preview_292

ขนมพ้นื บา้ นและของว่างชาวท่งุ www.puendee.com

สารคดไี ทย     ขนมพ้ืนบ้านและของวา่ งชาวทุง่ หนานคำา พมิ พร์ วมเลม่ ครงั้ แรก : สำานักพมิ พเ์ พือ่ นด,ี  สงิ หาคม ๒๕๕๒ พิมพค์ รงั้ ท ่ี ๒ : สิงหาคม ๒๕๕๔ สงวนลขิ สิทธิ์ตามพระราชบญั ญตั ิลขิ สิทธ ์ิ พ.ศ. ๒๕๓๗ ภาพปก : สุขุมาล เล็กสวสั ดิ์ ถ่ายภาพ : ทวีทรัพย ์ ศรีวโล  ธนฏั ฐ ์ จรี ะวฒุ ิ ออกแบบปก-รูปเล่ม : รัญชณ ์ ตรธี รรมวุฒกิ ลุ สารตั น ์ วงศาโรจน์ ราคา : ๒๔๐ บาท ขอ้ มูลทางบรรณานกุ รมของสำานักหอสมดุ แหง่ ชาติ หนานคำา.   ขนมพ้ืนบ้านและของวา่ งชาวทงุ่ .--กรงุ เทพฯ : เพื่อนด,ี  ๒๕๕๔.   ๒๓๐ หน้า.   ๑. ขนม. ๒. อาหารวา่ ง. ๓. การปรงุ อาหาร.  I. ชื่อเร่ือง. ๖๔๑.๕๓ ISBN 978-974-253-249-9 เจ้าของ  บริษัทอักษรโสภณ จำากัด ผู้อำานวยการสาำ นักพิมพ์ สนั ต ิ ส่งเสรมิ สวสั ดิ์ ผู้จัดการสาำ นกั พิมพ์ สดุ ารตั น ์ สง่ เสริมสวสั ดิ์ บรรณาธกิ ารสำานักพิมพ์ กนกพันธ ์ สนุ ทรกมลวัฒน์ กองบรรณาธกิ าร  รญั ชณ์ ตรีธรรมวฒุ กิ ลุ   ยศวด ี แปน้ ประเสรฐิ   ตนั ตมิ า แซต่ งั้ ศลิ ปกรรม  สมยงค ์ คงใจ  สหุ รรษา เสตรา  พิมพแ์ ละจดั จาำ หน่าย สาำ นักพมิ พเ์ พอื่ นด ี บริษทั อักษรโสภณ จาำ กัด   เลขท ี่ ๕๘ ซอยนภาศัพท์ (แยก ๕) ถนนสุขมุ วิท ๓๖   แขวงคลองตัน เขตคลองเตย กรุงเทพฯ ๑๐๑๑๐ โทรศพั ท์ ๐-๒๒๕๘-๕๘๕๗, ๐-๒๒๕๘-๕๘๖๑-๒ โทรสาร ๐-๒๒๕๘-๙๑๓๐ Homepage: http://www.puendee.com E-mail Address: [email protected]

คำ�นำ�สำ�นักพมิ พ์ ได้ปรึกษ�แกมขอร้อง “หน�นคำ�” ต้ังแต่เริ่มทำ� “พ่อบ้�นทำ�ครัว เล่ม ๒” ว่� ขอ ให้เขียนเล่�เกี่ยวกับก�รทำ�ขนมหว�นบ้�ง เพร�ะหวังจะได้เห็น (ชิม) ขนมโบร�ณที่เคยคุ้น สมัยยังเย�ว์วัย ที่นับวันจะห�รับประท�นได้ย�กยิ่ง ส่วนบ�งชนิดที่มีข�ยอยู่รสช�ติก็แปลก แปรง่ ไปต�มก�ลเวล�และรสมือของผปู้ รุง วันเวล�ผ่�นไปน�นพอสมควรก็ได้รับข่�วดีจ�กผู้เขียนว่� จะเขียนเร่ืองขนมพ้ืนบ้�น แถมด้วยของว่�งช�วทุ่งให้ได้ล้ิมรส (ท�งส�ยต�) ต�มที่ได้คุยกันไว้เสียที ซ่ึงท�งสำ�นักพิมพ์ เพื่อนดีก็มิได้รอช้� เม่ือได้รับต้นฉบับและภ�พประกอบครบถ้วนสมบูรณ์ ก็รีบดำ�เนินก�ร จนกล�ยม�เป็นหนังสือเล่มกะทัดรัดเหม�ะมือเล่มนี้ ซ่ึง “หน�นคำ�” ตั้งช่ืออย่�งเรียบง่�ย ตรงไปตรงม�ว�่ “ขนมพื้นบ�้ นและของว�่ งช�วทุ่ง” หวังเป็นอย่�งยิ่งว่� ผู้อ่�นจะมีคว�มสุขไปกับตัวหนังสือของ “หน�นคำ�” ท่ีนอกจ�ก จะสรรห�ชนิดของอ�ห�รโอช�รสม�นำ�เสนอแล้ว ยังถ่�ยทอดวิถีชีวิตอันสงบง�มของช�วทุ่ง ม�เปน็ อ�ห�รใจใหเ้ ร�ดว้ ย ในย�มท่บี �้ นเมืองมีแตเ่ ร่ืองวนุ่ ว�ยอยเู่ วล�นี้

เปดอกอวบของพ่อครวั ตัวอ้วน เมื่อเร่ิมต้นเขียนคอลัมน์ “พ่อบ้�นทำ�ครัว” ใหม่ ตั้งใจไว้ว่�จะไม่เขียนเร่ืองขนม กับ อ�ห�รของช�ติอืน่ ทง้ั รั่ง จีน และ ป่ี นุ ทั้งนี้เพร�ะผมยอมรับคว�มจริงว่� ตัวผมเองไม่ถนัดจัดเจนเรื่องขนมม�กนัก คว�ม จำ�เปน็ ก็ยังไม่บังเกิดเพร�ะยังพอห�ซื้อขนมไทยพ้ืนบ้�นอร่อย กินได้ ไม่เพ้ียนม�กเหมือนกับ อ�ห�รค�ว ส่วนอ�ห�รต�่ งช�ติน้นั อยู่นอกประเดน็ ไม่ตัง้ ใจทจ่ี ะเขียนถงึ ม�แตต่ น้ ขณะเดียวกัน ตั้งใจเอ�ไว้อีกว่�เมื่อเร่ืองเล่�ในวัยเด็กเก่ียวกับชีวิตบ้�นทุ่งกับอ�ห�รพื้น บ้�น มือแม่และย�ยถูกนำ�ม�เขียนถึงจนหมดแล้ว ผมคงเลิกเขียน เพร�ะห�กเขียนต่อไปคง เล�่ เรอ่ื งท่ีเคยเล�่ ไปแล้วซ�้ำ ไปซ้ำ�ม�ให้ท�่ นผ้อู ่�นเบื่อเสียเปล�่ ปร�ก ว่�เมื่อเร่ืองเล่�และกับข้�วในวัยเด็กเริ่มเหลือน้อยลงทุกที ผมได้มีโอก�สเดิน ท�งม�ทำ�ง�นท่ีส� �รณรั ประช� ิปไตยประช�ชนล�ว ต้องเข้�ครัวทำ�กับข้�วกินเองเกือบ ทุกวนั ทำ�ใหม้ ีโอก�สไดซ้ ้อมมือทำ�อ�ห�รหล�ยอย�่ งทง้ั ค�วหว�นทไ่ี ม่เคยลงมอื ทำ�เองม�ก่อน มีชีวิตของแรงง�นไทยในต่�งแดน (แม้จะใกล้เพียงแม่นำ้�โขงคั่น) ชีวิตคนล�ว รรมช�ติและก�รใช้ชีวิตในบรรย�ก� ท่ีใกล้เคียงกับบ้�นทุ่งริมแม่นำ้�น้อยสมัยท่ีผมเป็นเด็ก ให้น�ำ ม�เปน็ วัตถุดบิ เขียนเล�่ ให้ท�่ นผ้อู �่ นไดร้ ับรูอ้ ย่�งไมข่ �ดส�ย ในช่วงหลังน้ีจึงมีอ�ห�รท่ีคนไทยท่ัวไปรู้จัก เคยกิน แต่มีร�ก �นม�จ�กอ�ห�รจีน และ ร่ังหล�ยชนิดท่ีได้ทดลองทำ�สู่กันกินจ�กครัวโรงง�น ท้ังคณะโรงง�นและลูกช�ยลูกส�ว ช�วล�วต่�งชมเป�ะว่�อร่อย จึงส่งม�นำ�เสนอชวนท่�นผู้อ่�นทำ�กินกันที่บ้�นบ่อย อีกไม่น�นต่อม�ได้รับใบสั่งจ�กน้� ทั้งหล�ยให้เขียนเรื่องขนมประจำ�บ้�นริมแม่น้ำ�

