19 สมุนไพรป้องกันกำจัดโรค – แมลงศัตรูพืช

วธิ กี ำรสกดั ฟลำโวนอยล์ วสั ดุ อัตรำกำรใช้ 1. เปลอื กมงั คุดตากแห้งป่นละเอยี ด 200 กรมั 1. ใช้ในนำข้ำว 2. ผงพะโล้ 100 กรมั 3. ขม้ินชนั (สด) ปน่ ละเอียด 100 กรมั : หวั เชอ้ื เพยี ง 10 CC ผสมนา้ 20 ลติ ร 4. แอลกอฮอล์ 70% 1 ขวด ฉีดพ่นในช่วงเชา้ ทีม่ ีแสงแดดรา่ ไร หรอื ชว่ ง เยน็ หลังบ่าย 3 วิธกี ำรทำ 2. ใชใ้ นสวนผลไม้ หรือสวนผกั เอาทั้ง 4 ข้อดา้ นบนคนใหเ้ ข้ากับ ปดิ ฝาถงั หมกั : หวั เช้อื 20 CC ผสมนา้ 20 ลิตร ฉีด ไว้ 21 วัน พ่นในช่วงเชา้ หรือเยน็ หลังบ่าย 3 มฤี ทธ์ิ เป็นหัวเชือ้ ในการขบั ไล่แมลง โดยนาเอา หมายเหตุ : ควรฉีดทุก ๆ 5-7 วัน หัวเชอ้ื มากรองเอาเฉพาะน้า และบรรจุลงขวด ปิดหาใหส้ นทิ 51

สำหรบั ยำแผนปัจจบุ นั Oseltamivir (Tamiflu) รักษาไขห้ วดั นก (Avian Influenza) หรือ ไขห้ วดั หมู (Swine Influenza) ปจั จุบันเรียกใหมว่ ่า ไขห้ วดั ใหญส่ ายพันธใ์ หม่ 2009 มคี ุณสมบัติห้ามเอนไซน์ Neuraminidase ทางาน ทาให้ไวรัสแบง่ ตวั ออกมาจากเซลล์ทีต่ ดิ เชอ้ื ไม่ได้ ผักคำวตองหรอื ผักพลูคำว เป็นสมุนไพรพื้นบ้านของไทยและประเทศใน เอเชียตะวันออกและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มา นาน เช่นจีน เกาหลี ญ่ีปุ่น เวียดนาม กัมพูชา ลาว อินโดนีเซีย มีประโยชน์ในด้านการรักษาโรค ใช้ในการลดไข้ ขจัดสารพิษ รักษาแผลใน กระเพาะอาหาร นอกจากน้ียังพบว่าสามารถ สรา้ งภูมคิ มุ้ กนั ในผปู้ ว่ ย “เอชไอวี” ไดอ้ กี ด้วย 52

ประโยชน์นำสม้ ควันไม้ 1.มีกรดอินทรีย์ถึง 200 ชนิด บางชนิดก็เป็นฮอร์โมน กระตุ้นการงอกของเมล็ด ตลอดจนกระตุ้นการแตก กอของ ใชเ้ ปน็ ปุ๋ยทางใบได้ 2.พบว่า ในพันธุ์ข้าวขาวดอกมะลิ 105 ได้ผลผลิต เพ่ิมข้ึนโดยเฉล่ีย 50 ถึง 80 กิโลกรัมต่อไร่ การที่ ผลผลิตเพ่ิมข้ึน เน่ืองจาก ข้าวมีการแตกกอมากข้ึน เมลด็ ต่อรวงมากข้ึน นา้ หนักเมล็ดกเ็ พม่ิ ขน้ึ ด้วย กำรใชน้ ำสม้ ควนั ไม้ ในข้ำว 1. ก่อนการหว่านข้าวกล้าทัง้ ข้าวนาดาและขา้ วนาหวา่ น แชเ่ มล็ดพันธข์ุ า้ วในสารละลายนา้ ส้มควันไมเ้ จอื จาง 300 เท่า เปน็ เวลา 2 วนั 2. หลงั จากขา้ ว เตบิ โตต้งั ตัวแล้ว ใชน้ า้ สม้ ควนั ไม้ท่เี จือ จาง 300 เทา่ เชน่ กนั ฉีดพน่ ทางใบทกุ 2 สปั ดาห์ จนกระทั่ง 15 วนั กอ่ นเก็บเก่ียว 53

