suanimjai

สารในกระชายชอ่ื panduratin A นนั้ เทยี บเทา่ ตำ�รับยาอายุวัฒนะ “กระชาย” กับฤทธ์ิของ chlorhexidine gluconate ซึ่งเป็นน�้ำยา ต�ำรบั 1 ฆ่าเช้ือแผนปัจจุบันที่ใช้ในช่องปาก กระชายมีฤทธิ์ เอาหวั กระชายแกๆ่ ประมาณ 3 หวั ทบุ ใหแ้ ตก ลดการเกดิ โรคปริทันต์ โดยสารสกัดกระชาย สามารถ แลว้ หอ่ ดว้ ยผา้ ขาวบางแชน่ ำ�้ ผง้ึ แท้ กนิ ครง้ั ละ 1 ชอ้ นชา ยับยั้งการท�ำงานของเอนไซม์ท่ีเกิดจากการกระตุ้น กอ่ นอาหารเย็นหรือก่อนนอน ของไฟโบรบลาสต์บริเวณเหงือกท่ีท�ำให้เหงือกบวม จากเชื้อ Porphyromonas gingivalis จึงลดการเกิด ตำ� รบั 2 เหงือกบวม ซึ่งเป็นโรคปริทันต์ที่ส�ำคัญ และสารสกัด เอารากกระชาย 1 ก�ำมือ ล้างให้สะอาด ใส่ กระชายยังช่วยลดเชื้อรา C.albicans ในช่องปากได้ ครกต�ำ ค้ันเอาแต่น้�ำ ได้น�้ำกระชายเท่าไหร่ก็ให้ใส่ ทั้งยังมีฤทธิ์ป้องกันฟันผุจากการที่สามารถก�ำจัดเชื้อ นำ�้ ผง้ึ รวงลงไปเทา่ นน้ั คนใหเ้ ขา้ กนั กนิ ครงั้ ละ 1 ถว้ ยชา S.mutans ซึ่งเป็นเชื้อที่ก่อให้เกิดฟันผุภายใน 2 นาที กอ่ นอาหารเยน็ (ก่อนประมาณ 1 ช่ัวโมง) จงึ สามารถนำ� มาใชเ้ ปน็ ยาสฟี นั และนำ�้ ยาบว้ นปากไดด้ ี พบว่าน้�ำยาบ้วนปากจากสารสกัดกระชายสามารถ ต�ำรับ 3 ลดกลนิ่ ปากได้ 70-90% จากการวดั ดว้ ยเครอื่ งตรวจวดั รากกระชายสด ประมาณครึ่งขีดหั่นหรือ 50 กล่ินลมหายใจ กรมั ต้มน�้ำดืม่ เปน็ ประจ�ำ ตำ� รบั ยา แก้ปวดขอ้ เอาหัวกระชายแก่ๆ มาปอกเปลือกออก ตากแดดให้แห้ง แล้วน�ำมาบดเป็นผง ใช้ชงกินกับ น้�ำร้อน คร้ังละ 1 ช้อนกาแฟ วันละ 2 คร้ัง เช้า-เย็น แก้ปวดขอ้ สวนอ่มิ ใจ...บ้านอิ่มสุข | 101

ดาวเรอื ง ในปจั จบุ นั มงี านวจิ ยั ยนื ยนั แลว้ วา่ หากเราไดร้ บั สารลทู นี และซแี ซนทนี เปน็ ประจำ� รา่ งกายจะมรี ะดบั เลื่องชือ่ ดา้ นบำ�รงุ สายตา สารดงั กลา่ วทส่ี งู ขน้ึ ในเลอื ดและในจอประสาทตา มผี ล ต�ำรายาโบราณใช้ดาวเรืองต้มน้�ำกิน ช่วยแก้ ท�ำให้การมองเห็นต่างๆดีข้ึน และมีแนวโน้มในการ ป้องกันการเกิดโรคจอประสาทตา ตาเจบ็ ตาบวม ตาแดง ปวดตา ในตำ� รายาจนี จะใชด้ อก ดาวเรืองบ�ำรุงสายตา โดยจะน�ำดอกมาปรุงกับตับไก่ ลทู นี ซแี ซนทนี นอกจากจะพบในดอกดาวเรอื ง ใช้กินเปน็ ยาบ�ำรุงสายตาได้ดี แล้ว ยังพบในพืชผักที่มีสีเหลืองและสีเขียวเข้ม เช่น ผกั บงุ้ ผกั กาดเขยี ว ผกั ปวยเลง้ คะนา้ ผกั โขม บรอกโคลี มกี ารศึกษาค้นพบแล้วว่าดอกดาวเรอื ง มสี าร ข้าวโพดเหลอื ง ฟักทอง ถ่ัวเหลอื ง สำ� คญั ทชี่ ว่ ยบำ� รงุ สายตา คอื ลทู นี และซแี ซนทนี (Lutein & Zeaxanthin) ซง่ึ สารทงั้ สองนเ้ี ปน็ สารสเี หลอื งทมี่ อี ยู่ อย่างไรก็ตามลูทีน ซีแซนทีน ไม่สามารถ อยา่ งหนาแนน่ ทจ่ี ดุ รบั ภาพและจอประสาทตา (Macula) ปอ้ งกนั การเกดิ โรค หรอื รกั ษาการมองเหน็ ทเ่ี สยี ไปแลว้ ท่ีจอประสาทตาน้ีจะประกอบด้วยเซลล์รับแสงล้านๆ ใหด้ ขี นึ้ ได้ แตช่ ว่ ยลดความเสย่ี งของโรคจอประสาทตา เซลล์ ที่ช่วยการมองเห็นให้คมชัด สารลูทีน และ เสื่อมไม่ให้เขา้ ส่รู ะยะรนุ แรงได้ ซแี ซนทนี ทำ� หนา้ ทเี่ ปน็ สารตา้ นอนมุ ลู อสิ ระเพอ่ื ปอ้ งกนั ตำ�รับยาดอกดาวเรืองบำ�รงุ สายตา เซลลร์ บั แสง (Photoreceptor cells) จากอนั ตรายจาก อนุมูลอิสระที่เซลล์สร้างข้ึน และจากการถูกแสง สาร • ใชด้ อกสด 4-5 ดอกตอ่ นำ้� 1 ลติ ร ตม้ นำ�้ ทาน ลูทีน และซีแซนทีนยังท�ำหน้าที่ช่วยกรองหรือป้องกัน วันละ 1-2 แกว้ หลงั อาหาร หรอื รงั สจี ากแสงแดดและกรองแสงสฟี า้ ทเี่ ปน็ คลน่ื แสงทม่ี ี พลังงานสูงท่ีเป็นตัวการส�ำคัญในการท�ำลายดวงตา • ใช้ดอกดาวเรืองตากแห้ง ชงกินกับน�้ำเดือด โดยประมาณว่าสามารถกรองแสงสีฟ้าลงได้ถึง 40% แกว้ ละดอก วนั ละ 1-2 แกว้ หลงั อาหาร กอ่ นทแ่ี สงจะตกสจู่ อประสาทตา ชว่ ยปกปอ้ งเซลลข์ อง จอประสาทตาไม่ให้ถูกท�ำลายโดยการลดอนุมูลอิสระ • ทานไดเ้ ปน็ ประจำ� แตค่ วรเลอื กดอกดาวเรอื ง ท่ีจะท�ำลายดวงตา แต่เมื่ออายุมากขึ้น สารทีน และ ทส่ี ะอาด ปราศจากสารเคมแี ละยาฆา่ แมลง ซแี ซนทนี ทจ่ี อประสาทตาจะคอ่ ยๆ ลดนอ้ ยลง รา่ งกาย ไมส่ ามารถสรา้ งขนึ้ เองได้ จำ� เปน็ ตอ้ งไดร้ บั เพม่ิ เตมิ จาก อาหารท่ีทานเขา้ ไป 102 | สวนอิ่มใจ...บา้ นอ่มิ สขุ