น้อยหล�ยอย่�ง ไม่กล้�ขัดใจ �ติผู้ให ่ที่มีพระคุณเหล่�นี้ ลองผิดลองถูกอย่�งที่เล่�ไว้ใน ตอน “ต�มรอยย�ย ทำ�ข้�วหม�ก” และ “ข้�วหล�ม” จนได้ผลเป็นท่ีพอใจ ม่ันใจที่จะ เขียน ลองทำ�ขนมซ้อม มือที่ครัวโรงง�นเอ�ไว้หล�ยอย่�งจนพอกินได้ แต่เร่ิมอับจนเรื่องท่ี จะเล่�สู่ท่�นผู้อ่�น คุณครู “ว วินิจฉัยกุล” ของผมท่�นแนะนำ�ว่� เรื่องของพ่อก็มีส่ิงที่ควร เขียนถึงม�กม�ยพอ กับแม่และย�ย ผมเรียนท่�นว่� ชีวิตของพ่อมีแต่ง�น ไม่ค่อยได้เข้� ครวั นะครบั ท่�นบอกว่�ไม่ได้ให้เขียนเรื่องกับข้�ว มือพ่อ แต่ให้เขียนเรื่องชีวิตและง�นของพ่อ คำ� สอนอิงหลัก รรมะที่พ่อเคยสอนแล้วผมนำ�ม�อ้�งไว้บ่อย ท่�นบอกหนท�งให้ว่�เร่ิมต้นจ�ก รรมะง�่ ย เช่น มงคล ประก�รก่อนดไี หม คำ�แนะนำ�ของคุณครูสั้น แต่กระตุกปมเชือกที่ยุ่งเหยิงให้คล�ยออกทันที ผมเขียนถึง ชีวิต วิ ีก�รครองตนครองง�นของพ่อ คำ�สอนของพ่อท่ีเคยสอนพวกเร�เด็ก บ้�นริมแม่น้ำ� น้อยท้ัง ีลและ รรมได้นับสิบเร่ือง เรียนคุณครูท่�นเอ�ไว้ว่�ห�กมีก�รรวมเล่มคร้ังต่อไป จะ ให้ชื่อหนงั สอื ว�่ “กนิ ข้�วแกลม้ มงคล” เม่ือสำ�นักพิมพ์เพื่อนดีต้องก�รรวมเล่ม “พ่อบ้�นทำ�ครัว” เล่มที่ ขึ้นม�จริง โดย ให้โจทย์ว่�ควรเป็นเรื่องขนมพ้ืนบ้�นซึ่งผมเห็นว่�ยังมีจำ�นวนน้อยเกินไปที่จะจัดรูปเล่มได้ เหม�ะมือเหมือนกับทุกเล่มท่ีผ่�นม� ผมจึงแถมของว่�งและอ�ห�รประกอบอ่ืน เข้�ไปอีก ต�มสมควร ร�ยก�รอ�ห�รที่มีเรื่องเล่�เก่ียวกับข้อ รรมและชีวิตก�รทำ�ง�นของพ่ออีกหล�ยเร่ือง เปน็ กับข้�ว ไม่เหม�ะกับช่ือหนังสือ “ขนมพื้นบ้�นและของว่�งช�วทุ่ง” เล่มนี้ ขอเก็บเอ�ไว้

สำ�หรับเล่มต่อไป (ห�กมีนะครบั ) ท่มี ชี ื่อว�่ “กินข�้ วแกลม้ มงคล” ตลอดเวล�ที่เขียนพ่อบ้�นทำ�ครัวผมมีคว�มสุขม�ก ยิ่งท่�นผู้อ่�นกรุณ�ส่งจดหม�ยบ้�ง อี เมล์บ้�ง ผ่�นม�ท�งสกุลไทยไม่ว่�จะติติงหรือชื่นชอบล้วนเป็นกำ�ลังใจอย่�งยิ่งว่�ผมเขียน แล้วมีคนอ่�น จะมีคว�มทุกข์บ้�งเม่ือภ�ระจ�กง�นประจำ�ทำ�ให้ไม่มีเวล�เขียนต้นฉบับจน ตอ้ งผดิ นดั กบั สกลุ ไทยไป ๒ ครงั้ กร�บขอบพระคุณ คุณครู ว วินิจฉัยกุล คุณมยุรี วิ �ลสวัสดิ (ป�จ้อย) ขอบคุณ คุณแดงผู้เป็นเพื่อนชีวิต คุณสร�วุ และคุณออดเจ้�ของครัวที่อุดร �นี ทีมผู้ช่วยพ่อครัวท้ังที่ อุดร �นีและบ้�นป�กเกร็ด คุณทวีทรัพย์ รีวโล ช่�งภ�พมือฉมัง ท่�นท้ังหล�ยเหล่�นี้คือ ผูอ้ ย่เู บอ้ื งหลงั คว�มสำ�เรจ็ ท้งั ปวงของพอ่ บ้�นทำ�ครัว ขอบคุณสกุลไทยและสำ�นักพิมพ์เพ่ือนดี รวมทั้งคุณสุขุม�ล เล็กสวัสดิ ท่ีทำ�ให้ “ขนม พ้นื บ้�นและของว�่ งช�วทุ่ง” เปน็ รูปเลม่ ทีส่ มบรู ณ์สวยง�มน�่ อ�่ น ขอบคุณอย่�งยิ่ง ส�ำ หรับคว�มกรณุ �ของท�่ นผู้อ�่ นทกุ ท่�นที่ติดต�มอ�่ นพอ่ บ�้ นท�ำ ครวั ครบั

แด่คณุ ครู รองศาสตราจารย์ ดร.คณุ หญิงวนิ ติ า ดิถยี นต์

สารบัญ ขนมพื้่นบา้ น เต้�ส่วน ๒ ข�้ วโพดเปยก ข�้ วเหนียวถว่ั ดำ� ๒ ข�้ วหล�ม ๒ หน้�หน�วชวนหมเู่ � “เผ�ข้�วหล�ม” ๒๒ กลว้ ยไข่เชอื่ ม กลว้ ยเชอื่ ม กล้วยบวชชี ขนมกลว้ ย ข�้ วต้มผัด ต�มรอยย�ย หัดท�ำ ข�้ วหม�ก ข�้ วเหนียวเปยก ข้�วเหนียวมะมว่ ง บวั ลอยเผอื ก ไข่หว�น เผือกแกงบวด มนั ส�ำ ปะหลงั เชือ่ ม ขนมปงสงั ขย�

