แบบฝึกหัดการเขียนโปรแกรม scratch

6 น�ำ ตวั อักษรทอ่ี ยหู่ นา้ ข้อความคำ�อธิบายบล็อกไปเตมิ ใน หนา้ บลอ็ กของสคริปต์ทีส่ อดคล้องกัน หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน ค�ำ อธิบายบล็อก ก. เปล่ียนฉาก ข. รับขอ้ ความ ค. แสดงขอ้ ความ ง. กระจายสาร จ. แสดงขอ้ ความท่กี ำ�หนด และขอ้ ความทีร่ บั เข้า ฉ. แสดงตวั ละคร ช. เม่ือไดร้ บั สารใหป้ ฏบิ ัติตามสครปิ ตท์ ่กี ำ�หนด ซ. ซ่อนตวั ละคร สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 43

ใบงานท่ี 4.2 สรา้ งบทละครโต้ตอบ ชื่อ-สกุล ………………………………………………...……..…………………………เลขที่…………………. ตอนท่ี 1 เขียนบทสนทนาใหต้ วั ละคร 1 สร้างโปรเจกตใ์ หม่ เพมิ่ ตัวละครและเขยี นสคริปต์ให้ตวั ละคร ดังนี้ บล็อก say อยูใ่ นกลุม่ บลอ็ ก Looks Say แปลวา่ “พดู ” ถา้ ตอ้ งการให้ตวั ละครพูด ก็ต้องใชบ้ ลอ็ กนน้ี ะ..เหมียว! เมื่อคลกิ สิ่งที่เกิดขึ้นคือ ตวั ละคร พดู วา่ ................................................................................................................................... ตัวละคร ถามวา่ ................................................................................................................................. 2 ใหแ้ ตง่ บทพดู -ถาม ของตวั ละครเดก็ ผหู้ ญงิ อยา่ งนอ้ ยคนละ 2-3 ประโยค โดยจะสนทนาเปน็ ภาษาไทยหรอื ภาษาองั กฤษก็ได้ จากนั้นเขยี นขอ้ ความสนทนาดงั กล่าวลงในช่องว่างด้านล่าง .......................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... 3 เขียนสครปิ ตใ์ นโปรแกรม Scratch ตามบทสนทนาท่ไี ด้กำ�หนดไว้ในข้อ 2 4 โยงเสน้ จับครู่ ะหว่างบล็อกและความหมายท่ีสัมพนั ธ์กนั 44 แบบฝึกทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพอื่ ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์

ตอนท่ี 2 ทวนค�ำตอบของคูส่ นทนา ศึกษาใบความรทู้ ่ี 4.2 แล้วตอบค�ำ ถามต่อไปน้ี 1 สร้างตัวละครเดก็ หญงิ ในชุดบลั เลยด์ ังตวั อย่าง และเขียนสคริปต์ดงั ตอ่ ไปนี้ 2 คลกิ สงั เกตผลการท�ำ งาน และตอบค�ำ ถามของเดก็ หญงิ หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน ช่ือทีน่ กั เรียนตอบคือ …………............................................................................................................ นกั เรียนคดิ ว่าชอื่ หรอื ค�ำ ทนี่ ักเรียนได้พมิ พ์เป็นค�ำ ตอบ ขอ้ มลู น้จี ะถกู เกบ็ ไวใ้ นบล็อกใด 3 ใหพ้ ิจารณาสคริปต์และตอบคำ�ถามต่อไปนี้ ถา้ นกั เรยี นพิมพค์ ำ�ตอบว่า “เทนนสิ ” บลอ็ ก จะเกบ็ ข้อมูลค�ำ ว่า ....................................................... 4 แกไ้ ขสครปิ ต์ใหต้ วั ละครและสงั เกตการทำ�งานต่อไปน้ี หากย้ายบล็อก answer มาไวท้ ่ีชอ่ งค�ำ วา่ “คุณชอบเล่น” จะเกดิ ผลลพั ธอ์ ยา่ งไร........................................................................................................................................ สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 45

5 สร้างโปรเจกตใ์ หม่แลว้ เขยี นสคริปต์ให้กบั ตวั ละครแมว โดยมีเงื่อนไข 2 ขอ้ ดังนี้ ........ 1. โปรเจกต์น้ตี อ้ งมีผลการทำ�งานตามเน้อื เร่อื งท้งั 6 หน้าดา้ นล่าง ........ 2. สครปิ ตท์ ใ่ี ชแ้ สดงผลในหน้า 3 และหน้า 5 จะตอ้ งใช้บล็อก Join และบล็อก answer ในการแสดงผล 12 34 56 46 แบบฝึกทกั ษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพือ่ ส่งเสรมิ ความคดิ สร้างสรรค์

6 ถา้ สคริปต์ของโปรเจกต์หนง่ึ มีบลอ็ กค�ำ ส่งั 2 บล็อกแรก ดงั ภาพ หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน จากสครปิ ตด์ ังกลา่ ว เม่อื คลกิ แลว้ บล็อกท่ี 3 ตอ้ งการให้ตัวละครแมวพูด ดังภาพ นกั เรยี นคดิ ว่าบลอ็ กท่ี 3 ท่ใี ชใ้ นการแสดงค�ำ พูดดา้ นบน จะตอ้ งวางบล็อก Join และบล็อก answer แบบใด สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 47