บทที่ 8 เมนจู ากสายสมั พนั ธ์ ของครอบครวั สวนอิ่มใจ...บา้ นอิ่มสขุ | 103

การรบั ประทานอาหารพรอ้ มหนา้ พรอ้ มตา เปน็ หนง่ึ ในกจิ กรรมทสี่ ง่ เสรมิ ความรกั ความอบอนุ่ ของสมาชกิ ในครอบครวั ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี เพราะบรรยากาศ อนั รนื่ รมยข์ องการสงั สรรคน์ น้ั เปน็ ชว่ งเวลาแหง่ ความสขุ ทท่ี กุ คนปรารถนา ลองคิดดูสิคะว่า จะดีสักแค่ไหน หากอาหารคาวหวานและเคร่ืองดื่มรสเลิศท้ังหลาย รงั สรรคข์ น้ึ มาจากฝมี อื ในการปรงุ อาหารของเราเอง และคงจะดยี งิ่ ไปกวา่ นน้ั หากวตั ถดุ บิ ทเ่ี รา นำ� มาปรงุ อาหารมอ้ื อรอ่ ย เปน็ ผลผลติ ทไี่ ดม้ าจากสวนครวั ดว้ ยนำ้� พกั นำ้� แรง ดว้ ยความเอาใจใส่ รว่ มกนั ของสมาชกิ ทกุ คนในบา้ น ซงึ่ แนน่ อนวา่ จะตอ้ งเปน็ วตั ถดุ บิ คณุ ภาพทป่ี ลอดภยั จากสารพษิ อกี ทัง้ ยังช่วยประหยัดเงิน ประหยัดเวลา ในการออกไปซ้อื หาอาหารนอกบา้ น การไดท้ ำ� อาหารรว่ มกนั กบั คนในบา้ น นอกจากจะเปน็ กจิ กรรมทสี่ นกุ สนานแลว้ ยงั สง่ เสรมิ การเรยี นรใู้ หก้ บั สมาชกิ รนุ่ เยาวไ์ ดเ้ ปน็ อยา่ งดี ทำ� ใหค้ รวั และสวนครวั ในบา้ นของเรา กลายเปน็ สนามเดก็ เลน่ สดุ สรา้ งสรรค์ ทแ่ี วดลอ้ มดว้ ยความรกั ของทกุ คนในครอบครวั นอกจากน้ี การมี แหลง่ ผลติ อาหารอย่ใู นครวั เรือน กย็ ังถือเป็นความมนั่ คงอยา่ งหน่งึ ของชวี ติ เปน็ หนงึ่ ในนิยาม ของความพอเพยี ง ทหี่ มายถงึ ความสามารถทจ่ี ะพงึ่ พาตนเองได้ ดว้ ยเรยี่ วแรง สตปิ ญั ญา และ ความสามารถของตนเอง เมนูเดด็ ๆ ทเ่ี ลือกสรรมาให้ลองทำ� กันน้ี เป็นรายการอาหารท่ีน่าลิม้ ลองทง้ั คาวหวาน และเครอ่ื งดม่ื เพอื่ สขุ ภาพ ทม่ี าจากสวนแหง่ สายสมั พนั ธใ์ นครอบครวั ทกุ เมนสู ามารถทำ� ตามได้ สบายๆ ดว้ ยเครอื่ งมือเครื่องใช้พ้ืนฐานในครวั ไมไ่ ด้ล�ำบากไปเสาะหาอะไรเลย และสามารถ ประยกุ ตบ์ างสตู รใหเ้ ขา้ กบั พชื ผกั ทแี่ ตล่ ะบา้ นมไี ดต้ ามความเหมาะสม รวมถงึ ยงั มเี มนชู น้ั เลศิ ที่ ไดส้ ตู รตน้ ตำ� รบั ของเจา้ พระยาอภยั ภเู บศรมานำ� เสนอดว้ ย โดยผเู้ ขยี นมกี ารทดสอบสตู รอาหาร ทกุ สตู รดว้ ยการทำ� จรงิ และชมิ จรงิ ดว้ ยตนเองจนมน่ั ใจแลว้ วา่ นอกจากจะเปน็ เมนอู าหารงา่ ยๆ ที่อร่อยอยา่ งน่าท่งึ แล้ว ยังมคี ณุ ค่าทางโภชนาการ และบ�ำรงุ สุขภาพได้เปน็ อยา่ งดที ีเดยี วค่ะ มาสนกุ กบั เมนจู ากสายสมั พนั ธ์ของครอบครัวกนั นะคะ 104 | สวนอ่มิ ใจ...บ้านอ่มิ สขุ

ขนมอนิ ทนลิ อัญชนั ขนมโบราณคลายร้อน บำ�รุงมงั สงั บำ�รงุ สายตา หอมหวานชูกำ�ลัง ส่วนประกอบ 1 ถ้วย วิธที ำ� • น้�ำกะท ิ • นำ� นำ�้ กะทิผสมน้�ำตาลทราย คนให้เข้ากนั • น�้ำตาลทราย ¼ ถ้วย • อบควันเทยี น 4 ครัง้ และพักไว้ • เทียนอบขนม 1 อัน • นำ� แปง้ มนั ผสมนำ้� อญั ชนั นำ� ไปตง้ั ไฟออ่ นๆ จนกวา่ แปง้ • แปง้ มนั สำ� ปะหลัง 1 ถ้วย • น้�ำดอกอญั ชัน 4 ถว้ ย จะสุก • ตกั แปง้ เป็นช้นิ เล็กๆ หลอ่ ในนำ�้ เยน็ • น�ำส่วนกะทิและตัวแป้งผสมกัน เติมน้�ำแข็งเล็กน้อย รับประทานคลายรอ้ นได้ ขอขอบคณุ ข้อมลู จาก ศูนยก์ ารเรยี นรู้การดูแลสุขภาพภาคประชาชน ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย อภัยภเู บศร สวนอิ่มใจ...บ้านอ่มิ สขุ | 105

มันตม้ ขิง ส่วนประกอบ • มนั เทศ หรือมันชนดิ อน่ื ตามชอบ • ขงิ แก่ • น้�ำ • น้ำ� ตาลทราย • นำ้� ปูนใสแช่มนั เทศ วธิ ีทำ� • นำ� มนั เทศไปลา้ ง ปอกเปลอื กและหน่ั นำ� ไป แช่ในน้�ำปนู ใสประมาณ 20 นาที และลา้ งน้�ำสะอาด • หัน่ ขิงเปน็ แว่นๆ • ต้มน�้ำให้เดือด ใส่น�้ำตาลจนละลาย ใส่ขิง และมันเทศ จนมนั สุก ขงิ ดองมะเฟือง สว่ นประกอบ • ขิงอ่อน • มะเฟอื ง • เกลือ วิธที ำ� • นำ� ขงิ ลา้ งสะอาด ปอกเปลอื กซอยเปน็ เสน้ เลก็ ๆ • ใส่เกลือเล็กน้อย สับมะเฟอื งเปน็ ช้ินเลก็ ๆ • เคล้าให้เข้ากัน ใส่ภาชนะ กดลง ทิ้งไว้ 2-3 วัน นำ� มารบั ประทานได้ ขอขอบคุณขอ้ มูลจาก ศนู ย์การเรียนรู้การดูแลสุขภาพภาคประชาชน ดา้ นการแพทย์แผนไทย อภัยภเู บศร 106 | สวนอิม่ ใจ...บ้านอิ่มสขุ

ขงิ แชอ่ ม่ิ วธี ที ำ� อบแหง้ • นำ� เหงา้ ขงิ ออ่ นมาขดู ผวิ ออก ลา้ งนำ้� ใหส้ ะอาด หน่ั ตามขวาง ตำ�รับเจ้าพระยาอภัยภเู บศร เปน็ แวน่ ๆ หรือห่ันเต๋าหนาประมาณ 1 เซนตเิ มตร สว่ นประกอบ • นำ� ขงิ ตม้ ในนำ�้ สะอาดประมาณ 15 นาที เปลยี่ นนำ�้ ใหม่ ทำ� ซำ�้ • ขงิ อ่อน 1 กโิ ลกรมั 3 ครง้ั เพ่อื ลดความเผ็ดของขิง (หากชอบเผด็ มากใหต้ ม้ แค่น�้ำเดยี ว) • น้ำ� ตาลทราย 2 กิโลกรมั • เตรยี มนำ�้ เชอ่ื มโดยใชน้ ำ้� ตาลทราย 800 กรมั ตอ่ นำ�้ 2 ลติ ร • นำ้� สะอาด • น้�ำมะนาว 1 ชอ้ นโต๊ะ ต้มจนเดือด ปดิ ไฟ เติมน้�ำมะนาว แล้วคนใหเ้ ขา้ กัน • นำ� ขิงลงแช่ในนำ�้ เช่อื มไว้ 1 คืน จากนน้ั นำ� ขงิ ออก แล้วเพิ่ม ความเข้มข้นของน�้ำเชื่อม โดยการเติมน�้ำตาลทราย 200 กรัม ต้มให้ เดอื ดนาน 5 นาที แล้วนำ� ขิงลงแชเ่ ชน่ เดิม ท�ำเช่นนจ้ี นครบ 6 วัน • เม่ือครบ 6 วันให้แช่ขิงต่อไปอีก 3 วัน อุ่นน�้ำเช่ือม ต้มให้ เดอื ดทกุ วันโดยไม่ตอ้ งเติมนำ้� ตาล • เมอ่ื ครบ 3 วนั นำ� ขงิ ข้นึ ตากแดด หรืออบทอี่ ณุ หภมู ิ 60-65 องศาเซลเซยี ส จนแห้ง จับไม่ติดมอื • เก็บในภาชนะทีส่ ะอาด แหง้ และปิดสนทิ ขอขอบคณุ ขอ้ มูลจาก ศนู ยก์ ารเรยี นรู้การดแู ลสุขภาพภาคประชาชน ด้านการแพทย์แผนไทย อภัยภเู บศร สวนอมิ่ ใจ...บา้ นอม่ิ สขุ | 107