สำรสกัดสะเดำ “การสกัดสะเดาด้วยสูตร ๕๖๗๑” ใบ และเมลด็ ในต้นสะเดามสี ารซึ่งเปน็ ประโยชน์ อุปกรณ์ ประมาณ 56 ชนดิ อยใู่ นเมลด็ 35 ชนิด และอยู่ในใบ 1. เมลด็ สะเดา จานวน 5 กโิ ลกรัม 9 ชนิด จึงเนน้ นาเมลด็ สะเดามาใช้ป้องกันกาจดั 2. เหล้าขาว จานวน 6 ขวด ศตั รพู ืช สะเดามีผลตอ่ แมลงศตั รูพชื คอื 3. นา้ สะอาด จานวน 7 ลิตร 1. ช่วยยับยงั้ การวางไขข่ องตัวเตม็ วยั และทาให้แมลง 4. น้าส้มสายชู 5% จานวน 1 ขวด ผลิตไข่น้อยลง วธิ ีกำรสกดั 2. ช่วยยับยง้ั การเจริญเติบโตของไข่ หนอนและดกั แด้ 1. นาเมลด็ สะเดาบด 5 กโิ ลกรัม มาหมักกบั เหล้าขาว 4 3. ทาใหต้ วั หนอนหรือตัวอ่อนไมล่ อกคราบ ขวด และนา้ สม้ สายชู 1/2 ขวด ในภาชนะท่มี ีฝาปิดสนทิ ไว้ 4. เปน็ สารไลต่ วั หนอนและตัวเตม็ วยั 1 วนั (24 ช่ัวโมง) 5. ชว่ ยยบั ยง้ั การกินอาหาร 2. เตมิ นา้ สะอาด 5 ลิตร หมักไว้ในทรี่ ่มไม่ถูกแสงแดดนาน สะเดาสามารถใชป้ อ้ งกนั และกาจดั แมลงศตั รขู ้าวที่ วนั (72 ช่ัวโมง) สาคัญในขณะนี้ ได้แก่ เพล้ยี จักจน่ั สเี ขียว เพลย้ี 3. กรองเอาน้าสกดั ท่ีไดค้ รงั้ แรก เก็บไวใ้ นภาชนะทึบแสง กระโดดสนี ้าตาล และหนอนหอ่ ใบขา้ ว 4. นากากเมลด็ สะเดาบดมาหมกั กบั เหล้าขาวอีก 2 ขวด วิธีการสกดั สารสะเดาแบบงา่ ยๆ ทเ่ี กษตรกรสามารถ และนา้ ส้มสายชู 1/2 ขวด นาน 1 วัน (24 ชั่วโมง) ทาไดด้ ้วยตนเองและเพล้ียกระโดดสีนา้ ตาล 5. เตมิ น้าสะอาด 2 ลติ ร แลว้ หมกั ไว้ 3 วัน (72 ช่วั โมง) 6. กรองเอาน้าที่สกดั ได้ครั้งแรก และนา้ สกดั ครง้ั ท่ี 2 มา รวมกันแลว้ เก็บไวใ้ นภาชนะทึบแสง กอ่ นนาไปใชง้ าน 54

ทำงเลอื กชำวนำกับกำรใชส้ ะเดำ กำรนำไปใชก้ บั นำข้ำว กรณปี ้องกนั การระบาดของแมลงศตั รูพชื ใช้นา้ สกดั สะเดาอตั รา ๖๐-๘๐ ซซี ี (๓-๖ ช้อนโต๊ะ) ต่อน้า ๒๐ ลติ ร ผสมสารจับใบ กรณกี ารระบาดของแมลงศัตรพู ชื ใหใ้ ชน้ า้ สกดั สะเดาอตั รา ๑๐๐ ซีซี (๗ ช้อนโตะ๊ ) ต่อนา้ ๒๐ ลิตร ผสมสารจบั ใบ ขอ้ ควรระวัง 1. ในขณะฉีด ควรปรบั หัวฉดี ให้เปน็ ฝอยมากทส่ี ดุ ฉดี แค่เปยี กไม่ตอ้ งให้โชกมาก 2. ใหฉ้ ีดในช่วงระยะแสงแดดอ่อน หรือช่วงเย็นเท่าน้ัน และต้องฉีดต้อเนอ่ื งอยา่ งนอ้ ย ๒-๓ คร้งั ทุก ๕ วนั 3. ฉดี พน่ ในบริเวณท่มี ีศตั รพู ชื ระบาด ผลตอบรบั เกษตรกรได้นาสารสกดั จากสะเดาไปใชป้ อ้ งกนั กาจัดศตั รูขา้ ว สว่ นใหญ่มคี วามพึงพอใจ เนือ่ งจากตน้ ทุน การผลติ ต่า (ประมาณ ๙๐ บาท/ ลติ ร) ไม่มีพษิ ต่อเกษตรกรผใู้ ช้ แล้วยงั เปน็ มิตรกับสภาพแวดลอ้ มดว้ ย 55

