พ้อยเวตาลเรื่องที่ 10

นิทานเวตาลเร่ืองท่ี 10 วชิ าการอ่านวเิ คราะห์วรรณคดี

ความเป็ นมา นิทานเวตาล ฉบบั นิพนธ์ พระราชวงศเ์ ธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ มี ท่ีมาจากวรรณกรรมสันสกฤตของอินเดีย โดยมีชื่อเดิมว่า “เวตาลปัญจวิงศ ติ” ศิวทาสไดแ้ ตง่ ไวใ้ นสมยั โบราณ ต่อมาไดม้ ีผนู้ านิทานเวตาลท้งั ฉบบั ภาษาสันสกฤตและภาษาฮินดีมา แปลเป็นภาษาองั กฤษ โดยร้อยเอก เซอร์ ริชาร์ด เอฟ. เบอร์ตนั ก็ไดน้ ามาแปล และเรียบเรียงแต่งแปลงเป็ นสานวนภาษาของตนเองให้คนองั กฤษอ่าน แตไ่ ม่ ครบท้งั 25 เรื่อง กรมหมื่นพิทยาลงกรณ ไดท้ รงแปลนิทานเวตาลจากฉบับของ เบอร์ตนั จานวน 9 เรื่อง และจากฉบบั แปลสานวนของ ซี. เอช. ทอวน์ ีย์ อีก 1 เรื่อง รวมเป็ นฉบบั ภาษาไทยของกรมหมื่นพิทยาลงกรณ 10 เร่ือง เม่ือ พ.ศ. 2461 นิทานเวตาลเป็ นนิทานท่ีมีลกั ษณะเป็ นนิทานซับซ้อนนิทาน คือ มี นิทานเร่ืองยอ่ ยซอ้ นอยใู่ นนิทานเรื่องใหญ่

ประวตั ิผู้แต่ง พระราชวงศ์เธอ กรมหม่ืนพทิ ยาลงกรณ ทรงชานาญ ด้านภาษาและวรรณคดีเป็ นพิเศษ ได้ทรงนิพนธ์หนังสื อไว้ มากมายโดยใช้นามแฝงว่า “น.ม.ส.” ซ่ึงทรงเลือกจากตัวอักษร ตัวหลังพยางค์ของพระนาม (พระองค์เจ้า) “รัชนีแจ่มจรัส”

ลักษณะคาประพนั ธ์ นิทานเวตาล แต่งเป็ นร้อยแก้ว โดยนาทานองเขียนร้อย แก้วของฝรั่งมาปรับเข้ากบั สานวนไทยได้อย่างกลมกลืน และไม่ ทาให้เสียอรรถรส แต่กลบั ทาให้ภาษาไทยมชี ีวติ ชีวา จึงได้รับยก ย่องเป็ นสานวนร้อยแก้วที่ใหม่ที่สุดในยุคน้ัน เรียกว่า “สานวน น.ม.ส.”

เร่ืองย่อ ในโบราณกาล มีเมืองท่ีใหญ่เมืองหน่ึงชื่อ กรุงธรรมปุระ พระราชาทรงพระนามว่า ท้าวมหาพล มีพระมเหสีที่ทรงสิริโฉม งดงามแม้มีพระราชธิดาที่ทรงเจริญวัยแล้ว ต่อมาได้เกิดศึกสงคราม ทหารของท้าวเอาใจออกห่าง ทาให้ทรงพ่ายแพ้ พระองค์จึงทรงพา พระมเหสีและพระราชธิดาหลบหนีออกจากเมืองเพื่อไปเมืองเดิมของ พระมเหสี ในระหว่างทางท้าวมหาพลได้ถูกโจรรุมทาร้ายเพ่ือชิงทรัพย์ และส่ิงของมีค่า จนพระองค์สิ้นพระชนม์ จนพระราชธิดาและพระ มเหสีเสด็จหนีเข้าไปในป่ าลึก