แยมมะขามป้อมและกระเจี๊ยบ สว่ นประกอบ • ผลมะขามป้อมสดหรือแห้ง 500 กรัม • ดอกกระเจีย๊ บแดงสดหรอื แหง้ 300 กรัม • น�้ำเปล่า 2 ถ้วยตวง • น้�ำตาลทราย 2 ถ้วยตวง • เกลอื 1 ชอ้ นชา วิธที ำ� • น�ำลกู มะขามป้อมมาต้มกบั นำ้� เปล่า จนกระทงั่ เป่ือย ประมาณ 30-45 นาที • นำ� กระเจย๊ี บทเ่ี ปอ่ื ยนม่ิ แลว้ ไปปน่ั เปน็ เนอื้ ละเอยี ด จากนนั้ นำ� ลกู มะขามปอ้ มทไี่ ดไ้ ปเคย่ี วใน กระทะ โดยใชไ้ ฟปานกลาง เตมิ นำ�้ ตาลทรายและเกลอื เคย่ี วไปเรอ่ื ยๆจนงวด ประมาณ 2-3 ชว่ั โมง • นำ� ลกู มะขามปอ้ มทกี่ วนแลว้ เทลงในถาดหรอื ในภาชนะบรรจุ ใชร้ บั ประทานกบั ขนมปงั ในม้ือเช้าได้ 108 | สวนอิ่มใจ...บา้ นอ่ิมสขุ ขอขอบคณุ ขอ้ มลู จาก ศนู ย์การเรยี นร้กู ารดแู ลสุขภาพภาคประชาชน ด้านการแพทยแ์ ผนไทย อภยั ภเู บศร

เยลลกี่ ระเจ๊ยี บแดง ลกู หมอ่ น ส่วนประกอบ • ดอกกระเจี๊ยบแดงสดหรอื แห้ง 300 กรัม • ลกู หม่อน 100 กรัม • ผงท�ำเยลลี่ • นำ้� ตาลทราย 200 กรัม • นำ้� เปลา่ 300 กรมั วธิ ีทำ� • ลา้ งลูกหมอ่ นใหส้ ะอาด เดด็ ก้าน พกั ไว้ • นำ� ดอกกระเจีย๊ บตม้ น�้ำให้เดอื ดจนเป่ือยนมุ่ กรองเอาแตน่ ำ�้ พกั ไว้ • นำ� นำ้� กระเจย๊ี บทไี่ ด้มาละลายผงเยลลี่ลงไป • เตมิ นำ�้ ตาลแลว้ ตม้ ใหเ้ ดอื ด จากนน้ั ยกลงพกั ไวใ้ หเ้ ยน็ • แบง่ สว่ นผสมออกเปน็ 2 สว่ น โดยสว่ นแรก เทใสพ่ ิมพ์แลว้ นำ� เข้าตเู้ ย็น 1 ชั่วโมงใหเ้ ยลลี่แข็งตัว • เมื่อเยลล่ีในส่วนท่ี 1 แข็งตัวแล้วให้เอา ลกู หมอ่ นสดทเี่ ตรยี มไวใ้ สล่ งไปในพมิ พ์ แลว้ ใสส่ ว่ นผสม ส่วนท่ีเหลือลงไป น�ำเข้าตู้เย็นอีก 1 ช่ัวโมงให้เยลล่ี แขง็ ตัว • เมื่อน�ำออกมารับประทานก็จะได้เยลลี่ สองชนั้ ทมี่ ที งั้ รสเปรย้ี วสดของลกู หมอ่ น และความหอม หวานเปร้ียวของนำ�้ กระเจย๊ี บเขา้ กนั สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอ่มิ สุข | 109

ไข่เจยี วสมนุ ไพร สว่ นประกอบ วิธที ำ� • ไขไ่ ก่ 2 ฟอง • ต้ังน้ำ� มันในกระทะใหร้ ้อนจดั เมนูน้คี วรใชน้ ำ�้ มนั เยอะ • โหระพาหั่นหยาบ • ตไี ขก่ บั สว่ นผสมทง้ั หมดเขา้ ดว้ ยกนั เทลงในกระทะทน่ี ำ้� มนั รอ้ น • หอมแดงซอย • ตน้ หอมซอย จดั โดยพยายามเทให้เป็นสายๆวนจากด้านนอกเข้ามาตรงกลาง • ดอกอญั ชัน • เจยี วใหส้ กุ เหลอื งกรอบฟทู ง้ั สองดา้ น แลว้ ตกั ขน้ึ มาพกั ใหส้ ะเดด็ • น้�ำปลา 2 ช้อนชา • เน้ือกุ้งสบั 1 ช้อนโตะ๊ นำ้� มันก่อนเสริ ฟ์ กับข้าวสวยร้อนๆ • นมขน้ จืด 1 ช้อนโต๊ะ • ถ้าอยากได้ความสวยงามและเพ่ิมกลิ่นรสจัดจ้าน โรยหน้าด้วย • พริกข้หี นู • พรกิ ไทยป่น ใบโหระพาสด กลบี ดอกอญั ชัน พริกขี้หนูหั่นฝอย และใบมะกรูดซอยเปน็ เสน้ บางๆ 110 | สวนอิ่มใจ...บา้ นอ่ิมสขุ

ขา่ งปอง สูตรไทยใหญ่ สว่ นประกอบ • เกลือ วธิ ที ำ� • ฟักทอง • นำ้� กะทิ • โขลกเคร่ืองปรุงประกอบด้วย กะปิ พริก • หวั ปลี • มะละกอดิบ น�้ำจม้ิ กระเทยี ม หอมแดง ถ่ัวเน่า ตะไคร้ เกลอื เข้าดว้ ยกนั • กะปิ • นำ�้ ตาล • หน่ั ผกั ทเ่ี ตรยี มจะทอด เชน่ หวั ปลี มะละกอ • พริก • นำ�้ ปลา • กระเทยี ม • นำ้� สม้ สายชู ฟกั ทอง เป็นแท่งเลก็ ๆยาวประมาณ 2 นวิ้ • หอมแดง • พริกหัน่ หรอื ตำ� • ผสมนำ�้ และกะทลิ ะลายแปง้ สำ� หรบั ทอดระวงั • ถวั่ เน่า • แตงกวาซอยบางๆ • ตะไคร้ อยา่ ให้เหลว นำ� ผกั ทีเ่ ตรียมไว้ชุบแปง้ ให้ทัว่ • แป้งส�ำหรับทอด • ตงั้ กระทะใสน่ ำ�้ มนั มาก พอนำ�้ มนั รอ้ นจดั นำ� ผักชบุ แป้งลงทอดใหเ้ หลืองกรอบ • จดั เสริ ฟ์ ใสจ่ านพรอ้ มนำ้� จม้ิ หรอื จะใชน้ ำ้� จม้ิ ไก่ สำ� เร็จรปู ทว่ี างขายทวั่ ไปกไ็ ด้ สวนอ่ิมใจ...บ้านอมิ่ สุข | 111

บ่อบุ้ง น�้ำจ้ิม วธิ ีทำ� • หวั ไชเทา้ ซอยดองนำ้� สม้ • ใส่น้�ำมันเล็กน้อยลงใน (ขนมจีนหนา้ เนอื้ -หม)ู สายชู ตำ�รับเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร • แครอทซอยดองน้�ำส้ม กระทะ ผัดตะไคร้กับเน้ือหรือหมู สว่ นประกอบ สายชู ท่ีเตรียมไว้ ตามด้วยหอมแดงและ • นำ้� ตาลทราย ตน้ หอมลงไปผัดจนสุกดี เครอ่ื งผัด • นำ้� ปลา • หอมแดงซอย • นำ้� ส้ม • ทำ� นำ�้ จม้ิ โดยเรม่ิ จากนำ� • ตน้ หอมหน่ั เปน็ ทอ่ น • ถั่วลงิ สงคัว่ บดหยาบ น�้ำส้ม น้�ำปลา และน้�ำตาลทราย • ตะไครห้ น่ั ละเอยี ด • กระเทยี มต�ำให้ละเอยี ด เคีย่ วลงในหมอ้ ให้เดอื ด • เนื้อวัวหรือเน้ือหมู ห่ัน ช้นิ เลก็ ๆอย่าใหบ้ างมาก • พอน�้ำจ้มิ เดือดรีบปิดไฟ แลว้ ใสห่ วั ไชเทา้ แครอท และถว่ั ลง 112 | สวนอม่ิ ใจ...บา้ นอมิ่ สขุ ไปคลกุ เคล้าใหเ้ ขา้ กัน • จัดขนมจีน ผัก และ เคร่ืองผัดเตรียมไว้ในส�ำรับ เสิร์ฟ คูก่ บั นำ�้ จ้ิม และถว่ั บด ขอขอบคุณขอ้ มลู จาก ศนู ย์การเรียนรกู้ ารดแู ลสขุ ภาพภาคประชาชน ด้านการแพทย์แผนไทย อภัยภูเบศร