สารบัญ ของว่างชาวท่งุ ทอดมนั ข้�วโพด ๒ ปอเปียะสด ๒ ข้�วมันส้มต�ำ ๒ ปล�แนม ๒๒ เมี่ยงค�ำ หมูสะเตะ ขนมปงหน�้ หมู แหนมสด ข้�วทอด หมูกระจก ทองก้อน ผกั ดอง ขงิ ดอง เม่ียงกุ้ง ชะ ชะ ช�่ น้ำ�สลัด พนั ช์

ขนมพื้นบา้ น

เต้าสว่ น ต้ังแต่ผมเป็นเด็กจนอ�ยุเกือบส่ีรอบ ผมไม่ เคยทร�บว่�พ่อกับแม่มีคว�มผูกพันรักใคร่กันขน�ด ไหนเพร�ะคนโบร�ณท่�นไม่แสดงคว�มรักกันอย่�ง พร่ำ�เพร่ือรุ่มร่�มให้เด็กเห็น ไม่เคยมีใครเล่�ถึงชีวิตรัก 11

กอ่ นท่ที ่�นจะแตง่ ง�นกนั ใหพ้ วกเร�เดก็ ได้รับรู้ พวกเร�สัมผัสได้แต่เพียงคว�มอบอุ่นและคว�มสงบสุขในบ้�นเล็ก ของเร� พ่อกับแม่ ป ิบัติต่อกันด้วยคว�มนุ่มนวล พูดจ�สุภ�พ ยิ้มแย้มแจ่มใส แม้แต่ในวันท่ี “ใกล้สิ้นเดือน เหมือนส้ินใจ” ของครอบครวั ข้�ร�ชก�รจน ทีบ่ �้ นรมิ แมน่ �้ำ นอ้ ย พวกเร�ไม่เคยได้ยินคำ�ผรุสว�ทด้วยถ้อยคำ�เผ็ดร้อนหย�บค�ยจ�กป�กของพ่อหรือแม่ ไม่เคยเห็นก�รใช้กำ�ลังเข้�ทำ�ร้�ยอีก �ยหน่ึงด้วยโทสะ เหมือนกับท่ีพ่อแม่ของเพ่ือนซ่ึงอยู่ บ�้ นใกล้ กระทำ�ต่อกัน สมัยที่พ่อเติบให ่ในร�ชก�รเป็นครูให ่หล�ยโรงเรียน จนได้เป็นหัวหน้�ครูประช� บ�ลท้ังอำ�เภอในที่สุด แม่ไม่เคยปลีกตัวจ�กภ�ระในบ้�นออกไปห�คว�มบันเทิงหรือคว�ม มีหน้�มีต�ในสังคมข้�ร�ชก�รต�มตำ�แหน่ง “คุณน�ย” แต่ยินดีท่ีจะเป็นหลักใจอยู่กับบ้�น ดูแลลูกและรอพ่อกลับม�จ�กท�ำ ง�น พ่อกับแมต่ ่�งเรียกอกี �ยหนงึ่ ว�่ “คณุ ” ใช้ค�ำ แทนตัวว่� “ฉนั ” เรียกอกี �ยหนึ่งกับ บุคคลท่ีส�มว่� “พ่อเด็ก ” หรือ “แม่เด็ก ” พ่อแนะนำ�แม่กับหัวหน้�ง�นหรือเพื่อนร่วม ง�นท้ังช�ยและห ิงซ่ึงม�เย่ียมเยียนพ่อที่บ้�นและต�มเข้�ไปทำ�คว�มรู้จักแม่ถึงก้นครัวว่�แม่ คอื “แม่บ�้ นของผม” พวกเร�เพ่ิงรู้ซ้ึงว่�พ่อกับแม่รักกันม�กเพียงใดก็ต่อเม่ือแม่ถึงแก่กรรม พ่อโ กเ ร้� อ�ลัยรักแม่ถึงขน�ดที่เรียกได้ว่� “ตรอมใจ” นอนน้อย กินน้อย ละเลยกิจวัตรประจำ�วันที่ เคยช่ืนชอบ เร่งวันเร่งคืนจะให้ถึงวันอ�ทิตย์ท่ีลูก นัดกันทำ�บุ เลี้ยงเพลพระอุทิ ส่วนกุ ลให้ แมอ่ �ทิตย์เว้นอ�ทิตย์ พอ่ กบั แม่เปน็ คู่สร้�งค่สู มทเ่ี สมอกันด้วย ลี รทั � ป �และคว�มเสียสละ แม้ว่� 12

แม่จะมีก�ร ึกษ�น้อย เรียนไม่จบช้ันประถม ึกษ� แต่แม่ก็เฉลียวฉล�ด ส�ม�รถรับผิด ชอบในหน้�ท่ีได้ไม่บกพร่อง เปน็ คู่คิดร่วมทุกข์สุขในก�รใช้ชีวิตร่วมกัน พ่อให้เกียรติแม่ยกให้ เป็นให ่ในบ้�น ไม่เคยดูหม่ินว่�แม่ต่ำ�ต้อยด้อยก�ร ึกษ� จนเป็นเหตุให้ต้องห�ภรรย�ใหม่ ที่ “สมหน้�สมต�” แตอ่ ย�่ งใด ในช้ันต้นพวกเร�ได้รู้แต่เฉพ�ะที่พ่อเขียนถึงแม่ในหนังสืออนุสรณ์วันพระร�ชท�นเพลิง พตอนหน่ึงว่� “ ข้�พเจ้�ขอตั้งมโนทิ เปน็ บรรณ�ม�ลัยค�รวะแด่ รีภริย�ของข้�พเจ้� ขอ จงสถิตอยู่ ณ สุคติภพอันเป็นบรมสุข ด้วยคว�มรักและอ�ลัยถึงสุดจักพรรณน� ณ ช�ติ ไหน ขอใหพ้ บกนั เพอ่ื คว�มเปน็ คชู่ วี ติ ตลอดไป ” ต่อเมื่อพ่อถึงแก่กรรมลงหลังจ�กนั้นไม่น�นนัก ผมกับน้องช�ยคนรองรวบรวมเร่ืองท่ี พ่อเขียนไว้ในบันทึกประจำ�วันติดต่อกันนับสิบปม�คัดเลือก เพ่ือจัดพิมพ์หนังสืออนุสรณ์ง�น พระร�ชท�นเพลิง พ ผมจึงได้ทร�บว่�พ่อรักแม่ม�กท่ีสุดเท่�ที่ผู้ช�ยคนหนึ่งจักพึงรักผู้ห ิง ซง่ึ เปน็ คชู่ ีวิตคนแรกและเพียงคนเดียวได้ ในบันทึกเหล่�น้ัน พ่อเขียน “เพื่อนชีวิตท่ีคิดถึง ครบรอบหน่ึงปแห่งมรณว�ร” เป็น บทรอ้ ยกรองที่แสดงถงึ คว�มรักคว�มคดิ ถึงทีพ่ ่อมตี ่อแม่ไวต้ อนหน่งึ ว่� เพือ่ นเอยเพื่อนย�ก ใครพร�กเพอ่ื นลห้ี นีห�ย เห็นอยู่หลัด พลดั พร�ย ไม่ห�ยคล�ยคิดถึงเลย พ่อเห็นว่�แม่ให้คว�มรักกับพ่ออย่�งแท้จริง ดูแลไม่เคยทอดทิ้งแม้ย�มปวยไข้หรือ ทุกข์ย�ก อ่อนโยนทะนุถนอมคว�มรู้สึกของพ่อ ไม่เคยกระทำ�ด้วยประก�รใด ให้กระทบ กระเทือนจิตใจ เปน็ ลักษณะของ “ม�ต�ภริย�” คือภริย�ท่ีเสมอด้วยม�รด� พ่อเขียนถึงส่ิง ท่แี ม่เคยป ิบัตไิ วก้ บั พ่อว่� 13