หนอนกอขำ้ ว (stem borer) หนอนกอ 4 ชนิด ตวั เตม็ วัยเปน็ ผีเสือ้ ท้งั ตัวหนอนและตวั เต็มวยั มีลักษณะต่างกัน แตม่ กี ารทาลายข้าว เหมอื นกนั จะเจาะเขา้ ทาลาย ในระยะข้าวตงั้ ท้องหรือออกรวง จะทาให้รวงข้าวมีเมล็ดลบี ท้ังรวง เมล็ด ขา้ วและรวงข้าวที่ โผลอ่ อกมามสี ขี าวเรียกว่า ข้าวหวั หงอก 56

ลกั ษณะการทาลาย ของหนอนกอในข้าว ระยะแตกกอทาใหย้ อดเหี่ยว ระยะออกรวงทาให้ รวงขา้ วสีขาวเมลด็ ลบี 57

ผเี สือหนอนกอสชี มพู แตนเบยี นหนอนกอขำ้ ว

หนอนหอ่ ใบขำ้ ว 59

อัตรำกำรใชส้ ำรชีวภัณฑ์ สมนุ ไพรป้องกันโรค-แมลงศตั รูพืช นำสม้ ควันไม้ด้ำนกำรเกษตร - ผสมนา้ 50 เท่า ฆ่าจลุ นิ ทรยี ท์ ท่ี าลายพืช - ผสมน้า 200 เทา่ ฉดี พ่นใบไมข้ ับไล่แมลงและ ป้องกันเชือ้ รา เชือรำบวิ วำเรยี หรอื รำขำว : ควบคมุ แมลง เชือรำไตรโคเดอร์ม่ำ หรือรำเขียว : ควบคมุ เช้อื รา ทที่ าให้เกดิ โรคพืช อัตรำกำรใช้ 40-50 กรมั /นา้ 20ลิตร (1ซอง500กรัม/ นา้ 200ลิตร) 60

เชอื รำบวิ เวอเรยี (Beauveria bassiana) เชื้อราบิวเวอเรียคือ เช้ือราบิวเวอเรียเป็นเช้ือจุลินทรีย์ท่ีจัดเป็นพวก “เชื้อราทาลายแมลง” ทาลายแมลงโดยผลิตเอนไซมท์ เี่ ปน็ พิษตอ่ ศตั รพู ชื และเป็นเชื้อราทีอ่ าศัยและกนิ เศษซากทผ่ี ผุ งั 61

กำรเขำ้ ทำลำยของเชอื รำบวิ เวอเรีย สปอร์เชื้อราบิวเวอเรีย บาสเซียนา ตกไปติดกับผนังลาตัวแมลง เข้า สู่ตัวแมลงทางผนังลาตัว รูหายใจ บาดแผล มีความช้ืนเหมาะสมกับการงอกของ สปอรจ์ ะงอกแทงทะลุเขา้ ตวั แมลง สรา้ งเสน้ ใยทต่ี วั แมลงจนแมลงตาย และเส้นใย แทงทะลอุ อกนอกลาตวั แมลง แพรก่ ระจายในธรรมชาติต่อไป 62

ลกั ษณะอำกำรแมลงที่ถกู เชือรำบวิ เวอเรียเข้ำทำลำย แมลงจะแสดงอาการเบื่ออาหารกินนอ้ ยลง ออ่ นเพลยี ไมเ่ คลือ่ นไหว ผนังลาตวั เปลยี่ นไป เส้นใยและผงสขี าวของสปอรป์ กคลมุ ตัวแมลง 63

เชอื รำบิวเวอร์เรียคุมเพลยี กระโดดสนี ำตำล ควบคุมแมลงศัตรูพืชได้เช่น เพลี้ยกระ โดสีน้าตาล เพล้ียกระโดดหลังขาว เพลี้ยไฟ เพล้ียจักจั่นสีเขียว หนอนกอข้าว หนอนกระทู้ กล้า หนอนปลอก หนอนกระทู้คอรวง หนอน ม้วนใบข้าว แมลงสิง แมลงบั่ว แมลงหล่า แมลงดาหนาม 64