แกงปา่ ปลาใบชะพลู (เมนูแนะนำ�สำ�หรบั ผปู้ ว่ ยเบาหวาน ชว่ ยลดระดบั น้�ำตาลในเลือด) สว่ นประกอบ วิธที ำ� • ปลาขดู หรอื เน้ือสตั วอ์ ื่น 500 กรมั • โขลกเคร่ืองแกงพอหยาบๆใหเ้ ขา้ กัน • พริกแกง 200 กรัม (ข่า ผิวมะกรูด ตะไคร้ • ตง้ั ไฟ เทนำ้� มนั พืชผดั กบั เคร่ืองแกงให้หอม • เทน�้ำล้างครกที่โขลกเครื่องแกงลงไป รอให้ พริกแห้ง พริกขี้หนู หัวหอม กระเทียม พริกไทย รากผักชี กะปิ เกลอื ) นำ้� เดอื ดอกี ครง้ั ใสเ่ นอ้ื ปลากราย พอเนอื้ ปลากรายสกุ ปรุงรสใส่ใบชะพลูหั่นหยาบพรอ้ มเสริ ์ฟ • เครอื่ งปรุง (น�้ำปลา 3 ช้อนชา นำ�้ ตาลทราย 2 ช้อนชา นำ�้ มันพืช 2 ช้อนโตะ๊ ) ขอขอบคุณขอ้ มูลจาก ศนู ยก์ ารเรียนร้กู ารดแู ลสขุ ภาพภาคประชาชน ด้านการแพทยแ์ ผนไทย อภยั ภเู บศร สวนอิ่มใจ...บา้ นอิม่ สขุ | 113

ปลาเผา ตำ�รบั เจ้าพระยาอภยั ภเู บศร 114 | สวนอิ่มใจ...บา้ นอม่ิ สุข

สว่ นประกอบ • ปลาชอ่ น • ตะไคร้ • ใบมะกรดู • โหระพา น้�ำจ้มิ • นำ้� ปลาร้า • รากผักชี • ใบผักชีฝร่งั ห่ันละเอียด • กระเทียมตำ� • พรกิ ปน่ • มะนาว วิธีทำ�ปลาเผา • เตรียมกระบอกไม้ไผ่ส�ำหรับเผาปลา ให้มี ความยาวมากกวา่ ตัวปลา ประมาณ 10 ซม. • ล้างปลา ควกั เคร่ืองในออก ทาเกลอื บางๆ • ห่ันตะไคร้ ใบมะกรูด ใบโหระพา ใส่ลงใน กน้ กระบอกไม้ไผ่ แลว้ ใสป่ ลาลงไป • เผาด้วยไฟปานกลาง ค่อยๆ พลิกหมุนให้ สุกท่ัว เวลาเสิร์ฟใช้มีดผ่ากระบอกไม้ไผ่แล้วตัดออก เป็นชอ่ งตามยาว ให้เหน็ ปลาทั้งตวั วธิ ีทำ� น้�ำจมิ้ • ตม้ น้�ำปลาร้าใหเ้ ดือด • หน่ั สว่ นผสมทเี่ ปน็ สมนุ ไพรทงั้ หมดเปน็ ฝอย ละเอียด แล้วนำ� ไปคลุกเคลา้ ใหเ้ ขา้ กัน • บีบมะนาว เติมพรกิ ป่น • ถ้าชอบน�้ำจ้ิมแบบเหลว จะน�ำไปปั่นให้ ละเอยี ดดว้ ยเครอื่ งป่นั กไ็ ด้ ขอขอบคุณข้อมลู จาก ศนู ย์การเรียนรกู้ ารดูแลสุขภาพภาคประชาชน ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย อภัยภเู บศร สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอมิ่ สขุ | 115

ยำ�ดอกขจร วธิ ที ำ� • เด็ดดอกขจรจากช่อ ลวกในน้�ำเดือด ตักขึ้นใส่ลงแช่ใน ส่วนประกอบ • ดอกขจร 100 กรัม นำ้� เยน็ จากน้ันตกั ขึน้ พักใหส้ ะเดด็ นำ�้ • เนือ้ ก้งุ สด 100 กรมั • เตรยี มเครอ่ื งปรงุ สดสำ� หรบั นำ้� ยำ� ซอยหอม พรกิ มะนาว • หมูสบั 50 กรัม • นำ้� มะนาว 1 ช้อนโต๊ะ นำ้� ปลา น้ำ� ตาล • นำ�้ ปลา 1/2 ช้อนโตะ๊ • เตรยี มกงุ้ สดลวกสกุ หมสู บั รวน กระเทยี มเจยี ว หอมเจยี ว • น�้ำตาล 1 ชอ้ นชา • หอมแดงซอย 1 ช้อนโต๊ะ และไขต่ ม้ ยางมะตมู • พริกซอย 2 ชอ้ นชา • น�ำกุ้งสด หมูสับ ที่รวนไว้ และดอกขจรลวก คลุกน�้ำย�ำ • กระเทยี มเจียว 1/2 ช้อนโต๊ะ • ไข่ลวก 1 ฟอง ให้เข้ากนั ไม่ต้องตงั้ ไฟ • จัดเสิร์ฟโรยหน้าด้วยกระเทียมเจียว ตกแต่งด้วยกลีบ ดอกไมใ้ หส้ วยงาม 116 | สวนอมิ่ ใจ...บา้ นอมิ่ สขุ

บะช่อหมเู นียมหูเสอื บำ�รุงกำ�ลงั แก้ไอ ทำ�ใหห้ ายใจโลง่ สว่ นประกอบ • ใบเนียมหูเสือ 10-15 ใบ (แบง่ เปน็ 2 ส่วน เทา่ ๆกัน) • หมสู บั 1 ขีด • กระเทยี ม 4 กลบี • วุ้นเสน้ 1 ถ้วย (ถา้ ม)ี • นำ�้ ปลา เลก็ น้อย • ซีอว๊ิ ขาว เล็กน้อย วธิ ที ำ� • น�ำใบเนียมหูเสือมาแบ่งเป็น 2 ส่วนเท่าๆ กัน ส่วนแรกให้ห่ันฝอยน�ำไปคลุกกับ หมสู บั กระเทยี มสับและว้นุ เสน้ ปรงุ รสดว้ ยน�้ำปลาและซีอิ๊วขาว พักไว้ • ตง้ั นำ�้ ใหเ้ ดอื ด ระหวา่ งรอนำ้� เดอื ด ใหป้ น้ั หมทู ห่ี มกั ไวเ้ ปน็ กอ้ นๆ พอดคี ำ� เมอื่ นำ�้ เดอื ด ก็ใส่หมูลงไป • เมือ่ นำ้� ซุปเดอื ดอีกครงั้ ให้ฉีกใบเนยี มหูเสือทีเ่ หลือลงไป ปรุงรสตามชอบ ปิดไฟ ขอขอบคุณขอ้ มลู จาก ศูนย์การเรยี นร้กู ารดูแลสขุ ภาพภาคประชาชน ด้านการแพทยแ์ ผนไทย อภยั ภเู บศร สวนอม่ิ ใจ...บ้านอ่มิ สขุ | 117

รวมมิตรเทมปุระผักกรอบ สว่ นประกอบ • ขนึ้ ฉ่าย วิธีทำ� • ผักบุง้ • เนยี มหเู สือ • น�้ำผักมาล้างให้สะอาด หั่นเป็นขนาด • ชะพลู • เล็บครฑุ • หมอ่ น • แปง้ ส�ำหรับทอด พอเหมาะ และพกั ใหส้ ะเดด็ น�้ำ • อญั ชนั • ละลายแปง้ สำ� หรับทอดในนำ้� เยน็ จดั • ตัง้ กระทะใสน่ ำ�้ มนั มาก จนรอ้ นจดั น้�ำจม้ิ • นำ� ผกั ทเ่ี ตรยี มไวช้ บุ แปง้ แลว้ คอ่ ยๆ หยอ่ นลง • หวั ไชเทา้ ขดู ฝอย 2 ชอ้ นโต๊ะ กระทะทอด ลดไฟไมใ่ หร้ อ้ นเกนิ ไป พอสกุ นำ� ขน้ึ พกั ไว้ • น้�ำซุปปลาคัตซึโอะ 1 ถว้ ย แลว้ ชบุ แปง้ ซำ้� บางๆ นำ� ลงทอดอกี รอบใหผ้ วิ นอกเหลอื ง • โชยุ 1 ชอ้ นโตะ๊ กรอบดูสวยงาม และใบผักคงรูป ก่อนเสิรฟ์ ตอ้ งพักให้ • มิริน 2 ช้อนชา สะเดด็ น�ำ้ มนั • น�้ำตาลทราย 1 ชอ้ นชา • ท�ำน้�ำจิ้มโดยน�ำส่วนผสมน�้ำจิ้มทั้งหมด ยกเวน้ หวั ไชเทา้ ขดุ ฝอย ปรงุ ในหมอ้ ใหเ้ ดอื ด พกั ใหเ้ ยน็ แล้วใสห่ วั ไชเท้าลงไปตรงกลาง 118 | สวนอมิ่ ใจ...บา้ นอ่มิ สขุ

