suanimjai (1)

การกำ�จดั โรค และแมลง ได้ยินค�ำว่า ‘โรคและแมลง’ ฟังดูเหมือนจะ แต่ถ้าท�ำตามท่ีแนะน�ำแล้วหนอนและเพล้ีย เปน็ เร่อื งใหญ่ ซ่งึ เปน็ จริงสำ� หรบั เกษตรกรทปี่ ลูกผัก ก็ยงั รบกวนกต็ ้องจ�ำกดั กันละค่ะ หนอนไมใ่ ช่เรอื่ งยาก คล้ายๆ กนั ต่อเนอ่ื งตลอดปี แต่ส�ำหรับสวนครัวขนาด เพราะตัวใหญ่ แปลงผักขนาดเล็กหากหม่ันดูแล้ว เลก็ ทป่ี ลกู พชื ผกั หลากหลายและชนดิ ละไมม่ าก ปญั หา จบั ออกทงิ้ กต็ ดั ปญั หาไดง้ า่ ยๆ สำ� หรบั เพลย้ี ขอแนะนำ� วา่ จึงแทบจะไม่เป็นปัญหาอย่างที่กลัว โรคท่ีมักจะพบ ถ้าสังเกตเห็นมด เช่นมดคันไฟ หรือมดด�ำอยู่โคนต้น ไดบ้ า้ ง เชน่ โรคเนา่ ในตน้ กลา้ ผกั โรคใบจดุ ตา่ งๆ ซงึ่ มกั ก็ให้ระวังเพล้ียได้แล้ว เพราะมดพวกน้ีจะชอบคาบ พบมากในการปลกู ในชว่ งฤดฝู น ถา้ พบวา่ มโี รคดงั กลา่ ว ตัวอ่อนเพล้ียมาไว้ท่ียอดอ่อนพืชให้เพล้ียดูดน้�ำเล้ียง กใ็ ชว้ ธิ ถี อนตน้ ทเ่ี ปน็ โรคทงิ้ หรอื ตดั แตง่ สว่ นทเ่ี ปน็ โรคทง้ิ จากพชื กนิ แลว้ ขบั สารหวานๆ ออกมาใหเ้ ปน็ อาหารมด ต้ังแต่แรกก็จะช่วยแก้ปัญหาได้มาก หรือจะใช้วิธี อกี ทอดหนงึ่ ดงั นน้ั กำ� จดั มดเสยี แตต่ น้ กเ็ ปน็ การตดั ไฟ หลีกเลี่ยง เช่น ช่วงฝนชุกมากๆ อาจงดเว้นการปลูก แตต่ น้ ลมทด่ี ี โดยอาจใชผ้ งกำ� จดั มดชนดิ ทเ่ี ปน็ เหยอ่ื ลอ่ ผกั กาดตา่ งๆ ชวั่ คราว แตป่ ลกู ผกั ทท่ี นโรคหรอื พชื ทชี่ อบ โรยเป็นจุดๆ ใกล้แปลงปลูกหรือใกล้ๆ กระถาง ก็จะ นำ�้ มากๆ ชนิดอื่นๆ แทน แมลงท่ีมักพบบ่อยในสวนครัวขนาดเล็กคือ หนอนและเพลี้ย โดยเฉพาะเพล้ียแป้งและเพลี้ยอ่อน มีวิธีการที่ขอแนะน�ำเพื่อเป็นการเลี่ยงปัญหาตั้งแต่ต้น คือ ไม่แนะน�ำให้ปลูกไม้ดอกจ�ำนวนมากใกล้สวนผัก เพราะจะล่อผีเสื้อให้มาตอมดอกไม้ซ่ึงแม้ว่าจะดูแล้ว นา่ สนุ ทรยี ด์ ี แตผ่ เี สอ้ื แสนสวยนแ่ี หละทเ่ี ปน็ มารดาของ เจ้าหนอนตัวร้าย ตอมดอกไม้เสร็จก็วางไข่ไว้ที่ต้นผัก ของเรา 2-3 วัน ไข่ก็ฟักออกมาเป็นตัวหนอนกัดกิน ตน้ ผกั ของเราอยา่ งสบายใจ นอกจากนด้ี นิ ปลกู ทเี่ ราใช้ ปลูกต้นไม้เสร็จแล้วไม่ควรน�ำมาใช้ใหม่ในทันทีเพราะ มักเป็นแหล่งสะสมโรคและแมลง ควรน�ำไปเกลี่ย ผง่ึ แดดหลายๆ วนั ใหเ้ ชอ้ื โรคและไขแ่ มลงทม่ี อี ยตู่ ายไป ให้หมดกจ็ ะช่วยไดม้ าก สวนอิม่ ใจ...บ้านอิ่มสุข | 51

ท�ำใหเ้ ราไม่ต้องใช้ยาฆ่าแมลงมาฉีดพน่ บนผกั ของเรา หรือ ถ้าเราเผลอไปปล่อยให้เพลี้ยขึ้นอยู่ที่ยอดอ่อนของผักที่เรา ปลกู ไว้ วธิ แี กง้ า่ ยๆ คอื ใชน้ ำ้� ฉดี ไปทยี่ อดบอ่ ยๆ โดยเฉพาะ ตามใตใ้ บ เพลย้ี สว่ นมากไมช่ อบนำ้� กจ็ ะหนไี ปเอง หรอื อาจใช้ นำ�้ สบหู่ รอื นำ้� ผสมนำ้� ยาลา้ งจานเลก็ นอ้ ย ประมาณ 1 ชอ้ นชา ตอ่ นำ้� ครง่ึ ลติ ร ฉดี พน่ ไปใหโ้ ดนตวั เพลย้ี ทำ� เพยี งวนั ละครง้ั เพียง 2-3 วัน เพลี้ยก็จะหนีไปหมด ผู้เขียนใช้วิธีนี้เสมอ เพราะไดผ้ ลดมี าก ทง้ั เพลย้ี ออ่ น เพลย้ี แปง้ เพลย้ี หอย และ มคี วามปลอดภยั มาก นำ้� ยาลา้ งจานกม็ ใี ชก้ นั ทกุ บา้ นอยแู่ ลว้ ไมต่ อ้ งใชย้ าฆา่ แมลงใหเ้ สยี ความรสู้ กึ แตถ่ า้ มแี มลงมากอาจ ต้องก�ำจัดอย่างจริงจัง ในร้านขายต้นไม้ก็จะมียาฆ่าแมลง ชนิดท่ีเป็นสารสกัดจากธรรมชาติ เช่นสารสกัดสะเดา ให้เลือกใช้ หรืออาจท�ำเองโดยใช้ยาเสน้ หรือยาฉนุ แช่ในนำ�้ ไวส้ กั 2-3 วนั แลว้ กรองเอานำ�้ มาฉดี พน่ กช็ ว่ ยไดม้ ากเชน่ กนั วธิ กี ารหลกี เลยี่ งโรคและแมลงทข่ี อแนะนำ� อกี วธิ หี นง่ึ คือ พยายามอย่าปลูกพืชชนิดเดียวกันซ้�ำๆ กันในท่ีเดิม ต่อเน่ืองเปน็ เวลานานเนอื่ งจากจะเป็นแหล่งสะสมโรคและ แมลง นอกจากนี้พืชชนิดเดียวกันยังใช้ธาตุอาหารจากดิน เหมอื นๆ กนั อาจทำ� ใหด้ นิ ขาดธาตอุ าหารบางชนดิ ได้ จงึ ควร หาพชื อน่ื ทม่ี ที รงพมุ่ และความสงู ใกลเ้ คยี งกนั ปลกู สลบั บา้ ง เพอ่ื ใหส้ วนผกั ของเราสวยอยตู่ ลอดเวลา ซง่ึ นอกจากจะชว่ ย ลดปญั หาเรือ่ งโรคแมลงแล้ว ยงั ท�ำใหเ้ ราไมเ่ บือ่ ผักชนิดน้นั อกี ด้วย 52 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอิ่มสขุ

บทที่ 5 รจู้ รงิ รใู้ จ พนั ธไ์ุ มส้ วนครวั ผศ.ดร. เสรมิ ศริ ิ จันทรเ์ ปรม สวนอม่ิ ใจ...บ้านอมิ่ สุข | 53

พชื ผกั ทเ่ี ราหาซอ้ื จากตลาดไดท้ วั่ ไปนน้ั มชี ว่ งระยะเวลา ของการเจรญิ เตบิ โตทแ่ี ตกตา่ งกนั การทเ่ี ราจะทำ�สวนผกั ใน บ้านแทนการจัดสวนด้วยไม้ประดับนั้น จะแตกต่างจากการ ทำ�สวนผักเพ่ือประโยชน์ของการบริโภคเพียงอย่างเดียว เนอ่ื งจากตอ้ งเปน็ สวนผกั ทส่ี วยดว้ ยเชน่ กนั ดงั นน้ั เราควร ตอ้ งรจู้ กั ธรรมชาตขิ องผกั แตล่ ะชนดิ เพอ่ื ทเ่ี ราจะไดม้ สี วนสวย ไวเ้ ปน็ อาหารตาเพม่ิ เตมิ จากอาหารกายอกี ดว้ ย ดงั นนั้ ผเู้ ขยี น จะขอแนะนำ�ธรรมชาติของผักแตล่ ะชนิด เพือ่ ท่เี จ้าของบา้ น จะได้เลอื กปลูกตามความเหมาะสม ดงั น้ี 54 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอิ่มสขุ

ผักทีเ่ ปน็ ไม้พุม่ ขนาดเล็ก พริก มะเขือ และ มะเขือเทศ โดยทว่ั ไปพรกิ และมะเขอื มกั ชอบแดดจดั ดงั นนั้ พืชผักในกลุ่มพริกและมะเขือ เช่น พริกข้ีหนู จงึ ควรเลอื กทป่ี ลกู ทไ่ี ดร้ บั แสงแดดคอ่ นขา้ งมากเพอ่ื ให้ พรกิ ชฟ้ี า้ พรกิ หยวก มะเขอื ยาว มะเขอื เปราะ มะเขอื พวง ออกดอกและติดผลดี แต่ในกลุ่มพริกทั้งหมดนั้น มะเขอื เทศ ใชเ้ วลาปลกู จนเรม่ิ ตดิ ผลประมาณ 3 เดอื น พริกขี้หนูสวนมักจะทนร่มได้มากกว่าพริกชนิดอื่นจึง แต่จะมีอายุอยู่ได้นานหลายเดือนหลังจากน้ันและ สามารถออกดอกไดด้ ีแมว้ ่าแสงจะไมม่ ากนกั ถ้าพ้ืนที่ ถ้าดูแลดีๆ ก็อาจอยู่ได้เป็นปี การปลูกพืชพวกนี้ควร ของเราร่มมากพริกข้ีหนูสวนจะเป็นตัวเลือกได้ดีกว่า เพาะกล้าในกระถางหรือในถาดหลุมก่อนแล้วจึงค่อย พริกขี้หนูท่ัวไป เมล็ดพันธุ์พริกข้ีหนูสวนไม่มีขายใน ยา้ ยลงแปลงปลกู ตน้ กลา้ อาจอยใู่ นถาดหลมุ ไดป้ ระมาณ ทอ้ งตลาดแตเ่ ราสามารถหาซอ้ื พรกิ ขห้ี นสู วนจากตลาด 3-4 สัปดาห์ ไม่ควรทิ้งไว้ในถาดหลุมนานกว่านั้น โดยเลือกเมล็ดที่แก่จัดเร่ิมสุกเป็นสีแดงหรือเขียวปน เพราะตน้ จะแกรน็ จากนนั้ ควรยา้ ยมาปลกู ลงในกระถาง แดง เมลด็ ทอ่ี ยขู่ า้ งในผลกจ็ ะแกพ่ อทจ่ี ะเพาะใหง้ อกได้ หรือถุงด�ำขนาดประมาณ 4 นิ้ว เพื่อให้ต้นโตและ แข็งแรงกอ่ นท่จี ะนำ� ลงปลูกในสวน (ซ้าย) พรกิ (ขวา) มะเขอื เทศ สวนอ่มิ ใจ...บ้านอิ่มสขุ | 55

เมอ่ื พรกิ และมะเขอื ตา่ งๆ (ยกเวน้ มะเขอื เทศ) มะเขือยาว เมื่อติดผลจนถึงระยะที่กินได้ ควรเก็บผลออกจากต้น ให้หมด ไม่ควรปล่อยให้ผลแก่ติดต้นยกเว้นว่าจะเก็บ แบบชะอมแลว้ ทานกบั นำ้� พรกิ กะปิ หรอื เอามาชบุ แปง้ เมลด็ ไวป้ ลกู ในรนุ่ ตอ่ ไป เพราะธรรมชาตขิ องพชื หากมี ทอดแล้วท�ำน้�ำราดแบบย�ำผักบุ้งกรอบก็อร่อยมาก ผลแก่ติดต้นอยู่มากจะไม่ออกดอกใหม่ นอกจากนี้ เชน่ กนั ใบมะเขอื กใ็ ชไ้ ดเ้ ชน่ กนั แตค่ วรเปน็ ใบออ่ นเพราะ เมอ่ื ปลกู ไปสกั ระยะหนง่ึ คอื ประมาณ 4 เดอื น หลงั จาก ใบแกจ่ ะมขี นมากและใบหนาและสาก เอามาทำ� อาหาร เกบ็ ผลชดุ แรกๆ แลว้ จะสงั เกตวา่ ตน้ จะแตกกง่ิ แขนงมาก ไมอ่ รอ่ ยเทา่ ใบพริก ผลจะเรม่ิ เลก็ ลงหรอื ออกดอกตดิ ผลนอ้ ย หรอื หากพบวา่ มีแมลง เช่นเพลี้ยมาเกาะท�ำลายต้นอยู่มากจนก�ำจัด มะเขอื พวงจะมที รงตน้ สงู และโปรง่ กวา่ มะเขอื ไม่ไหว เราสามารถ ‘ท�ำสาว’ ต้นใหม่โดยการตัดแต่ง เปราะและมะเขือยาว วิธีการตัดแต่งสามารถตัดแต่ง ชนิดท่ีเรียกว่า ‘ตัดแต่งหนัก’ โดยการตัดก่ิงแขนงออก หนกั ไดเ้ ชน่ เดยี วกนั กบั มะเขอื อน่ื ๆ แตค่ วรตดั ใหส้ งู จาก ให้หมด เหลือต้นและกงิ่ หลักเพยี ง 2-3 กิง่ ให้สงู จาก ระดบั พนื้ ดนิ สกั ประมาณ 6-8 นวิ้ ถา้ มเี พลยี้ เขา้ ทำ� ลาย ต้นให้ริดใบออกจากกิ่งที่เหลือให้หมดเพื่อก�ำจัดเพลี้ย แล้วใส่ปุ๋ยพรวนดินและรดน้�ำสม่�ำเสมอ ต้นก็จะเริ่ม แตกตาขา้ งออกมาใหมแ่ ละออกดอกไดใ้ นเวลาประมาณ 1 เดือน เม่ือต้นเร่ิมโทรมก็ตัดแต่งแบบเดิมได้ซ้�ำๆ หลายครง้ั ดงั นน้ั การปลกู เพยี งครงั้ เดยี วตน้ จะสามารถ อยู่ได้เป็นปีทีเดียว เม่ือตัดแต่งไประมาณ 3-4 คร้ัง ต้นจะเริ่มแก่เกินไป ซ่ึงสังเกตได้จากหลังตัดแต่งแล้ว แตกยอดชา้ ลงและยอดมขี นาดเลก็ แนะนำ� ใหเ้ รม่ิ เพาะ กล้าชุดใหม่เตรียมไว้ พอกล้าโตเต็มท่ีจึงถอนต้นเดิม ออกแล้วปลกู ต้นใหมท่ ดแทน เมอ่ื เราตดั แตง่ พรกิ และมะเขอื นน้ั ยอดหรอื ใบ ทเ่ี ปน็ โรคหรอื มเี พลีย้ เกาะให้ใส่ถงุ พลาสตกิ มดั ปากถุง ให้แน่นแล้วท้ิงถังขยะ อย่าทิ้งไว้โคนต้นเพราะเชื้อโรค หรือเพลี้ยเหล่านั้นจะระบาดไปยังต้นอื่นๆ ได้ แต่ถ้า ไมม่ โี รคแมลงรบกวนขอแนะนำ� วา่ ใบพรกิ ทต่ี ดั แตง่ ออก จากต้นสามารถน�ำมาท�ำอาหารได้ ไม่ขมและไม่เผ็ด ใชไ้ ดท้ งั้ ใบแกแ่ ละใบออ่ นเพราะใบพรกิ บางและออ่ นนมุ่ จงึ ไมม่ กี าก เมนเู ดด็ ทผี่ เู้ ขยี นชอบมากคอื เอามาทอดไข่ 56 | สวนอม่ิ ใจ...บา้ นอม่ิ สุข

มะเขือพวง พื้นสัก 50 เซนติเมตร เพื่อให้ทรงพุ่มแตกอยู่ด้านบน กึ่งเลื้อยจึงควรปลูกกับหลักหรือโครงเสาตะแกรงให้มี ส่วนที่ว่างด้านล่างเราสามารถปลูกผักอื่นๆ ท่ีต้นเตี้ย ที่ช่วยพยุงล�ำต้น ซึ่งเสาหลักหรือเสาตะแกรงปลูก และไมต่ อ้ งการแดดจดั ไดอ้ กี ดว้ ย โดยทว่ั ไปมะเขอื พวง มะเขอื เทศน้ี สามารถใชจ้ ดั สวนเปน็ แนวตน้ ไมบ้ งั กำ� แพง สามารถปลกู ครง้ั เดยี วแลว้ ตดั แตง่ ไดใ้ หอ้ ยไู่ ดอ้ กี หลายปี บ้านได้ดี ต้นสามารถโตได้ดีสูงได้ถึงประมาณ 1.5-2 โดยท่ีต้นไม่โทรม จึงไม่ต้องเปล่ียนต้นใหม่บ่อยๆ เมตร และทยอยเกบ็ ผลผลติ ได้นานเป็นเดอื น ข้อควรระวังคือมะเขือพวงทั่วไปต้นจะมีหนามซึ่งอาจ ไม่เหมาะกบั ท่แี คบๆ แตป่ จั จบุ ันมีมะเขอื พวงไรห้ นาม มะเขอื เปราะ ใหเ้ ลอื กหามาปลกู กนั ได้ กจ็ ะทำ� ใหห้ มดขอ้ รงั เกยี จไปมาก พรกิ และมะเขอื สว่ นมากทนรอ้ นไดด้ ี สามารถ ปลูกได้ตลอดปี แต่มะเขือเทศซ่ึงชอบอากาศเย็น ขอแนะน�ำให้ปลูกช่วงฤดูหนาว ช่วงเดือนตุลาคม- พฤศจิกายน และในฤดูฝนมะเขือเทศมักเน่าหรือเป็น โรคง่าย ต้องดูแลมาก อาจท�ำให้เสียก�ำลังใจในการ ปลกู ผกั ได้ นอกจากนม้ี ะเขือเทศยังไมส่ ามารถตัดแต่ง แบบหนกั ได้ การปลกู ปลี ะครง้ั ในชว่ งฤดหู นาวจงึ ดที ส่ี ดุ ดังน้ันจึงควรเริ่มเพาะกล้าต้นเดือนตุลาคมซึ่งต้นจะ โตพอปลกู ลงแปลงไดป้ ระมาณกลางเดอื นพฤศจกิ ายน และใหผ้ ลสกุ ประมาณเดอื นธนั วาคม การปลกู มะเขอื เทศ ควรมหี ลกั ไมไ้ วช้ ว่ ยพยงุ ลำ� ตน้ เพราะเนอ้ื ไมไ้ มแ่ ขง็ เหมอื น มะเขอื ประกอบกบั ผลมขี นาดใหญต่ น้ จงึ มกั หกั ลม้ งา่ ย ถ้าไม่มีหลักช่วยพยุงล�ำต้น ถ้าเป็นมะเขือเทศผลเล็ก เชน่ มะเขอื เทศเชอร่ี ลำ� ตน้ จะคอ่ นขา้ งยดื ยาวมลี กั ษณะ สวนอม่ิ ใจ...บ้านอม่ิ สขุ | 57

กะเพรา โหระพา แมงลัก ยี่หร่า ใต้ต้นไม้ใหญ่ได้ ส่วนโหระพา กะเพราะ แมงลกั และ ผักชชี า้ ง ผกั ชชี า้ ง ชอบบรเิ วณทม่ี แี ดดจดั กวา่ ซง่ึ ตน้ จะโตเรว็ มาก แต่ถ้าบ้านเป็นที่ร่มค่อนข้างมากผักในกลุ่มน้ีก็สมารถ ผกั ในกลมุ่ นเ้ี ปน็ ทที่ ราบกนั ดวี า่ ใชเ้ ปน็ เครอ่ื งเทศ ปลกู ในทร่ี ม่ รำ� ไรได้ แมว้ า่ จะโตไมด่ เี ทา่ ทแ่ี ดดจดั กต็ าม มกี ลน่ิ และรสเฉพาะตวั เปน็ ไมพ้ มุ่ ขนาดเลก็ ทนี่ ยิ มปลกู โหระพา กะเพรา แมงลัก และย่ีหร่า มักออกดอกท่ี ในสวนครัวทั่วไป การปลูกนิยมเพาะเมล็ด อาจใช้ได้ ปลายยอดเมอ่ื อายไุ ดป้ ระมาณ 2 เดอื น ดงั นน้ั จงึ ควร ทั้งวิธีเพาะเมล็ดแล้วย้ายกล้า หรือโรยเมล็ดในแปลง ตัดดอกออกให้หมดในขณะที่ดอกยังอ่อนๆ เพราะถ้า ปลกู โดยตรงกไ็ ด้ เมลด็ มขี นาดเลก็ แตง่ อกดมี าก ผกั ใน ปล่อยดอกไว้ต้นจะชะงักการเติบโต และการตัดใบมา กลุ่มน้ีปลูกง่ายมาก ไม่ต้องดูแลรักษามาก โรคและ ใชง้ านไมค่ วรเดด็ มาแตใ่ บหรอื ปลายยอด แตค่ วรตดั ออก แมลงรบกวนน้อย ยี่หร่าชอบร่มร�ำไรสามารถปลูก มาทง้ั กงิ่ ใหเ้ หลอื สว่ นโคนกง่ิ ตดิ ตน้ อยเู่ ลก็ นอ้ ย กง่ิ สว่ น ทเี่ หลอื อยจู่ ะใหแ้ ตกยอดใหมท่ ดแทนในเวลาไมน่ านนกั สำ� หรับผักชีช้างนั้น เป็นผักที่นิยมใช้ยอดอ่อน มากินเป็นผักแนมกบั อาหารพวกลาบตา่ งๆ เนอื่ งจาก กล่นิ และรสเผด็ นดิ ๆ ชว่ ยกลบความคาวได้ดี ผักชชี ้าง จะมีต้นสูงชะลูดกว่าโหระพาและกะเพรามาก อาจสูง ได้ถึง 1-1.5 เมตร และมีอายุยาวนาน จึงเหมาะ ส�ำหรับปลูกเป็นไม้ฉากหลังในการจัดสวน เช่น ปลูก เป็นแนวชดิ กำ� แพง ใบทเ่ี ป็นฝอยสเี ขียวอ่อนๆ ชว่ ยลด ความแขง็ ของก�ำแพงปูนได้ดมี าก (ซา้ ย) กะเพรา (ขวา) แมงลัก 58 | สวนอมิ่ ใจ...บ้านอมิ่ สุข