ในเวลาน้ันมีพระราชาทรงพระนามว่า ทา้ วจนั ทรเสน กบั พระ ราชบุตร ไดเ้ สด็จมาประพาสป่ าและพบรอยเทา้ ของสตรีซ่ึงเม่ือพบ สตรีท้ังสองจะให้รอยเท้าท่ีใหญ่เป็ นพระมเหสีของท้าวจันทรเสน และรอยเทา้ ท่ีเลก็ เป็ นพระชายาของพระราชบุตร แต่เม่ือพบนางท้งั ก็ ปรากฏว่า รอยเทา้ ท่ีใหญ่คือพระราชธิดา และรอยเทา้ ที่เล็ก น้ันคือ พระราชมารดา ดงั น้ันพระราชธิดาจึงเป็ นพระมเหสีของทา้ วจนั ทร เสน และพระมารดาไดเ้ ป็นพระชายาของพระราชบุตร

เวตาลเลา่ มาเพยี งครู่หน่ึง แลว้ กลา่ วตอ่ ไปวา่ “บดั น้ีขา้ พเจา้ จะต้งั ปัญหาทูลถามพระองคว์ ่า ลูกทา้ วจนั ทรเสนท่ี เกิดจากธิดาทา้ วมหาพลลูกพระมเหสีทา้ วมหาพลที่เกิดกบั พระราช บุตรทา้ วจนั ทรเสนน้นั จะนบั ญาติกนั อยา่ งไร” พระวิกรมาทิตยไ์ ดท้ รงฟังปัญหากท็ รงตรึกตรองเอาเร่ืองของพ่อ กบั ลูก แม่กบั ลูก แลกบั นอ้ งมาปนกนั ยงุ่ แลมิหนาซ้ามาเรื่องแม่เล้ียง กบั แม่ตวั แลลูกสะใภก้ บั ลกู ตวั อีกเล่า

พระราชาทรงตีปัญหายงั ไม่ทนั แตก พอนึกข้ึนไดว้ า่ การพาเวตาล ไปส่งคืนโยคีน้นั จะสาเร็จก็ดว้ ยไม่ทรงตอบปัญหา จึงเป็นอนั ทรงนิ่ง เพราะจาเป็นแลเพราะสะดวก กร็ ีบสาวกา้ วดาเนินเร็วข้ึน คร้ันเวตาลทูลเยา้ ให้ตอบปัญหาดว้ ยวิธีกล่าวว่าโง่ จะรับส่ัง อะไรไม่ได้ กท็ รงกระแอม เวตาลทูลถามวา่ “รับสงั่ ตอบปัญหาแลว้ ไม่ใช่หรือ”

พระราชาไม่ทรงตอบวา่ กระไร เวตาลกน็ ่ิงครู่หน่ึงแลว้ ทูลถามวา่ “บางมีพระองคจ์ ะโปรดฟังเร่ืองส้นั ๆ อีกสักเร่ืองหน่ึงกระมงั ” คร้ังน้ีแมแ้ ต่กระแอม พระวิกรมาทิตยก์ ็ไม่ทรงกระแอม เวตาล จ่ึงกลา่ วอีกคร้ังหน่ึงวา่ “เมื่อพระองคท์ รงจนปัญญาถึงเพียงน้ี บางทีพระราชบุตรซ่ึงทรง ปัญญาเฉลียวฉลาดจะทรงแกป้ ัญหาไดบ้ า้ งกระมงั ” แต่พระธรรมวชั พระราชบุตรนิ่งสนิททีเดียว

บทวเิ คราะห์ ความดีเด่นดา้ นกลวธิ ีการแต่ง 1 การใชส้ านวนโวหาร นิทานเวตาล ฉบบั พระราชวรวงศเ์ ธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ มีการใช้ สานวนโวหารเปรียบเทียบท่ีไพเราะและทาใหเ้ ห็นภาพแจ่มชดั ข้ึน 2 การใชก้ วโี วหาร พระราชวรวงศเ์ ธอ กรมหม่ืนพิทยาลงกรณ์ ทรงแปลนิทานเวตาลดว้ ย ภาษาที่กระชบั อ่านง่าย มีบางตอนท่ีทรงใชส้ านวนภาษาบาลี ซ่ึงไม่คุน้ หู ผอู้ ่านในยคุ น้ี เพราะไม่นิยมใชแ้ ลว้ ในปัจจุบนั