น�้ำขงิ กระเจ๊ียบ ส่วนประกอบ • ดอกกระเจยี๊ บสด 400 กรัม บรรเทาเสมหะในลำ�คอ • ขิงแก่สด 100 กรมั แกก้ ระหายน้ำ� ขับเสมหะ ชว่ ยกระจายเลือด • นำ�้ ตาลกรวด 200 กรัม ทำ�ให้รา่ งกายอบอ่นุ • นำ�้ สะอาด 3 ลิตร วิธที ำ� ขอขอบคุณข้อมลู จาก • เติมนำ�้ 3 ลิตร ในหม้อแลว้ ต้มให้เดอื ด ศนู ย์การเรียนรู้การดแู ลสุขภาพภาคประชาชน • ใสด่ อกกระเจยี๊ บสด 400 กรมั ลงไปตม้ นาน 15 นาที หรือจนกว่าสแี ดงของกระเจ๊ยี บออกมา ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย อภัยภเู บศร • ใสข่ งิ สดทห่ี น่ั เปน็ ชน้ิ 100 กรมั ลงไปตม้ นาน 10 นาที • เติมน�้ำตาลกรวด 200 กรัม ต้มต่ออีก 5 นาที เสร็จแล้วท้งิ ให้เยน็ • นำ� ผา้ ขาวบางมากรองแลว้ รนิ ใสแ่ กว้ ดม่ื อนุ่ ๆ หรอื นำ� ไปแชต่ ูเ้ ยน็ เกบ็ ไว้ สวนอม่ิ ใจ...บ้านอม่ิ สุข | 119

สมูทตีเ้ นยี มหเู สือ ออริกาโนแบบไทย แก้ไอ แก้หวัดคดั จมูก บำ�รุงปอด ต้านอนุมลู อสิ ระ วธิ ีทำ� • ล้างใบเนียมหูเสือให้สะอาด หัน่ ฝอย • น�ำส่วนผสมท้ังหมดใส่ในโถ ปั่น ปั่นให้เข้ากันจนละเอียดดี ดื่มเป็น เครือ่ งดื่มเยน็ ส่วนประกอบ • ใบเนยี มหูเสอื 5 ใบ • น�้ำมะนาว 10 มิลลิลิตร • น�้ำผ้ึง 30 มลิ ลิลติ ร • น้�ำสะอาด 100 มลิ ลลิ ติ ร • นำ�้ แข็ง 3 ถ้วยตวง • เกลอื เล็กนอ้ ย ขอขอบคุณขอ้ มลู จาก ศูนย์การเรยี นรกู้ ารดูแลสขุ ภาพภาคประชาชน ด้านการแพทยแ์ ผนไทย อภยั ภูเบศร 120 | สวนอม่ิ ใจ...บ้านอ่ิมสุข

นำ้� มะเขือเทศ ส่วนประกอบ • มะเขือเทศ 2 กิโลกรมั ช่วยสตรีผิวสวยใส • สบั ปะรด 1 กิโลกรัม บุรุษหา่ งไกลโรคตอ่ มลูกหมากโต • น้ำ� สะอาด 1 ลติ ร วธิ ที ำ� • นำ้� ตาลทราย 4 ชอ้ นโต๊ะ • เกลือ 1 ชอ้ นชา • ล้างมะเขือเทศให้สะอาด หั่นเป็นช้ินเล็กๆ เติมน�้ำ 500 มิลลิลิตร ต้ังไฟปานกลางประมาณ 15 ขอขอบคณุ ข้อมูลจาก นาที หมน่ั คนอยเู่ สมอจนเนอ้ื มะเขอื เทศเละ กรองดว้ ย ศูนย์การเรียนรู้การดแู ลสขุ ภาพภาคประชาชน ผ้าขาวบาง บบี เอาแตน่ ำ้� ดา้ นการแพทย์แผนไทย อภัยภเู บศร • ปอกสบั ปะรดหน่ั เปน็ ชน้ิ เลก็ ๆ เตมิ นำ้� 500 มลิ ลลิ ติ ร ตง้ั ไฟปานกลาง ประมาณ 15 นาที นำ� ไปปน่ั ใหล้ ะเอยี ด กรองดว้ ยผา้ ขาวบางบีบเอาแต่นำ้� • น�ำน้�ำมะเขือเทศกับน�้ำสับปะรดเทรวมกัน ตง้ั ไฟออ่ นๆ เตมิ นำ้� ตาล เกลอื ตามชอบ คนจนเขา้ กนั • ตั้งทิ้งไว้ให้เย็น ใส่ขวดเก็บในตู้เย็นได้นาน 2 สัปดาห์ ไลโคพีน (Lycopene) เปน็ สาระสำ�คญั ทพี่ บในมะเขอื เทศ ซง่ึ ตอ้ งผา่ นความรอ้ น จงึ จะทำ�ให้ ร่างกายสามารถดูดซึมไลโคพีน ได้ดขี น้ึ สวนอมิ่ ใจ...บา้ นอิ่มสุข | 121

นำ้� ว่านหางจระเข้ (ตำ�รบั สายเยาวภา) ช่วยบำ�รุงร่างกาย เส้นใยทีล่ ะลายน้�ำเปน็ อาหารของโปรไบโอตกิ สใ์ นลำ�ไส้ ชว่ ยการขับถ่าย เพิ่มภมู ิคุม้ กนั ทำ�ให้ผวิ พรรณสดใส สว่ นประกอบ วธิ ที ำ� • วา่ นหางจระเขส้ ด 3 กาบ • ปอกเปลอื กเขยี วของวา่ นหางจระเขอ้ อก ใชแ้ ต่ • น�้ำตาลทรายแดง • น้�ำดอกไมส้ ดหรือน้�ำหอมวานลิ า เน้ือในทเ่ี ป็นวุน้ ใสๆ หัน่ ตามขวางเปน็ ชิน้ บางๆ แชน่ ำ�้ • นำ้� เกลือ เกลอื ทิ้งไว้ 5 นาที • เปลย่ี นนำ�้ หลายๆ รอบ และเอาสารสม้ ละลาย นำ�้ แช่ กอ่ นเปลยี่ นนำ�้ อกี รอบ แลว้ ลวกนำ้� รอ้ น 3-4 รอบ • เอาน�้ำและน�้ำตาลใส่กระทะทองเหลืองข้ึน ต้ังไฟพอเดือด แล้วชิมให้ได้รสชาติหวานสักหน่อย กรองดว้ ยผา้ ขาวบาง • เอาว่านหางจระเข้ใส่ลงในน�้ำตาล ตั้งไว้ ใหเ้ ยน็ แช่ตูเ้ ยน็ เกบ็ ไวด้ ่ืม ขอขอบคณุ ข้อมลู จาก ศูนยก์ ารเรียนรู้การดแู ลสขุ ภาพภาคประชาชน ดา้ นการแพทย์แผนไทย อภยั ภเู บศร 122 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอมิ่ สขุ

ชาใบหม่อน ส่วนประกอบ วิธที ำ� • ใบหมอ่ น • หั่นใบหม่อนให้เป็นฝอยหรือเป็นเส้น กว้างประมาณ 1 เซนติเมตร • นำ้� สะอาด ตดั ก้านใบออก • นงึ่ ดว้ ยไอนำ�้ เดอื ดนาน 1-2 นาที โดยเกลยี่ ใหใ้ บหมอ่ นถกู ไอนำ้� รอ้ นอยา่ ง ทว่ั ถงึ แตต่ อ้ งระวงั อยา่ ใหใ้ บหมอ่ นสกุ เปน็ สนี ำ้� ตาล (หรอื ลวกในนำ�้ รอ้ นประมาณ 90 องศาเซลเซยี ส นาน 20 วนิ าทแี ลว้ จมุ่ ลงในนำ้� เยน็ ทนั ที นำ� ขน้ึ ผง่ึ ลมใหแ้ หง้ หมาดๆ) • คัว่ ในกระทะด้วยไฟอ่อนๆ ประมาณ 20 นาที • อบท่ีอุณหภูมิ 80 องศาเซลเซียส นาน 1 ชั่วโมง ใส่ในภาชนะมีฝาปิด กนั ความช้นื • เวลาจะชงดืม่ น�ำใบชาแหง้ ใส่น้�ำเดอื ด ทิ้งสกั ครใู่ หก้ ลิน่ หอมกระจายไดท้ ี่ แลว้ จงึ รินเสริ ์ฟ สวนอิม่ ใจ...บ้านอิ่มสขุ | 123

ชาสะระแหน่ สว่ นประกอบ วธิ ที ำ� • ใบสะระแหนส่ ด หรอื แหง้ • ถ้าต้องการดื่มชาสะระแหน่สด สามารถน�ำใบสะระแหน่มาต้ม • นำ�้ สะอาด • น้ำ� ผึ้ง ในน�้ำรอ้ นไดเ้ ลย โดยอาจเติมน�้ำผ้งึ เพอื่ ใหม้ ีรสหวานตามชอบ • การท�ำใบชาสะระแหน่แห้ง ให้น�ำสะระแหน่สดมาตากแดดให้ แหง้ สนทิ หรอื อบทอ่ี ณุ หภมู ิ 80 องศาเซลเซยี ส นาน 1 ชว่ั โมง ใสใ่ นภาชนะ มฝี าปิดกนั ความชืน้ • เวลาจะชงด่ืม น�ำใบชาแห้งใส่น�้ำเดือด ท้ิงสักครู่ให้กล่ินหอม กระจายไดท้ แี่ ลว้ จงึ รินเสริ ์ฟ 124 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอิม่ สขุ