ย่หี รา่ ผกั ชชี ้าง ผักในกลุ่มน้ี สามารถปลูกดูแลอยู่ในสวนได้ ถัว่ พุ่ม และถ่ัวแขก นานหลายเดือน การตัดเล็มกิ่งออกมาใช้งานบ่อยๆ พชื ในกลมุ่ ถว่ั น้ี มรี ปู ทรงตน้ ทห่ี ลากหลายมาก จะชว่ ยใหม้ ยี อดใหมแ่ ตกออกมาทดแทนได้ การปลกู ใน ถว่ั ทมี่ ที รงตน้ เปน็ พมุ่ ขนาดเลก็ สงู ไมเ่ กนิ 50 เซนตเิ มตร สวนควรปลกู หลายๆ ตน้ ใหช้ ดิ กนั พอประมาณและเวลา คือถ่ัวพุ่มหรือถ่ัวฝักยาวไร้ค้าง ฝักคล้ายถั่วฝักยาวแต่ ตัดกิ่งมาใช้งานก็เลือกตัดจากหลายๆ ต้นคละๆ กัน ส้ันกว่า ขนาดยาวประมาณ 20 เซนติเมตร น�ำมา อย่าตัดจากต้นใดต้นหนึ่งจนโกร๋น ส่วนท่ีเหลือก็จะดู ประกอบอาหารได้เช่นเดียวกับถั่วฝักยาว ปลูกได้ใน เตม็ แปลงปลกู อยตู่ ลอดเวลา การปลกู เพอื่ ใหส้ วนสวย ทกุ พน้ื ทข่ี องไทยและทกุ ฤดู เนอ่ื งจากคอ่ นขา้ งทนรอ้ น อาจเลอื กชนดิ ทม่ี สี แี ละขนาดใบแตกตา่ งกนั เชน่ โหระพา สว่ นถว่ั แขก หรอื green bean นน้ั ชนดิ ไรค้ า้ งมกั ชอบ และกะเพราเขยี วทมี่ ที ง้ั พนั ธใ์ุ บใหญแ่ ละใบเลก็ กะเพรา อากาศเยน็ จงึ ควรปลกู ในชว่ งฤดหู นาว พชื ในกลมุ่ ถว่ั น้ี เขยี วกา้ นแดงทใ่ี บสเี ขยี วขนาดกลางแตล่ ำ� ตน้ และกา้ นใบ ควรปลกู ในบรเิ วณทไี่ ดร้ บั แดดจดั และไมส่ ามารถตดั แตง่ ได้ สีม่วงแดง หรืออาจเลือกปลกู กะเพราแดงทท่ี ัง้ ตน้ และ เม่ือเก็บฝักไปสักระยะหน่ึง ประมาณ 1 เดือน ต้นจะ ใบมีสีออกม่วงเข้มแต่ใบมีขนาดเล็กท�ำให้พุ่มค่อนข้าง เร่ิมโทรม กต็ อ้ งถอนทงิ้ แล้วปลูกใหม่ โปร่ง สวนอ่ิมใจ...บ้านอ่มิ สขุ | 59

ว่านหางจระเข้ เตยหอม ชะพลู วา่ นหางจระเขแ้ ละเตยหอมเปน็ พชื อเนกประสงค์ และมีอายุยืนยาว ทรงต้นมีขนาดเล็ก ไม่ต้องการการ ดูแลมากนัก ว่านหางจระเข้ชอบแดดจัดและไม่ชอบที่ ชนื้ แฉะ แตเ่ ตยหอมชอบรม่ รำ� ไร ชอบชน้ื ๆ จงึ สามารถ ปลูกใต้ร่มเงาไม้ใหญ่ได้ดี เตยหอมเมื่อปลูกไปนานๆ ต้นจะสูงขึ้นและเริ่มเอน ซึ่งถ้าเริ่มรกก็สามารถตัด ต้นเดิมท้ิงให้เหลือแต่ส่วนตอต้นใหม่ก็จะแตกออกมา เปน็ กอไดใ้ หม่ ทง้ั เตยหอมและวา่ นหางจระเขน้ ี้ เปน็ พชื ท่ีเมื่อปลูกในสวนแลว้ จัดได้ว่าไม่ “อาละวาด” สำ� หรบั ชะพลนู น้ั ปลกู ครง้ั เดยี วแลว้ จะแตกหนอ่ แตกไหลไปได้เป็นเวลายาวนาน ไม่ต้องการการ ดูแลมาก ชอบที่ร่ม ต้นไม่สูงมาก ประมาณไม่เกิน 50 เซนติเมตร แต่ปัญหาท่ีมักพบคือมีไหลแทงออก ไปได้ไกล หากปลูกในแปลงที่ไม่มีขอบเขตชัดเจนอาจ “อาละวาด” ได้พอสมควร จึงควรปลูกในแปลงที่มีอิฐ หรอื ซเี มนตล์ อ้ มเปน็ ขอบเขต และเมอ่ื ตน้ หนาแนน่ มาก แนะน�ำให้ตัดสางทิ้งบางส่วนโดยตัดให้เต้ียจนเกือบ ถึงพื้นดินเพ่ือให้ยอดใหม่ทยอยเกิดข้ึน ก็จะได้ใบ ชะพลูอ่อนๆ ไว้ประกอบอาหารได้ตลอดเวลา ถ้าไม่ ตดั สางออกจะมแี ตต่ น้ ทม่ี ใี บแกไ่ มเ่ หมาะสำ� หรบั นำ� มา รบั ประทาน (บน) ชะพลู (ลา่ ง) ว่านหางจระเข้ 60 | สวนอม่ิ ใจ...บา้ นอม่ิ สขุ

ผักท่ีเปน็ ไม้พุ่มขนาดกลาง กระเจ๊ียบเขียว กระเจ๊ียบแดง ผัก สำ� หรบั ผกั โขม ทงั้ ผกั โขมไทยและผกั โขมจนี นน้ั โขมจนี ผกั โขมไทย มหี ลากหลายพนั ธใ์ุ หเ้ ลอื กปลกู ในสวนสวย มที ง้ั ทเ่ี ปน็ ใบสเี ขยี วเขม้ เขยี วออ่ น ใบดา่ งเขยี ว-แดง และพนั ธท์ุ ม่ี ี พชื ผกั ในกลมุ่ นจี้ ดั เปน็ ไมพ้ มุ่ ขนาดกลาง ในการ ใบสแี ดงเขม้ อกี ทงั้ ขนาดตน้ กม็ หี ลากหลายมาก มคี วามสงู จัดสวนให้สวยอาจใช้ปลูกเป็นฉากหลังหรือเลียบแนว ตั้งแต่ประมาณ 50 เซนติเมตรไปจนถึงประมาณ 1.5 กำ� แพงเพอ่ื บงั ผนงั ปนู ทรงตน้ ไมแ่ ผก่ วา้ งมาก กระเจยี๊ บ เมตร เลยทเี ดยี ว ในการปลกู เปน็ ผกั สวนครวั ในสวนสวย เขยี วจะใหผ้ ลผลติ เมอ่ื อายปุ ระมาณ 1.5-2 เดอื น และ ของเรานน้ั เราควรคดั แตง่ ใหม้ ตี น้ ตามขนาดทตี่ อ้ งการ ให้มีระยะติดฝักนานประมาณ 2 เดือน เม่ือต้นเร่ิม อยเู่ สมอ ผกั โขมเปน็ ผกั ทส่ี ามารถตดั แตง่ ไดด้ ี การตดั แตง่ สงู มากเราสามารถตดั ตน้ ใหเ้ ตยี้ ลงแลว้ รอใหแ้ ตกตาขา้ ง บ่อยๆ นอกจากจะท�ำให้ได้ยอดอ่อนเกิดมาใหม่อย่าง กจ็ ะไดฝ้ กั รนุ่ ใหมใ่ นเวลาประมาณ 1 เดอื น สามารถตดั สมำ�่ เสมอแลว้ ยงั ชว่ ยลดปญั หาเรอ่ื งการสะสมของโรค ต้นแบบนี้ได้หลายครั้ง ส่วนกระเจี๊ยบแดงนั้นต้นจะสูง และแมลงในต้นเดิมได้อีกดว้ ย ชะลูดกว่ากระเจี๊ยบเขียว และเราต้องรอผลแก่จึงจะ เกบ็ เกยี่ วเอาสว่ นเปลอื กเมลด็ สแี ดงๆ มาใชท้ ำ� อาหารได้ ซ่ึงเม่ือถึงตอนน้ันใบจะเร่ิมเหลืองและหลุดร่วงตาม อายุขัย ซ่ึงเป็นไปตามธรรมชาติ เราก็ควรปลิดใบท่ี เหลอื งๆ นอ้ี อกเหลอื ไวแ้ ตใ่ บขยี วๆ ทอ่ี ยสู่ ว่ นยอดซง่ึ ก็ จะไดต้ น้ ไมป้ ระดบั สวนทม่ี สี สี รรสวยงามได้ ใบออ่ นของ กระเจย๊ี บแดงมรี สเปรย้ี ว สามารถนำ� มาใสแ่ กงสม้ หรอื อาหารกลุ่มต้มย�ำ ต้มโคล้ง แทนมะขามเปียกได้เลย ข้อเสียของกระเจี๊ยบแดงคือเมื่อผลมีขนาดใหญ่ต้นมัก โค้งงอ ควรใช้ไม้รวกปักเป็นหลักแล้วผูกต้นยึดไว้ก็จะ ช่วยให้คงรูปทรงอยูไ่ ด้ (ขวา) กระเจีย๊ บแดง (ซ้าย) ผักโขม สวนอมิ่ ใจ...บ้านอิม่ สุข | 61

ผกั ลม้ ลกุ ท่ีปลูกในกระบะหรือ กระถางขนาดเลก็ ไดด้ ี กลุ่มเครื่องเทศ เช่น ต้นหอม ผักชี ของต้นกับราก รดน�้ำให้พอชื้นประมาณ 1-2 สัปดาห์ ข้นึ ฉา่ ย ผกั ชใี บยาว/ผักชฝี รง่ั ต้นก็จะแตกรากใหม่และแตกยอดใหม่ให้เราได้เอามา ใช้ประโยชน์ เวลาจะน�ำมาใช้ในคราวต่อไปก็เด็ดมา พชื ผักกลมุ่ น้มี ักมกี ารนำ� มาใชป้ รุงกลิ่นและรส เฉพาะใบแก่ๆ ที่โตเต็มท่ี ต้นที่เหลือก็จะแตกใบใหม่ ในอาหารไทยหลายชนดิ การใชแ้ ตล่ ะครง้ั อาจใชเ้ พอื่ แตง่ ให้เราได้เก็บมาปรุงอาหารได้อีกนานหลายปี ผักชี กลน่ิ และรสซง่ึ จะใชไ้ มม่ ากจนกระทง่ั ถงึ ใชเ้ ปน็ ผกั หลกั ใบยาวนชี้ อบทร่ี ม่ รำ� ไร ถา้ ปลกู ในทแ่ี ดดจดั ตน้ มกั ไมโ่ ต ในบางเมนูได้ แนะน�ำให้ปลูกติดสวนไว้อย่างละเล็ก ใบเหลืองและสั้น ดังนั้นบริเวณโคนต้นไม้ใหญ่จะเป็น ละนอ้ ย ผกั พวกนปี้ ลกู และดแู ลรกั ษาไมย่ าก รวมทง้ั หา จุดทเ่ี หมาะมาก เมื่อต้นอายุไดป้ ระมาณ 1 ปี มักแทง ต้นพนั ธไ์ุ ด้ง่ายดว้ ยเช่นกนั ช่อดอกซึ่งมีก้านช่อสูงประมาณ 1 ฟุต ถ้าปล่อยให้ ดอกบานจะสามารถติดเมล็ดได้ และเมื่อเมล็ดแก่ก็จะ การปลูกต้นหอมสามารถท�ำได้ง่ายๆ คือใช้ ร่วงลงดินจนในทีส่ ุดเราจะได้ผนื พรมผกั ชีใบยาวแปลง กลีบของหอมแดงเลือกที่มีขนาดเล็กๆ หรือเป็นหอม ย่อมๆ โดยไมต่ ้องปลกู ใหม่ไวใ้ ชง้ านอกี ต่อไป เก่าเก็บเหลือจากการบริโภค ก็สามารถน�ำมาช�ำใน กระถางโดยช�ำลงดินลึกประมาณครึ่งหัวแล้วรดน�้ำ ขึ้นฉ่าย พอชน้ื ๆ สกั ประมาณ 1 สปั ดาหร์ ากจะเรม่ิ แทงออกมา พร้อมยอดอ่อนๆ จึงค่อยกลบดินให้มิดหัว แล้วดูแล รดนำ้� สมำ�่ เสมอ ในเวลา 2-3 สปั ดาหเ์ รากจ็ ะไดต้ น้ หอม สดๆ จากสวนครวั มาใชป้ ระกอบอาหารได้ ถา้ ใชไ้ มห่ มด ต้นท่ีเหลือในแปลงเมื่ออายุมากข้ึนก็จะมีหัวอยู่ใต้ดิน เมื่ออายุประมาณ 3-4 เดือน ต้นจะเริ่มโทรมก็ขุดหัว ข้ึนมา หัวขนาดใหญ่สามารถเอามาใช้ประโยชน์เป็น หอมแดง สว่ นหวั ขนาดเลก็ กเ็ กบ็ ไวป้ ลกู รนุ่ ตอ่ ไปไดอ้ กี สำ� หรบั ผกั ชใี บยาว วธิ กี ารปลกู ทำ� ไดง้ า่ ยๆ เชน่ กนั โดยการเลือกซื้อต้นจากตลาดสดโดยเลือกแบบที่มี รากติดมาด้วย หลังจากน�ำส่วนใบไปปรุงอาหารแล้ว ใหเ้ หลอื สว่ นโคนไวย้ าวประมาณ 1 นว้ิ เหนอื ราก นำ� ไป ชำ� ในกระถางขนาดเลก็ โดยชำ� ใหร้ ะดบั ดนิ เสมอรอยตอ่ 62 | สวนอ่มิ ใจ...บ้านอิม่ สขุ

ผักชีและขึ้นฉ่ายก็เป็นผักคู่ครัวอีกกลุ่มหน่ึงที่ ผกั สลดั ปลูกง่ายมาก โดยท่วั ไปผกั ชีท่มี ีขายตามทอ้ งตลาดนั้น เกษตรกรปลกู จากเมลด็ ซง่ึ เราสามารถหาซอ้ื เมลด็ ผกั ชี กลมุ่ ผกั กนิ ใบลม้ ลกุ ผกั บงุ้ ผกั กาด ไดท้ งั้ แบบทข่ี ายเปน็ เมลด็ พนั ธ์ุ หรอื จะใช้ ลกู ผกั ชี ทซ่ี อ้ื ผักสลัดชนดิ ต่างๆ มาท�ำแกงก็สามารถงอกได้แต่ไม่ดีเท่าที่ซื้อจากท่ีขาย เป็นเมล็ดพันธุ์ วิธีเพาะเมล็ดให้น�ำเมล็ดมาบุบให้แยก ผักกินใบในกลุ่มผักกาด เช่น ผักกาดหอม เป็น 2 ซกี แลว้ ห่อผา่ ขาวบางชุบนำ้� พอหมาดๆ หุ้มไว้ ผักคะน้า ผักกวางตุ้ง ผักกาดขาว ผักสลัดต่างๆ เรา สัก 4-5 วนั พอรากเริม่ งอกก็ค่อยนำ� ไปโรยในกระถาง สามารถเกบ็ มากนิ ได้ตัง้ แตต่ อนทยี่ งั เป็นตน้ ออ่ นๆ ซึ่ง หรือในแปลงปลูก แล้วกลบดินบางๆ ต้นอ่อนจะแทง จะออ่ นแค่ไหนกส็ ามารถรบั ประทานได้ โดยไม่ต้องรอ ขน้ึ มาในเวลาไมน่ านนกั เวลานำ� มาปรงุ อาหารแนะนำ� วา่ ใหต้ น้ โตเตม็ ท่ี ถา้ ปลกู แบบโรยเมลด็ ลงในกระถางหรอื ถ้าไม่ต้องใช้ส่วนราก ก็สามารถเด็ดใบมาโดยให้เหลือ แปลงปลกู ขนาดเลก็ สามารถถอนตน้ กลา้ เลก็ ๆ มาปรงุ ยอดอ่อนไว้กับต้น ก็จะสามารถแทงใบใหม่ออกมาได้ อาหารไดต้ ง้ั แตย่ งั เปน็ ตน้ ออ่ นอายุ 1-2 สปั ดาห์ เลยที เรากจ็ ะมผี กั ชไี วใ้ ชง้ านไดน้ านเปน็ ปโี ดยไมต่ อ้ งปลกู ใหม่ เดยี ว และเมอื่ ตน้ โตมใี บจรงิ 4-5 ใบ ซง่ึ ใชเ้ วลาประมาณ สำ� หรบั ขน้ึ ฉา่ ยนน้ั นอกจากจะปลกู จากเมลด็ ไดเ้ ชน่ เดยี วกบั 2-3 สปั ดาห์ กระถางหรอื แปลงปลกู จะเรม่ิ แนน่ กค็ วร ผกั ชแี ลว้ การทเี่ ราไมน่ ยิ มบรโิ ภคสว่ นของรากกม็ ขี อ้ ดคี อื ทยอยถอนแยกต้นท่ีอยู่ชิดกันมากๆ ออกมาก่อนจน เม่อื เราซ้ือขนึ้ ฉ่ายจากตลาด ใหเ้ ลือกท่ตี ้นมขี นาดใหญ่ สดุ ทา้ ยเหลอื ตน้ ไวใ้ นกระถาง 4-6 ตน้ จงึ คอ่ ยปลอ่ ยให้ แขง็ แรง เมอ่ื จะนำ� ใบไปปรงุ อาหารใหใ้ ชม้ ดี ตดั กา้ นใบออก ต้นโตแล้วคอ่ ยตัดมาอกี รอบในอีก 10-30 วันตอ่ มา จากต้นให้เหลือส่วนโคนที่ติดรากยาวประมาณ 3 น้ิว ส่วนที่เหลอื นเ้ี ราก็น�ำไปชำ� ในกระถางขนาดเล็ก รดนำ้� พอชื้น อาจใช้ถุงพลาสติกใสคลุมกระถางเพื่อรักษา ความชน้ื ดว้ ยยง่ิ ดี นำ� ไปวางในทร่ี ม่ ประมาณ 1 สปั ดาห์ จะเรม่ิ แตกรากใบใหม่ เมอ่ื ตน้ ตง้ั ตวั ไดแ้ ลว้ กค็ อ่ ยนำ� ไป วางในที่ร่มร�ำไร แล้วค่อยๆย้ายไปท่ีแดดจัด ในที่สุด การปลูกแบบนี้จะประหยัดเวลามาก และเราสามารถ เกบ็ ใบขน้ึ ฉ่ายมาใช้ได้ยาวนานเป็นปี การปลูกผักชีและข้ึนฉ่ายน้ี เราควรตัดใบแก่ ออกจากตน้ เปน็ ระยะ ไมค่ วรปลอ่ ยทง้ิ ใบไวก้ บั ตน้ มากๆ เพราะใบแก่จะแย่งอาหารจากใบที่โตเต็มที่ ถ้าเรา ไม่เด็ดใบแก่ทิ้งต้นจะเริ่มโทรมและไม่มีใบใหม่แตก ออกมา หลงั จากเดด็ ใบออกจากตน้ แลว้ ควรมกี ารพรวนดนิ และใส่ปุ๋ยเพิ่มเพื่อให้มีแร่ธาตุอาหารในดินเพียงพอที่ พืชจะนำ� ไปใชส้ รา้ งใบรนุ่ ต่อไปได้ สวนอิ่มใจ...บา้ นอิม่ สุข | 63

ผักกินใบที่ปลูกง่ายและต้องการการดูแล ผักในกลุ่มคะน้า และกะหล�่ำ แนะน�ำให้ปลูก รักษาน้อยที่อยากแนะน�ำเป็นพิเศษคือผักบุ้ง เพราะ ชว่ งอากาศเย็นเช่นช่วงปลายปี เพราะปลูกช่วงฤดูร้อน เวลาท่ีใช้ในการเพาะจากเมล็ดถึงตัดมาผัดไฟแดงได้ มักไม่ได้ผลดี ส่วนในฤดูฝนมักเป็นโรคเน่าได้ง่าย ใชเ้ วลาส้ันมาก คือ 20-30 วนั เท่านั้น การเพาะเมล็ด คนปลูกจะเสียก�ำลังใจ เมื่อปลูกคะน้า บรอกโคลี ไม่ต้องเพาะกล้าก่อนและเมล็ดก็มีขนาดใหญ่ เมล็ด หรือกะหล่�ำจนโตแล้วเราก็ไม่จ�ำเป็นต้องถอนต้น งอกเร็วมากและงอกได้ง่ายมาก ปลูกแล้วถอนต้นมา ขึ้นมาทั้งหมด แต่อาจตัดเอาเฉพาะส่วนยอดเท่าที่ยัง กนิ คมุ้ คา่ กวา่ จะกนิ อกี ครง้ั คอ่ ยปลกู ใหม่ การปลกู ทำ� ได้ อ่อนอยู่มากิน แล้วให้เหลือใบติดโคนต้นไว้ 2-3 ใบ งา่ ยๆ โดยอาจปลกู ในแปลงขนาดเลก็ ๆ กระบะ ตะกรา้ แล้วรดน้�ำดูแลต่อ ใส่ปุ๋ยเพิ่มอีกนิดหน่อย ตาข้างก็จะ รวมทง้ั ยงั สามารถปลกู ในกระถางขนาด 6 นว้ิ ไดส้ บาย แตกยอดออกมาใหม่ต้นละ 3-4 ยอด รดน้�ำดูแลอีก การปลกู กเ็ พยี งโรยเมลด็ หา่ งกนั 1-2 เซนตเิ มตร กลบ ประมาณ 1-2 สัปดาห์ก็จะได้ผักยอดอวบ ๆ ให้ตัด เมล็ดด้วยดินปลูกบางๆพอมิดเมล็ด อาจใช้ฟางคลุม มากินได้อีกรอบ ดังน้ันในกระถางเล็กๆ 1 กระถาง เพ่ือเพิ่มความช้ืนของผิวหน้าดิน ดูแลรดน้�ำทุกวัน จงึ เปน็ อาหารจานเดด็ ไดห้ ลายครง้ั พชื ผกั กนิ ใบอยา่ งอนื่ ประมาณ 1 สปั ดาหเ์ มลด็ จะเรมิ่ งอก จากนนั้ อีกเพยี ง กส็ ามารถเกบ็ เกยี่ วทำ� นองนไี้ ด้ เชน่ กะหลำ่� ปลี กวางตงุ้ ประมาณ 1 เดือน ก็ได้ต้นผักบุ้ง 1 ก�ำใหญ่ๆ พอผัด แม้กระทั่งบรอกโคลีหรือกะหล่�ำดอก เมื่อตัดเฉพาะ ไฟแดงได้จานโตๆ หรือถ้าชอบผักบุ้งมากจะทยอย ดอกไปกนิ แลว้ รดนำ�้ ใสป่ ยุ๋ ตอ่ อกี นดิ หนอ่ ยกจ็ ะมแี ขนง เพาะเมลด็ ครง้ั ละ 1-2 กระถาง เวลาหา่ งกนั กระถางละ กะหล่�ำหรือแขนงบรอกโคลีแสนอร่อยออกมาให้กิน 1 สปั ดาห์ กจ็ ะมผี กั บงุ้ ใหผ้ ดั ไดท้ กุ สปั ดาห์ การเกบ็ เกย่ี ว ได้อีก 2-3 รอบ นิยมถอนมาทั้งรากเพราะต้นโตเร็วมาก แต่เราอาจ ตัดมาเฉพาะส่วนเหนือดินแล้วปล่อยส่วนโคนให้ติด แปลงอยู่สูงจากดินประมาณ 1-2 นิ้ว แล้วรดน�้ำดูแล ต่อกจ็ ะไดย้ อดผักบุ้งรุ่น 2 ไว้เกบ็ เกย่ี วไดใ้ นเวลาส้ันๆ เพียงประมาณ 2 สัปดาห์เท่าน้ัน แต่ยอดรุ่น 2 นี้มัก ไมง่ ามเทา่ ยอดรนุ่ แรก นอกจากน้ี ถา้ เราลมื เกบ็ เกย่ี วตน้ ออกมาในขณะที่ต้นยังอ่อนๆ เราก็สามารถปล่อยต้น ให้เลื้อยทอดยอด แล้วค่อยเก็บมาท�ำอาหารอย่างอื่น แทนทจี่ ะเปน็ ผดั ผกั บงุ้ ไฟแดง เชน่ อาจนำ� มาทำ� แกงสม้ แกงหมูเทโพ ซึ่งแกงเหล่าน้ีใช้ผักบุ้งแก่จะอร่อยกว่า ผกั บุ้งยอดออ่ น 64 | สวนอ่มิ ใจ...บ้านอ่ิมสุข

