางเดียว กับการเคลื่อนรอบดวงอาทิตย์ คอื จากทิศ ตะวันตกไป ทิศตะวนั ออก หมุนรอบตวั เองรอบละ 58.6461 วนั เมือ่ พิจารณา จากคาบของการหมนุ รอบตวั เอง และการคาบการเคลือ่ นทีร่ อบดวงอาทิตย์ จะ พบวา่ ระยะเวลากลางวนั ถึงกลางคนื บนดาวพุธยาวนานถึง 176 วนั ซึ่งยาวนาน ทีส่ ุดในระบบสุริยะ

การศึกษาและการสารวจ

ยานมาริเนอร์ 10 ที่ใช้สารวจดาวพุธ เมื่อ พ.ศ. 2517 - 2518 ยานอวกาศทีเ่ ขา้ ไปเฉียดใกลๆ้ ดาวพุธและนาภาพมาต่อกนั จนได้ภาพพืน้ ผวิ ดาวพุธเปน็ ครั้งแรกคือ ยานอวกาศมาริเนอร์ 10 ของสหรฐั อเมรกิ าเมื่อ พ.ศ. 2517 นับวา่ เปน็ ยานลาแรกและลาเดียวที่สง่ ไปสารวจ ดาวพธุ ยานมารีเนอร์ 10 เข้าใกล้ดาวพธุ 3 คร้งั ด้วยกัน คอื เมือ่ เดอื นมีนาคม และ กันยายน พ.ศ. 2517 และ เดือนมนี าคม พ.ศ. 2518 ยานเข้าใกล้ดาวพุธทีส่ ดุ คร้งั แรกเมือ่ วันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2517 และได้สง่ ภาพ กลับมา 647 ภาพ คร้ังที่ 2 เมือ่ วันที่ 21 กนั ยายน พ.ศ. 2517 และคร้ังที่ 3 เมือ่ วันที่ 16 มีนาคม พ.ศ. 2518 ขณะนั้นเครือ่ งมือภายในยานได้เสื่อมสภาพลง ในทีส่ ุดก็ติดตอ่ กบั โลกไมไ่ ด้ตัง้ แต่ 24 มีนาคม พ.ศ. 2518 ยาน มารีเนอร์ 10 จงึ กลายเป็นขยะอวกาศทีโ่ คจรอยูร่ อบดวงอาทิตย์ โดยเขา้ มาใกลด้ าวพธุ ครงั้ คราวตามจังหวะ เดิมต่อไป