บทวเิ คราะห์ คุณคา่ ดา้ นปัญญาและความคิด 1 ความอดทนอดกล้นั ความอดทนเป็ นคาสอนในทุกศาสนา ดงั น้นั เม่ือไม่ตอบปัญหาใน เร่ืองท่ี 10 เวตาลจึงกล่าวชมวา่ ทรงต้งั พระราชหฤทยั ดีนกั พระปัญญาราว กบั เทวดาและมนุษยอ์ ื่นท่ีมีปัญญา จะหามนุษยเ์ สมอมิได้ 2 ความเพยี รพยายาม เวตาลมกั ยว่ั ยใุ ห้พระวิกรมาทิตยแ์ สดงความคิดเห็นออกมา ทาให้ พระองคต์ อ้ งกลบั ไปปี นตน้ อโศกเพ่อื จบั เวตาลใส่ยา่ มกลายคร้ัง

บทวิเคราะห์ 3 การใชส้ ติปัญญา การแกป้ ัญหาต่างๆ จาเป็ นตอ้ งใชส้ ติและปัญญาควบคู่กนั ไป จากนิทานเวตาลเร่ืองน้ีช้ีให้เห็นว่าการใชป้ ัญญาของพระวิกร มาทิตยอ์ ย่างเดียวน้ันไม่สามารถแกป้ ัญหาและเอาชนะเวตาลได้ แต่พระองคต์ อ้ งใชส้ ติประกอบกบั ปัญญาควบคู่กนั ไปจึงเอาชนะ เวตาลได้

บทวเิ คราะห์ 4 ความมีสติ ความเป็นผมู้ ีทิฐิมานะ ไม่ยอมในสิ่งที่ไม่พอใจ บางคร้ังอาจ ส่งผลเสียต่อผูน้ ้นั เอง ดงั น้นั การพยายามยบั ย้งั ชง่ั ใจ ไม่พูดมาก ปากไวจนเกินไป จึงเป็ นสิ่งท่ีจาเป็ นมากเพราะเมื่อใด เราคิดก่อน พูด ไม่ใช่พูดแลว้ คิด เมื่อน้นั เราก็มีสติ สติเป็ นสิ่งที่สาคญั เพราะ เป็ นพ้ืนฐานของสมาธิและปัญญา ถา้ ไม่มีสติ สิ่งต่างๆที่เราทาไป หรือตดั สินใจไปโดยไร้สติอาจส่งผลร้ายเกินกวา่ จะประเมินได้

บทวเิ คราะห์ 5 การเอาชนะขา้ ศึกศตั รู ในการทาสงครามน้นั ผทู้ ่ีมีความชานาญ มีเล่ห์เหล่ียมในกล ศึกมากกวา่ ยอ่ มไดช้ ยั ชนะ 6 ขอ้ คิดเตือนใจ เครื่องประดบั เป็ นส่ิงที่ทาใหไ้ ดร้ ับอนั ตรายจากโจรผรู้ ้าย แมจ้ ะเป็ นชายท่ีมีฝี มือเช่นทา้ วมหาพลก็ตาม เมื่อตกอยใู่ นหมู่โจร เพียงคนเดียว ยอ่ มเสียทีได้

บทวิเคราะห์ คุณค่าดา้ นความรู้ การอ่านนิทานเวตาลทาใหไ้ ดร้ ู้ถึงวฒั ธรรมและค่านิยมของ ชาวอินเดียในยคุ โบราณ เช่น ค่านิยมท่ีชายจะมีภรรยาไดห้ ลายคน โดยเฉพาะชายสูงศกั ด์ิ เพราะถือส่าเรือนท่ีอบอนุ่ จะตอ้ งมีแม่เรือน