ผกั ทใ่ี ช้เปน็ ไมค้ ลมุ ดิน ผักเล้ือย เช่น สะระแหน่ มันเทศประดับ เนียมหูเสือ และจิงจูฉ่าย หรือแก้วเมืองจีน นั้นมี ลักษณะนิสัยเป็นไม้เลื้อยคลุมดินได้ดี เนียมหูเสือ จงิ จฉู า่ ยหรอื แกว้ เมอื งจนี โตเรว็ พอประมาณ ชอบทร่ี ม่ รำ� ไร สว่ นมนั เทศประดบั นนั้ ชอบทแี่ ดดจดั และโตเรว็ มาก เพราะเป็นผักในกลุ่มเดียวกับผักบุ้ง เวลาปลูกแนะน�ำ ให้ตัดแต่งบ่อยๆ โดยการเด็ดยอดออก ไม่ควรให้ ปลอ่ ยเลอื้ ยจนรก ซง่ึ จะกลายเปน็ แหลง่ สะสมโรคแมลง ในสวนของเราได้ ข้อดีของมันเทศประดับคือมหี ลายสี ท้ังสีแดงเข้ม เขียวอ่อน และแบบใบด่างทั้งด่างเขียว และด่างแกมแดง ซ่ึงจะช่วยแต่งแต้มสีสันให้สวนครัว ของเราสวยไดไ้ มแ่ พก้ ารใชไ้ มป้ ระดบั อนื่ การใชป้ ระโยชน์ ของมนั เทศประดบั สามารถใชแ้ ทนผกั บงุ้ ไดเ้ ลยเพยี งแต่ ต้นจะไม่ออ่ นนมุ่ มากเท่าผกั บ้งุ เทา่ น้ัน ส�ำหรับสะระแหน่น้ันชอบท่ีร่มร�ำไร และเมื่อ ปลูกไปได้สวยงามสักระยะหนึ่งมักจะโทรม ดังนั้นถ้า ชอบสะระแหนม่ ากๆ ควรมกี ระบะสำ� หรบั ตดั ชำ� ขยายพนั ธ์ุ เปน็ ร่นุ ใหม่ 2-3 กระบะเพื่อปลกู ทดแทนซ่งึ จะท�ำใหม้ ี สะระแหนไ่ วใ้ ชง้ านไดต้ ลอดเวลา สว่ นตน้ เกา่ กส็ ามารถ นำ� มาตดั สว่ นทโ่ี ทรมออกแลว้ เตมิ ดนิ และเพม่ิ ปยุ๋ ลงไป รดน้�ำดแู ลสกั ประมาณ 1 เดือน ก็จะไดส้ ะระแหน่ฟูๆ สวยๆ เตม็ กระบะอกี ครง้ั ทำ� แบบนส้ี ลบั สบั เปลย่ี นกนั เราก็จะมีสะระแหน่สวยๆไดต้ ลอดปี (บน) จงิ จูฉ่าย (ล่าง) สะระแหน่ สวนอิม่ ใจ...บ้านอมิ่ สุข | 65

ผักท่ีเป็นไม้พุ่มยนื ตน้ ขนาดกลาง ผกั ทเี่ ปน็ ไมย้ นื ตน้ ทมี่ อี ายยุ นื นาน ถา้ ปลอ่ ยตาม มะกรูดสามารถปลูกลงแปลงได้ดี และส่วน ธรรมชาตติ น้ จะใหญพ่ อควร และตน้ อาจจะสงู จนทำ� ให้ มากเราใช้ใบมากกว่าผลดังนั้นจึงควรตัดยอดบ่อยๆ เก็บดอกผลได้ยากหรือไม่มีส่วนยอดอ่อนให้เราเอามา เพื่อให้แตกใบอ่อนซึ่งนอกจากจะได้ใบใหม่ที่งามแล้ว ใช้บริโภคได้ เราจึงควรตัดแต่งเพ่ือควบคุมทรงพุ่มให้ ยังเป็นการควบคุมทรงพุม่ ไปด้วยในตัวดว้ ย เล็กลง เช่น มะกรูด มะนาว ส้มจี๊ด ชะอม ผักหวาน บ้าน มะเพือง ตะลิงปลงิ แค เล็บครุฑ หม่อน และผกั ชะอม ผักหวานบ้าน เล็บครุฑ ปลูกเป็นกอ แตล่ ะชนดิ กม็ วี ธิ กี ารดแู ลใหต้ ดิ ดอกออกผลทตี่ า่ งกนั เชน่ มอี ายหุ ลายปี แตค่ วรตดั ยอดบอ่ ยๆ ซงึ่ นอกจากจะชว่ ย ควบคุมทรงพุ่มไม่ให้ใหญ่เกินไปแล้ว เรายังจะได้ มะนาว และส้มจ๊ีด ควรปลูกในกระบะหรือ ยอดอ่อนไวร้ ับประทานอยา่ งสมำ�่ เสมอด้วย กระถางขนาดกลาง เพราะพชื ในกลมุ่ นถี้ า้ ปลกู ลงแปลง และไดน้ ำ้� มากมกั ไมค่ อ่ ยออกดอก แตส่ ม้ จดี๊ จะออกดอก มะเฟอื งเปรย้ี วและตะลงิ ปลงิ เปน็ ไมพ้ มุ่ ทส่ี วย ง่ายกว่ามะนาวจึงอาจใช้แก้ขัดแทนมะนาวได้ใน และออกดอกตดิ ผลงา่ ย ผลมรี สเปรยี้ ว สามารถนำ� มา บางโอกาส และสามารถใชค้ น้ั ทำ� นำ้� ผลไมแ้ ทนนำ้� มะนาว ประกอบอาหารไดห้ ลายชนดิ ขอ้ เสยี ของไมผ้ ลสองชนดิ นี้ ไดด้ มี าก ถา้ มที ม่ี ากพอและชอบมะนาวมาก แนะนำ� ให้ คือในฤดูแล้งมักมีไรแดง หรือไรแดงเทียม มาเกาะดูด ปลูกมะนาวหลายพันธุ์ เพราะแต่ละพันธุ์จะออกดอก นำ้� เลย้ี งกนิ โดยเกาะอยใู่ ตแ้ ผน่ ใบ สงั เกตดจู ะเหน็ ใบมสี ซี ดี ไม่พร้อมกันท�ำให้เรามีมะนาวสดจากสวนใช้ได้นานๆ และหลุดร่วงมาก แมลงตัวน้ีระบาดมากในช่วงแล้ง หรือเลือกปลูกมะนาวที่ออกดอกติดผลง่ายและคั้นน�้ำ แตไ่ มค่ อ่ ยพบในฤดฝู นเพราะไมช่ อบความชน้ื ดงั นน้ั วธิ ี ไดต้ ง้ั แตผ่ ลยงั ออ่ น เชน่ มะนาวดา่ นเกวยี น หรอื มะนาว กันไว้ดีกว่าแก้คือในช่วงฤดูแล้งควรใช้สายยางฉีดน�้ำ น�้ำหอม ก็เป็นทางเลือกที่ดีส�ำหรับการปลูกมะนาวไว้ ใหท้ ัว่ ทรงพุม่ บ่อยๆ ก็จะลดปัญหาได้มากทเี ดยี ว บรโิ ภคเองในบ้านเรอื น ชะอม มะนาว มะกรูด 66 | สวนอมิ่ ใจ...บ้านอม่ิ สขุ

ผักท่มี ีลกั ษณะเปน็ กอมีหัวอยู่ใตด้ นิ ข่า เป็นผักท่ีมีต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน เหง้าจะ ตะไคร้ แตกแขนงอยใู่ ตด้ นิ มอี ายนุ านหลายปแี ละเจรญิ เตบิ โต เปน็ กอใหญไ่ ด้ การปลกู ขา่ นน้ั เมอ่ื เหงา้ เรม่ิ แกใ่ บทแ่ี ทง ที่เป็นเหง้ากลมๆด้านบนเอาไปช�ำในทรายหรือขุย ขน้ึ มาดา้ นบนจะเรม่ิ เหลอื งและแหง้ เราควรตดั ใบแหง้ ๆ มะพรา้ วใหแ้ ตกรากแล้วจึงนำ� ลงปลูกในดินตอ่ เหล่านั้นออกเพ่ือให้กอดูสะอาดและไม่รก เมื่อเหง้า แตกแขนงขา่ จะแทงหนอ่ ใหมข่ ้ึนมาเหนอื พน้ื ดนิ ซงึ่ โดย ตะไคร้ ทวั่ ไปหนอ่ ใหมน่ จี้ ะเจรญิ ออกมาดา้ นนอกๆ กอโดยรอบ ตะไคร้ปลูกง่ายมาก เพียงไปหาซื้อต้นตะไคร้ เมื่อจะขุดเหง้าขึ้นมาใช้งานนั้นให้เลือกตัดตรงส่วนที่มี จากตลาดสด เลอื กตน้ ทม่ี โี คนแขง็ ๆ ตดิ อยยู่ าวๆ นำ� มา หน่อใหม่แทงขึ้นมาซึ่งแนะน�ำให้เลือกหน่อท่ีเพ่ิงแทง ตัดยอดให้เหลือสูงจากโคนข้ึนมาสัก 2-3 นิ้ว น�ำไป พ้นดนิ เล็กน้อย โดยใช้ชะแลงหรอื มีดยาวๆ แทงลงไป ช�ำในกระถางที่ใส่ดินผสม รดน�้ำพอชื้นอย่าถึงกับแฉะ ในดินระหว่างหน่อใหม่กับหน่อเก่าแล้วงัดขึ้นจากดิน ใชเ้ วลาประมาณ 2 สปั ดาหก์ จ็ ะแตกรากแทงใบออกมา ก็จะได้หน่อข่าอ่อนๆซึ่งส่วนปลายยังมีสีชมพูอยู่ ก็สามารถน�ำไปปลูกลงแปลงได้ ตะไคร้ชอบที่แดดจัด โดยทวั่ ไปขา่ จะแตกหนอ่ ใหมไ่ ดด้ ชี ว่ งฤดฝู น แตใ่ นฤดแู ลง้ แต่ก็ทนร่มได้พอสมควร จึงอาจใช้ปลูกลงแปลงใน แมต้ น้ จะไมฟ่ บุ แหง้ ไปเหมอื นพวกขงิ และกระชาย แตจ่ ะ ที่โล่งหรือปลูกแซมข้างต้นไม้ใหญ่ได้ แต่ต้นจะไม่งาม ไมค่ อ่ ยมหี นอ่ ใหม่ แตถ่ า้ เราสามารถรดนำ�้ ใหส้ มำ่� เสมอ เท่าท่ีโล่งแจ้ง แม้ว่าตะไคร้จะปลูกแล้วแตกกออยู่ได้ ก็จะสามารถแทงหน่อใหม่ได้เรื่อยๆ การปลูกอาจหา นานหลายปี แตถ่ า้ อายมุ ากเกนิ 1 ปี ตน้ ทแ่ี ตกมาใหม่ ซื้อต้นพันธท์ุ ม่ี ีขายตามร้านต้นไมท้ ว่ั ไป หรอื อาจเลอื ก จะลอยขน้ึ มาเหนอื พนื้ ดนิ ตน้ จะไมง่ าม ควรรอ้ื ปลกู ใหม่ ซอ้ื ขา่ แกๆ่ จากทมี่ ขี ายในตลาดสด เลอื กทแ่ี งง่ แกๆ่ นำ� ดงั นน้ั ในการปลกู เพอื่ ใชง้ านจรงิ ๆ ควรปลกู สลบั กนั สกั มาชำ� ในทรายใหแ้ ตกรากกจ็ ะไดต้ น้ พนั ธไ์ุ วป้ ลกู ไดต้ อ่ ไป 2 กอ โดยเมอ่ื ปลกู กอแรกไปประมาณ 8 เดอื น กเ็ รมิ่ ปลกู กอท่ี 2 โดยแซะตน้ ทมี่ รี ากตดิ จากกอเดมิ ไปปลกู ลงดนิ ขิง กระชาย ขม้นิ ขาว ในทใ่ี หมไ่ ดเ้ ลยโดยไมต่ อ้ งชำ� ในกระถางกอ่ น แตถ่ า้ อยาก ผักหัวในกลุ่มนี้ ต้นจะเจริญได้ดีในช่วงฤดูฝน ปลูกที่เดิมเพื่อให้สวนสวย ก็ควรช�ำกอใหม่ในกระถาง และจะแหง้ ฟบุ ลงในชว่ งฤดแู ลง้ ประมาณเดอื นพฤศจกิ ายน กอ่ นลว่ งหนา้ สกั 2 เดอื น เมอ่ื เราขดุ กอเกา่ ทงิ้ กจ็ ะมกี อใหม่ ขณะทตี่ น้ ยงั ออ่ นๆ ในชว่ งฤดฝู น เราสามารถขดุ หวั ขนึ้ ทดแทนไดท้ นั ที ตะไครท้ ขี่ ดุ ออกนนั้ เราอาจนำ� มาแปรรปู มาใชง้ านได้ แตถ่ า้ ใชไ้ มห่ มดตน้ ทเ่ี หลอื คา้ งแปลงกป็ ลอ่ ย เป็นชาตะไคร้ไวช้ งด่ืมเองหรือแจกเพื่อนบ้านกไ็ ด้ ให้แก่จนต้นเริ่มแห้งแล้วจึงขุดหัวขึ้นมาจากดินน�ำมา วางผึ่งไว้ในที่ร่มแต่แห้งๆ ก็จะเก็บไว้ใช้งานได้อีกนาน ไม่แนะน�ำให้ทิ้งหัวค้างไว้ในดินเพราะหัวมักจะฝ่อไป หมด โดยเฉพาะขมน้ิ ขาว เมอ่ื จะปลกู ในฤดฝู นปตี อ่ ไป ก็ให้น�ำแง่งแก่ๆหรือถ้าเป็นกระชายให้ใช้เฉพาะส่วน สวนอิ่มใจ...บ้านอิ่มสขุ | 67

ผักที่เป็นไม้เล้อื ย ผักท่ีเป็นไม้เล้ือยสามารถน�ำมาปลูกข้ึนค้าง ใหส้ วยไดไ้ มแ่ พซ้ มุ้ ดอกไมอ้ นื่ ๆ ทเี ดยี ว แตงกวา แตงรา้ น บวบเหล่ียม บวบหอม บวบงู น้�ำเต้า ฟักเขียว ฟักทอง แตงโม มะระจีน มะระขี้นก ผักปลัง ต�ำลึง ถั่วฝักยาว ถั่วพู ชมจันทร์ อัญชัน ผักในกลุ่มฟัก ปลูกแล้วรับประทานไม่หมดก็ปล่อยให้ผลสุกแก่ คาต้น ก็จะมีสีสรรแปลกตาออกไป บางชนิดมีอายุ ยืนยาวปลูกคร้ังเดียวอยู่ได้นาน เช่น ผักปลัง อัญชัน และชมจันทร์ ส่วนแตงกวา แตงร้านมีอายุอยู่ ประมาณ 2-3 เดือน ช่วงที่ก�ำลังสวยอยู่ที่ 2 เดือน ส่วนกลุ่มบวบและน�้ำเต้ามักสวยประมาณช่วงเดือนที่ 2-3 ซง่ึ ผลกำ� ลงั ดก ผกั พวก บวบ แตงกวา และ มะระ ท่ีเรากินส่วนของผลอ่อนนี้แนะน�ำว่าให้พยายาม เกบ็ ผลออกจากตน้ ขณะทย่ี งั ออ่ นๆ เพราะถา้ ปลอ่ ยผล ทิ้งไว้ให้แก่จะให้ผลไม่ค่อยดก ถ้าทยอยเก็บออกผล ก็จะเกิดข้ึนมาใหม่ให้เราได้เก็บมากินได้นานข้ึน ผักที่ มีอายุยาวนานและโตเร็ว เช่น ผักปลัง ควรเด็ดยอด บอ่ ยๆ ไมเ่ ชน่ นน้ั จะรกมาก เสนห่ อ์ กี ประการหนงึ่ ของ ผกั เลอ้ื ยกลมุ่ นค้ี อื ดอกมสี สี รรและรปู รา่ งแตกตา่ งกนั มาก รวมทั้งมีชนิดที่ดอกบานตอนกลางวัน เช่น ฟักทอง อัญชัน มะระ น�้ำเต้า และท่ีดอกบานกลางคืน เช่น บวบเหลย่ี ม ชมจนั ทร์ ซง่ึ เหมาะกบั ครอบครวั ทส่ี มาชกิ มักอยู่พร้อมหน้ากันในเวลากลางคืน จะได้มีดอกไม้ สวยๆ ไว้ชื่นชมแถมยังน�ำมาปรุงอาหารได้อร่อยและ หลากหลายอกี ด้วย 68 | สวนอม่ิ ใจ...บ้านอ่มิ สขุ

บทที่ 6 ปยุ๋ และปยุ๋ วเิ ศษ ผศ.ดร. เสรมิ ศริ ิ จนั ทรเ์ ปรม สวนอม่ิ ใจ...บา้ นอม่ิ สุข | 69

ที่อธิบายมาทั้งหมดน้ันเป็นส่วนที่ผู้เขียนเล่า นอกจากนยี้ งั มปี ยุ๋ ทอ่ี ยากแนะนำ� ใหท้ ำ� ไวใ้ ชเ้ อง จากประสบการณ์ที่เคยท�ำสวนครัวมาหลายปี ที่ต้อง ที่บ้านคือปุ๋ยหมัก ท่ีต้องแนะน�ำเพราะเมื่อเราปลูกผัก เน้นมากๆ คอื ถ้าจะให้สวนครัวสวยตอ้ งตัดแต่งตลอด สวนครวั นน้ั เราตอ้ งตดั แตง่ บอ่ ยๆ นอกจากนเ้ี มอ่ื ถอนตน้ เวลา ซงึ่ นอกจากจะทำ� ใหไ้ ดย้ อดออ่ นสำ� หรบั บรโิ ภคแลว้ มาบริโภคก็จะมีของเหลืออยู่มากมายซึ่งเป็นส่วนที่แก่ ยังเป็นการควบคุมทรงพุ่มไม่ให้ใหญ่เกินไปหรือเลื้อย เกนิ รบั ประทานนน้ั เอง กง่ิ ใบทต่ี ดั ออกนถ้ี า้ ไมน่ ำ� มาทำ� อาละวาดไปท่ัวจนสวนรก นอกจากนี้ยังช่วยลดการ ปยุ๋ หมกั ไวใ้ ชป้ ระโยชนใ์ นบา้ นเศษซากพชื เหลา่ นน้ั กจ็ ะ สะสมโรคแมลงต่างๆอีกดว้ ย ซ่งึ แมว้ า่ เราจะไมเ่ ก็บมา กลบั กลายเปน็ ขยะสดเพม่ิ ปญั หาใหก้ บั เราไดอ้ กี ดงั นน้ั ปรุงอาหารก็ควรตัดออกอยา่ งสม�่ำเสมอ ภายหลงั การ จงึ ควรทำ� ปยุ๋ หมักไว้ใชแ้ บบง่ายๆในครวั เรอื น ตัดแต่งแต่ละคร้ังควรมีการพรวนดินและใส่ปุ๋ยเพ่ิม ให้กับแปลงผักของเรา ซ่ึงโดยท่ัวไปแล้วแนะน�ำให้ใช้ ปยุ๋ เมด็ สตู รเสมอ คอื N-P-K 15-15-15 หรอื 16-16-16 กจ็ ะชว่ ยเพมิ่ ธาตอุ าหารในดนิ ใหพ้ ชื ผกั ของเราดดู ดงึ มา ใชไ้ ดด้ ี ถา้ เปน็ ผกั กนิ ใบ เชน่ ผกั กาดตา่ งๆ แนะนำ� ใหใ้ ช้ ปยุ๋ ยเู รยี ประมาณ 1 ชอ้ นชา ละลายในบวั รดนำ้� ขนาด ประมาณ 5 ลิตร รดสัปดาห์ละครั้ง ผักก็จะมีใบงาม และต้นอวบนา่ รบั ประทาน โดยเฉพาะผักบงุ้ 70 | สวนอ่มิ ใจ...บ้านอ่ิมสขุ