น้ำ� มะนาวอญั ชัน ส่วนประกอบ • ดอกอญั ชันสดหรือแหง้ 100 กรมั • นำ้� สะอาด 550 มลิ ลิลิตร • นำ�้ มะนาว 50 มลิ ลิลติ ร • น�ำ้ ตาลทราย 100 กรมั • น�ำ้ แขง็ วิธที ำ� • ต้มดอกอัญชันในน�้ำ 50 มิลลิลิตรให้เดือด แล้วน�ำมาคั้นแยกกาก กรองด้วยผ้าขาวบาง • ต้มน้�ำสะอาด 500 มิลลิลิตรให้เดือด ใส่น�้ำตาล และนำ้� ดอกอัญชนั ท่ีคน้ั ไว้ลงไป • พักส่วนผสมให้เย็น โดยจะน�ำเข้าแช่เย็น หรอื เสิรฟ์ ด้วยนำ้� แขง็ กไ็ ด้ ถ้าเสิร์ฟพร้อมน้�ำแขง็ จะได้ เครือ่ งดมื่ ประมาณ 2-3 แก้ว • เวลาเสริ ์ฟใหใ้ สน่ ำ้� แขง็ ประมาณ ¾ แกว้ ใส่ น�้ำหวานสีอัญชันลงไป จากน้ันรินน�้ำมะนาวด้านบน สขี องเครอื่ งดมื่ ดา้ นบนจะเปน็ สมี ว่ ง สว่ นดา้ นลา่ งจะเปน็ สนี ำ�้ เงนิ เขม้ สวยงาม หรอื ถา้ คนใหเ้ ขา้ กนั กจ็ ะเปน็ สมี ว่ ง ทง้ั แก้ว สวนอิ่มใจ...บ้านอิ่มสุข | 125

สว่ นประกอบ • ใบเตย • ตะไคร ้ • นำ้� สะอาด • นำ้� ตาลทราย • นำ�้ แข็ง วธิ ีทำ� • น�ำใบเตยมาห่ันเป็นชิ้นเล็กๆ และทุบตะไคร้ให้ แตกช�้ำ เพ่อื ให้คายกล่ินออกมา • ใสน่ ำ�้ ลงในหมอ้ ตามดว้ ยใบเตย และตะไคร้ ตม้ จน เดอื ด และน�้ำเปล่ยี นสี ยกลงกรองเอากากออก • เทนำ้� ทก่ี รองกากออกแลว้ กลบั ใสห่ มอ้ ตม้ อกี ครง้ั เติมน�้ำตาลทราย คนผสมจนน�้ำตาลทรายละลาย ยกลง จากเตา พักท้ิงไวจ้ นเยน็ • ตกแต่งแก้วด้วยตะไคร้และใบเตย เสิร์ฟพร้อม น�้ำแข็ง หรือแช่ให้เย็นจัดโดยไม่ต้องใส่น้�ำแข็งก็ได้ แต่ถ้า จะเสิร์ฟพร้อมน�้ำแข็ง ต้องชิมรสตอนต้มน้�ำตาลให้หวาน เป็นพิเศษ เพ่ือท่จี ะมรี สพอดเี มื่อผสมกบั นำ้� แข็ง นำ้� ตะไคร้ใบเตย 126 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอ่มิ สขุ

9ของขวญั จบากทสวทนสี่ วย สวนอม่ิ ใจ...บ้านอม่ิ สุข | 127

เจลอาบนำ้� สมุนไพร การเตรียมสว่ นผสม ขม้ินชนั • ขม้นื ชันสด 1/2 กก. (ตม้ กบั นำ�้ 20 ลติ ร) • มะขามเปียก 1/2 กก. (ตม้ กบั นำ�้ 20 ลติ ร) สรรพคณุ ขมน้ิ ชนั สว่ นผสมหลกั ทสี่ ำ� คญั เพอื่ ใช้ ต้มประมาณ 30 นาที ดแู ลและทำ� ความสะอาดผวิ พรรณ ไดร้ บั การยอมรบั วา่ • น�ำ้ ผึง้ 250 ML ช่วยลดการอักเสบและลดการระคายเคือง ช่วยปรับ • เกลือ 1 กก. สภาพผวิ พอ่ื ใหผ้ วิ พรรณดอู อ่ นเยาว์ ใหส้ ผี วิ กระจา่ งใสขน้ึ • N8000 5 กก. เม่ือใช้เป็นประจ�ำ ได้น�ำมาผสมรวมกับน้�ำผ้ึงและ วีธที ำ� สมุนไพรไทยนานาชนิด เจลอาบน�้ำสมุนไพรขม้ินชัน • นำ� น�้ำขม้นิ ชัน 10 ลิตร จงึ ทำ� ใหผ้ ิวพรรณออ่ นนุ่นช่มุ ช้นื หลังการอาบน�ำ้ • น�้ำมะขาม 3 ลติ ร • นำ�้ ผงึ้ , N8000, เกลอื เทผสมรวมกนั ในอา่ ง ผสมแลว้ ใชพ้ ายกวนไปทางเดยี วกนั จนสว่ นผสมเขา้ กนั วางพกั ไว้จนหมดฟองจงึ บรรจุขวด ขอขอบคณุ ขอ้ มลู จาก 128 | สวนอม่ิ ใจ...บา้ นอ่มิ สุข

แชมพสู มนุ ไพร น�้ำมันขงิ มะกรดู สรรพคุณ ทาบริเวณที่มีอาการปวด สรรพคณุ มะกรดู สมุนไพรสีเขยี วเข้ม และนวดเบาๆ แก้ปวดข้อ ข้ออักเสบ เพิ่มการ มีคุณประโยชน์เหมาะส�ำหรับการดูแลเส้นผม ไหลเวียนโลหิต ชว่ ยบำ� รงุ รากผมให้แขง็ แรง และชว่ ยขจัดรงั แค แก้คันศรีษะ ส่วนประกอบ การเตรียมสว่ นผสม • ขงิ แก่ 2 กโิ ลกรมั • นำ�้ มันพืช 1 ลติ ร • มะกรดู 1.5 กก. ตม้ กบั นำ�้ 20 ลติ ร • การบรู 2 ชอ้ นโตะ๊ • ใบย่านาง 1/2 กก. ตม้ กบั นำ้� 10 ลติ ร • พิมเสน 1 ช้อนโตะ๊ (ตม้ ประมาณ 30 นาที ) • เมนทอล 1 ชอ้ นโตะ๊ • ลาโนลนี 1 ขดี • นำ้� มันระก�ำ 2 ชอ้ นโตะ๊ • เกลือ 1 กก. • นำ�้ มันยูคาลปิ ตัส 1 ช้อนโต๊ะ • N8000 5 กก. วธี ีทำ� วีธที ำ� • นำ� น้�ำมะกรูด 7 ลติ ร • ล้างขิงให้สะอาด หั่นเป็นแว่นบางๆ • น้�ำยา่ นาง 3 ลิตร • N8000 เกลอื เทผสมรวมกนั ในอา่ ง เท่าๆ กนั ผสมแลว้ ใชพ้ ายกวนไปทางเดยี วกนั จนสว่ นผสม • น�ำขิงใส่ลงไปในกระทะ เติมน้�ำมัน เขา้ กนั วางพกั ไวจ้ นหมดฟองจึงบรรจขุ วด เคย่ี วดว้ ยไฟอ่อนๆ จนขงิ กรอบดี ขอขอบคณุ ข้อมลู จาก • กรองเอาแต่น�้ำมันด้วยกระชอนหรือ ผ้าขาวบาง • เติมส่วนผสมอ่ืนๆ ได้แก่ เมนทอล การบูร พิมเสน น�้ำมันยูคาลิปตัส และน้�ำมัน ระก�ำตามลำ� ดับ คนใหล้ ะลายเทา่ กนั • ทงิ้ ไว้ใหเ้ ย็น บรรจลุ งในขวด ขอขอบคณุ ข้อมลู จาก ศนู ยก์ ารเรียรู้การดูแลสขุ ภาพภาคประชาชน ด้านการแพทย์แผนไทย อภยั ภเู บศร สวนอ่ิมใจ...บา้ นอ่ิมสขุ | 129