เชือรำไตรโคเดอรม์ ่ำคอื อะไร เช้อื ราไตรโคเดอรม์ า่ (Trichoderma spp.) เปน็ เชอื้ ราช้นั สงู ทเี่ จริญได้ดีใน เศษซากพืช ซากของสิ่งมีชีวิตต่างๆ รวมท้ังจุลินทรีย์ และวัสดุอินทรีย์ตามธรรมชาติ เช้ือราไตรโคเดอร์ม่าสายพันธุ์ท่ีผ่านการคัดเลือกและทดสอบประสิทธิภาพในการ ควบคุมโรคพืชอย่างถูกต้องตามหลักวิชาการแล้ว เป็นเชื้อราปฏิปักษ์หรือเช้ือราที่ เป็นศตั รตู ่อเชอ้ื สาเหตุโรคพืชหลายชนดิ ทเ่ี กิดจากเชือ้ ราสาเหตุของโรคพชื 65

กลไกในกำรต่อสขู้ องเชอื ไตรโคเดอร์มำ่ กับเชอื สำเหตุโรคพืช 1. การแขง่ ขนั กบั เชือ้ โรค 2. การปรสิตกบั เชือ้ โรคพชื 3. การสร้างสารยับยัง้ หรือทาลายเช้อื โรคพชื 4. การชกั นาใหพ้ ชื มคี วามตา้ นทานโรค 66

67

ปฏทิ นิ กำรระบำดศตั รขู ้ำว ระยะพชื หวา่ น/ปกั ดา แตกกอ ตงั้ ทอ้ ง ออกรวง/เก็บเกย่ี ว แมลง 1. เพลย้ี กระโดดสนี า้ ตาล 2. หนอนหอ่ ใบขา้ ว 3. หนอนกอ 4. บว่ั โรค 1. โรคใบสสี ม้ 2. โรคใบหงกิ 3. โรคไหม้ 4. โรคขอบใบแหง้ 5. โรคกาบใบเนา่ หรอื แทง้ สตั วศ์ ตั รูพชื 1. หอยเชอร่ี 2. หนู วชั พชื 1. สาหรา่ ยไฟ 2. กกขนาก 3. หญา้ ขา้ วนก 4. ผกั แวน่ 5. ผกั ปอดนา 68

ชนดิ พชื ทีส่ ำมำรถนำเชอื รำไตรโคเดอร์มำ่ ใชค้ วบคมุ โรคได้ ไมผ้ ล ไดแ้ ก่ ลาไย สม้ มะนาว ลน้ิ จ่ี ฝรัง่ ชมพู่ สตอเบอร่ี พชื ผกั ได้แก่ มะละกอ ทุเรียน เป็นตน้ กระหลา่ ดอก กระหลา่ ปลี คะน้า ค่ืนฉ่าย ไม้ดอก – ไมป้ ระดับ สะระแหน่ โหระพา ก่ยุ ชา่ ย ผักชี พริก หอมแดง พืชไร่ กระเทยี ม หอมหัวใหญ่ มะเขือ แตงกวา ถ่ัวฝกั ยาว ข้าว มนั ฝร่งั แคนตาลูป เป็นต้น ได้แก่ เบญจมาศ หนา้ วัว กุหลาบ เยอรบรี ่า มะลิ โป๊ยเซียน กล้วยไม้ ได้แก่ ข้าวโพด ยาสูบ ถัว่ เหลือง เปน็ ตน้ ไดแ้ ก่ ข้าวนาปี นาปรงั ข้าวไร่ ขา้ วบาเล่ย์ เปน็ ต้น 69

โรคแอนแทรคโนสของพริก โรคใบไหม้ไฟทอฟธอรำของเผอื ก โรคแอนแทรคโนส โรคใบไหม้ของข้ำวโพด ของมะม่วง โรครำกเนำ่ โรครำกเน่ำไฟทอฟ โรครำกเนำ่ ของสม้ โรคเห่ยี วของมะเขอื เทศ ไฟทอฟธอรำของ ธอรำ ชมพู่ และรำกปมของฝร่งั โรคเห่ียวของพริก 70