วิธีการง่ายๆ ซึ่งขอแนะน�ำในการท�ำปุ๋ยหมัก เมอื่ เราใสเ่ ศษซากตา่ งๆ จนเตม็ หว่ งซเี มนตแ์ ลว้ ไว้ใช้เองในบ้าน คือ อาจใช้ห่วงซีเมนต์ขนาดกว้าง อาจหาซื้อหัวเช้ือปุ๋ยหมักโรยลงไปก่อนท่ีจะปิดไว้ให้ ประมาณ 80 เซนติเมตร ซึ่งหาซื้อได้ง่ายตามร้านค้า ยอ่ ยสลายตามธรรมชาติ ซงึ่ ใชเ้ วลาประมาณ 1-2 เดอื น วสั ดกุ อ่ สรา้ งทวั่ ไปมาวางลงในแปลงทพี่ น้ื เปน็ ดนิ โลง่ ๆ ระหวา่ งนน้ั เราอาจกลบั กองใหส้ ว่ นบนกลบั ลงไปดา้ นลา่ ง ควรเลอื กบรเิ วณทอ่ี ยหู่ ลงั บา้ น ลบั ตาคน และไมต่ ดิ กบั ทกุ เดอื นเพอื่ ใหย้ อ่ ยสลายไดด้ ขี นึ้ เศษซากเหลา่ นน้ั กจ็ ะ สว่ นซกั ลา้ ง เพอื่ ปอ้ งกนั ไมใ่ หน้ ำ�้ ซมึ เขา้ ในหว่ งซเี มนตไ์ ด้ ผพุ งั กลายเปน็ อนิ ทรยี วตั ถใุ หเ้ รานำ� กลบั มาใชบ้ ำ� รงุ ดนิ ได้ ถ้าได้บริเวณที่ได้รับแดดจัดยิ่งดี เมื่อวางห่วงซีเมนต์ โดยเศษท่ีเป็นชิ้นใหญ่ๆ สามารถน�ำไปคลุกเคล้ากับ ลงบนดนิ แลว้ เรากส็ ามารถทง้ิ เศษซากและสว่ นเหลอื ใช้ ดนิ โคนตน้ ไมผ้ ล สว่ นเศษขนาดเลก็ ๆ สามารถแยกมาไว้ จากพืชที่เราปลูกลงไปได้ ถ้ามีดินปลูกเก่าๆ ก็เททับ ใสใ่ นแปลงหรอื กระบะปลกู ผกั กจ็ ะชว่ ยใหด้ นิ รว่ นซยุ ขนึ้ ผสมลงไปได้ เศษกง่ิ ไมท้ เ่ี ปน็ ชน้ิ ใหญๆ่ กค็ วรตดั ใหเ้ ปน็ และหากปยุ๋ หมกั ของเรายงั ยอ่ ยสลายไมส่ มบรู ณ์ เมอื่ จะ ชิ้นเล็กลงพอที่จะใส่ในห่วงซีเมนต์ได้และเพื่อให้ นำ� ไปใชผ้ สมดนิ ปลกู พชื อาจตอ้ งรดปยุ๋ ยเู รยี เพอ่ื เพม่ิ ธาตุ ย่อยสลายได้ง่าย แม้กระท่ังผักต่างๆ เปลือกผลไม้ ไนโตรเจนให้อีกเล็กน้อย เพราะปุ๋ยที่หมักไม่สมบูรณ์ ทง้ั ทเ่ี ปน็ ชน้ิ เลก็ ๆ เชน่ เปลอื กสม้ เปลอื กมะนาว หรอื จะดึงธาตุไนโตรเจนไปใช้ ท�ำให้พืชขาดไนโตรเจนได้ ชน้ิ ใหญๆ่ เชน่ เปลอื กทเุ รยี น หรอื วสั ดอุ นิ ทรยี ท์ ย่ี อ่ ยสลาย แต่ถ้าเราเข้าใจสิ่งท่ีจะเกิดขึ้น เพียงเราเติมไนโตรเจน ไดง้ า่ ย เชน่ ใบตองหอ่ ขนมทป่ี กตเิ ปน็ ขยะเหลอื ทงิ้ เราก็ เพิ่มเข้าไป ต้นไม้ของเราก็จะไม่แสดงอาการใบเหลือง สามารถเทรวมลงไปในหว่ งซเี มนตน์ ไ้ี ด้ ในฤดแู ลง้ ไมม่ ฝี น เน่อื งจากขาดไนโตรเจนแลว้ ขยะอนิ ทรยี เ์ หลา่ นจี้ ะแหง้ เพราะแดดและผพุ งั กลายเปน็ อินทรียวัตถุให้เราเอากลับมาโรยแปลงปลูกต้นไม้เพื่อ บำ� รงุ ดนิ ไดอ้ กี แตท่ ต่ี อ้ งระวงั คอื ในชว่ งฤดฝู นทฝ่ี นตกชกุ ควรหาแผ่นสังกะสหี รอื แผน่ พลาสติกคลมุ ผิวหนา้ เพ่ือ ไมใ่ หน้ ำ�้ ฝนไหลลงไปมาก ซง่ึ จะมผี ลทำ� ใหเ้ ศษซากเนา่ และส่งกลนิ่ รบกวนได้ สวนอิ่มใจ...บา้ นอม่ิ สขุ | 71

การใชเ้ วลาวา่ งทำ�สวนปลกู ผกั ปลกู ตน้ ไมน้ อกจากจะทำ�ใหเ้ รา ไดอ้ อกกำ�ลงั กายทางออ้ มแลว้ ยงั ชว่ ยใหเ้ รามจี ติ ใจทสี่ งบนง่ิ มากขน้ึ มสี มาธดิ ี สขุ ภาพจติ ดี และเกดิ ความสขุ ตามมาโดยไมร่ ตู้ วั บา้ นทม่ี ี เด็กเล็กพ่อแม่สามารถใช้การปลูกผักเป็นเคร่ืองมือสอนให้เด็กใกล้ ชดิ ธรรมชาติและฝกึ ทกั ษะการใช้ชีวติ ได้ดี 72 | สวนอิ่มใจ...บา้ นอิ่มสุข

วิธีที่ใช้ได้ผลดีคือหาท่ีวางห่วงซีเมนต์แบบนี้ ผเู้ ขยี นมองวา่ ยงั เปน็ ประโยชนร์ อง ความปลอดภยั จาก ให้ได้สัก 2 ห่วงแล้วใช้งานสลับกัน เมื่อห่วงหนึ่งเต็ม สารปอ้ งกันกำ� จดั ศัตรูพชื ทตี่ ิดมากับผกั ทซ่ี ้ือจากตลาด ก็โรยหัวเช้ือแล้วคลุมผิวหน้าปิดไว้ แล้วทิ้งเศษซากใน นบั วา่ เปน็ ประโยชนอ์ ยา่ งแรกๆ ทผี่ เู้ ขยี นใหค้ วามสำ� คญั หว่ งอกี อนั หนง่ึ จนเตม็ กไ็ ปเปดิ หว่ งอนั แรกและเอาเศษ รองลงมาคือความสดใหม่ของพืชผัก ซึ่งเราจะได้ผัก ซากผุๆ ออกมาใช้งาน ก็จะมหี ว่ งวา่ งใหท้ ้งิ เศษซากได้ ทมี่ วี ติ ามนิ และแรธ่ าตตุ า่ งๆ อยา่ งสมบรู ณ์ รสชาตขิ อง ทดแทนอันที่เต็ม จากท่ีได้ลองท�ำเองที่บ้านพบว่า ผกั ทเี่ กบ็ จากตน้ สดๆ ใหมๆ่ นน้ั เมอ่ื นำ� มาปรงุ อาหาร หว่ งซเี มนตแ์ ตล่ ะหว่ งใชเ้ วลานานหลายเดอื นกวา่ จะเตม็ จะมีความหวานหอมต่างจากที่มีขายตามตลาดมาก เพราะซากพชื เมอ่ื แหง้ จะยบุ ตวั ลงมาก และไมแ่ นะนำ� ใหใ้ ช้ เช่ือหรือไม่ว่าอย่างเร็วท่ีสุดท่ีผักในตลาดจะใช้เวลา หว่ งแบบมกี น้ เพราะการวางครอบลงบนดนิ โดยตรงนน้ั นบั จากถกู ตดั จากตน้ เดนิ ทางมาถงึ ครวั ของเรานน้ั เกอื บ เมอ่ื เราทง้ิ เศษซากตา่ งๆลงไปไสเ้ ดอื นทอ่ี ยใู่ นดนิ จะมา 2 วนั เลยทเี ดยี ว ทเ่ี ราเคยคดิ วา่ “สด” คงตอ้ งคดิ กนั ใหม่ กนิ เศษซากเหลา่ นน้ั ทำ� ใหซ้ ากใบไมข้ องเราผเุ รว็ ยง่ิ ขนึ้ ย่ิงถ้าได้ลองชิมผักท่ีปลูกเองที่บ้านจะไม่อยากซ้ือผัก และไมเ่ หมน็ เนา่ และไสเ้ ดอื นกจ็ ะถา่ ยมลู ออกมาในกองนนั้ จากตลาดมากินทเี ดียว กลายเป็นปุ๋ยมูลไส้เดือนตามธรรมชาติที่เราท�ำได้เอง โดยไม่ต้องไปซื้ออีกด้วย เม่ือจะเอาปุ๋ยออกมาใช้ก็จับ นอกจากนี้ การใชเ้ วลาวา่ งทำ� สวนปลกู ผกั ปลกู ไส้เดือนโยนลงไปในกองที่ยังไม่ผุให้ไปช่วยย่อยต่อ ต้นไม้นอกจากจะท�ำให้เราได้ออกก�ำลังกายทางอ้อม ถ้าไมอ่ ยากจบั ไส้เดอื นกห็ าไมค้ ีบคีบออกก็ได้ แล้วยังช่วยให้เรามีจิตใจท่ีสงบนิ่งมากข้ึน มีสมาธิดี สขุ ภาพจติ ดี และเกดิ ความสขุ ตามมาโดยไมร่ ตู้ วั บา้ นทมี่ ี การทำ� กองปยุ๋ หมกั อยา่ งงา่ ยนจ้ี ะชว่ ยลดขยะสด เดก็ เลก็ พอ่ แมส่ ามารถใชก้ ารปลกู ผกั เปน็ เครอ่ื งมอื สอน ทเี่ ปน็ ของเหลอื ทงิ้ จากครวั เรอื นไดม้ าก ซงึ่ ถา้ ทกุ ๆ คน ให้เด็กใกล้ชิดธรรมชาติและฝึกทักษะการใช้ชีวิตได้ดี ที่พอจะทำ� ไดช้ ่วยกนั ทำ� คนละไมค้ นละมอื ปญั หาขยะ การท่ีเดก็ ๆ ได้ลงมอื ทำ� ตง้ั แตเ่ รมิ่ ปลกู และเฝา้ ดแู ลผกั ในเมืองใหญ่ก็จะลดลงมาก ที่บ้านของผู้เขียนได้ท�ำ ปุ๋ยหมักใช้เองแบบนี้มาโดยตลอด ผลที่เห็นได้ชัดเจน คือขยะสดของที่บ้านมีน้อยมาก และยังได้ปุ๋ยหมัก ไว้ใช้เองโดยไม่ต้องเสียเงินไปซื้อ ผู้เขียนจึงมักเรียก ปุ๋ยแบบน้ีว่า “ปุ๋ยวิเศษ” น่ันเอง เพราะนอกจากจะ ชว่ ยเราลดคา่ ใชจ้ า่ ยแลว้ ยงั ชว่ ยลดขยะทเ่ี ปน็ ผลเสยี ตอ่ สภาพแวดลอ้ มอีกด้วย พดู ถงึ “ปยุ๋ วเิ ศษ” สำ� หรบั บำ� รงุ ดนิ บำ� รงุ พชื กนั แลว้ ก็อดไม่ได้ที่จะต้องพูดถึง “ปุ๋ยวิเศษ” อีกรูปแบบหนึ่ง ซึ่งผู้เขียนขอเรียกว่าเป็น “ปุ๋ยบ�ำรุงคน” เพราะถ้าเรา ท�ำสวนครัวปลูกผักเองท่ีบ้านนั้น เรื่องการประหยัด ค่าใช้จ่ายท่ีหลายๆ คนคิดถึงเป็นอันดับต้นๆ น้ัน สวนอมิ่ ใจ...บา้ นอ่มิ สุข | 73

ตั้งแต่ต้นกล้าจนถึงระยะที่น�ำมากินได้ช่วยฝึกความ จากน้�ำพักน�้ำแรง ได้สุขภาพจิตที่ดีจากมิตรภาพของ อดทน ไม่ท�ำงานแบบฉาบฉวย และรู้จักการรอคอย เพอื่ นบา้ น ตามมาดว้ ยการดแู ลเออื้ อาทรซงึ่ กนั และกนั การเกบ็ ผกั จากสวนทปี่ ลกู เองกบั มอื มาปรงุ อาหารงา่ ยๆ สังคมก็จะน่าอยู่ขึ้น คงดีไม่น้อยที่เราจะมีตะกร้าหรือ ก็ช่วยสร้างความภาคภูมิใจในความส�ำเร็จให้กับเด็กๆ กระเชา้ พชื ผกั ทเ่ี ราปลกู เองไวเ้ ปน็ ของขวญั ปใี หมใ่ หก้ บั ได้ดี ดังน้นั การปลกู ผักสวนครวั ในบา้ นจงึ ได้ประโยชน์ คนทเี่ รารกั เหน็ ไหมคะ ประโยชนข์ องสวนครวั ในบา้ น ทางอ้อมถึงสุขภาพจิตไม่ย่ิงหย่อนไปกว่าประโยชน์ มากมายขนาดน้ี คงตอ้ งเรยี กสวนครวั แสนสวยของเรา ทางตรงที่มีต่อสุขภาพกาย เนื่องจากได้กินของดีและ วา่ เปน็ “ปุย๋ วเิ ศษ บ�ำรงุ คน” กนั แลว้ ละคะ่ ปลอดภยั อกี ด้วย อ่านมาถึงตรงนี้ ผู้อ่านคงรู้สึกอยากปลูกผัก นอกจากนถี้ า้ จะใหส้ วนครวั สวยตลอดเวลาตอ้ ง กนั ขน้ึ บา้ งแลว้ ไอเดยี “สวนอม่ิ ใจ...บา้ นอม่ิ สขุ ” ทำ� ได้ ตัดแต่งตลอดเวลา ซ่ึงนอกจากจะท�ำให้ได้ยอดอ่อน จริงค่ะ ไม่ยากอย่างที่คิด เพียงแต่ควรเริ่มจาก เลือก ส�ำหรับบริโภคแล้ว ยังเป็นการควบคุมทรงพุ่มไม่ให้ ให้เป็น-เลือกให้ถูก-ปลูกท่ีใช่ เพ่ือสร้างแรงบันดาลใจ ใหญเ่ กนิ ไปหรอื เลอื้ ยอาละวาดไปทวั่ นอกจากนยี้ งั ชว่ ย ในการเริ่มต้น แค่นับความสดใหม่และความปลอดภัย ลดการสะสมโรคแมลงตา่ งๆอกี ดว้ ย ซง่ึ แมว้ า่ เราจะไม่ จากสารเคมีต่างๆ ก็เป็นเรื่องที่เกินคุ้มอยู่แล้ว ยิ่งได้ เกบ็ มาปรุงอาหารก็ควรตดั ออกอยา่ งสม่�ำเสมอ ดังนนั้ ความภาคภูมิใจและสายสัมพันธ์ในครอบครัวและ เมอื่ ทำ� สวนครวั ไปไดส้ กั ระยะหนง่ึ เราจะเรม่ิ มีผลผลติ มิตรภาพของเพ่ือนบ้านท่ีแน่นแฟ้นย่ิงข้ึน ผัดผักบุ้ง ออกแจกจา่ ยเพอ่ื นบา้ น ซงึ่ จะชว่ ยสรา้ งสมั พนั ธภาพทด่ี ี ไฟแดงจากผักบุ้งที่เราปลูกเองกับมือคงอร่อยกว่า ใหก้ บั ผคู้ นทอ่ี าศยั อยใู่ นสงั คมเมอื ง การแบง่ ปนั เพอ่ื นบา้ น ผักบ้งุ ไฟแดงรา้ นเด็ดท่ีไหนๆ แน่นอนคะ่ ชว่ ยทำ� ใหเ้ ดก็ ๆ รจู้ กั การเออ้ื เฟอ้ื เผอื่ แผ่ สรา้ งความรสู้ กึ ภาคภูมใิ จใหท้ งั้ เด็กและผู้ใหญเ่ พราะเป็นของฝากท่ีมา 74 | สวนอ่มิ ใจ...บ้านอมิ่ สขุ

บทที่ 7 พชื พรรณแหง่ ชวี ติ จากสวนครวั ...สสู่ มนุ ไพร สวนอ่ิมใจ...บา้ นอม่ิ สขุ | 75

เม่ืออ่านมาถึงบทน้ี ผู้อ่านคงมีก�ำลังใจจากการได้รับความรู้ตั้งแต่การวางผังสวน ไปจนถึงการปลูก เรียกได้ว่าครบกระบวนการสร้างสวนสวยกินได้ ท่ีไม่ยากอย่างที่เคยคิด ข้อมูลในบทนี้จะท�ำให้ผู้อ่านมีก�ำลังใจมากยิ่งข้ึน ที่ได้รู้ว่า พืชสวนครัวหลายประเภทท่ีเรา คนุ้ เคย นอกจากเปน็ อาหารทอี่ ดุ มดว้ ยคณุ คา่ แลว้ ยงั เปน็ สมนุ ไพรทรี่ กั ษาโรคภยั ตา่ งๆ ไดอ้ ยา่ ง นา่ อศั จรรย์ พชื ผกั สวนครวั หลากหลายประเภท จงึ เปน็ อาหารและเปน็ ยาทส่ี รา้ งคณุ ประโยชน์ มหาศาลใหก้ ับมวลมนษุ ยม์ าตั้งแตโ่ บราณกาล ประเภทของพชื ผกั สมนุ ไพรทจี่ ะกลา่ วถงึ ในบทนี้ ไดเ้ ลอื กสรรพนั ธพุ์ ชื ทเ่ี ราเหน็ อยทู่ วั่ ไป ในชีวิตประจ�ำวัน และการน�ำมาปรุงเป็นยารักษา เป็นวิธีการง่ายๆที่ทุกคนท�ำได้ ไม่ยุ่งยาก ซบั ซอ้ น โดยขอ้ มลู ในบทนไ้ี ดร้ บั การอนเุ คราะหข์ อ้ มลู จากศนู ยก์ ารเรยี นรกู้ ารดแู ลสขุ ภาพภาค ประชาชน ด้านการแพทย์แผนไทย อภัยภูเบศร ซ่ึงหากผู้อ่านมีความสนใจต้องการทราบ ข้อมูลประเภทของพืชสมุนไพรเพิ่มเติม สามารถหาความรู้ได้ที่ www.abhaiherp.com หรือ www.facebook.com/abhaiherb 76 | สวนอมิ่ ใจ...บ้านอ่มิ สขุ

กระเทยี ม สรรพคุณเด่นๆ ของกระเทยี ม คือ ลดโคเลส- เตอรอล ลดการแขง็ ตวั ของเลอื ด ลดความดนั ลดระดบั สรรพคุณ ไรเ้ ทียมทาน นำ�้ ตาลในเลอื ด ลดการปวดเกรง็ ฆา่ เชอื้ แบคทเี รยี เชอื้ รา เปน็ สมนุ ไพรทม่ี เี รอ่ื งราวอยแู่ ทบทกุ วฒั นธรรม ไวรัส ต้านมะเร็ง นอกจากนี้ยังมีฤทธ์ิก�ำจัดพิษโลหะ หนกั ไดใ้ นหนูทดลอง เป็นทั้งเครื่องเทศ เคร่ืองราง ยา มีความเช่ือว่ามีพลัง วธิ กี ารใช้ประโยน์ ปอ้ งกันภูตผีปีศาจ โรคร้าย หรอื โชคร้ายต่างๆ ได้ • แนะนำ� รบั ประทานกระเทยี มสดวนั ละประมาณ กระเทียมในวิถีชีวิตคนไทย เป็นเครื่องเทศ ครง่ึ ขดี แบง่ กนิ 3 เวลาได้ และรบั ประทานพรอ้ มอาหาร เรยี กไดว้ า่ ขาดกันไม่ได้เลยทีเดียว นอกจากน้ยี ังเช่ือว่า ประเภทโปรตนี หรอื รบั ประทานวนั ละประมาณ 2 กลบี กระเทียมเป็นยากระตุ้นก�ำหนัด กระเทียมโทนดอง เล็กๆ ตอ่ มอ้ื น�ำ้ ผ้ึงจึงเป็นของคบู่ า้ นคนไทยในอดีต • ควรบดกระเทยี มสดละเอยี ดเพอื่ ใหส้ าร alliin ในทางยา กระเทยี มเปน็ สมนุ ไพรรสรอ้ น บำ� รงุ เปล่ยี นเป็นสารออกฤทธ์ิ allicin อยา่ งเตม็ ท่ี ไฟธาตุ บ�ำรุงกำ� ลัง จงึ ช่วยในโรคทเี่ กี่ยวกับการกำ� เรบิ ของลม เช่น ท้องอืด ทอ้ งเฟ้อ มลี มในท้อง ปวดเม่ือย • บางทา่ นอาจแพก้ ระเทยี ม มที ง้ั อาการแพท้ าง มือเท้าตาย เคลื่อนไหวไม่สะดวก ลดการก�ำเริบของ ผิวหนัง หอบหืด ผู้แพ้ละอองเกสรดอกไม้มีโอกาสแพ้ น�้ำหรือเสมหะ เช่น หอบหืด ไอมีเสมหะ อาการบวม กระเทียมมากกว่าคนปกติ มีงานวิจัยพบว่า กระเทียมช่วยกระตุ้นนำ�้ ย่อย ผู้ป่วย ท่ีมนี �้ำย่อยในกระเพาะอาหารน้อยหรอื ระบบย่อยไม่ดี • ระวังการรับประทาน “กระเทียม” ร่วมกับ ควรกนิ กระเทยี มประจำ� จะทำ� ใหด้ ขี น้ึ และมแี นวโนม้ วา่ ยาตา้ นการแข็งตัวของเลือด เนื่องจากจะเสริมฤทธิก์ ัน กระเทียมจะมีคุณสมบัติต้านมะเร็งกระเพาะอาหาร ไดอ้ ีกด้วย • หากรบั ประทานกระเทยี มประจำ� กอ่ นเขา้ รบั การผา่ ตดั ควรแจ้งใหแ้ พทย์ทราบ กระเทียมก�ำจัดเชื้อโรคท่ีเป็นพิษ คนไทยน�ำ กระเทียมมาใส่เนื้อสดๆเพ่ือฆ่าเชื้อโรคร้าย แต่เหลือ • ผทู้ ม่ี ธี าตรุ อ้ น กระเพาะอาหารเปน็ แผลหรอื แบคทีเรียที่ช่วยในระบบการย่อยไว้ (โปรไบโอติกส์) อักเสบเรื้อรัง กรดในกระเพาะมากเกินไป ไม่ควรกิน เป็นถนอมอาหารอีกวธิ ีหน่ึง หรือกนิ ได้เล็กน้อย • ดบั กลน่ิ กระเทยี มโดยการเคย้ี วใบชา หรอื ใช้ นำ�้ ชาแกๆ่ บ้วนปาก • กระเทียมดอง ท�ำให้สามารถกินกระเทียม ได้ง่ายขึน้ มีสาร S-allycysteine ออกฤทธิแ์ ทน allicin กระเทยี มเปน็ พนกั งานทำ� ความสะอาดเสน้ เลอื ด ชั้นเยี่ยม ป้องกันไขมันสะสมในหลอดเลือด ซึ่งเป็น สาเหตุของโรคหวั ใจและหลอดเลือด สวนอิ่มใจ...บา้ นอมิ่ สขุ | 77