มเี รือ่ งเคอื งขนุ่ ขอ้ ง �หมน่ หมองไม่ผ่องใส เพื่อนช่วยคล�ยข้องใจ แก้ไขชว่ ยดว้ ยอ�ทร เจ็บไขไ้ ดเ้ พอื่ นรัก อยู่ ูม กใหพ้ กั ผ่อน เปน็ เพือ่ นรว่ มกนิ นอน รว่ มทุกข์ร้อนร่วมชีว� ก่อนที่พ่อจะถึงแก่กรรมเพียงเดือนเ ษ พวกเร�ทำ�บุ ระลึกถึงวันพระร�ชท�นเพลิง พแม่ครบรอบหน่ึงป พ่อเขียนคำ�อุทิ เปน็ ภ�ษ�บ�ลีท่ีแต่งข้ึนเพ่ือแม่โดยเฉพ�ะและเขียนบท รอ้ ยกรองแปลเอ�ไวว้ ่� ยำ ยำ กตปุ ำ ตำ ตำ ปทมุ �ย สมิช นตุ ทิพพวิม�น ติ ชตุ มย� อทุ ทสิ สเจตน กต� เพอื่ นเอยในวันน้ี ถว�ยสงั ท�นพลีอุทิ ให้ วันทร่ี �่ งเพอ่ื นเลือนลบั ไป ขอให้เปน็ ทพิ ยว�รี โปรยปร�ยใหท้ ิพย์วิ �ณ เบกิ บ�นใสสว�่ ง ณ ปร�งค์ รี ดว้ ยผกู พนั มัน่ มนัสกัตเวที เพือ่ นคู่ชวี จี งโมทน� พ่อทนมีชีวิตโดยที่ไม่มีแม่อยู่เคียงข้�งได้เพียง ปกับ เดือนเ ษ พ่อก็ติดต�มไป พบแม่ในสัมปร�ยภพด้วยคว�มรักและคิดถึงดังท่ีได้อ ิษ �นไว้ ลูก เช่ือว่�ท่�นคงติดต�มจน ไดพ้ บกบั แมท่ ุกช�ตไิ ป หลังจ�กอ่�นบันทึกของพ่อไปหล�ยสิบรอบ ผมเพิ่งเข้�ใจคำ�ว่� “คุณ” ท่ีพ่อกับแม่ใช้ เรียกกันต�มนัยแล้วท่�นหม�ยถึง “พ่อคุณ แม่คุณ” ซ่ึงยกย่องกันและกันอย่�งยิ่ง โดยท่ี ท่�นเปรียบให้ส�มเี สมอด้วยบิด�และภริย�เสมอด้วยม�รด� น่ันเอง ขณะเดียวกันคำ�แนะนำ�ตัวแม่ซึ่งพ่อใช้บอกกับคนท้ังหล�ยว่� “แม่บ้�นของผม” น้ัน 14

ผมเช่ือว่�พ่อต้องก�รสื่อถึงคว�มยกย่องสูงสุดให้แม่เป็นให ่ในบ้�น เป็นแม่ของคนท้ัง ครอบครวั เร�โดยนบั รวมตัวพ่อเอ�ไวด้ ว้ ย ในปจจุบันผู้ห ิงทำ�ง�นนอกบ้�นม�กข้ึนเพร�ะคว�มรู้คว�มส�ม�รถและคว�มเสมอ ภ�คในก�รประกอบอ�ชีพ ขณะเดียวกันก็ทำ�ง�นบ้�นดูแลบุตรไปด้วยต�มวิสัยแม่ ส่ิงท่ีเก�ะ เก่ียวให้ครอบครัวดำ�รงอยู่ได้อย่�งมีคว�มสุขคือคว�มรักระหว่�งส�มีภรรย�ที่มีให้กันตลอดม� ทงั้ ในอดีต ปจจบุ ันและอน�คต คว�มรักนี้เองที่ก่อให้เกิดคว�มคว�มรู้สึกดีง�มทั้งหล�ยท้ังปวงที่มีให้กับคู่ชีวิตของตน เช่นไว้ว�งใจ ให้เกียรติ ซ่ือสัตย์ เสียสละ ล ประมวลขึ้นม�เป็นคว�มปร�รถน�ที่จะ สงเคร�ะห์ซงึ่ กันและกัน พระพุท องค์ทรงยกย่องสรรเสริ ให้ “ก�รสงเคร�ะห์ภรรย�” เปน็ มงคลหนึ่งใน ประก�รต�มมงคลสูตร ผมยกเอ�ชีวิตของพ่อและแม่ซึ่งเปน็ ตัวอย�่ งใกล้ตัวม�อ ิบ�ยมงคลข้อ น้ีให้ท่�นผู้อ�่ นได้พิจ�รณ�ใช้ในก�รครองชวี ิตคูค่ รับ พ่อบ้�นทำ�ครัวฉบับนี้ผมจะชวนท่�นผู้อ่�นเข้�ครัวทำ� “เต้�ส่วน” ของหว�นประจำ� บ้�นริมแม่น้ำ�น้อยอีกอย่�งหนึ่งที่แม่ทำ�ให้ลูกกินหลังทำ�ก�รบ้�นเสร็จอยู่บ่อย ของแกล้ม มงคลในขอ้ สงเคร�ะหภ์ รรย�นี้ต้องให้ออกหว�นสกั หน่อยนะครบั เคร่ืองปรุง ถ่ัวเขียวชนิดซีกกะเท�ะเอ�เปลือกออกแล้ว ๒ ส่วน นำ้�ต�ลทร�ย ส่วน แปงมัน ชอ้ นค�ว หวั กะทคิ รึ่งสว่ น เกลือปนนดิ หน่อย น�ำ้ สะอ�ด 15

วิ ีท�ำ ) ซ�วถั่วเขียวเก็บเ ษดินเ ษผงออกให้หมด แช่นำ้�ทิ้งไว้อย่�งน้อย ชั่วโมง ต้ัง ลังถึงปูผ้�ข�วบ�งท่ีชุบน้ำ�บิดพอหม�ด ลงในช้ันน่ึง รอจนนำ้�เดือดจึงสงถั่วเขียวที่แช่น้ำ�ไว้ใส่ ลงไปในช้นั นึง่ ท่ีปูผ้�ไวป้ ด �นึ่งจนสุก ยกลงตัง้ พักไว้โดยไมต่ อ้ งเปด � ๒) ตั้งหม้อใส่น้ำ�สะอ�ดลงไป ส่วน ต้มน้ำ�จนเดือดเทนำ้�ต�ลลงเค่ียวจนน้ำ�ต�ล ละล�ย ) ละล�ยแปงมันในนำ้�เย็นจำ�นวนไม่ม�กนักจนละล�ย ค่อย เทลงในหม้อคนไปท�ง เดียวกันพอข้นเหนียวเด�ะเกลือปนลงในหม้อนิดหน่อยพอเค็มปะแล่ม ชิมรสได้ที่แล้วจึงใส่ถั่ว เขียวท่นี ง่ึ ไวล้ งไปคนใหเ้ ข้�กัน ) ยกลงตักใส่ถ้วยขน�ดเหม�ะ โรยหน้�ด้วยหัวกะทิ กินขณะกำ�ลังร้อนพอดี อ่ิม อรอ่ ยครับ หม�ยเหตแุ ละทีเด็ดเคลด็ ไม่ลับ ) สมัยพุท ก�ลผู้ช�ยเป็นให ่ เป็นหัวหน้�ครอบครัว เป็นผู้ทำ�ม�ห�เล้ียง ก�ร สงเคร�ะห์ภริย�จึงเป็นมงคล พุท ักร�ช ๒ เป็นยุคท่ีคว�มส�ม�รถของผู้ห ิง ทัดเทียมกบั ผูช้ �ย ผมเห็นว�่ ก�รสงเคร�ะหส์ �มกี เ็ ปน็ มงคลเช่นกัน ๒) ในคำ�อุทิ ภ�ษ�บ�ลีของพ่อ “ปทุม�” คือช่ือของแม่ ช่ือจริงของแม่เล็กคือ “ประทุม” ครบั 16