สเปรยข์ ่า แชมพูสมุนไพรอญั ชัน สรรพคณุ ดบั กลน่ิ เทา้ แกป้ วด ชว่ ยเพมิ่ สรรพคุณ ดอกอัญชัน อัญมณีสีน�้ำเงินเข้มของ การไหลเวยี น สมุนไพร น�้ำที่สกัดจากดอกอัญชันช่วยบ�ำรุงเส้นผมให้ดก ด�ำเป็นเงางามลดอาการผมร่วง บ�ำรุงรากผมและเส้นผม สว่ นประกอบ ศุภาลัยชีววิธีได้เลือกสรรสมุนไพรนานาชนิดมาผสมผสาน • สารสกดั ขา่ 5 ส่วน ในการท�ำแชมพูสมุนไพรอัญชัน โดยผลิตจากวัตถุดิบทาง • กลีเซอรนี (เพมิ่ ความชมุ่ ชน่ื ใหก้ บั ผวิ ) ธรมมชาติลว้ น ไม่มสี ารเคมีใดๆเพื่อรักษาส่งิ แวดล้อมและ 1 ส่วน ให้มีประสิทธิภาพในการท�ำความสะอาดและบ�ำรุงเส้นผม อย่างแทจ้ รงิ การเตรยี มสว่ นผสม วีธที ำ� • เตรยี มสารสกดั ขา่ • ดอกอญั ชันสด 1 กก. ตม้ กับนำ�้ 20 ลิตร ใช้ข่าแกจ่ �ำนวน 1 กโิ ลกรัม นำ� ไปหมัก • มะกรูด 1 กก. ตม้ กบั น�้ำ 10 ลติ ร • ใบย่านาง 1/2 ก.ก. ตม้ กบั น้ำ� 10 ลติ ร กับแอลกอฮอล์โดยใส่ให้ท่วมข่า หมักทิ้งไว้ (ตม้ ประมาณ 30 นาท)ี อย่างนอ้ ย 2 วัน จะไดส้ ารสกดั ข่า • เกลอื 1 กก. • N8000 5 กก. • การผสมสเปรย์ข่า • ลาโนลนี 1 ขีด น�ำสารสกัดข่า ผสมกับกลีเซอรีน วธี ที ำ� คนให้เข้ากนั จะได้สเปรย์ขา่ พร้อมใช้ • น�ำนำ้� ดอกอัญชัน 7.5 ลิตร • น้ำ� มะกรดู 1.5 ลิตร ขอขอบคณุ ข้อมลู จาก • น�้ำใบย่านาง 1 ลิตร , N8000 , เกลือ เทผสม ศูนยก์ ารเรียรกู้ ารดแู ลสขุ ภาพภาคประชาชน รวมกันในอ่างผสมแล้วใช้พายกวนไปทางเดียวกันจนส่วน ผสมเข้ากนั วางพักไว้จนหมดฟองจริง บรรจุขวด ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย อภยั ภูเบศร ขอขอบคณุ ข้อมลู จาก 130 | สวนอิ่มใจ...บ้านอิม่ สุข

ยาจบิ แก้ไอ เจลว่านหางจระเข้ ใบกระเพรา สรรพคุณ ป้องกนั ผวิ แหง้ ใหผ้ วิ นุม่ ลืน่ ชุ่มชน้ื สรรพคณุ ชว่ ยยอ่ ยอาหาร บรรเทาอาการ ลดริ้วรอย จุดด่างด�ำ แผลเป็น สมานแผล ลดการ ท้องอืด ทอ้ งเฟอ้ ขับลม แกไ้ อ อักเสบ ปอ้ งกนั รงั สอี ลั ตราไวโอเลต สว่ นประกอบ สว่ นประกอบ • ใบกระเพรา 1 กำ� มือ • นำ้� วุน้ วา่ นหางจระเข้ 350 มล. • ขงิ แก่ 100 กรมั • น้ำ� สะอาด 150 มล. • นำ�้ มะนาว 1 ถว้ ย • Carbopol 5 กรมั . • เกลอื 1 ช้อนชา • Triethanolamine 3 มล. • แบะแซ 100 กรมั • Paraben Concentrate 5 มล. วีธที ำ� • นำ้� มันหอมระเหยตามชอบ • นำ� ขงิ แกม่ าหนั่ ซอยเปน็ ชนิ้ เลก็ ๆ และ นำ� ไปปนั่ รวมกับใบกระเพรากรองเอาแตน่ ำ�้ วธี ีทำ� • เคี่ยวน�้ำท่ีได้กับแบะแซ น�้ำมะนาว • นำ� วา่ นหางจระเขม้ าปอกเปลอื ก ลา้ งยางเหลอื ง เกลอื เค่ียวไปเรอ่ื ยๆ จนขน้ • น�ำใสภ่ าชนะปดิ สนทิ เก็บใส่ตเู้ ยน็ อยู่ ออกใหห้ มด แชน่ ำ้� ทง้ิ ไว้ 10-15 นาที นำ� ไปปน่ั ใหล้ ะเอยี ด ไดน้ าน 1-2 สปั ดาห์ กรองเอาแตน่ ำ้� • ตม้ นำ้� ใหเ้ ดอื ด คอ่ ยๆโปรย Carbopol ลงใน น้�ำ คนใหเ้ ขา้ กัน ตง้ั ทง้ิ ไว้ 1 ชม. • ใสว่ ่านหางจระเข้และคนจนเขา้ กนั • เตมิ Paraben Concentrate และนำ้� มนั หอม ระเหย คนจนเขา้ กนั • เตมิ Triethanolamine ทลี ะหยด คนจนเขา้ กนั จะไดเ้ นื้อเจลใสทีห่ นดื ขนึ้ • บรรจใุ ส่ภาชนะปิด เกบ็ ในตู้เย็น ขอขอบคุณข้อมลู จาก ศูนยก์ ารเรยี รกู้ ารดแู ลสขุ ภาพภาคประชาชน ด้านการแพทยแ์ ผนไทย อภยั ภูเบศร สวนอิม่ ใจ...บ้านอิ่มสขุ | 131

มะนาวดองนำ้� ผงึ้ สรรพคุณ แก้ไอ เจ็บคอ ขับเสมหะ ป้องกันมะเร็ง เป็นยาอายุวฒั นะ ส่วนประกอบ 12 ผล • มะนาว 1 ลิตร • น�้ำผง้ึ 2 ชอ้ นโตะ๊ • เกลือปน่ โทนเนอรโ์ หระพา วีธีทำ� • นำ� มะนาวมาลา้ งนำ�้ ใหส้ ะอาด แชน่ ำ้� สรรพคุณ ช่วยดูดซับพิษ ฆ่าเชื้อ และ ลดการอกั เสบสิว ท้งิ ไวป้ ระมาณ 10 นาที • ใชม้ ดี คมๆ หน่ั ตามขวางหนาประมาณ วีธีทำ� • ใช้ใบโหระพาสด 1 ก�ำมือ หรือ 0.5 ซม.แกะเมล็ดออก • ทาด้วยเกลือบางๆ เพื่อลดความขม ประมาณ 20 ใบ ใส่น�ำ้ พอทว่ ม • น�ำไปแช่ในน้�ำผึ้ง ปิดฝาให้สนิท • ตม้ ดว้ ยไฟออ่ น 15-20 นาที จนเดอื ด • รอให้เยน็ หรอื นำ� ไปแช่เยน็ แช่เย็นทงิ้ ไว้ 7 วัน • ใชส้ ำ� ลชี บุ พอหมาด เชด็ ลงบนผวิ เปน็ • น�ำมารับประทานอาหารโดยใช้เนื้อ โทนเนอร์ เกบ็ ได้ 3 วนั หรอื อาจใชใ้ บสดตำ� คน้ั มะนาวอมไว้สกั ครู่ จากนัน้ ดูดน้�ำออก ใหห้ มด น้�ำพอกทั้งกากนำ�้ บรเิ วณหวั สวิ ท่ีอกั เสบ แลว้ กลืนทั้งเปลือก ขอขอบคุณขอ้ มลู จาก ศูนยก์ ารเรียร้กู ารดูแลสขุ ภาพภาคประชาชน ดา้ นการแพทยแ์ ผนไทย อภัยภเู บศร 132 | สวนอิม่ ใจ...บ้านอ่มิ สุข

เจลหเู สือ สรรพคุณ บรรเทาหวัดคัดจมูก แก้ วงิ เวยี น ลดการอกั เสบ ลดอาการปวดขอ้ ชว่ ยให้ ทางเดินหายใจโลง่ ข้ึน ส่วนประกอบ • น้ำ� ค้ันเนยี มหเู สือ 1000 มล. • Carbopol 10 กรัม • Triethanolamine 5 มล. • น�้ำมนั หอมระเหยตามชอบ วธี ีทำ� • นำ� เนยี มหเู สอื ทง้ั ตน้ มาหน่ั แลว้ นำ� ไป ป่ันใหล้ ะเอยี ด กรองเอาแตน่ ้ำ� • ค่อยๆโปรย Carbopol ลงในน�้ำคั้น เนียมหเู สือ คนใหเ้ ขา้ กนั ตั้งทง้ิ ไว้ 1 ชม. • เติม Paraben Concentrate และ นำ้� มนั หอมระเหย คนจนเขา้ กัน • เติม Triethanolamine ทีละหยด คนจนเข้ากนั ได้เนื้อเจลใส่ทห่ี นดื ข้นึ • บรรจุใส่ภาชนะปิด เก็บในตเู้ ย็น ขอขอบคุณขอ้ มลู จาก ศูนยก์ ารเรียรกู้ ารดแู ลสขุ ภาพภาคประชาชน ด้านการแพทยแ์ ผนไทย อภัยภูเบศร สวนอมิ่ ใจ...บ้านอิ่มสุข | 133