ขิง มหาโอสถเลอื ดลม ขิงเปน็ สมุนไพรรสเผด็ รอ้ นบำ� รุงไฟธาตดุ ีทีส่ ุด ชนดิ หนง่ึ ทงั้ กลน่ิ ดี รสดี ไมเ่ ผด็ รอ้ นเกนิ ไป ใชท้ ำ� อาหาร คาวหวานได้สารพัด ขงิ เปน็ ยาขบั ลม แกจ้ กุ เสยี ดทอ้ งอดื เฟอ้ เพราะ มีน้�ำมันหอมระเหย ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของ กระเพาะและล�ำไส้ เพ่ิมการหลั่งน�้ำดี ท�ำให้การย่อย ดีข้ึน สมัยก่อนมีการใช้ขิงแก้เมารถมาเรือมานานแล้ว โดยก่อนเดินทางผู้ใหญ่จะต้มน�้ำขิงให้กินก่อนเดินทาง หรืออมขงิ ไว้ อาการเมารถเมาเรือก็จะน้อยลง อาการคลื่นไส้อาเจียน ทางแผนไทยมองว่า สัมพันธ์กับการเกิดมะเร็งในกระเพาะอาหารและ เกดิ การทล่ี มแปรปรวนทำ� ใหเ้ กดิ ความไมส่ บายทง้ั กาย ล�ำไส้ใหญ่ มีฤทธิ์ต้านมะเร็ง ต้านอนุมูลอิสระ ชะลอ และใจ ทรมานเปน็ อยา่ งมากเชน่ ในคณุ แมต่ งั้ ครรภ์ การ ความแก่ ปอ้ งกันสมองเส่ือมอกี ดว้ ย ใช้ยาแผนปัจจุบันก็อาจส่งผลข้างเคียงได้ เช่นในอดีต บทเรียนจากยาแก้แพ้ท้อง ทาลิโดไมด์ เคยท�ำให้เด็ก ตำ�รับยาจากขิง ทว่ั โลกพกิ ารมาแลว้ ปจั จบุ นั มรี ายงานศกึ ษาวจิ ยั ในคน ยาปอ้ งกันอาเจียน พบว่า ขิง มีสรรพคุณป้องกันการอาเจียนจากการ • ขิงสด 30 กรัม หรือประมาณ 7 แว่น เคลื่อนไหว เช่น การเมารถเมาเรือ การคลื่นไส้หลัง การผา่ ตดั ปอ้ งกนั และบรรเทาอาเจยี นในหญงิ ตง้ั ครรภ์ สับให้ละเอียด ต้มด่ืมขณะท้องว่างหรือก่อนเดินทาง หรอื ในผูป้ ่วยเคมีบำ� บดั ครง่ึ ช่ัวโมง หรอื อมขิงเมอ่ื มีอาการ มีรายงานศึกษาขิงช่วยเพิ่มการเผาผลาญ ยาแกส้ ะอกึ เหมาะกบั คนเจา้ เนอ้ื อว้ นงา่ ย มคี วามรอ้ นชว่ ยลดการ • ขงิ ฝนกับสมอไทย นำ� มาดืม่ กับน้�ำร้อน กำ� เรบิ ของเสมหะและลมพบมากในโรคหวดั ไอ หอบหดื ยาแก้ท้องอดื ปวดท้อง อาหารไมย่ ่อย งานวจิ ยั ใหมข่ องขงิ พบมฤี ทธแิ์ กป้ วด แกอ้ กั เสบ • กนิ นำ้� ขงิ ชาขงิ แคปซูลขงิ ยบั ยง้ั การเจรญิ ของเชอ้ื Helicobacter pylori (H. pyluri) • ใช้ขิงแห้ง ร่วมกับข่าหรือเทียนขาว เกลือ 19 สายพันธุ์ รวมทั้งสายพันธุ์ cagA+ ซึ่งมีความ สนิ เธาว์ นำ� ยานำ้� หนกั เทา่ กนั ตำ� ผงละเอยี ด กนิ ครง้ั ละ ประมาณ 1 ชอ้ นชากบั น�้ำร้อนหรือน้�ำผึง้ 78 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอมิ่ สขุ

ขา่ ใช้ข่า รกั ษาอาการจุกแน่นท้อง • ใชข้ า่ เหงา้ สด 5 กรมั หรอื แหง้ 2 กรมั ตม้ กบั กแ็ รงทั้งเปน็ ยาและอาหาร นำ�้ 3 แก้วให้เดือด15 นาที แลว้ จบิ ด่ืมเมมิ่ื ีอาการ จดั เปน็ สมนุ ไพรใกลต้ วั ประเภทหวั เหงา้ ทท่ี กุ บา้ น รักษา กลากเกลอื้ น นำ� มาประกอบอาหาร และบา้ งกใ็ ชท้ ำ� ยา ใครจะทราบ • เอาหัวข่าแก่ๆ ล้างให้สะอาดฝานเป็นแว่น บ้างว่า “ข่า” มีฤทธ์ิและสรรพคุณทางยาที่ดีมากมาย บางๆ หรือทุบพอแตก น�ำไปแช่เหล้าขาวทิ้งไว้ 1 คืน โดยมีการทดสอบฤทธ์ิทางเภสัชวิทยา พบว่า ข่า ทำ� ความสะอาดขดั ถบู รเิ วณทเ่ี ปน็ จนพอแดง และแสบ มีฤทธ์ดิ งั น้ี จากนั้นเอาข่าที่แช่ไว้มาทาจะรู้สึกแสบๆ เย็นๆ ทา 2 เวลา เช้าและเย็นหลังอาบน�้ำทุกวัน ประมาณ 2 • ฤทธ์ิลดการบบี ตวั ของล�ำไส้ สัปดาห์ เกลือ้ นจะจางลงและหายไปในท่สี ดุ • ฤทธขิ์ บั นำ�้ ดี (eugenol) จงึ ชว่ ยยอ่ ยอาหารได้ • ฤทธขิ์ บั ลม (นำ�้ มนั หอมระเหยชว่ ยขบั ลมได)้ • ฤทธล์ิ ดการอกั เสบ • ฤทธย์ิ ับยัง้ แผลในกระเพาะอาหาร • ฤทธิ์ฆา่ เช้อื แบคทีเรยี • ฤทธิ์ฆ่าเชื้อรา • รกั ษากลากเกลื้อนได้ดี ดงั นน้ั จงึ มตี ำ� รบั ยาไทยทม่ี ขี า่ เปน็ สว่ นประกอบ ในตำ� รบั รวมถงึ ผลติ ภณั ฑข์ องอภยั ภเู บศร กม็ ี “สเปรยข์ า่ ” เพื่อใช้ฉีดเท้า ช่วยผ่อนคลายความเมื่อยล้า เพ่ิมการ ไหลเวยี น ฆา่ เชอื้ ราแบคทเี รยี ลดกลน่ิ อบั ชน้ื ของเทา้ ไดด้ ี แต่หากเราต้องการน�ำข่ามารักษาอาการ โดยท�ำเอง ขอยกวธิ กี ารใชป้ ระโยชน์จากขา่ ง่ายๆ ดงั น้ี สวนอ่ิมใจ...บา้ นอิ่มสขุ | 79

พรกิ สาระส�ำคัญในพริกชนิดนี้มีสรรพคุณท�ำให้ หลอดเลอื ดบรเิ วณนน้ั ขยายตวั ทำ� ใหป้ ลายประสาทอนุ่ ความเผด็ รอ้ นท่ีต้องมที กุ บ้าน และมฤี ทธทิ์ ท่ี ำ� ใหส้ ารชนดิ หนง่ึ ทเ่ี รยี กวา่ สาร P (สาร P ให้ประโยชน์ทั้งการรับประทานและเป็นยา มีผลทำ� ให้เกดิ ความเจ็บปวด) ลดจ�ำนวนลง ภายนอก กนิ ชว่ ยแกท้ อ้ งอดื เฟอ้ รา่ งกายอบอนุ่ แกห้ วดั นอกจากนี้ยังมีผลการศึกษาพบว่า ครีมพริก ใช้ภายนอกชว่ ยลดอาการปวดข้อที่ดี ในปัจจบุ ันพบวา่ มคี วามสามารถแกป้ วดในโรคขอ้ อกั เสบและรมู าตอยด์ มกี ารใชย้ ากลมุ่ NSAIDs เพอ่ื ลดอาการอกั เสบ อาการ ไดด้ ี และมคี วามปลอดภยั สามารถใชเ้ ปน็ ทางเลอื กใน ปวดตามขอ้ กนั อยา่ งแพรห่ ลาย แนน่ อนวา่ ผลการรกั ษา การรักษาอาการปวดข้อส�ำหรับคนที่กลัวผลข้างเคียง ของยากลมุ่ น้ี ทำ� ใหอ้ าการปวดดขี น้ึ อกั เสบลดลงไดเ้ ปน็ การใชย้ าแผนปัจจบุ ัน อย่างดี แต่จะมีก่ีคนท่ีตระหนักถึงผลร้ายต่อไตอย่าง ฉกาจฉกรรจ์ โดยเฉพาะคนทม่ี โี รคเรอ้ื รงั เชน่ เบาหวาน ในปจั จบุ นั มเี จลพรกิ วางขายตามทอ้ งตลาด แต่ ความดันโลหิตสูง ยิ่งมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะ ทุกทา่ นสามารถท�ำง่ายๆไดเ้ องที่บ้าน ไตวายสูงกว่าปกติ ดังนั้นถ้าต้องใช้ยาแก้ปวดข้อ ต้อง ระมดั ระวงั ไตเป็นพเิ ศษ • ใช้ผงพริก(พริกป่น) วาสลิน แป้งหมี่ ใน อัตราส่วน 2:3:1 ทางเลือกในการใช้สมุนไพรเพ่ือดูแลอาการ ปวดข้อ ข้ออักเสบนั้น หลายท่านอาจนึกไม่ถึงว่า • เติมเหล้าจ�ำนวนพอสมควร คนให้เข้ากัน สมุนไพรเมด็ กระจิ๋วนี้ชว่ ยทา่ นได้ ตีจนเปน็ ครีม “พรกิ ”เปน็ ยาจากธรรมชาตทิ ม่ี ฤี ทธแ์ิ กป้ วดขอ้ • เวลาใช้ให้ทาบนกระดาษแก้ว (ทาบบางๆ แกข้ อ้ อกั เสบ มกี ารศกึ ษาวจิ ยั คน้ ควา้ ถงึ คณุ สมบตั ขิ อง เพียงขนาดเท่าเม็ดถั่วเขียว) จากนั้นน�ำไปปิดบริเวณ สาร Capsaicin ซึ่งพบมาก มีการพัฒนาข้ึนมาใน ที่ปวด อาจใช้พลาสเตอรป์ ิดโดยรอบอีกที รูปแบบเจลเพ่อื รกั ษาอาการดงั กลา่ วโดยเฉพาะ จากผลการศึกษาพบว่า หลังจากทาภายใน หน่ึงชั่วโมงจะให้ความรู้สึกแสบร้อนบริเวณท่ีพอกยา อาจอยู่นานถึงสองช่ัวโมง ควรใช้วันละ 1 คร้ัง/วัน หากบางรายมอี าการรอ้ นแสบแดงหรอื อกั เสบบวมแดง ให้หยุดใช้และทาโลช่ันทับ เพื่อลดความร้อนของพริก ไมค่ วรใชน้ ้�ำล้างเพราะจะท�ำใหแ้ สบรอ้ นขึ้นได้ ท่านท่มี ีอาการปวดข้อ เป็นประจำ� ปวดเร้อื รัง โดยทไี่ มม่ อี าการอกั เสบบวมแดงรอ้ นอยู่ และไมแ่ พพ้ รกิ ลองเลอื กใชค้ รมี พรกิ เจลพรกิ เปน็ อกี ทางเลอื กในการ บรรเทาอาการปวด เพื่อลดการใช้ยาแก้ปวดและลด ภาวะเส่ยี งต่อการเกิดโรคไตได้อีกทางหน่ึง 80 | สวนอมิ่ ใจ...บา้ นอิม่ สขุ

มะเขอื เทศ สวยเปลง่ ปลัง่ จากภายในสภู่ ายนอก ดูจะป็นกระแสที่มาแรงในกลุ่มคนวัยรุ่น อย่างไรก็ตามการรับประทานมะเขือเทศ วัยท�ำงานท่ีต้องการมีผิวสวย โดยเฉพาะตามเว็บไซด์ เป็นเพียงวิธีการหน่ึงท่ีจะลดความเส่ียงของผิวหนัง ดังๆ ท่ีมีการรีวิวผลการด่ืมน้�ำมะเขือเทศ แล้วท�ำให้ ถูกท�ำลายจากความร้อนของแสงแดด การทาครีม ผิวขาวใสข้ึน มะเขือเทศประกอบด้วยวิตามินและแร่ กนั แดดยงั คงมคี วามจำ� เปน็ ตอ้ งใชค้ วบคกู่ นั ไปเพอ่ื เสรมิ ธาตุหลายชนิด โดยเฉพาะวิตามินเอและวิตามินซีท่ี ประสิทธิภาพในการป้องกันแสงแดดให้ดีที่สุด ควบคู่ พบมาก ซึ่งวิตามินท้ังสองชนิดน้ีมีส่วนส�ำคัญในการ กับการปฏิบัติตัวคือ หลีกเล่ียงแสงแดด โดยเฉพาะ เสริมสร้างและบ�ำรุงผิวให้แข็งแรง แต่สารส�ำคัญใน ชว่ ง 10.00-16.00 น. เปน็ ชว่ งที่แดดแรง หรือสวมใส่ มะเขือเทศที่น่าสนใจมากกว่าวิตามินในมะเขือเทศคือ อุปกรณ์ป้องกันแสงแดด หากจ�ำเป็นต้องออกแดด สารไลโคปีน ซึ่งเป็นสารตัวหน่ึงในกลุ่มแคโรทีนอยด์ เพราะแสงแดดเป็นตัวการส�ำคัญท่ีท�ำให้เกิดปัญหา ทพ่ี บมากในมะเขอื เทศ (นอกจากนย้ี งั พบสารไลโคปนี ผวิ แก่กอ่ นวยั ผวิ หมองคลำ�้ ฝา้ กระ จุดดา่ งด�ำได้ ปรมิ าณมากกว่ามะเขือเทศ ทเ่ี ยอื่ หุม้ เมล็ดฟกั ขา้ ว) สรปุ คอื การทานนำ�้ มะเขอื เทศวนั ละประมาณ มกี ารศกึ ษาวจิ ยั วา่ การรบั ประทานซอสมะเขอื เทศ 1 กล่อง ต่อเนื่อง 10 สปั ดาห์ขึน้ ไป จะช่วยใหผ้ วิ หนัง วันละ 48-55 กรัม หรือประมาณ 3 ช้อนโต๊ะ (หรือ ทนทานกบั แสงแดด อนั เปน็ ศตั รตู วั รา้ ยของผวิ ได้ และ ด่ืมเป็นน�้ำมะเขือเทศวันละ 250 ซีซี ) ต่อเนื่องกัน ทำ� ใหผ้ วิ หนงั ยดื หยนุ่ ขน้ึ จากการสรา้ งสาร procollagen อย่างน้อย 10 สัปดาห์ขึ้นไป จะช่วยเพ่ิมปริมาณสาร ใต้ผิวหนัง แคโรทนี อยด์ในผิวหนงั และมอี าการแดงหลงั จากโดน แสงแดดนอ้ ยกวา่ กลมุ่ ทไี่ มท่ านซอสมะเขอื เทศ ถงึ 33% นอกจากน้ียงั พบว่ากล่มุ ท่ที านมะเขอื เทศ แสงแดดจะ ท�ำลายโมเลกุลของ DNA ของผิวหนังน้อยกว่ากลุ่ม ท่ีไม่ได้ทาน และมีการสร้าง procollagen ใต้ผิวหนัง มากกว่ากลุ่มที่ไม่ได้ทาน โดยปริมาณไลโคปีนของ มะเขือเทศที่ผ่านความร้อนจะมีปริมาณมากกว่าใน ผลสด สวนอมิ่ ใจ...บ้านอม่ิ สุข | 81

กะเพรา ผกั คุน้ เคยท่ีมากด้วยคุณคา่ ท้องอืดเป็นอาการที่บ่งบอกถึงความอ่อนแอ ของระบบการย่อยอาหาร เปน็ ความหยอ่ นของธาตไุ ฟ ที่ท�ำหน้าท่ีในการย่อยอาหาร อาจเกิดจากพฤติกรรม ท่ีชอบกินของเย็น อยู่ในท่ีเย็น กินอาหารย่อยยาก กินมากเกินไป หรอื มีวยั สูงขึ้น กะเพราเปน็ ยาธาตขุ า้ งครวั ทค่ี นไทยใชใ้ นการ ใบกะเพราหลังคลอดบตุ ร เพ่ือขบั ลมและบ�ำรงุ ธาตใุ ห้ แกอ้ าการทอ้ งอดื อดึ อดั แนน่ ทอ้ งในหลายรปู แบ ตงั้ แต่ เป็นปกติ ส�ำหรับงานวิจัยในปัจจุบันพบว่ากะเพรามี การกนิ สด ตำ� คน้ั นำ้� กนิ ตม้ กนิ ชงนำ�้ กนิ ตำ� กบั สมนุ ไพร ฤทธติ์ า้ นการเกดิ แผลกระเพาะอาหาร ลดการหลง่ั กรด ตัวอื่นกินเป็นยาหอมสด นอกจากนี้ กะเพรายังช่วย และมีฤทธล์ิ ดการบีบตัวของล�ำไส้ รักษาอาการปวดเกร็งจากอาหารไม่ย่อยได้อีกด้วย วธิ ที ำ� กะเพรายังเป็นทั้งอาหารและยาที่มีความ ใบและยอดกะเพรา 1 ก�ำมือ (25 กรัม) หรอื ปลอดภยั สงู มกี ารใชก้ ะเพราในเดก็ เลก็ ทที่ อ้ งอดื หลาย ขนาน เช่น ใช้ใบกะเพรา 20-30 ใบ ขยี้ด้วยฝ่ามือทั้ง ใบกะเพราแหง้ ประมาณหยบิ มอื (4 กรมั ) ตม้ เอานำ�้ ดม่ื 2 ขา้ ง จนนำ�้ กะเพราสดี ำ� ออกมา เอาฝา่ มอื ทมี่ นี ำ้� กะเพรา หรือใชใ้ บแห้งชงชาดื่ม ตดิ มอื อยู่ ปา้ ยทฝี่ า่ มอื ฝา่ เทา้ หลงั และทอ้ งเดก็ ยกเวน้ เรอื่ งนา่ รู้ สะดือ เมื่อยาแห้งทาซ้�ำอีก 1-2 ครั้ง หรือยากะเพรา สะตุแก้ท้องอืดในเด็กทารก ท�ำได้ง่ายๆ เพียงใช้ใบ • กะเพราในเมอื งไทยมี 2 ชนดิ คอื กะเพราแดง กะเพราวางแผ่ บนหมอ้ ดนิ หรอื กระทะ อยา่ วางซอ้ นกนั และกะเพราขาว กะเพราแดงกล่ินฉุนกว่า น้�ำมัน ตง้ั ไฟปานกลาง ปลอ่ ยใหใ้ บกะเพราไหมจ้ นหมดสเี ขยี ว หอมระเหยมากกว่า นิยมทำ� ยามากกวา่ อาหาร กลายเปน็ ถา่ นดำ� ปนนำ้� ตาล จากนนั้ บดใหล้ ะเอยี ด ผสม น้�ำผึ้งป้ายลิ้นเด็ก หรือใช้กะเพรา 7 ยอด ใส่น�้ำพอ • ใบกะเพรามฤี ทธไ์ิ ลย่ งุ ขยใ้ี บพอชำ้� ใหม้ กี ลน่ิ ทว่ มยา 1-2 แกว้ ตม้ ใหเ้ ดอื ดนาน 5 นาที ปอ้ นใหเ้ ดก็ วางใกล้ๆ ตวั ยงุ จะบนิ หนี จิบคร้ังละคร่ึงถึงหนึ่งช้อนชา ช่วยขับลม ท�ำให้ทารก ด้านระบบทางเดนิ อาหาร สบายท้อง ส�ำหรับขนาดการใช้กะเพราแก้ท้องอืดใน ผู้ใหญ่สามารถใช้ใบและยอดกะเพรา 1 ก�ำมือ (25 ต�ำรายาไทย ใช้ใบและยอดกระเพรา เป็นยา กรัม) หรอื ใบกะเพราแหง้ ประมาณหยิบมือ (4 กรัม) บ�ำรุงธาตุ ลดอาการท้องอืดเฟ้อ ขับลม แก้ปวดท้อง ต้มเอานำ้� ดื่ม หรอื ใช้ใบแหง้ ชงเปน็ ชากนิ ก็ได้ แก้อาการจุกเสียดในท้อง ท�ำให้เรอ แก้ท้องร่วง แก้ คล่ืนไส้อาเจียน คนไทยสมัยก่อนนิยมกินแกงเลียงใส่ 82 | สวนอิม่ ใจ...บา้ นอ่ิมสขุ