) ส่วนของเคร่ืองปรุงตวงด้วยถ้วยก�แ ขน�ดม�ตร �น หยิบเอ�ง่�ย ต�มประส� พ่อครัวบ้�นนอก ท่�นจะใช้ภ�ชนะอย่�งอื่นตวงก็ได้ครับแต่ต้องตวงทุกอย�่ งด้วยภ�ชนะอย่�ง เดียวกนั นะครบั ) ที่สำ�คั คืออย่�เคี่ยวถั่วไปพร้อมกับน้ำ�ถ่ัวจะเละ ใส่ถั่วท่ีนึ่งสุกแล้วภ�ยหลังท่ีปรุง น้ำ�ได้ที่แล้วถ่ัวจะลอยเป็นเม็ดสวยง�ม บ�งสูตรบิป�ท่องโกเป็นช้ินเล็ก โรยหน้�ด้วยก็มีแต่ที่ บ้�นทุ่งห�ย�กจงึ ไมเ่ คยใส่ ) อย�กให้หว�นน้อย ขยักนำ้�ต�ลไว้บ้�งอย่�ใส่จนหมด ชอบหว�นม�กจะใส่นำ้�ต�ล ม�กกว่�น้ีก็ได้ แปงท่ีละล�ยไว้ค่อย โรยและคนไปเร่ือย เหนียวแล้วพอแค่น้ัน เหลือท้ิงนิด หน่อยไม่เปน็ ไรครับ 17

บันทึก ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ......................................................................................... ......................................................................................... ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ 18

ข้าวโพดเปยก เมื่อเรียนจบก หม�ยจ�กสำ�นักท่�พระจันทร์ ผมก็เข้�ทำ�ง�นกับ น�ค�ร ทำ�ง�นม�เร่ือย จนได้ส�ว น�ค�รดว้ ยกนั ม�เปน็ คู่ หลักก�รของพนักง�น น�ค�ร คือต้องซ่ือสัตย์ 19

ตรงต่อเวล� ทำ�ง�นเร็ว แต่ไม่ใช่ลวก ต้องละเอียดถ่ีถ้วน ถูกต้อง และแม่นยำ� อุทิ เวล�ต้ังแต่เช้�ยันคำ่�ทำ�ง�นในหน้�ที่ นอกจ�กน้ียังต้องหูต�ไว ปรับตัวเข้�กับคว�ม เปลยี่ นแปลงของโลกและสงั คมไดเ้ ปน็ อย�่ งดี ทำ�ง�น น�ค�ร จะอืดเอื่อยต�มสบ�ยไม่ได้ คุณแดงกับผมไม่เคยรู้จักคำ�ว่� “เช้� ช�มเย็นช�ม” เร�ต้องไปถึงที่ทำ�ง�นก่อนเวล� น�ค�รเปด น�นนับชั่วโมงเพื่อเตรียมง�นให้ พร้อม เพ่ือต้อนรับลูกค้� ตลอดวัน ไม่เคยมีเวล�ว่�งพอจะคุยโทร ัพท์ อ่�นหนังสือพิมพ์ เร่อื ยเปอื ยหรอื แม้แต่หนั ม�คุยเลน่ เ �สร้�งบรรย�ก� ทุกคนก้มหน้�ก้มต�อยู่กับง�นตรงหน้� พักกล�งวันพอกินข้�วอ่ิมก็กลับม�นั่งทำ�ง�น ง�นของ น�ค�รต้องทำ�ให้เสร็จเรียบร้อยไม่ค่ังค้�ง วันต่อวัน น�ค�รปดก็ยังต้องตรวจนับ เงนิ สดปดงบบั ชปี ระจ�ำ วนั ให้เสร็จเรียบร้อยลงตวั เร�จงึ กลบั ถงึ บ�้ นคำ�่ เกอื บทกุ วนั ง�นในหน้�ท่ีทำ�ให้ผมต้องติดต่อกับหน่วยง�นร�ชก�รและรั วิส�หกิจหล�ยหน่วยอยู่ เสมอ เมื่อผมชินกับง�นท่ีต้องรับผิดชอบต�มแบบของผม หล�ยครั้งจึงระอ�เม่ือพบว่� ห� ตัวข้�ร�ชก�รที่ต้องติดต่อด้วยไม่พบอยู่บ่อย ถ้�ไม่ใช่เพร�ะเข�ม�ทำ�ง�นส�ย ให้ต้องคอย แล้วคอยอีก ก็ไม่เจอตัวเพร�ะข�ดง�น เน่ืองจ�กเม�ค้�ง เท่ียวดึก ติดก�รพนัน หลบเจ้� หนี้ บ�งคนพอได้พบตัวก็เม�เสียอีก ต�แดงก่ำ� มีกล่ินละมุดสุกโชยม�พร้อมกับลมป�ก อย�่ ว่�แต่จะท�ำ ง�นเลย พดู ด้วยก็แทบไม่รู้เรื่อง บ�งคนม�ทำ�ง�น แต่ป�กไม่ว่�งพอจะพูดกับผม เพร�ะพูดโทร ัพท์อยู่ตลอดเวล� ไม่รู้ว่�เร่ืองอะไรนักหน� บ�งคนน่ังไขว่ห้�งอ่�นหนังสือพิมพ์อย่�งเอ�จริงเอ�จัง ไม่ใส่ใจใคร จนไม่กล�้ เข้�ไปติดตอ่ เพร�ะเกรงว�่ จะเปน็ ก�รรบกวน หล�ยคนพักกล�งวันจนถงึ บ่�ยสองโมง 20

จึงกลับขนึ้ ไปท�ำ ง�น ยงั ไมถ่ ึงสโี่ มงเย็นส�ำ นกั ง�นกว็ �่ งเปล�่ ไม่มีข�้ ร�ชก�รเหลือเลยสักคน ผมจึงมีอคติกับข้�ร�ชก�รและพนักง�นสังกัดรั วิส�หกิจว่�ทำ�ง�นแบบเช้�ช�มเย็นช�ม ไมม่ ีคว�มรบั ผดิ ชอบ ข�้ ร�ชก�รทดี่ ีก็คงจะมอี ยู่ม�กแตผ่ มไมค่ อ่ ยได้พบครบั เม่ือวนั จนั ทร์ท่ีผ่�นม� ( กนั ย�ยน ๒ ) อคติทม่ี ตี อ่ ข�้ ร�ชก�รซง่ึ ยงั ค้�งอยูใ่ นใจ ของผมถกู ขจดั ไปโดยสิ้นเชงิ ด้วยบรกิ �รทแ่ี สนจะประทบั ใจจ�กหน่วยง�น แห่ง แห่งแรกเกิดข้ึนเพร�ะผมส่ังซ้ืออะไหล่รถบรรทุกท�งโทร ัพท์ โอนเงินไปแล้ว เ � รอพัสดุไปรษณีย์ด้วยคว�มกระวนกระว�ย มีรถสิบล้อ ๒ คันจอดรออะไหล่เพ่ือจัดซ่อมม� หล�ยวนั แลว้ เวล�ผ่�นไปเกือบครบหนึ่งอ�ทิตย์ก็ยังไม่ได้รับของ ทนรอไม่ไหวจึงต้องข้�ม ังกลับไป ตดิ ต�มพสั ดดุ ว้ ยตนเอง ขอให้ผู้ข�ยชว่ ยสง่ โทรส�รใบรับพัสดุท�งตน้ ท�งม�ใหด้ ูสกั หน่อยเถิด พอได้เห็นโทรส�รจ�กร้�นอะไหล่ก็เข้�ใจว่�ทำ�ไมล่�ช้� เข�เขียนรหัสไปรษณีย์ผิด แทนท่ีจะส่งม�อดุ ร �นี กล�ยเปน็ รหสั ของจังหวดั ขอนแกน่ ก็ต้องรอจนกว�่ จะย้อนม�อีกที เม่ือไปติดต่อที่ไปรษณีย์อุดร �นี พบว่�พัสดุกล่องน้ันเพิ่งส่งม�ถึงพอดี พนักง�นหนุ่ม น้อยของบริษัทไปรษณีย์ไทย จำ�กัด ให้บริก�รอย่�งยิ้มแย้มแจ่มใสคล่องแคล่วว่องไว ค้นห� จนพบใหผ้ มเซน็ รบั ของไดภ้ �ยในเวล�ไมถ่ งึ น�ที เมื่อเข�ยกกล่องพัสดุ (หนัก กิโลกรัม) เดินตัวโก่งออกม�น้ัน ผมบอกเข� ว่� “คุณหนุ่มกว่�ผมตั้งเยอะยังทำ�ท่�ว่�หนักเหลือเกิน สงสัยว่�ผมคงไม่มีป �ยกไปถึง รถแนน่ อน” “ไม่เป็นไรครับคุณลุง ผมยกไปส่งให้ถึงรถเลยนะครับ” เข�ตอบพร้อมกับเดินต�มผม ต้อย เอ�พัสดุกล่องนั้นม�ส่งให้จนถึงรถ เสร็จเรียบร้อย เปน็ บริก�รท่ีดีเย่ียมเหนือคว�มค�ด 21