ยาสมุ สมุนไพรแก้หวัด สรรพคุณ ช่วยดีท๊อกซป์ อด ช�ำระเสมหะในปอด ช่วยใหร้ ะบบทางเดนิ หายใจ ส่วนต้นดขี น้ึ บรรเทาอาการหวดั คัดจมกู น�้ำมกู ไหล บรรเทาอาการปวดมนึ ศรีษะ ส่วนประกอบ • สมนุ ไพร : หอมแดง ตะไคร้ ใบกะเพรา มะนาว มะกรูด ขงิ ข่า • พิมเสน การบรู อย่างละ 1 หยบิ มือ • กะละมงั 1 ใบ • ผา้ คลุมศรีษะ 1 ผนื • น้ำ� รอ้ น 1 ลิตร วีธีการทำ� • หนั่ หอมแดง ขงิ ขา่ ตะไคร้ ผวิ มะกรดู มะนาวผา่ ซกี เปน็ ชนิ้ เลก็ ๆ ทบุ พอแตก • เด็ดใบกะเพราแลว้ นำ� สว่ นท่เี ตรียมไวใ้ นขอ้ แรกใสร่ วมกนั ลงในกะละมงั • โรยพิมเสนและการบรู เล็กน้อยลงในกะละมัง • เทน�้ำร้อนลงในกะละมังทีม่ ีสมุนไพรอยู่ • สมุ ยาโดยเอาผา้ คลมุ ศรษี ะใหม้ ดิ ชดิ และสดู ดมเอากลน่ิ นำ้� มนั หอมระเหยจาก สมนุ ไพร ขอขอบคณุ ขอ้ มูลจาก ศูนยก์ ารเรียรู้การดแู ลสุขภาพภาคประชาชน ด้านการแพทย์แผนไทย อภัยภูเบศร 134 | สวนอ่มิ ใจ...บา้ นอ่มิ สขุ

ฤดกู าลแหง่ ความสขุ ผศ.ดร. เสริมศริ ิ จันทรเ์ ปรม สวนอม่ิ ใจ...บา้ นอิ่มสขุ | 135

อายุผกั (เดือน) หลังจากเร่ิมปลกู 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 พริกชีฟ้ า้ พรกิ ข้หี นู มะเขอื ยาว มะเขือเปราะ มะเขอื พวง มะเขือเทศ กะเพรา โหระพา แมงลัก ย่หี ร่า ผักชีช้าง ถ่ัวพ่มุ ถั่วแขก ว่านหางจระเข้ เตยหอม ชะพลู กระเจย๊ี บเขียว กระเจยี๊ บแดง ผักโขมจนี ผกั โขมไทย ฤดทู ี่เหมาะ ตลอดปี ฤดหู นาว ระยะให้ผลผลติ ต้นโทรม/ควรตัดแต่ง ถอนต้นทง้ิ /ปลกู ใหม่ 136 | สวนอ่ิมใจ...บ้านอ่มิ สขุ

อายผุ กั (เดอื น) หลังจากเรมิ่ ปลูก 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 ตน้ หอม ผักชี ผักชีใบยาว ข้ึนฉา่ ย ผักกวางตุง้ ผกั คะน้า ผักสลดั ผักบงุ้ สะระแหน่ มันเทศประดบั จิงจู่ฉา่ ย ตะไคร้ แตงกวา บวบ มะระ ผกั ปลัง ตำ�ลงึ ถ่ัวพู ชมจันทร์ อญั ชัน ฤดูที่เหมาะ ตลอดปี ฤดูหนาว ระยะให้ผลผลติ ต้นโทรม/ควรตัดแต่ง ถอนตน้ ทิง้ /ปลกู ใหม่ สวนอม่ิ ใจ...บ้านอ่มิ สขุ | 137

ประวัติผเู้ ขียน รศ.ศศยิ า ศิรพิ านิช ผศ.ดร.เสรมิ ศริ ิ จันทรเ์ ปรม รศ.ศศิยา ศิริพานิช เข้าเรียนในภาควิชา ผศ.ดร.เสรมิ ศริ ิ จนั ทรเ์ ปรม เกดิ และเตบิ โต พืชสวน คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ที่กรุงเทพมหานคร จบการศึกษาระดับมัธยม ระหวา่ งปี พ.ศ. 2518-2521 แลว้ เดนิ ทางไปศกึ ษาตอ่ จากโรงเรียนหอวัง เข้าศึกษาระดับปริญญาตรี ที่ School of Environmental Design, Major - ในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์เมื่อปี 2524 โดย Landscape Architecture, The University of เลือกศึกษาในสาขาพืชสวนด้วยเหตุท่ีชอบและ Georgia, Athens, Georgia ระหวา่ งปี พ.ศ. 2524- มคี วามสขุ กบั การปลกู ผกั และไมด้ อกมาก และตอ่ มา 2527 กลับมาเป็นข้าราชการที่กรมการฝึกหัดครู ไดศ้ กึ ษาตอ่ ในระดบั ปรญิ ญาโทท่ีภาควิชาพืชสวน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร อยู่ 4 ปคี รง่ึ ซงึ่ ไดเ้ ปน็ อาจารย์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ด้านการเพาะเล้ียง พิเศษสอนให้ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร ควบคู่ เนื้อเยื่อพืช จนจบการศึกษาในปี 2532 จากน้ัน ไปตลอด ในที่สุดจึงย้ายมาเป็นอาจารย์ประจ�ำที่ ไดร้ บั ทนุ รฐั บาล (กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโลยฯี ) ภาควชิ าพชื สวน คณะเกษตร กำ� แพงแสน สอนดา้ น เพื่อไปศึกษาระดับปริญญาเอกด้านเทคโนโลยี การออกแบบจดั สวนบา้ นใหแ้ กน่ สิ ติ ระดบั ปรญิ ญาตรี ชีวภาพพืชจาก University of Illinois at Urbana- และดา้ นภมู สิ ถาปตั ยกรรม แกน่ สิ ติ ระดบั ปรญิ ญาโท Champaing สหรัฐอเมริกา และกลับมาปฏิบัติ มคี วามสนใจดา้ นการทำ� สวนครวั ในบา้ นเปน็ พเิ ศษ หนา้ ทเ่ี ปน็ อาจารย์ สงั กดั ภาควชิ าพชื สวน คณะเกษตร เน่ืองจากพบว่าเจ้าของบ้านส่วนใหญ่ต้องการ กำ� แพงแสน มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ในปี 2541 สวนครัว จึงรวบรวมองค์ความรู้การจัดสวนครัว และที่ภาควิชาพืชสวนนี้เองที่ได้มีโอกาสรู้จักกับ ในบา้ น เขยี นเปน็ หนงั สอื เลม่ แรกชอ่ื สวนสวยชว่ ยครวั รศ.ศศิยา ศิริพานิช นับจากนั้นเป็นต้นมาความสุข ของสำ� นกั พมิ พม์ หาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ตอ่ มาจงึ จากการได้ปลูกผักสวนครัวและความงามของการ พฒั นาเปน็ หนงั สอื สวนสวยกนิ ได้ ของสำ� นกั พมิ พ์ ออกแบบจัดสวนจึงเข้ามารวมตัวกัน จากท่ีเคย บ้านและสวน มีความสนใจและท�ำงานวิจัยด้าน ชนื่ ชอบการทำ� สวนครวั ธรรมดา กเ็ รมิ่ มแี นวคดิ ออกมา ภูมิทัศน์บ�ำบัด ซึ่งสวนครัวก็เป็นเครื่องมือในการ เปน็ สวนครวั สวยทเี่ ปน็ รปู ธรรม หนงั สอื เลม่ แรกทไี่ ด้ ให้เจ้าของบ้านได้ออกก�ำลังกาย ใกล้ชิดต้นไม้ ร่วมเขียนกับ รศ.ศศิยา คือ ‘สวนสวยกินได้’ ของ รวมทง้ั บรโิ ภคอาหารทม่ี นั่ ใจวา่ สะอาดปลอดสารพษิ สำ� นกั พมิ พบ์ า้ นและสวน ในปี 2553 และจนกระทงั่ เนือ่ งจากปลกู และดแู ลเล้ียงดดู ว้ ยตนเอง มาถงึ ‘สวนอม่ิ ใจ บา้ นอมิ่ สขุ ’ ในปี 2559 ของศภุ าลยั ในปีนี้ ที่ได้เร่ิมตั้งแต่ออกแบบเลือกชนิดผักจนถึง จดั สวนออกมาสวยสมใจ 138 | สวนอ่ิมใจ...บา้ นอม่ิ สขุ