แมงลกั เมล็ดแมงลักมีสีด�ำ เม่ือแช่น�้ำจะพองตัว มี สารเมือกเป็นวุ้นใสๆอยู่รอบๆ คล้ายไข่กบ สารเมือก ผักมไี ข่ ท้องไสส้ บาย เหลา่ นเี้ ปน็ ใยอาหารชนดิ ทล่ี ะลายนำ�้ ได้ เมอ่ื รบั ประทาน ผกั ใบหอม พวกเดยี วกบั กะเพรา และโหระพา เข้าไปจะพองตัวดูดน้�ำ ช่วยกระตุ้นล�ำไส้ให้เกิดการ ขบั ถา่ ยอยา่ งเปน็ ธรรมชาติ นอกจากนย้ี งั ทำ� ใหอ้ จุ จาระ ผกั สามชนดิ นบี้ างคนยงั แยกไมค่ อ่ ยจะออก วา่ ตน้ ไหน อ่อนนุ่ม ช่วยหล่อลื่นท�ำให้อุจจาระไม่เกาะผนังล�ำไส้ เปน็ ตน้ ไหน หรอื บา้ งกม็ เี ทคนคิ ในการจดจำ� ทตี่ า่ งกนั ไป ชว่ ยใหก้ ารขบั ถา่ ยสะดวก ใยอาหารของเมลด็ แมงลกั ได้ แมงลกั มรี สหวานหอม ไมอ่ อกขมเหมอื นโหระพา และ รับการยืนยันว่าเป็น ปรีไบโอติกส์ คอื เปน็ อาหารของ ไม่เผ็ดจัดจ้านเหมือนกะเพรา น�ำมากินเข้ากันได้ดีกับ แบคทีเรียที่มีประโยชน์อยู่ในท้องไส้เรา การกินเมล็ด ขนมจีนน้�ำยา และเหมาะที่จะใส่ในแกงเลียงอย่างย่ิง แมงลักเพื่อช่วยแก้ท้องผูกนั้นควรแช่ให้พองตัวดีก่อน การใชใ้ บแมงลกั ในอาหารเป็นสว่ นหนง่ึ ของวัฒนธรรม แล้วต้องดื่มน�้ำตามมากๆ เพราะเมล็ดแมงลักพองตัว การปรุงอาหารของคนไทย ที่นิยมใส่เคร่ืองเทศลงไป ไดถ้ ึง 45 เท่า ถา้ พองตวั ไมเ่ ตม็ ที่จะท�ำให้ท้องอดื และ เสริมรสชาติ แล้วยังช่วยเติมไฟธาตุในการช่วยย่อย อจุ จาระแขง็ อาจท�ำให้ลำ� ไสเ้ ลก็ อดุ ตันได้ ขับลม และยังมีศิลปะในการเลือกชนิดของเครื่องเทศ ใหเ้ ข้ากับอาหารแต่ละจานอย่างน่าอัศจรรย์ ตำ�รบั ยา ยาแก้ทอ้ งผูกเมล็ดแมงลัก เมลด็ แมงลกั แหง้ 1-2 ชอ้ นชา ลา้ งนำ้� ใหส้ ะอาด แช่น�้ำ 1 แก้ว คนให้ท่ัวท้ิงไว้อย่างน้อยครึ่งชั่วโมง ดมื่ นำ�้ ตามใหเ้ พยี งพอ ช่วยระบายถ่ายคล่อง ยาแกท้ ้องอืด แมงลักประมาณ 1 ก�ำมือ น�้ำพอท่วมยา ต้ม จนเดอื ดแล้วหร่ีไฟลง ต้มตอ่ อีก 5 นาที กนิ ต่างนำ้� ข้อควรระวงั ใยอาหารนั้นจะช่วยลดการดูดซึมน�้ำตาลและ ไขมัน จึงอาจมีผลชะลอการด�ำเนินของโรคเบาหวาน และไขมนั ในเลอื ดสงู แตถ่ า้ รบั ประทานมากเกนิ ไปตดิ ตอ่ กันเป็นเวลานานอาจท�ำให้ร่างกายได้รับสารอาหาร ตา่ งๆ ได้นอ้ ยลง โดยเฉพาะวติ ามนิ แร่ธาตบุ างชนดิ สวนอิม่ ใจ...บ้านอ่มิ สุข | 83

ตำ�ลงึ ในต�ำราอายุรเวท มีการใช้ต�ำลึงเป็นยารักษา เบาหวานมานานนับพันปี ปัจจุบันมีงานวิจัยมากมาย ผกั มหศั จรรย์ ทีไ่ ตค่ ลานอยรู่ มิ ร้วั รองรบั ตำ� ลงึ แสดงผลการลดนำ้� ตาลทง้ั ในคนและสตั ว์ ต�ำลึง เหมาะเป็นผักที่ควรรับประทานทุกวัย ทดลอง สรรพคุณที่ลดน้�ำตาลอยู่ในส่วนใบ ราก ผล “รับประทานต�ำลึงวันละ 50 กรัม (คร่ึงขีด) ทุกวัน จริงๆ เพราะเป็นสมุนไพรที่มีรสเย็น แก้ร้อนใน ช่วย สามารถรักษาระดับน�้ำตาลใหค้ งที่ได้ ดับพิษร้อน อันเกิดจากความเครียดท่ีต้องเผชิญมา ทง้ั วนั อกี ทง้ั ตำ� ลงึ ยงั มสี ารชว่ ยยอ่ ยแปง้ ทำ� ใหไ้ มอ่ ดึ อดั ต�ำลึง ยังจัดเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านโรคผิวหนัง ท้องเม่ือรับประทานอาหารเข้าไป มีการใช้ต�ำลึงรักษาอาการผ่ืนแพ้ได้เป็นเลิศ ผ่ืนคัน ต่างๆ เรมิ งสู วดั อสี ุกอีใส หิด สิว ฝหี นอง เนื่องจาก ตำ� ลงึ ยงั ชว่ ยในการขบั ถา่ ย แกท้ อ้ งผกู มคี ณุ คา่ ต�ำลึงมีฤทธิก์ ารลดอาการอกั เสบไดเ้ ปน็ อย่างดี ทางอาหารสูง ช่วยบ�ำรุงสุขภาพ ท่ีส�ำคัญมีฤทธ์ิต้าน อนมุ ลู อสิ ระและตา้ นการอกั เสบ จงึ มปี ระโยชนต์ อ่ การ ยาเยน็ ..แก้ร้อนใน ชะลอความเส่ือมของอวัยวะต่างๆ ขับปัสสาวะ ลด ให้รับประทานแกงจืดต�ำลึง หรือน�้ำคั้นต�ำลึง ความดัน ลดน�้ำตาล และเหมาะกับหญิงที่ให้นมบุตร 1 แกว้ กนิ 3-4 ครง้ั /วนั หรอื รากตำ� ลงึ ตม้ กนิ แกอ้ าการ เพราะชว่ ยเรยี กนำ้� นม มแี คลเซยี ม สารอาหาร วติ ามนิ กระหายน้�ำ ปากเปื่อย ลิ้นพอง แผลในปากจะค่อยๆ ท่ีเปน็ ประโยชน์กบั ทารก หายไป ต�ำลงึ มีวติ ามนิ A สงู มาก สงู เปน็ อันดบั สีจ่ าก ตำ� รับยาแกเ้ บาหวาน การศึกษาของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ สมัยก่อน เถาตำ� ลงึ 2-3 นว้ิ 1 กำ� มอื ใสน่ ำ้� พอทว่ ม ตม้ นาน ชาวบา้ นทม่ี อี าการตามวั จะเลอื กรบั ประทานตำ� ลงึ เปน็ 15-20 นาที น�ำด่มื เช้าเยน็ ตดิ ตอ่ กันอย่างนอ้ ย 7-10 ประจ�ำ และอย่าลืมรับประทานอาหารประเภทไขมัน วัน ช่วยลดน�้ำตาลในเลือด (หรือใช้ส่วนใบและราก ร่วมด้วยเพราะจะชว่ ยในการดดู ซึมวติ ามิน A ไดด้ ีข้ึน ตม้ รวมกนั ได)้ ต�ำรบั ยารักษาโรคผวิ หนัง ใชต้ ำ� ลงึ 10-15 ใบ ตำ� กบั ขา้ วเจา้ พอก หรอื ตำ� ให้ละเอยี ดผสมดนิ สอพอง ทาวนั ละ 2-3 ครัง้ ตำ� รับยารักษาสวิ เสี้ยน ใชฝ้ นตำ� ลงึ สกุ ฝานทาหนา้ แกส้ วิ เสย้ี น ตอนท่ี ทาใหมๆ่ จะรสู้ กึ เยน็ และพอเรม่ิ แหง้ ใบหนา้ จะตงึ ปลอ่ ย ท้ิงไวพ้ อสมควร ลอกต�ำลึงท่ีหนา้ ออกสวิ เสี้ยนจะหลุด ติดมาดว้ ย ควรท�ำกอ่ นนอน หรอื ตอนที่อยู่บ้าน) 84 | สวนอ่ิมใจ...บ้านอมิ่ สุข

กระเจ๊ียบเขยี ว หน่ึงเดยี วของผักรักษาตัวจ๊ดี คนไทยทุกภาคมักติดใจกระเจี๊ยบเขียวเพราะ เป็นตัวที่ท�ำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหาร) แต่สาร รสชาติจืด หอม มัน กินได้ทุกเพศ ทุกวัย แต่ละภาค ไกลโคซิลเลทนีจ้ ะมฤี ทธล์ิ ดลงเมื่อถกู ความร้อน มีชื่อเรียกแตกต่างกันไป กระเจ๊ียบเขียวมีสารอาหาร ท่ีมีคุณค่าทางโภชนาการคือ มีคาร์โบไฮเดรต เส้นใย โปรตีน โฟเลท แคลเซียม ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม แมกนเี ซยี ม เหลก็ วติ ามินเอ วติ ามนิ บี 1 วิตามนิ บี 2 ไนอาซิน วติ ามินซี อย่ปู รมิ าณพอสมควร และที่ส�ำคัญของกระเจี๊ยบเขียวเกิดจากการที่ ตำ�รบั ยา กระเจย๊ี บเขยี ว มี กลตู าไทโอน (Glutathione) ซง่ึ ถอื วา่ ตำ� รับยาแกพ้ ยาธติ ัวจด๊ี เป็นราชาของสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยต้านมะเร็งได้ ต�ำรับ 1 ผลกระเจ๊ียบเขียวท่ียังอ่อนมาปรุง เปน็ อยา่ งดี และมสี ารอาหารทไ่ี มล่ ะลายนำ�้ และเสน้ ใย ละลายน�้ำได้ เพคติน และเมือก จึงช่วยระบบขับถ่าย อาหารกิน กินวันละ 3 เวลา อย่างน้อย 4-5 ผล กิน ระบบดดู ซมึ ลดความเสย่ี งโรคแผลในกระเพาะอาหาร ตดิ ตอ่ กนั 15 วนั บางคนอาจกนิ เปน็ เดอื นจนกวา่ จะหาย มะเร็งกระเพาะอาหาร และมะเรง็ ล�ำไสใ้ หญ่ ต�ำรับ 2 ใช้รากกระเจี๊ยบแดง กระเจี๊ยบขาว กระเจ๊ียบเขยี ว ต้มกนิ นอกจากนี้ สารกลตู าไทโอน ยงั มบี ทบาทสำ� คญั ต�ำรับยารกั ษาโรคกระเพาะ ในการควบคุมสารอนุมูลอิสระในร่างกาย การสร้าง ฝกั ออ่ นกระเจยี๊ บเขยี วหนั่ ตากแดด บดละเอยี ด ซ่อมแซมเซลล์ และท�ำปฏิกิริยาก�ำจัดพิษในร่างกาย กนิ ครงั้ ละ 1 ชอ้ นโตะ๊ ละลายนำ�้ กนิ เวลาละลายจะได้ ปจั จบุ นั นยิ มใชส้ ารนเ้ี พอื่ ใหผ้ วิ ขาวขน้ึ (เนอื่ งจากไปกด นำ�้ ยาเหนยี วๆ ถา้ มนี มหรอื นำ�้ ผลไม้ หรอื อาหารออ่ นๆ การทำ� งานของเอนไซมท์ ผี่ ลิตเม็ดสชี ั่วคราว) ละลายแทนน�้ำจะท�ำใหร้ สชาตดิ ขี นึ้ รบั ประทานวนั ละ 3-4 เวลาหลังอาหาร สรรพคุณเด่นอีกอย่างหนึ่งของกระเจี๊ยบเขียว คอื การใชร้ กั ษาโรคกระเพาะและล�ำไส้อักเสบ บรรเทา ตำ� รบั ยาบำ� รงุ ขอ้ กระดูก อาการปวดทอ้ งจากแผลในกระเพาะอาหารและลำ� ไสเ้ ลก็ น�ำผลจ�ำนวน 3 ผล กินสดหรือต้มกินกับ ส่วนต้น มีรายงานการศึกษาพบว่าสารประกอบ หอมแดง ขนาดใหญ่ 1 หวั เพ่ือบ�ำรงุ รา่ งกายและเพิม่ ไกลโคซิลเลทในกระเจ๊ียบเขียว มีฤทธ์ิยับยั้งความ ความยืดหยุ่นในกระดูกโดยเช่ือว่าเมือกในกระเจ๊ียบ สามารถของเช้ือแบคทีเรีย Helicobacter pylori ช่วยได้ (ต�ำรับของนายเซ็ง นาสูนา : หมอยาพ้ืนบ้าน (H. pylori) ในการเกาะเยอ่ื บผุ วิ กระเพาะอาหาร (เชอ้ื นี้ จ.นราธวิ าส) สวนอ่มิ ใจ...บ้านอิม่ สขุ | 85

เนยี มหเู สือ ผกั สมนุ ไพรที่ควรปลกู ทุกบา้ น เนยี มหเู สอื ผกั โบราณทมี่ ากคณุ คา่ ทางยา มนี ำ้� มนั หอมระเหยท่ี มีกลิ่นคล้ายออริกาโน ในสมัยก่อนเป็นสมุนไพรที่หมอโบราณจะ ปลูกไว้ทุกบ้านเพ่ือกันคุณไสย และนิยมรับประทานเป็นผักสดๆ แกล้มลาบหรือกินกับน้�ำพริกซ่ึงเช่ือว่าใบหูเสือมีสรรพคุณท�ำให้ แขง็ แรง บำ� รงุ รา่ งกาย ทำ� ใหเ้ ลอื ดลมไหลเวยี นดี ทำ� ใหจ้ ติ ใจฮกึ เหมิ เป็นผกั ทท่ี ่านเจา้ พระยาอภัยภเู บศรชอบรบั ประทานมากชนิดหนึง่ นอกจากนี้ เนยี มหเู สอื ยงั มชี อื่ เสยี งในดา้ นการแกไ้ อ บำ� รงุ ปอด ทด่ี เี ยย่ี ม คนสมยั กอ่ นทง้ั คนจนี คนไทย คนเขมร นยิ มนำ� ใบเนยี มหเู สอื มาประกอบอาหาร เชน่ นำ� มาสบั กบั หมเู ปน็ หมบู ะชอ่ ใสใ่ บเนยี มหเู สอื ตม้ ใหล้ กู หลานกนิ เมอื่ มอี าการไอ หอบ เจบ็ คอ หรอื หวดั นอกจากนี้ เนยี มหูเสือยงั ใชต้ �ำพอก แก้ฟกบวม แมลงสตั วก์ ดั ตอ่ ย 86 | สวนอ่ิมใจ...บา้ นอ่มิ สขุ

เตยหอม ความหอมทบ่ี ำ�รุงหัวใจให้ชุ่มชืน่ ในบรรดาพืชสมุนไพรที่คนไทยใช้แต่งอาหาร ตำ�รับยา และขนมใหม้ กี ลนิ่ หอมอรอ่ ยและสสี นั นา่ รบั ประทานนน้ั ยาขับปสั สาวะ แก้เบาหวาน บำ� รุงหัวใจ ตอ้ งยกให้ใบเตยเปน็ แชมปค์ รองอนั ดับหนึ่งตลอดกาล • น�ำราก ½-1 ก�ำมือมาต้มน�้ำดื่ม อย่างน้อย ชาวบ้านไทยในอดีตทุกครัวเรือน มักจะปลูกเตยไว้ใน พนื้ ทช่ี น้ื ๆ ขา้ งบา้ น จนกลา่ วไดว้ า่ ใบเตยมอี ยทู่ วั่ ถน่ิ ไทย วนั ละ 2-3 คร้ัง ด่ืมเป็นชา หรือดื่มตา่ งน�้ำ และกลน่ิ ใบเตยนน้ั กป็ ระทบั อยใู่ นใจและสมั ผสั รบั รขู้ อง คนไทยอย่างแนบแน่น ยาเบาหวาน เตยหอม ลดเบาหวาน แก้หวดั แก้ไข้ • ใบสกั สดๆ 5 ใบ ใบเตยหอม 50 ใบ ใบบัว 5 ใบ ชงิ ชา้ ชาลี 5 บาท ไมส้ กั ขี 5 บาท ตม้ กนิ เชา้ -เยน็ เตยหอมเปน็ สมนุ ไพรทมี่ สี รรพคณุ เดน่ คอื ชว่ ย คร้งั ละ 1 แก้วกาแฟ ขับปัสสาวะ ช่วยลดเบาหวาน ต�ำรับยาพ้ืนบ้านท่ีใช้ • ใบสัก 9 ใบ ใบเตย 32 ใบ น�ำมาตากแดด รกั ษาเบาหวานมกั จะมรี ากเตยเขา้ ยาอยดู่ ว้ ยเสมอ ใชท้ งั้ ชงนำ�้ รอ้ นแบบนำ�้ ชารับประทาน เปน็ ยาเดย่ี วๆ หรอื ผสมกบั ตวั ยาตวั อน่ื อาจกลา่ วไดว้ า่ • ใช้ใบเตยหอม 25 ใบ ใบสักอ่อน 7 ใบ ในสมุนไพรที่ใช้เป็นยาเบาหวาน รากเตยหาง่ายที่สุด รางจืด 21 ใบ เอาตัวยาสดท้ังหมดมาหั่นบางๆ ต้ม ปลอดภยั ทสี่ ดุ การแพทยอ์ ายรุ เวทของอนิ เดยี กใ็ ชเ้ ตยหอม กินแทนนำ�้ ในการคมุ เบาหวานดว้ ยเชน่ กนั สำ� หรบั การศกึ ษาฤทธิ์ ทางเภสัชวิทยาพบวา่ สารสกัดนำ้� ของใบเตยหอมและ ยาขับปัสสาวะ รากเตยหอมมฤี ทธิ์ในการลดระดับนำ�้ ตาลในเลือด • ใช้ต้นเตย 1 ตน้ หรอื ราก ครง่ึ กำ� มือ ต้มกบั นำ้� ดื่ม เตยหอมยังเปน็ ยาแก้ไข้ โดยเฉพาะไขอ้ อกตุม่ สมยั กอ่ นถา้ เดก็ เปน็ ไข้ แมจ่ ะนำ� เตยทง้ั หา้ มาตม้ อาบให้ ยาบำ� รงุ หวั ใจ เพื่อลดความร้อน หรือถ้าเร่ิมมีอาการปวดหัวเจ็บคอ • ใชใ้ บสดไมจ่ ำ� กดั ผสมในอาหาร ทำ� ใหอ้ าหาร กจ็ ะตม้ นำ�้ ใบเตยใหก้ นิ ตำ� รบั ยาแกไ้ ขห้ วดั ของพอ่ ประกาศ มีรสเย็นหอม รับประทานแล้วท�ำให้หัวใจชุ่มชื่น หรือ ใจทัศน์ ก็ใส่เตยลงไปในต�ำรับด้วย นอกจากน้ีอาการ เอาใบสดมาคนั้ น้�ำรบั ประทาน ครั้งละ 2-4 ชอ้ นแกง ปวดเม่ือย วิงเวียน เตยหอมก็ช่วยได้ ผู้หญิงเมืองเลย จะใสใ่ บเตยในยาอบยาประคบดว้ ย มกี ารศกึ ษาวจิ ยั พบวา่ เตยหอมมฤี ทธต์ิ า้ นอนมุ ลู อสิ ระ มฤี ทธต์ิ า้ นไวรสั ในคน ทั้งเชอ้ื เรมิ และเช้อื ไขห้ วัดใหญ่ สวนอิ่มใจ...บ้านอมิ่ สุข | 87

วา่ นหางจระเข้ วธิ ีท�ำ • หางจระเข้เลือกดูกาบอวบๆ โตๆ ปอก เจลใส ของดจี ากธรรมชาติ เปลือกเขยี วออกใหห้ มด ใชแ้ ตเ่ นอ้ื ในท่ีเปน็ ว้นุ ใสๆ วา่ นหางจระเข้ ใชเ้ ปน็ ยาภายนอกในการรกั ษา • หน่ั ตามขวางเปน็ ชน้ิ บางๆ แชน่ ำ้� เกลอื ไวส้ กั 5 นาที ถา่ ยนำ้� หลายๆ หน และเอาสารสม้ ละลายนำ�้ แช่ แผลไฟไหม้น้�ำรอ้ นลวก เสริมสรา้ งเนอ้ื เยือ่ ท�ำให้แผล และถา่ ยน้ำ� อกี 1 คร้ัง แล้วลวกนำ�้ ร้อนสัก 3-4 คร้งั หายเรว็ รกั ษาสวิ ฝา้ บำ� รงุ ผวิ และผม ใชก้ นิ เปน็ ยาและ • เอาน้�ำและน้�ำตาลใส่กระทะทองข้ึนต้ังไฟ อาหารเพอ่ื เพมิ่ ธาตุ ปรับธาตุ บำ� รุงร่างกาย เพ่ิมพลัง พอเดอื ดแลว้ ชมิ ดใู หห้ วานจกั สกั หนอ่ ยกรองดว้ ยผา้ กรอง เพม่ิ สมรรถภาพทางเพศ ปรบั ระบบประจำ� เดอื น เพ่มิ • เอาว่านหางจระเข้ใส่ลงในน�้ำตาล ต้ังไว้ ภมู คิ มุ้ กนั เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการทำ� งานของ หวั ใจ ตบั ใหเ้ ยน็ ถา้ จะรบั ประทานเยน็ ๆ ใหเ้ กบ็ ไวใ้ นตนู้ ำ�้ แขง็ จนกวา่ ไต ระบบยอ่ ยอาหาร ชว่ ยปรบั สมดลุ ของระบบประสาท จะรบั ประทาน หรอื ตอ่ ยนำ�้ แขง็ ลงในชามดว้ ยทเี ดยี วกไ็ ด้ และสมอง ชว่ ยคมุ ระดบั นำ้� ตาลในเลอื ด ทำ� ใหผ้ วิ พรรณ สดใส เนื่องจากตัววุ้นมีความชุ่มชื้น ช่วยบ�ำรุงเสมหะ สรรพคณุ ซ่ึงท�ำหน้าที่กระตุ้นการสร้างเยื่อบุต่างๆ ในระบบ บำ� รงุ รา่ งกาย เสน้ ใยทล่ี ะลายนำ้� เปน็ อาหารของ ทางเดินอาหารและในอวัยวะสืบพันธุ์ ยางของเปลือก โปรไบโอติกส์ในล�ำไส้ ช่วยการขับถ่าย เพ่ิมภูมิคุ้มกัน นำ� มาเคย่ี วเปน็ ยาดำ� มีฤทธ์ิเปน็ ยาระบาย เนอ่ื งจากมี ท�ำให้ผิวพรรณสดใส สารอะโลอนิ ซึ่งมีฤทธกิ์ ระตุ้นวาตะ (ธาตลุ ม) ตวั อยา่ งตำ�รบั หางจระเขต้ ม้ นำ้� ตาล (ตำ�รบั สายเยาวภา) สว่ นประกอบ หางจระเข้ 3-4 กาบ นำ�้ ตาลทราย นำ�้ ดอกไมส้ ด หรือนำ้� หอมวานิลากไ็ ด้ 88 | สวนอ่มิ ใจ...บ้านอม่ิ สขุ