หม�ยเรือ่ งแรก ประทับใจครบั ผมต้องไปติดต่อร�ชก�รอีกแห่ง คือ ไปทำ�ใบขับข่ีรถยนต์ใหม่ ใบเดิมท่ีเป็นใบขับข่ี รถยนต์ตลอดชีพ ทำ�เม่ือผมอ�ยุ ๒ ปเท่�นั้นเอง เวล�ถูกตำ�รวจล�วเรียกตรวจใบขับข่ี รถยนต์ เข�ดูรปู ในบตั รแลว้ จงึ ไมเ่ คยเช่อื เลยสักครง้ั ว่�เปน็ ใบขบั ข่ขี องผมเอง เม่ือได้ทร�บว่�กรมก�รขนส่งท�งบก เปลี่ยนรูปแบบของใบขับข่ีใหม่เป็นบัตรพล�สติก พิมพ์ภ�พเจ้�ของใบขับข่ีติดอยู่กับตัวบัตรเช่นเดียวกับบัตรประช�ชน ไปทำ�ใหม่ได้จ�ก สำ�นักง�นขนสง่ ทั่วประเท ผมตดั สนิ ใจทนั ทีว่�ถึงเวล�เปลย่ี นใบขบั ขี่ไดแ้ ลว้ เอกส�รท่ีต้องนำ�ไปมีเพียงใบขับข่ีฉบับเดิม บัตรประจำ�ตัวประช�ชน ทะเบียนบ้�น และค่� รรมเนียมเล็กน้อยเท่�นั้นเอง ผมเสร็จ ุระจ�กไปรษณีย์เพิ่งจะ น เ ษ ยัง พอมเี วล�เหลอื ไปขอคดั ทะเบียนบ�้ นปล�ยท�งทอ่ี ำ�เภอเมืองหนองค�ยทิ้งไว้ก่อนคงจะทัน ข้�ร�ชก�รส�วคนท่ีผมไปติดต่อด้วยขอบัตรประจำ�ตัวประช�ชนจ�กผม เค�ะแปนพิมพ์ เครื่องคอมพิวเตอร์ไม่ถึง น�ทีก็ส�ม�รถสั่งพิมพ์ทะเบียนบ้�นม�ให้ผมได้ เรียบร้อย รวดเรว็ ไมค่ ัง่ ค้�งให้กลบั ม�รับในวันอ่นื ประทบั ใจครบั เมื่อคัดทะเบียนบ้�นเสร็จเร็วเกินค�ด ผมจึงขับรถตรงไปที่สำ�นักง�นขนส่งจังหวัดซ่ึงอยู่ ห่�งไปไม่ม�กนัก พอเขียนคำ�ร้องพร้อมยื่นเอกส�รท่ีเตรียมม�ให้เจ้�หน้�ท่ีดำ�เนินก�รแล้วก็ ถอยม�น่งั รอ ทำ�ใจไว้ก่อนว�่ คงสัก ชั่วโมงเปน็ อย�่ งนอ้ ย ผิดค�ดครับ สำ�นักง�นขนส่งจังหวัดหนองค�ยดำ�เนินก�รออกใบขับข่ีฉบับใหม่ให้ผมได้ ภ�ยในเวล�ประม�ณ ๒ น�ทีเท่�น้ันเอง เวล�ท่ีระบุน้ีรวมเวล�ท่ีผมเดินไปถ่�ยเอกส�ร บัตรประช�ชน ช�ำ ระค่� รรมเนียมและถ�่ ยภ�พเอ�ไวด้ ้วย ประทับใจครับ 22

ข้�ร�ชก�รและพนักง�นของหน่วยง�นท้ังส�มแห่งท่ีผมช่ืนชมนี้ ผมไม่เคยรู้จักม�ก่อน พวกเข�ทำ�ง�นด้วยคว�มรักง�น ไม่ท้อถอย เอ�ใจใส่และพินิจพิเคร�ะห์ ึกษ�ง�นจนเข้�ใจ ถ่องแท้แม่นยำ� ก�รป ิบัติง�นจึงรวดเร็วถูกต้อง มีป ิสัมพัน ์ที่ดีกับผู้ม�ติดต่อ ย้ิมแย้ม แจม่ ใส สภุ �พเรียบรอ้ ย ถือว่�เปน็ ภ�พลักษณ์ใหมใ่ นก�รบริก�รประช�ชนท่ีสมควรยกย่อง “ก�รทำ�ง�นให้ล่วงไปมิให้คั่งค้�ง” น้ี เป็นมงคลประก�รหน่ึงใน ประก�รท่ี พระพุท องค์ทรงตรัสสรรเสริ ไว้ต�มมงคลสูตร ผู้ไม่ทร�บน�มทั้งส�มท่�นที่ผมชื่นชมป ิบัติ ต�มมงคลข้อนี้ได้อย่�งไม่มีที่ติ ทั้งยังมีนำ้�ใจดีง�มเอ้ือเ ือช่วยเหลือผู้อื่น เชื่อว่�จะประสบ คว�มส�ำ เร็จก�้ วหน�้ ในชวี ติ ก�รท�ำ ง�นกันทกุ คน พ่อบ้�นทำ�ครัวฉบับน้ีผมจะชวนท่�นผู้อ่�นเข้�ครัวทำ� “ข้�วโพดเปยก” ของหว�นที่ พวกเร�เด็ก บ้�นริมแม่น้ำ�น้อยลุยเข้�ไปหักข้�วโพดดิบม�จ�กแปลงในไร่ของต� เอ�ม�ให้ ย�ยหรือแม่ท�ำ ให้กนิ บอ่ ย ครับ เครื่องปรงุ ข้�วโพดดบิ แก่จัด ก น�้ำ ต�ลทร�ย แปงมนั กะทิ เกลือปน น้ำ�สะอ�ด วิ ีท�ำ ) ปอกเปลือกข้�วโพดเก็บ อยออกให้หมด ล้�งให้สะอ�ด �นเอ�แต่เนื้อบ�ง ๒ ถว้ ย (ก�แ ) 23