เชอื สำเหตโุ รค โรค/พชื 1. เชือรำไรชอ็ คโทเนยี สำเหตุ ของโรคเนำ่ ระดับดนิ ของพืชผกั (Rhizoctonia solani) หลำยชนิด โรคใบตดิ ในไม้ผล 2. เชอื รำสเคลอโรเทียม สำเหตุ ของโรคโคนเนำ่ โรคเหยี่ วของ (Sclerotium rolfsii) พชื ผักหลำยชนิด 3. เชอื รำพิเทยี ม สำเหตุ ของโรคเมล็ดเน่ำ โรครำกเน่ำ (Pythium spp.) โรคโคนเน่ำ ของพชื ผกั และไมผ้ ล 4. เชือรำไฟทอฟธอร่ำ สำเหตุ ของโรครำกเนำ่ โคนเน่ำ ของไม้ผล (Phytophthora spp.) ไม้ยนื ตน้ 5. เชอื รำฟิวซำเรียม สำเหตุ ของโรคเหี่ยวของพืชไร่ พชื ผัก (Fusarium spp.) ไมผ้ ล ไมด้ อกไม้ประดบั 71

ประโยชนข์ องเชือรำไตรโคเดอรม์ ำ่ 1. ชว่ ยลดกิจกรรมของโรคพืชได้ 2. ชว่ ยลดปรมิ าณเชอื้ โรคพืช 3. ชว่ ยเพ่ิมการเจรญิ เตบิ โตและเพิ่มผลผลติ ของพืช 4. ชว่ ยเพ่ิมความตา้ นทานโรคของพชื 72

กำรผลติ ขยำยเชอื รำไตรโคเดอร์มำ่ วสั ดอุ ปุ กรณ์ 1. ตเู้ ขี่ยเชือ 7. ยำงรัดวง 2. หมอ้ นึง่ ฆ่ำเชอื 8. ขำ้ วฟ่ำง 3. หวั เชอื รำ 9. ตะเกียงแอลกอฮฮล์ 4. ถุงพลำสตกิ 6 x 13 นิว 10. ป๊อกกี 5. คอขวดพลำสติก 11. เอททลิ แอลกอฮอล์ 6. สำลีฝำ้ ย 12. เมททิลแอลกอฮอล์ 73

ขนั ตอนกำรผลติ ขยำย 1. นาเมล็ดขา้ วฟา่ งมาล้างทาความสะอาดเอาเมล็ดเสียและสง่ิ ปนเปอ้ื นท้งิ แช่นา้ ไว้ 1 คนื 2. รุง่ ขน้ึ ล้างทาความสะอาดขา้ วฟ่างอกี คร้ัง ผง่ึ ให้สะเดด็ นา้ 74

ชนิดแมลงที่เชอื รำบิวเวอเรียควบคุมได้ เพลีย้ ไฟ (Trips) thrips

แมลงหว่ขี ำว (Whitefly) whitefly 76

เพล้ียออ่ น หนอนกระทู้หอม 77

หนอนเจาะสมอฝา้ ย 78

เพลี้ยกระโดดสนี า้ ตาล 79

เพล้ยี จั๊กจ่นั 80

ไรแดง หนอนหอ่ ใบข้าว 81

เพล้ียไกแ่ จ้ส้ม แมลงค่อมทอง 82

วิธีกำรผลติ ขยำยเชอื รำบิวเวอเรยี ขนั ตอนเตรยี มกำร 1. เตรียมหัวเชอ้ื บรสิ ทุ ธิใหเ้ พยี งพอตอ่ การผลิต (ศนู ย์บริหารศตั รพู ืชจงั หวัดเชยี งใหม่) 2. เตรยี มวัสดผุ ลิตขยาย เช่น เมลด็ ธัญพืช เชน่ ข้าวฟ่าง, ข้าวโพด, ขา้ วเปลอื ก 3. เตรยี มเครอ่ื งมอื ถา่ ยเชอ้ื ทสี่ ะอาด ตูเ้ ขี่ยเชื้อ เข็มเข่ียเชอ้ื ตะเกยี งแอลกอฮอล์ เชด็ มอื ทาความสะอาดเครอ่ื งมือทกุ ชน้ิ ดว้ ยแอลกอฮอล์ 95 % ทุกครง้ั กอ่ น การปฏิบตั กิ าร 4. สวมหนา้ กากปิดปาก และจมกู ขณะทาการเข่ยี เช้อื 5. สถานทบี่ ม่ และเกบ็ เชอื้ ต้องอยู่ท่ีรม่ มีแสงสว่างเพียงพอ อากาศถา่ ยเทได้สะดวก 6. ตรวจสอบคุณภาพ โดยทาการทดสอบเชือ้ กบั แมลงศัตรูพชื 83