บัว ดอกไมบ้ ำ�รงุ หัวใจคนอาเซียน บวั เปน็ พืชท่ีคนเอเชยี รูจ้ ักใช้ รู้จักกิน และตา่ ง น้�ำตาลในเลอื ด ตา้ นสภาวะนำ�้ หนกั เกนิ รวมทงั้ มสี าร รดู้ วี า่ ทกุ สว่ นของบวั เปน็ ไดท้ ง้ั อาหารและยา สรรพคณุ พวกโพลีฟีนอลช่วยต้านการอักเสบ ต้านอนุมูลอิสระ เดน่ ๆ ทร่ี จู้ กั คอื การใชเ้ ปน็ ยาบำ� รงุ หวั ใจ สงบประสาท นอกจากน้ี สาร liensinine ในรากบวั ยงั รกั ษาลมแดด ยาเยน็ ลดความรอ้ น แกไ้ ข้ แกร้ อ้ นใน รกั ษาแผลภายใน ท้องเสยี วงิ เวยี น และปัญหาระบบทางเดนิ อาหาร ท้อง แก้อาเจียนเป็นเลือด หยุดเลือด ริดสีดวง รักษา บดิ และทอ้ งเสีย รกั ษาอาการปัสสาวะบ่อย น่าเสียดายท่ีคนสมัยใหม่ ไม่ค่อยรู้ว่าบัวนั้นมี ประโยชนม์ ากเพยี งใด รแู้ ตว่ า่ เปน็ ดอกไมน้ ยิ มบชู าพระ ปจั จบุ ันมีงานวจิ ัยสนบั สนุนสรรพคณุ ดังกล่าว ปัจจุบนั มีการศกึ ษามหี ลักฐานทางวิทยาศาสตร์ยืนยัน ทำ� ใหบ้ วั ไดร้ บั เลอื กเปน็ ยานอนหลบั ในบญั ชสี าธารณสขุ ในคุณค่าของบัวแล้ว คนไทยควรช่วยกันหันมารื้อฟื้น มูลฐานของกลุ่มประเทศอาเซียน นอกจากนี้ยังมีสาร ใช้บัวใหส้ มกบั คุณค่าของเค้ากนั เถอะ ชว่ ยลดการเตน้ ผดิ ปกตขิ องหวั ใจ มสี ารชว่ ยขยายหลอด เลือดหัวใจได้ ช่วยหยุดเลือด ต้านการอักเสบ ฆ่าเช้ือ แบคทเี รีย “ใบบัวอ่อน” เป็นอาหารท่ีคนปราจีนกินเป็น ตำ�รับยา ผัก ท้ังกินสด ลวกจ้ิมน�้ำพริก รวมท้ังน�ำไปใส่แกงคั่ว ยาแก้รอ้ นในจากรากบวั มีสาร nelumbine, nornucuferine, nuciferine ที่มี ตม้ กนิ : เปน็ วธิ นี ยิ ม นำ� รากบวั มาฝานเปน็ แวน่ คุณสมบัติท�ำให้หลับสบายคลายเครียด สารนี้ยังมีใน เกสรบัวและดีบัวด้วย “เกสรบัว” จัดอยู่ในต�ำรับเกสร มากน้อยตามต้องการ ใส่น�้ำท่วมยา ต้มเดือดนาน ทง้ั 5 ใชเ้ ปน็ ยาบำ� รงุ หวั ใจ บำ� รงุ กำ� ลงั แกอ้ าการหนา้ มดื 10-15 นาที รนิ นำ�้ ยาดม่ื วนั ละ 3-4 ครงั้ ครงั้ ละ 1 แกว้ วงิ เวียนศีรษะ และ “ดบี วั ” เวยี ดนามนยิ มใชเ้ ป็นชาชง (เติมน้�ำตาลเพ่ิมรสชาติให้อร่อยขนึ้ ได้ ยกเวน้ ในผปู้ ว่ ย ช่วยคลายเครียดและนอนหลับ เบาหวาน) “รากบวั ” แกร้ อ้ นใน เปน็ ยาเยน็ แกพ้ ษิ อกั เสบ คน้ั นำ้� กนิ สด : รากบวั สด มฤี ทธแ์ิ กร้ อ้ นในแรง จงึ เหมาะเปน็ อาหารของผปู้ ว่ ยโรคกระเพาะ อดุ มไปดว้ ย กวา่ การตม้ กนิ ใหน้ ำ� รากบวั สดมาตำ� ละเอยี ด คน้ั เอาแต่ ใยอาหารเป็นประโยชน์ต่อโปรไบโอติกส์ และช่วย นำ้� กิน ครั้งละ 3-4 ช้อนแกง วันละ 3-4 ครัง้ ขบั ถา่ ย นอกจากนยี้ งั อดุ มไปดว้ ยวติ ามนิ ซี วติ ามนิ บรี วม และแร่ธาตุที่จ�ำเป็นต่อการท�ำงานร่างกาย มีรายการ กินสด : นำ� รากบวั เคย้ี วกนิ สด ศึกษาพบว่า สารสกัดจากรากบัวช่วยบ�ำรุงสมอง ลด ขอ้ ควรระวัง อย่ากินนำ�้ คนั้ รากบวั สดมากเกินไป อาจท�ำให้ แนน่ หน้าอก เนือ่ งจากเปน็ ยาเย็น สวนอม่ิ ใจ...บ้านอมิ่ สุข | 89

สับปะรด เน่ืองจากในสับปะรดมีแมกกานีสอยู่มาก เป็นแร่ธาตุ ท่ีจ�ำเป็นต่อการสร้างกระดูกและเอ็นของร่างกาย น้�ำ สรรพคณุ ในสรรพรส สับปะรดจึงเหมาะกับเด็กท่ีก�ำลังเจริญเติบโต คนแก่ เปน็ ผลไม้ทมี่ คี ณุ สมบตั ิในการชว่ ยยอ่ ย คลา้ ย กระดกู พรนุ นอกจากนย้ี งั เหมาะกบั ผปู้ ว่ ยทเ่ี ปน็ โรคหวดั ไอ หลอดลมอกั เสบ ปอดอกั เสบ มวี ติ ามนิ ซสี งู เอนไซม์ มะละกอ เพราะอดุ มด้วย เอมไซม์โบรมีเลน ช่วยย่อย โบรมีเลนมีฤทธิ์ลดอาการไอและท�ำให้เสมหะน้อยลง โปรตนี ใหก้ ลายเปน็ กรดอะมโิ นทร่ี า่ งกายสามารถนำ� ไป และยงั มปี ระโยชตอ่ ผปู้ ว่ ยทม่ี เี สน้ เลอื ดขอด หลอดเลอื ดดำ� ใชไ้ ด้ เอมไซมช์ นดิ นส้ี ามารถยอ่ ยอาหารไดท้ งั้ ในสภาวะ อกั เสบ เพราะช่วยสลายล่ิมเลือด กรดและด่างเช่นเดียวกับเอมไซม์ปาเปนในมะละกอ จึงชว่ ยกำ� จัดสิ่งตกค้างในล�ำไส้ ไมใ่ หห้ มักหมมจนเป็น เป็นเครื่องส�ำอางค์ท�ำความสะอาดผิวหน้า สารพษิ ระดบั ลกึ เพราะนอกจากเอนไซมโ์ บรมเี ลนจะชว่ ยยอ่ ย เซลลท์ ต่ี ายแลว้ ระงบั การอกั เสบบวม และชว่ ยซอ่ มแซม หมอยาพ้ืนบ้าน นิยมใช้สับปะรดเป็นยาขับ เนอื้ เยอ่ื ทเี่ สอื่ มโทรมแลว้ สบั ปะรดยงั มกี รดอะมโิ น กรด ปัสสาวะ รักษาอาการบวมน้�ำ โดยกินเนื้อสับปะรด อัลฟาไฮดรอกซี (AHA) และน้�ำตาล ช่วยให้ผิวหนัง ประมาณ 2 ขีดคร่ึง ท้ังยังเช่ือว่าการกินสับปะรด ชุ่มช้ืน มีวิตามินเอ วิตามินซี ช่วยต้านอนุมูลอิสระ ประจำ� จะชว่ ยปอ้ งกนั โรคนว่ิ ในไต และชว่ ยลดความดนั ชะลอความชราของเซลล์ผิวหนัง และลบรอยเหี่ยวย่น อีกด้วย เหง้าสับปะรดท้ังสดและแห้ง เป็นยาแก้โรค จึงมีการใช้สับปะรดเป็นส่วนประกอบในเครื่องส�ำอาง ทางเดนิ ปสั สาวะชน้ั ยอด ถา้ สด ใชป้ ระมาณ 200-250 เพื่อท�ำความสะอาดรูขุมขนบนผิวหนัง ก�ำจัดเซลล์ท่ี กรมั แหง้ ใชป้ ระมาณ 90-100 กรมั ตม้ นำ้� รบั ประทาน ตายแล้วออก ท�ำให้ผิวหน้าสดชื่น ท�ำเองง่ายๆ แค่ใช้ วนั ละ 3 เวลา กอ่ นอาหาร 1 ถว้ ยชา เปน็ ยาขบั ปสั าวะ นำ้� คน้ั สบั ปะรดทาหนา้ กอ่ นนอน หรอื ทาเชา้ -เยน็ ทง้ิ ไว้ ชว่ ยลดความดันโลหติ 10 นาที ล้างออก ในเยอรมนั นยิ มใชเ้ อมไซมโ์ บรมเี ลน ซง่ึ มมี าก ตำ�รับยา ในสับปะรดช่วยลดอาการบวม การเจ็บปวด และช่วย ยาแก้ท้องอืดในเด็กออ่ น ให้แผลจากการผ่าตัดหรือการกระแทกหายเร็วขึ้น น�ำใบสับปะรดย่างไฟ ค้ันเอาแต่น้�ำ ใช้เป็น นอกจากน้ีสับปะรดยังใช้ลดอาการบวมจากการถูก แมลงสัตว์กัดต่อย การบวมการอักเสบของเยื่อบุโพรง น�้ำกระสายยาฝนกับรากเจตพังคี ทาท้องเด็กอ่อน จมูก ไซนัสอักเสบ และเช่ือว่าสับปะรดช่วยลดอาการ ถ้าเด็กโตหน่อยกินนำ้� คน้ั ไดเ้ ลย อักเสบในผู้ป่วยที่เป็นข้ออักเสบเก๊าท์ รูมาตอยด์ การ อกั เสบจากเลน่ กฬี า เนอ่ื งจากชว่ ยยบั ยง้ั การสรา้ งไคนนิ น�้ำสับปะรด ขับปัสสาวะ ป้องกันนิ่วในไต ทีเ่ ปน็ สารท�ำใหเ้ กดิ การอักเสบนั่นเอง ลดความดัน ปจั จบุ นั คน้ พบประโยชนข์ องสบั ปะรดมากมาย ใช้สับปะรด 1 ส่วน ผสมน้�ำเปล่า 1 ส่วน ที่ส�ำคัญคือ บ�ำรุงกระดูก ท�ำให้กระดูกแข็งแรง อาจ (นำ้� ตม้ สกุ ทง้ิ ไวใ้ หเ้ ยน็ ไมใ่ ชน้ ำ�้ รอ้ นเพราะเอนไซมจ์ ะถกู ท�ำลาย) นำ� ไปป่นั หรือค้นั ผสมกนั เป็นน�้ำสับปะรดด่มื 90 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอิ่มสุข

มะขามปอ้ ม นำ้� มะขามป้อม เครื่องด่มื สมุนไพร มีวิตามินซสี ูง ช่วยใหช้ มุ่ คอ ไม้ผลลกู เล็กๆ ที่ย่งิ ใหญ่ อีกหน่ึงสมุนไพร ท่ีเหมาะกับการน�ำมาดูแล ส่วนประกอบ • มะขามปอ้ มแห้ง 5 กิโลกรมั สุขภาพในช่วงที่อากาศเปลี่ยนแปลง ไข้ ไอ เจ็บคอ • นำ�้ ตาลทราย 10 กโิ ลกรัม เพราะมะขามป้อม มีสรรพคุณ แก้ไอ ขับเสมหะ ช่วย • นำ�้ สะอาด 50 กโิ ลกรัม ชุ่มคอ บ�ำรุงร่างกาย เพิ่มภูมิคุ้มกัน บ�ำรุงตับ ต้าน • เกลือ อนุมูลอิสระ ต้านกาารอักเสบ คุมระดับน�้ำตาล คลอเลสเตอรอล อดุ มไปดว้ ยวติ ามนิ และแรธ่ าตหุ ลายชนดิ วธิ ที �ำ ที่ประโยชน์ต่อร่างกาย เช่น วิตามินเอ วิตามินบี 3 ตง้ั นำ้� 50 ลติ ร ใหเ้ ดอื ด ใสผ่ ลมะขามปอ้ มแหง้ วติ ามนิ ซี ธาตแุ คลเซยี ม ธาตฟุ อสฟอรสั ธาตเุ หลก็ และ เคย่ี ว 20 นาที ใสเ่ กลอื และนำ้� ตาล กรองดว้ ยผา้ ขาวบาง ยงั ประกอบไปดว้ ย คารโ์ บไฮเดรต ใยอาหาร วติ ามนิ ซี ในนำ�้ คนั้ จากผลของมะขา้ มปอ้ มนน้ั มมี ากกวา่ นำ�้ สม้ คน้ั ประมาณ 20 เทา่ และเปน็ วติ ามนิ ซที คี่ อ่ นขา้ งทนทาน ต่อความร้อน (มะขามปอ้ มลูกเลก็ 1 ผล จะมปี รมิ าณ วิตามินซี เท่ากบั ส้ม 1-2 ผล) ยาแกไ้ อมะขามป้อม สว่ นประกอบ • มะขามปอ้ มแหง้ (มขี ายตาม ทอ้ งตลาดทว่ั ไป เลอื กที่สะอาดๆ) 10 ลกู • น�้ำเปล่า 1 ลิตร วิธีทำ� • น�ำมะขามป้อมแหง้ แช่น�้ำสะอาด 1 คืน • นำ� มะขามปอ้ มตม้ ในนำ�้ ใหเ้ ดอื ด กรองเอาแตน่ ำ�้ • เติมน้�ำผ้งึ เกลอื ตามใจชอบ ใช้จิบกินแกไ้ อ อาจแทรกเกลอื หรือน�้ำผ้งึ หรือชะเอมเทศเพ่ิมได้ สวนอม่ิ ใจ...บา้ นอ่มิ สขุ | 91

มะม่วง ภมู คิ มุ้ กนั บำ� รงุ หวั ใจ ลดความดนั ตา้ นเบาหวาน ชะลอ ความชรา ต้านการอักเสบ แก้ปวด และมีรายงานว่า อาหารผูพ้ ิทักษล์ ำ�ไส้ สารตา้ นมะเรง็ จากมะมว่ งมแี นวโนม้ ชว่ ยปอ้ งกนั มะเรง็ มะมว่ งเปน็ ผลไมท้ อ่ี ยคู่ บู่ า้ นเรามานาน ชว่ งนก้ี ็ ล�ำไสใ้ หญแ่ ละมะเรง็ เตา้ นมได้ เรม่ิ เหน็ ออกวางจำ� หนา่ ยเยอะมาก มหี ลากหลายสายพนั ธ์ุ มีหลายประเทศน�ำมะม่วงมาเป็นอาหารเสริม รสชาติแตกต่างกันไป และบางต้นเราก็จะเจอกับ ในการดูแลสุขภาพ “มะม่วง” ใช้เป็นเครื่องสำ� อางได้ดี “กาฝากมะมว่ ง” ซงึ่ นยิ มนำ� ไปทำ� ยา โดยเอาไปตากแหง้ วธิ คี อื นำ� มะมว่ งสกุ พอกหนา้ ไว้ หรอื ปน่ั ใหเ้ หลวทาหนา้ เกบ็ ไวต้ ม้ กนิ เปน็ ยา พอ่ หมอยาสอนวา่ กาฝากมะมว่ งน้ี ช่วยบ�ำรุงผิวเนื่องจากในมะม่วงมีวิตามินซีอยู่สูง มี ดนี กั มะมว่ งมสี รรพคณุ อะไร สรรพคณุ พวกนน้ั กจ็ ะถกู มากกว่ามะนาว 3 เท่า และมีคุณสมบัติท�ำให้ผิวหน้า กาฝากดูดมาอยู่ในตัวหมด ต้ังแต่เป็นยาลดความดัน นมุ่ เรยี บลน่ื มสี ารจำ� พวกนำ�้ ตาลรว่ มกบั กรดอะมโิ นคง โลหติ ยาแกป้ วดเมอ่ื ย ยาบำ� รงุ รา่ งกาย ปอ้ งกนั โรคภยั ความชุ่มช้ืนไว้ที่ช้ันผิวหนัง วิตามินเอและซีช่วยก�ำจัด ได้สารพัด สมัยนี้กาฝากมะม่วงหายาก ถ้าหากาฝาก เซลล์ผิวที่ตายแล้วให้หลุดออก ลบรอยเหี่ยวย่น ท�ำ ไม่ได้ ใหใ้ ช้กงิ่ -ใบ มะมว่ งแกข้ ดั ได้ เป็นประจ�ำ 3-4 ครัง้ หลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่ท�ำให้เราต้องท่ึง งานวจิ ยั ทศ่ี กึ ษามะมว่ งหลายสายพนั ธย์ุ นื ยนั ตรงกนั วา่ มะม่วงมคี ุณสมบตั ิเป็นปรีไบโอตกิ ส์ (prebiotics) คอื เปน็ อาหารอยา่ งดสี ำ� หรบั จลุ นิ ทรยี ท์ มี่ ปี ระโยชนใ์ นระบบ ทางเดินอาหาร เป็นอาหารสุขภาพให้กับผู้ป่วยโรค เบาหวานและโรคมะเรง็ ได้ ปรีไบโอติกส์ มีคุณสมบัติช่วยลดการดูดซึม ของน�้ำตาล ไขมัน ช่วยดูดซับสารพิษ และเป็นอาหาร ของโปรไบโอติกส์ ท�ำให้จุลินทรีย์เหล่าน้ีแข็งแรง ช่วย สรา้ งภมู คิ มุ้ กนั ลดปฏกิ ริ ยิ าภมู แิ พ้ กำ� จดั สารพษิ สรา้ ง วติ ามินต่างๆทีจ่ �ำเป็นต่อรา่ งกาย งานวจิ ยั สมยั ใหมพ่ บวา่ มะมว่ ง มสี าร “แมงจ-ิ เฟอริน”(magiferin) ที่พบทุกส่วนของมะม่วงแต่จะมี มากสุดในใบ เปลือกต้น และเปลือกผล มีคุณสมบัติ ป้องกันผนังกระเพาะถูกท�ำลายด้วยแอลกอฮอล์และ ยาแก้อักเสบอินโดเมธาซิน ต้านอนุมูลอิสระ เพิ่ม 92 | สวนอิ่มใจ...บ้านอ่มิ สุข

ตำ�รับยา ยาระบายมะม่วง • มะม่วงดบิ จิม้ เกลอื เคย้ี วละเอยี ด ดื่มน�ำ้ • มะมว่ งสุกกินเทา่ ทก่ี นิ ได้ • มะม่วงกวน ต้มใส่น�้ำมะขาม ใส่เกลือเล็ก นอ้ ย ดื่มเหมอื นนำ้� ผลไม้ท่ัวไป ยาลดความดันกาฝากมะมว่ ง • กาฝากมะม่วงหั่นตากแดด 2 ก�ำมือ ต้ม หม้อดินเติมน�้ำพอท่วม พอเดือดหร่ีไฟ เค่ียวต่อให้ เดือดอ่อนๆ ประมาณ 15 นาที กินครั้งละ 1 แก้ว เช้า กลางวัน เย็น หิวก็ด่ืมแทนน้�ำได้เลย กินต่อเนื่อง และวัดความดันสมำ่� เสมอ ยาบ�ำรุงใบมะม่วง • ใบมะมว่ งออ่ น องั ไฟใหก้ รอบ ชงนำ้� รอ้ นกนิ แบบน้�ำชา บ�ำรงุ ประสาท บ�ำรงุ เสียง ช่วยให้สดช่ืน ยาบ�ำรุงเปลือกผลมะม่วง • เปลือกมะม่วงที่ปอกไว้ ตากแดดให้แห้ง เก็บไว้ชงน�้ำกิน แก้ร้อนใ นกระหายน�้ำ ท�ำให้ชุ่มคอ ถ้าได้เปลือกมะม่วงกะล่อน หรือมะม่วงพื้นเมืองท่ีมี กลิ่นหอมกย็ ิง่ ดี สวนอมิ่ ใจ...บา้ นอ่มิ สุข | 93

ขนนุ ขนนุ สกุ รสหอมหวาน ใหเ้ มอื กชว่ ยการหลอ่ ลน่ื ของล�ำไส้ รับประทานมากๆ ช่วยระบาย เหมาะกับ ยาล้างลำ�ไสข้ องไทยแท้ ผสู้ งู อายซุ ง่ึ มกั มปี ญั หาทอ้ งผกู จากการกำ� เรบิ ขอวาตะ การล้างล�ำไส้กลายเป็นกระแสฮิตมาอย่าง ขนุนสุกมีความร้อน ความหล่อล่ืน ชุ่ชื้น ให้กากใยที่ อ่อนนุ่ม ท�ำให้เกิดการระบายอย่างธรรมชาติ เหมาะ ต่อเนื่อง ซึ่งคนล้านนาเขามีวิธีให้ลูกหลานล้างล�ำไส้ อย่างยิ่งที่จะเป็นยาระบายส�ำหรับผู้สูงอายุที่ไม่เป็น อย่างแยบยล โดยในวันสงกรานต์ คนล้านนาจะกิน เบาหวาน แกงขนนุ ทงั้ ครอบครวั เพราะเชอื่ วา่ จะชว่ ยหนนุ สง่ ชวี ติ เจรญิ กา้ วหนา้ นบั เปน็ วฒั นธรรมดา้ นอาหารทน่ี า่ สนใจ ขนุน มีชื่อภาษาอังกฤษว่า Jackfruit ท�ำให้ เนือ่ งจาก ขนุนอ่อนอดุ มไปด้วยเสน้ ใยที่ดดู ซบั สารพษิ นกึ ถงึ แจค็ ผฆู้ า่ ยกั ษ์ มคี วามเชอื่ วา่ การรบั ประทานขนนุ สกุ และเปน็ อาหารของโปรไบโอตกิ สใ์ นลำ� ไส้ ทงั้ มคี ณุ สมบตั ิ กับน�้ำผึ้ง จะเป็นการบ�ำรุงก�ำหนัดชั้นยอด ส่วนคนจีน หล่อลืน่ ไมก่ ระต้นุ ไม่ระคายเคอื ง ช่วยใหก้ ารขับถา่ ย เช่ือว่า ขนุนสุกช่วยแก้กระหายน�้ำ แก้เมาสุรา เป็นยา เปน็ ธรรมชาติ ขนนุ ออ่ นจงึ เปน็ พนกั งานทำ� ความสะอาด บ�ำรุงกำ� ลงั และชว่ ยย่อย ล�ำไส้อย่างดี รสฝาดอ่อนๆ ยังช่วยรักษาแผลใน กระเพาะอาหารและลำ� ไส้อกี ด้วย ขนุนสุกมีทั้ง ซูโครส ฟรุกโตส อุดมไปด้วย วิตามินและเกลือแร่ วิตามินเอ ฟลาโวนอยด์มีมากใน ขนุนท�ำให้เยื่อบุต่างๆ ในร่างกายและผิวหนังแข็งแรง ป้องกันปอด ช่องปาก และผิวหนังห่างไกลจากมะเร็ง มีวิตามินซีสูง ช่วยต้านการติดเชื้อ และมีวิตามินบีสูง ชว่ ยบ�ำรงุ ประสาทซ่งึ ไมค่ ่อยพบในผลไมช้ นิดอืน่ เม็ดขนนุ ให้พลงั งานมาก มโี ปรตนี สูง คนจีนเชือ่ ว่าชว่ ย ขับนำ้� นม แก่นขนุน ต้มกินเพ่ือคลายเครียด เป็นยาบ�ำรุงเลือดลม บ�ำรุงสุขภาพ รสหวานปนขมเล็กน้อย ฝนน�้ำซาวข้าว ช่วยแก้ฝา้ ดี ใบออ่ นขนุน กินเปน็ ผักชว่ ยบำ� รุงน้�ำนม คุมเบาหวาน 94 | สวนอมิ่ ใจ...บ้านอิม่ สุข