๒) ตั้งหม้อใส่นำ้�สะอ�ดลงไป ถ้วย ต้มน้ำ�จนเดือดเทน้ำ�ต�ลทร�ย ถ้วย ลง เคยี่ วจนน้ำ�ต�ลละล�ย ใส่ข้�วโพดท่ี �นไวล้ งไปคนให้ทว่ั ) รอจนข้�วโพดสกุ ตักแปงมนั ๒ ชอ้ นค�วใส่ถ้วยเตมิ น�ำ้ สะอ�ดลงไปไมต่ อ้ งม�ก คนจนละล�ย ค่อย เทลงในหมอ้ คนไปท�งเดียวกนั พอข้นเหนียว ) เด�ะเกลือปนลงในหม้อขนมตัดรสนิดหน่อย ตวงกะทิเข้�สักทัพพีหน่ึงใส่หม้อต้ังไ พอเดือดเติมเกลือพอเค็มปะแล่มยกลง ตักข้�วโพดเปยกใส่ถ้วยขน�ดเหม�ะ โรยหน้�ด้วย หวั กะทิ กินขณะก�ำ ลงั ร้อน อิม่ อร่อยครับ หม�ยเหตแุ ละทเี ด็ดเคล็ดไม่ลับ ) ส่วนของเครื่องปรุงผมตวงด้วยถ้วยก�แ ขน�ดม�ตร �น หยิบฉวยเอ�ง่�ย ต�ม ประส�พ่อครัวบ้�นนอก ท่�นจะใช้ภ�ชนะอย่�งอื่นตวงก็ได้ครับแต่ต้องตวงทุกอย่�งด้วย ภ�ชนะอย�่ งเดียวกัน ๒) อย�กให้หว�นน้อย ขยักนำ้�ต�ลไว้บ้�งอย่�ใส่จนหมด ชอบหว�นม�กจะใส่น้ำ�ต�ล ม�กกว่�น้ีก็ได้ แปงท่ีละล�ยไว้ค่อย โรยและคนไปเรื่อย เหนียวแล้วพอแค่น้ัน ที่เหลือ เหย�ะลงในกะททิ ี่กำ�ลงั เดือดนิดหนอ่ ยพอให้เหนียวกไ็ ม่ผิดกตกิ �อะไรครับ 24

บันทึก ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ......................................................................................... ......................................................................................... ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ 25

ข้าวเหนียวถ่วั ดํา คนบ้�นทุ่งชอบนับ �ติ ไม่ว่�เป็น �ติจริง หรือว่�เพ่ือนบ้�นในละแวกเดียวกัน ก็เรียกพ่ีเรียกน้� เรียกลุงเรียกป�กันได้ เปน็ ก�รแสดงคว�มเค�รพนับถือ และบอกคว�มเปน็ กันเองระหว่�งผู้เรียกกับผ้ถู กู เรียก 26

ก�รนับ �ติ ถ้�เป็น �ติแท้ ในสมัยของผมเป็นก�รนับกันต�ม ักดิโดยที่ไม่คำ�นึงถึง อ�ยุว่�แก่อ่อนกว่�กันหรือไม่ ตัวอย่�งที่ชัดเจนคือลุงของผมแต่งง�นกับผู้ห ิงที่อ�ยุอ่อนกว่� ม�ก ป�สะใภ้อ�ยุน้อยเท่�กับแม่น้�บุหง�ซึ่งเปน็ น้องส�วคนที่ห้� แต่แม่ก็เรียกป�ว่�พ่ีทุกคำ� ต�ม กั ดขิ องพส่ี ะใภ้ ส่วนก�รนับ �ติกับคนอื่น ที่ไม่ใช่ �ติ หรือเป็นเพียง �ติห่�ง น้ันนับเอ�ต�มอ�ยุ และนับเอ�ทุกคนเป็น �ติข้�งแม่ อ�จเป็นเพร�ะครอบครัวเร�ท่ีตั้งหลักปก �นอยู่ริมแม่นำ้� น้อย เปน็ ครอบครัวท�งแม่ ไม่ใชท่ �งพอ่ ถ้�แม่เรียกผู้สูงอ�ยุคนไหนว่�ปูย่�ต�ย�ยพวกผมก็เรียกต�มว่�ต�ชวดย�ยชวด (ทวด) แม่เรียกผู้ให ่บ�งคนว่�ลุงป�น้�อ�พวกผมก็เรียกว่�ต�หรือย�ย แม่เรียกใครว่�พ่ีเ ียหรือเจ พวกผมก็นับ �ติต�มว่�ลุงกับป� ถ้�แม่เรียกชื่อเฉย และเข�เรียกแม่ว่�พี่ พวกเร�ก็เรียก ว่�น้� ในยุคปจจุบันก�รลำ�ดับ �ติดูจะวุ่นว�ยสับสน จับกันไม่ค่อยถูก บ�งทีก็เพร�ะคนถูก เรียกไม่ยอมรับเน่ืองจ�กกลัวแก่ ยกตัวอย่�งใกล้ ตัวเช่นหล�นส�วคุณแดง เรียกผมซึ่งเป็น น้�เขยว�่ น�้ นอ้ งอันเรียกพ่ีส�วคนน้วี �่ พ่ี ลำ�ดับถูกม�สองช้ันแล้วนะครบั แต่พอม�ถึงรุ่นลูกของหล�นส�ว เจ้�ลูกช�ยวัยสิบกว่�ขวบเรียกผมว่�ต� แต่ไพล่ไป เรียกน้องอันลูกช�ยผมว่�พี่ แทนท่ีจะเรียกว่�น้�ต�ม ักดิ เพร�ะสองคนน้ีโตม�ด้วยกัน แก่ กว่�กันไม่ถึงสิบป จึงไม่ยอมให้เรียกว่�น้� ต่อไปพอถึงรุ่นลูกของเจ้�สองคนน้ีคงลำ�ดับ �ติ กันย�กพลิ กึ ชีวิตผมในวัยเด็กใกล้ชิดกับเครือ �ติข้�งแม่ เพร�ะพ่อผมเป็นลูกกำ�พร้�ต้ังแต่ยังเล็ก พี่น้องก็กระจัดกระจ�ยแยกย้�ยกันไป ผมจึงรู้จักแต่ �ติข้�งแม่ซ่ึงมีม�กม�ย ต้ังแต่ต�ย�ย 27

ลงม�จนถึงลุงและน้�ส�วน้�ช�ยที่เป็นพี่น้องร่วมท้องของแม่ บ�งทีก็มีน้องและหล�นของต� กับย�ยไปม�ห�สู่เย่ียมเยียนต�มประส�ครอบครัวให ่ ย่ิงลูกพี่ลูกน้องรุ่นเดียวกันย่ิงม�กม�ย อนุ่ หน� �คั่ง จำ�ได้ว่�จนอ�ยุได้เจ็ดขวบ วันหนึ่งเรือ “ขรัวเกิด” ซึ่งเป็นเรือเมล์โดยส�รประจำ�ท�ง ระหว่�งตัวจังหวัดพระนคร รีอยุ ย�กับตล�ดบ้�นแพนเข้�ม�เทียบท่�หน้�บ้�น พ่อขึ้นม� จ�กเรอื พรอ้ มกับช�ยหนุ่มร่�งสันทัด ผิวคลำ้� นยั นต์ �ดเุ หมอื นกบั รปู ของปูในห้องพ่อ “คุณ นน่ี อ้ งช�ยคนเลก็ ของฉนั ไปอยู่พิจติ รกับน�้ ตัง้ แต่เดก็ กลบั ม�ขอใหเ้ ร�บวชให”้ พ่อบอกกับแม่เมื่ออ�เล็กที่เดินต�มหลังม�ยอบตัวลงไหว้แม่ ตัวผมท่ีน่ังอยู่ใกล้ แม่ดีใจจนลืม ไหว้ทักท�ยอ� โอโ้ ผมกม็ ีอ�แท้ กบั เข�เหมือนกันแ ะ แม่ต้อนรับอ�เล็กเหมือนเปน็ น้องช�ยของแม่ท่ีจ�กบ้�นไปน�น อ�เล็กค้�งอยู่ที่บ้�นสอง ส�มคืนก็ไปนอนวัดเพื่อซ้อมท่องข�นน�คและเตรียมตัวบวช สมัยน้ันหลวงปูจงกับหลวงปูนิล ยังครองวัดหน้�ต่�งอยู่ทั้งในและนอก ง�นบวชน้องช�ยมห�ลูก ิษย์ก้นกุ ิของหลวงปูท้ังสอง องค์จึงสำ�เรจ็ เรียบรอ้ ยดว้ ยดี ชวี ิตเดก็ วัดในวันหยดุ ของผมก็เรม่ิ ขึ้นตงั้ แตบ่ ดั น้ัน หลังจ�กท่ีอ�เล็กม�บวชและจำ�พรรษ�อยู่ที่วัดหน้�ต่�งในเกือบสองพรรษ�โดยมีแม่และ ย�ยรับเปน็ โยมอุป �กส่งปินโต �ติข้�งพ่อที่ผมไม่เคยรู้จักม�ก่อนก็ทยอยกันม�เยี่ยมเยียน พอ่ และหลวงอ�เล็กบ่อย เท่�ที่ งผู้ให ่เล่� เมื่อปูและย่�ต�ย ลูกช�ยกำ�พร้�ท้ังห้�คนก็แยกย้�ยกันไปคนละ ท�งสองท�ง ก�รเดินท�งติดต่อห�กันก็ย�กเย็น ก�รสื่อส�รถึงกันมีเพียงโทรเลขและ จดหม�ย เม่ือต่�งคนต่�งย้�ยท่ีอยู่บ่อย จึงข�ดก�รติดต่อกันไปโดยปริย�ย จนกระท่ังโตเปน็ 28

ผใู้ ห ่ จงึ ต�มห�ตัวกนั เจอ เมื่อพ่อแนะนำ� �ติ �ยพ่อให้แม่รู้จัก แม่ก็นับพ่ีน้องข้�งพ่อม�เป็น �ติตัวเองอย่�ง สนิทใจ ก�รสงเคร�ะห์ �ติต�มกำ�ลังคว�มส�ม�รถน้ีผมได้เห็นตัวอย่�งม�ต้ังแต่สมัยของต� กบั ย�ย พ่อและแม่ดำ�เนินชีวิตต�มแนวท�งของต�กับย�ย ไม่เคยเกี่ยงงอนว่�นี่ �ติฉันน่ัน �ติ เ อ อะไรท่ีช่วยให้ �ติมีคว�มสุขหรือพ้นจ�กทุกข์ได้พ่อและแม่ยินดีกระทำ�เสมอ อ�นิสงส์ จ�กก�รท่ีพ่อและแม่จัดง�นบวชให้กับอ�เล็กก็คือเด็ก บ้�นริมแม่น้ำ�น้อยได้มีโอก�สพบกับพ่ี น้องข�้ งพ่อจนครบทกุ คน นอกจ�ก �ติแท้ต�ม ักดิแล้ว พ่อยังถือว่�เพ่ือนร่วมโลกทุกคนเปรียบเสมือน �ติ ใครเดือดร้อน บ�กหน้�ม�ขอคว�มช่วยเหลือพ่อไม่เคยขัดข้อง แม้ว่�จะอัตคัดเงินทอง แต่ก็ ช่วยเหลือทุกคนด้วยกำ�ลังก�ยและกำ�ลังป � กำ�ลังของตัวเองไม่พอก็ขอแรงเพ่ือน ูง แม้ แต่ลกู ให้รว่ มมือกนั ช่วยเหลอื จนสำ�เรจ็ พ่อช่วยทำ�บั ชีและขออ�ช �บัตรให้กับโรง ่�หมูของเถ้�แก่จั่น ช่วยเหลือครอบครัว ของต�สอนคนแจวเรือจ้�ง อุปก�ระลูกส�วกำ�พร้�ของน้�ฉ่ิงเพ่ือนเกลอของพ่อจนเรียนจบ มห�วิทย�ลัย ล คนเหล่�นี้ไม่ได้เกี่ยวพันเป็น �ติห�กจะนับกันต�ม ักดิ แต่พ่อนับพวก เข�เปน็ �ตริ ่วมโลกท่ีต้องชว่ ยเหลือเท�่ ท่จี ะท�ำ ได้ ก�รสงเคร�ะห์ �ติทั้งที่เปน็ �ติแท้และ �ติร่วมโลกที่ต�ย�ย และพ่อแม่ทำ�ม�ตลอด ชีวิตของท่�น เปน็ มงคลหนึ่งใน ประก�รท่ีพระพุท องค์ทรงสรรเสริ ไว้ ซ่ึงพวกเร�ใน ช้ันลกู ชัน้ หล�นรบั ม�ป ิบัตติ �มโดยตลอดจนถึงปจจบุ นั น้ี 29

เข้�ครัวกันดีกว่�ครับท่�นผู้อ่�น วันน้ีผมจะชวนท่�นทำ� “ข้�วเหนียวถ่ัวดำ�” ขนมพื้น บ้�นช�วทุ่งซึ่งเม่ือก่อนน้ีมีเรือพ�ยข�ยในแม่นำ้�น้อย ร้�นข�ยขนมต�มโรงเรียนก็ชอบทำ�ข�ย ท�ำ เองกไ็ ดไ้ ม่ย�กนกั กนิ แล้วหนกั ทอ้ ง เปน็ ของแถมครับ เครื่องปรงุ ถ่ัวดำ� ๒ ส่วน นำ้�ต�ลปบ ส่วน กะทิ ส่วน ข้�วเหนียวเขี้ยวงู ๒ ส่วน เกลือปนนิดหน่อย (ครอบครัวเล็ก ของผมตวงด้วยถ้วยก�แ ขน�ดม�ตร �น ถ้วยคือ สว่ น) วิ ีท�ำ ) ซ�วแช่ข้�วเหนียวเขี้ยวงูทิ้งไว้สัก ช่ัวโมงเปน็ อย่�งน้อย ระหว่�งที่แช่ข้�วเหนียว ควั่ ถ่วั ด�ำ พอหอมเทลงในกะละมงั ใส่น�้ำ เยน็ เ ษผงต่�ง จะลอยข้นึ ม�ทำ�ให้เกบ็ ทง้ิ ได้ง่�ย ๒) สงถ่ัวดำ�ใส่หม้อเทนำ้�สะอ�ดลงไปพอท่วมต้มจนถ่ัวสุก ลองตักขึ้นม�เคี้ยวดูนะครับ เอ�แค่พอเคย้ี วกรุบ อย�่ ต้มจนเมลด็ ถ่วั เปอื ยแตก ต้มถั่วไดท้ ีแ่ ล้วเทน�ำ้ ท้งิ ไป ) ใส่กะทิที่เตรียมไว้ลงในหม้อถ่ัวขยักกะทิเอ�ไว้นิดหน่อยนะครับ ยกหม้อขึ้นต้ังไ รอ จนกะทิเดอื ดจงึ ใสน่ ำ้�ต�ลปบลงไปสัก ๒ ใน ส่วนชมิ ดกู ่อนครบั ) ถ้�ยังไม่หว�นจึงค่อย เติมนำ้�ต�ลลงไป ห�กชอบหว�นจะใช้นำ้�ต�ลม�กกว่�น้ีอีก ก็ได้ โรยเกลือปนลงไปสักหยิบมือหนึ่ง ยกลงโรยหน้�ด้วยกะทิท่ีขยักเอ�ไว้ “ถั่วดำ�แกงบวด” 30