มะละกอ บกั หุ่ง ยาล้างตะกรนั ในท้องไส้ มะละกอเปน็ ผลไมไ้ มก่ ช่ี นดิ ทม่ี เี อนไซมย์ อ่ ยโปรตนี ชอ่ื ปาเปน (papain) ซงึ่ มลี กั ษณะคลา้ ย เปบซิน ซง่ึ เปน็ เอนไซมย์ อ่ ยโปรตนี ในระบบทางเดนิ อาหาร เอนไซมป์ าเปนมีมากใน “มะละกอดิบ” และถูกท�ำลายง่ายด้วยความร้อน ปาเปน สามารถท�ำงานได้ทั้งในสภาวะที่เป็นกรดและเป็นด่าง จึงช่วยยอ่ ยโปรตนี ไม่ท�ำให้เราทอ้ งอืดเฟอ้ ไดป้ ระโยชน์จากโปรตนี อย่างเต็มท่ี ปาเปน ยังช่วยก�ำจัดคราบของเสียท่ีเกาะตามเมือกเคลือบล�ำไส้ มะละกอดิบจึงเปรียบ เสมือนน้�ำยาล้างตระกรันในท่อของระบบปากท้องไส้ นอกจากน้ีมะละกอดิบ ยังมีคุณสมบัติ ช่วยก�ำจัดเนื้อที่ตายแล้วและช่วยรักษาแผล เหมาะกับคนท่ีแผลในกระเพาะอาหารและล�ำไส้เล็ก “ตำ� บกั หงุ่ ” จงึ เปน็ เมนสู ขุ ภาพทท่ี ำ� ใหค้ นไทยไดก้ นิ มะละกอดบิ อยา่ งเปน็ ลำ่� เปน็ สนั และไดเ้ อนไซม์ ปาเปน เปน็ ผลพลอยไดม้ านาน ในขณะทป่ี ระเทศอน่ื เพง่ิ มาเรม่ิ กนิ มะละกอดบิ เปน็ สลดั เรว็ ๆ นเ้ี อง สวนอิ่มใจ...บา้ นอมิ่ สุข | 95

มะระขนี้ ก หวานเป็นลม ขมเป็นยา มะระขน้ี กจดั วา่ เปน็ สมนุ ไพรของไทย จนี พมา่ อนิ เดยี แอฟรกิ า และอเมรกิ าใต้ และ ตา่ งรโู้ ดยทว่ั กนั วา่ มสี รรพคณุ ในการรกั ษาเบาหวาน และในทกุ ภาคของไทยมกี ารใชม้ ะระขน้ี ก เปน็ ผกั ลวกจม้ิ นำ้� พรกิ ทำ� อาหารรว่ มกบั ผกั อน่ื ๆ และสว่ นใหญม่ กั จะลวกกอ่ นเพอ่ื ลดความขม มะระขน้ี กขนึ้ งา่ ยปลกู เองไดใ้ นบา้ น ยอดออ่ น ผลออ่ นนำ� มาปรงุ อาหารได้ มวี ติ ามนิ เอ และซสี งู รวมทง้ั มรี ายงานการศกึ ษาวจิ ยั สรรพคณุ การลดนำ้� ตาลในเลอื ด พบวา่ สามารถใชไ้ ด้ ทง้ั ในรปู แบบของนำ้� คั้น ชาชง แคปซูล ผงแหง้ มะระชี้นกนั้นออกฤทธิ์คล้ายอินซูลิน กระตุ้นการหลั่งอินซูลิน ยับยั้งการสังเคราะห์ กลูโคส และเพมิ่ การใช้กลโู คสของตบั องค์ประกอบทางเคมขี องมะระข้นี กทม่ี ีฤทธ์ลิ ดน�้ำตาล ในเลือด คอื p-Insulin, Charantin และ Visine 96 | สวนอ่มิ ใจ...บ้านอ่มิ สขุ

ยอ ชอ่ื มงคล สรรพคุณยงิ่ เปน็ มงคล ไม้พื้นบ้านดั้งเดิมของไทยอีกชนิดที่นิยมปลูก กรดได้ดีเทียบเท่ากับยารานิทิดีนและแลนโซพราโซล ไว้หน้าบ้าน เพ่ือจะได้มีคนเยินยอกล่าวขานความดี ช่วยเพ่ิมการบีบตัวของทางเดินอาหารได้ดีกว่ายา ไมน่ นิ ทาวา่ รา้ ยตามความเชอ่ื ของคนไทย นน่ั คอื “ยอ” ซสิ ซาพรายด์ มี 2 ชนดิ คอื ยอบา้ น และยอป่า ยอบา้ น เรยี กชอ่ื อน่ื วา่ “มะตาเสอื หรอื ตาเสอื ” มีฤทธ์ิต้านเช้ือแบคทีเรียหลายชนิด เช่น เป็นไม้มงคลที่ท่ัวทุกภาคให้ความส�ำคัญมาแต่โบราณ แบคทีเรียที่ท�ำให้เกิดแผล แบคทีเรียท่ีท�ำให้ท้องเสีย เพราะชอ่ื และสรรพคณุ ทางยา ทใ่ี ชป้ ระโยชนไ์ ดท้ กุ สว่ น แบคทเี รยี ทที่ ำ� ใหเ้ กดิ การตดิ เชอ้ื ทปี่ อด แบคทเี รยี ทที่ ำ� ให้ ใบใช้แก้ปวดข้อน้ิวมือนิ้วเท้า แก้ไข้ บ�ำรุงธาตุ ปรุงยา เกดิ โรคกระเพาะอาหาร ประคบ ใบสดคน้ั นำ�้ สระผมฆา่ เหา ดอกและตน้ ปรงุ ยา แก้วัณโรค ลูกดิบแก้คล่ืนไส้อาเจียน ขับประจ�ำเดือน • สารสกดั ใบยอมฤี ทธติ์ า้ นเชอื้ วณั โรคในหลอด ขับลมในล�ำไส้ เผาเป็นถ่านผสมเกลือเล็กน้อย อมแก้ ทดลองได้ดีเทียบเท่ายาไรแฟมพิซิน และฆ่าพยาธิ เหงอื กเปอ่ื ยเปน็ ขมุ บวม รากฝนกบั นำ้� ซาวขา้ วใชร้ ะบาย ไสเ้ ดือนได้ ท้อง นอกจากนยี้ ังใช้ในการยอ้ มผา้ ไดด้ ว้ ย • รากยอมฤี ทธ์ขิ บั ปสั สาวะ ลดความดนั • ผลยอมีฤทธ์ิแก้ปวด กระต้นุ ภมู คิ มุ้ กัน ยอป่า เรียกชื่ออ่ืนว่า “อุ้มลูกดูหนัง สลักป่า ซึ่งสันนิษฐานว่า การที่ยอมีฤทธิ์กระตุ้น สลักหลวง กะมูดู” นิยมใช้ขับน้�ำคาวปลาให้แห้ง ภมู คิ มุ้ กนั เปน็ กลไกหนง่ึ ของการทย่ี อชว่ ยตา้ นมะเรง็ ได้ ขับประจ�ำเดือน แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ ขับผายลม ร่วมกับกลไกอ่ืนๆ คือ ต้านกระบวนการอักเสบและ แก้ปวดเมื่อยต่างๆ ป้องกันสันนิบาตหน้าเพลิง (การ ลดปวด ออกฤทธิ์จ�ำเพาะเจาะจงกับเอนไซม์ที่สร้าง ตดิ เชอ้ื โรคของมารดาในระยะหลงั คลอด ทำ� ใหเ้ กดิ การ สารอักเสบ โดยไม่ท�ำให้เกิดผลข้างเคียงต่อกระเพาะ อกั เสบแกม่ ดลกู และอวยั วะภายในชอ่ เชงิ กราน อาการ อาหาร (selectivity of COX-2 inhibition) ตา้ นอนมุ ลู จะเกดิ ภายใน 2 สปั ดาห์หลงั คลอด) อสิ ระ มีประสทิ ธภิ าพในการต้านอนมุ ลู อสิ ระมากกวา่ วิตามินซี 2.8 เท่า และพบว่าช่วยลดสารอนุมูลอิสระ ทั้งยอป่าและยอบ้านมีสรรพคุณใช้แทนกันได้ ในเลอื ดคนทส่ี บู บหุ รี่ ปอ้ งกนั การถกู ทำ� ลายของตบั ทถ่ี กู แตร่ สยอปา่ อาจ เผด็ รอ้ น ขม มากกวา่ ยอบา้ นสกั หนอ่ ย เหนย่ี วนำ� ดว้ ยสารกอ่ มะเรง็ และยอยงั ปอ้ งกนั การกอ่ ตวั ในปจั จบุ นั มงี านวจิ ยั ของไทยและตา่ งประเทศมากมาย จากสารเคมที เ่ี หนย่ี วนำ� ใหเ้ กดิ เซลลม์ ะเรง็ ทร่ี ะดบั ยนี ส์ ทส่ี นบั สนนุ ฤทธิข์ องยอ เชน่ ชว่ ยป้องกนั หลอดอาหาร ข้อควรระวงั อักเสบจากกรดไหลย้อน ช่วยเร่งการสมานแผลของ กระเพาะอาหารในหนูทดลอง และลดการอักเสบของ ผลยอ มโี พแทสเซยี มสงู ควรระวงั ในคนทเ่ี ปน็ กะเพราะอาหารเฉยี บพลนั จากแอลกอฮอล์ ลดการหลงั่ โรคหวั ใจ ไต ผ้ทู ่ตี อ้ งควบคมุ ระดับโพแทสเซยี ม สวนอิ่มใจ...บ้านอมิ่ สขุ | 97

อัญชัน ดอกไม้สีจดั สารพัดประโยชน์ มีการศึกษาวิจัยทางคลินิกเก่ียวกับความ สามารถของแอนโทรไซยานนิ ในการเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพ ของตาให้มองเห็นดียิ่งขึ้น เช่น ตาเสื่อมจากเบาหวาน ต้อกระจก คุณประโยชนข์ องอัญชัน ดอกอัญชัน มีสารแอนโทรไซยานิน ซึ่งมี ประโยชนม์ ากมาย • เปน็ สารตา้ นอนมุ ลู อสิ ระชะลอวยั ลดความเสย่ี ง โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด • เปน็ อาหาร เชน่ อญั ชนั ชุบแป้งทอด • เป็นสารแตง่ สีในขนมต่างๆ เช่น ขนมชนั้ • เปน็ เครอ่ื งดืม่ ดับกระหาย ช่นื ใจ • เป็นไม้ประดบั สรา้ งความสวยงาม • คุณสมบัติเปลี่ยนสีตามความเป็นกรดด่าง ถ้าสภาพด่างจะให้สี น�้ำเงินเข้ม-เขียว ถ้าสภาพกรด จะใหส้ ี ชมพ-ู แดง ลองหยดนำ้� มะนาวลงในนำ้� อญั ชนั ดู • มีคุณสมบัติเพิ่มการไหลเวียนเลือดใน หลอดเลือดเล็กๆ ท�ำให้เลือดไปเลี้ยงรากผม รากขน มากขึน้ ทำ� ใหผ้ มและค้ิวดกด�ำ 98 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอิ่มสขุ

บวั บก อาหารปอ้ งกนั อลั ไซเมอร์ อัลไซเมอร์ (Alzheimer’s disease) หรือโรค บัวบกเป็นสมุนไพรที่มีคุณสมบัติชั้นเลิศใน สมองเสอ่ื ม เปน็ อาการของวาตะ (ธาตลุ ม) พกิ ารอยา่ ง การบ�ำรุงสมอง ในต�ำรายาไทยกล่าวว่า บัวบกมีรส ชดั เจน เพราะเปน็ ความฟงุ้ กระจาย ความไรท้ ศิ ทางของ เฝื่อนขมเย็น แก้อ่อนเพลีย เมื่อยล้า บ�ำรุงธาตุ บ�ำรุง ความทรงจ�ำและความคิด เน่ืองจากความเส่ือมของ หวั ใจ ขบั ปสั สาวะ ขบั โลหติ เสยี สว่ นในคมั ภรี อ์ ายรุ เวท สมองท่ีมีการสูญเสียเซลล์ประสาทไปจ�ำนวนมาก ของอินเดียบันทึกไว้ว่า บัวบกมีกลิ่นฉุน มีรสขมอม โดยเฉพาะสว่ นทค่ี วบคมุ ความจำ� และการคดิ และการ หวานย่อยได้งา่ ย เป็นยาเย็น ยาระบาย ยาบ�ำรงุ ช่วย ลดลงของสารเคมใี นสมองท่มี คี วามสำ� คัญตอ่ ความจำ� ฟื้นฟูสภาพ บ�ำรุงเสียง ช่วยให้ความจ�ำดีข้ึน เป็นยา ท�ำให้สูญเสียความทรงจ�ำและการท�ำงานของจิตใจ เจริญอาหาร แก้ไข้ แก้อักเสบ ผิวหนังเป็นด่างขาว จนไมส่ ามารถตัดสนิ ใจได้ อาจลืมกิจวัตรง่ายๆ ความ โลหิตจาง มีหนองออกจากปัสสาวะ หลอดลมอักเสบ สามารถในการพดู ลดลง ควบคมุ การขบั ถา่ ยไมไ่ ด้ และ น�้ำดีในร่างกายมากเกินไป ม้ามโต หืด กระหายน�้ำ มีอารมณ์แปรปรวน เชน่ กา้ วรา้ ว เก็บตัว แก้คนเป็นบ้า โรคเกี่ยวกับเลือดและโรคท่ีสมุฏฐาน เก่ยี วกับเสมหะ แมจ้ ะยงั ไมม่ วี ธิ รี กั ษาโรคนใ้ี หห้ ายขาด แตอ่ าจ ช่วยฟื้นฟูการท�ำงานของสมองได้ในระยะแรก หรือ ในการศึกษาองค์ประกอบของบัวบกพบว่า ชะลออาการในรายที่มีอาการมากแล้ว ด้วยการให้กิน มีสารส�ำคัญหลายอย่าง ที่ส�ำคัญคือ “อะซิเอติโคไซด์” สมุนไพรและอาหารที่ทำ� ใหเ้ ลอื ดไปเลยี้ งสมองไดด้ ขี ึ้น (Asiaticoside) ซง่ึ ชว่ ยลดการอกั เสบ ลดการระคายเคอื ง ซ่ึงจะช่วยให้ความจ�ำดีขึ้น ช่วยต้านอนุมูลอิสระ เพ่ือ ทำ� ใหก้ ารไหลเวยี นของเลอื ดในเสน้ เลอื ดฝอยดขี นึ้ ทำ� ให้ รักษาเซลล์ประสาทไม่ให้ถูกท�ำลายเพิ่มขึ้น สมุนไพร เซลล์ได้รับอาหารมากขึ้น ซึ่งช่วยบ�ำรุงอวัยวะต่างๆ ทมี่ คี ณุ สมบตั ิดงั กล่าว ไดแ้ ก่ บัวบก แปะก๊วย ขมนิ้ ชัน โดยเฉพาะสมอง การศกึ ษาในสตั วท์ ดลองพบวา่ บวั บก ขงิ พรกิ ไทย รวมถงึ อาหารทม่ี โี อเมกา้ -3 สงู เชน่ นำ�้ มนั เพม่ิ การเรยี นรู้ เพม่ิ สมาธแิ ละความจำ� สว่ นการศกึ ษา รำ� ขา้ ว วอลนทั เมลด็ มะมว่ งหมิ พานต์ เมลด็ ทานตะวนั ในคนพบวา่ บวั บกมฤี ทธิ์ เพม่ิ การเรยี นรู้ เพม่ิ ความจำ� งาขี้ม้อน งา ไข่แดง น้�ำมันปลา เป็นต้น นอกจากนี้ ชว่ ยลดความผดิ ปกตทิ เี่ กดิ จากความกงั วล ลดความเครยี ด การออกก�ำลังกาย การฝึกสมองโดยการอ่านหนังสือ และการซึมเศร้า ท�ำให้ความเต็มใจที่จะปรับตัวและ เลม่ เกมปรศิ นาอกั ษรไขว้ หรอื บรหิ ารความจำ� ผอ่ นคลาย เรียนรดู้ ขี ้ึน แถมยังมคี ณุ สมบตั ิอ่ืนๆ อกี มากมาย เช่น ตลอดจนการเอาใจใส่ของครอบครัว ก็มีส่วนส�ำคัญ เพมิ่ ประสทิ ธภิ าพในการสรา้ งคอลลาเจน ซง่ึ ชว่ ยทำ� ให้ ที่จะช่วยท�ำให้สมองและความจ�ำของผู้ป่วยดีขึ้น การ แผลหายเรว็ โดยการรบั ประทานหรอื ใชท้ ากไ็ ด้ ชว่ ยลด กนิ อาหารบำ� รงุ สมอง และกจิ วตั รกระตนุ้ สมองเหลา่ น้ี การอักเสบ ตา้ นอนมุ ูลอสิ ระได้ดี ไม่ได้เหมาะส�ำหรับผู้ที่ป่วยเป็นโรคอัลไซเมอร์แล้ว เทา่ นน้ั แตย่ งั เปน็ วธิ ปี อ้ งกนั โรคนส้ี ำ� หรบั คนทเ่ี รม่ิ เขา้ สู่ วยั ชราอีกด้วย สวนอ่ิมใจ...บ้านอ่ิมสขุ | 99

กระชาย โตรบนิ จากกระชายมฤี ทธเ์ิ พม่ิ ประสทิ ธภิ าพของเอนไซม์ ที่ใช้ก�ำจัดสารพิษในตับ กระชายจึงเป็นยาอายุวัฒนะ กระชุม่ กระชวย ชว่ ยรกั ษาฟนั และเหงือก ของไทยที่มีข้อมูลทางวิทยาศาสตร์สนับสนุน และหา กระชายเป็นพืชพ้ืนถ่ินของเอเชียตะวันออก งา่ ย กินงา่ ย ทำ� เองได้ ในครวั เรอื น เฉียงใต้ จัดได้ว่ากระชายเป็นเคร่ืองเทศแห่งอาเซียน กระชายถกู นำ� มาใชเ้ พอื่ การฆา่ เชอื้ โรค เชน่ บดิ และประเทศไทยเป็นประเทศที่มีการใช้กระชายใน ทอ้ งเสีย ฝี แผล กลาก และโรคท่เี กดิ ในชอ่ งปาก เช่น ต�ำรับอาหารมากกว่าชนชาติอ่ืนๆ จากการที่กระชาย เหงือกบวม เหงือกอักเสบ ฟันผุ เจ็บคอ แผลในปาก มคี ณุ สมบตั ดิ บั กลนิ่ คาวปลาและอาหารทะเล จงึ ไดถ้ กู ปากเหม็น ไซนัสอักเสบหรือจมูกเน่า ปัจจุบันมีการ นำ� มาใชใ้ นการประกอบอาหารจานเดด็ ตา่ งๆ มากมาย ศกึ ษาวจิ ยั พบวา่ กระชายเปน็ สมนุ ไพรทอี่ อกฤทธฆิ์ า่ เชอื้ เช่น ขนมจีนน�้ำยา ผัดฉ่า ผัดป่า แกงส้ม ปลาทอด ตา่ งๆ ได้ดีมากท้ังเช้ือบิด แบคทีเรีย รา และไวรัส สมุนไพร และยังนิยมกินสดๆเป็นผักแกล้มอีกด้วย นอกจากน้ี กระชายมีประโยชน์ช่วยย่อยและช่วยการ การศึกษาวิจัยสมัยใหม่ยังยืนยันสรรพคุณ ดูดซึมของอาหารได้ดี และยังเป็นยาบ�ำรุงก�ำลังท�ำให้ ในการช่วยรักษาฟันและดูแลช่องปากของกระชายได้ มกี ำ� ลงั ในการทำ� ไรไ่ ถนา การศกึ ษาวจิ ยั พบวา่ สารสกดั เปน็ อยา่ งดี จากการทส่ี ารสกดั กระชายมฤี ทธย์ิ บั ยง้ั การ จากกระชายกระตนุ้ การใชพ้ ลงั งานและสลายไขมนั ทำ� ให้ เกดิ คราบจุลนิ ทรียห์ รอื Biofilm จากเชอื้ 4 ชนิดไดค้ อื น�้ำหนักลดลง ดังน้ัน กระชายนบั เป็นอีกหนง่ึ สมุนไพร Streptococcus mutans, Streptococcus sanguinis, ทบี่ ำ� บัดภาวะอว้ นได้ Streptococcus pyogenes และ Actinomyces viscosus ได้ กระชาย มีรสเผ็ดร้อน ขม เป็นสมุนไพรที่ คนไทยในอดีตรู้ว่าเป็นยาอายุวัฒนะ นั่นหมายถึง กระชายไปชว่ ยชะลอความเสอ่ื มของอวยั วะ เชน่ สมอง ตบั ไต หลอดเลอื ด และหวั ใจ รวมทง้ั ปอ้ งกนั โรคอน่ื ๆ ให้กับคนเรา โดยกระชายมีสารช่วยลดการอักเสบ และสารต้านอนุมูลอิสระ ซ่ึงการแพทย์แผนปัจจุบัน พบวา่ อนมุ ลู อสิ ระและการอกั เสบแบบเรอื้ รงั เปน็ สาเหตุ ของโรคหลายชนิด ได้แก่ โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคอัลไซเมอร์ โรคมะเร็ง นอกจากน้ีกระชายยังต้าน การเสื่อมของกระดูกอ่อนในหลอดทดลอง และยังมี รายงานการวิจัยจากสหรัฐอเมริกา พบว่าสารพิโนส- 100 | สวนอิม่ ใจ...บา้ นอิ่มสขุ