ใบความรู้ท่ี 4.1 นทิ าน “กบกบั หนชู รา” เนอ้ื เร่ือง หนูชราตวั หน่งึ เดินทางรอนแรมมาจนถึงล�ำ ธารทีช่ ายป่า และต้องการจะไปยงั ฝั่งตรงข้ามจงึ เข้าไปหาเจ้ากบนอ้ ยที่ ริมลำ�ธาร เอย่ ขอใหก้ บช่วยพาข้ามลำ�ธาร กบน้อยมองหนชู ราเเล้วปฏเิ สธอยา่ งสุภาพว่า “โธ่ ฉันน่ะตัวเล็กพอๆ กบั ท่าน เเลว้ จะพาท่านขา้ มไปไดอ้ ย่างไร” เเตห่ นูชราไม่ยอม กลับอ้างวา่ ตนเปน็ สตั ว์ท่อี าวโุ สกวา่ ถา้ กบไม่ช่วย ตนจะไปปา่ วประกาศใหส้ ัตว์ทงั้ หลายรถู้ งึ ความใจดำ� ของกบ เมือ่ ถกู ขเู่ ขญ็ เชน่ นั้น กบจงึ ต้องจ�ำ ยอมใช้เชอื กผกู เทา้ หนูชรากับเทา้ ของตนเเลว้ ก็พาว่ายข้ามล�ำ ธาร เเตพ่ อว่ายไป ได้เเคค่ รง่ึ ทางกบกเ็ รมิ่ หมดเเรง ท�ำ ให้ทั้งคู่จมนำ�้ ตายในเวลาตอ่ มา นิทานเรือ่ งนส้ี อนใหร้ วู้ ่า “การคิดจะเอาประโยชนจ์ ากผู้ทไี่ ม่สามารถให้ได้ ยอ่ มมเี เตค่ วามเสยี หาย” การก�ำหนดตัวละครและพ้นื หลัง จากเน้ือเรื่องในนิทาน สามารถนำ�มาสร้างเป็นโปรเจกต์โดยใช้โปรแกรม scratch ในการสร้างตัวละครซึ่ง ประกอบด้วย 1. ผู้เล่านิทาน 2. กบ 3. หนูชรา 4. เชือก นอกจากนมี้ พี นื้ หลงั ไดแ้ ก่ สถานทเ่ี ล่านิทาน ทะเลทราย ปา่ ใตน้ ำ้� การก�ำ หนดสครปิ ต์ของตัวละครต่างๆ มดี งั ต่อไปน้ี 1. Stage (เวท)ี 1.1 สถานท่ีเลา่ นิทาน สคริปต์ ค�ำ อธิบาย เม่อื คลกิ เปล่ยี นพื้นหลงั ไปเป็น woods-and-bench 48 แบบฝกึ ทกั ษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพอ่ื ส่งเสรมิ ความคดิ สร้างสรรค์

1.2 ทะเลทราย/ปา่ คำ�อธิบาย หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน เม่อื รบั สาร “เล่าเรอ่ื งครงั้ ท1่ี ” สครปิ ต์ ให้เปล่ยี นพน้ื หลังเปน็ desert รอ 8 วนิ าที 1.3 ใตน้ ำ้� เปลย่ี นพ้ืนหลังเปน็ woods สคริปต์ ค�ำ อธบิ าย เมื่อรบั สาร “เลา่ เรื่องครงั้ ท5่ี ” 2. Sprite1 (ผูเ้ ลา่ นทิ าน) เปลยี่ นพ้นื หลงั เป็น underwater สคริปต์ คำ�อธบิ าย เมอ่ื คลกิ ไป ณ ตำ�แหน่ง x = -165 และ y = -50 ผ้เู ล่านทิ านปรากฏตัว ผเู้ ลา่ นทิ านพดู วา่ “วนั นจี้ ะมาเลา่ นทิ านเรอื่ งกบกบั หนชู รา” รอ 5 วินาที ผเู้ ล่านทิ านพูดว่า “ตง้ั ชือ่ ใหต้ วั ละครหนูด้วยค่ะ” จะปรากฏกลอ่ งข้อความใหผ้ ู้ใชป้ อ้ นช่ือตวั ละคร ผู้เล่านิทานพูดว่า “หนูมีชื่อว่า___” ตามด้วยช่ือที่ผู้ใช้ กำ�หนด แสดงข้อความนี้เปน็ เวลา 4 วินาที ผเู้ ล่านทิ านพูดวา่ “ตง้ั ช่ือใหต้ ัวละครกบดว้ ยค่ะ” จะปรากฏกลอ่ งข้อความใหผ้ ู้ใชป้ ้อนชอื่ ตวั ละคร ผู้เล่านิทานพูดว่า “กบมีช่ือว่า___” ตามด้วยชื่อท่ีผู้ใช้ ก�ำ หนด แสดงข้อความนเี้ ป็นเวลา 4 วนิ าที ซอ่ นตวั ละคร (ผู้เล่านิทาน) กระจายสาร “เลา่ เร่ืองคร้งั ท1ี่ ” สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 49

3. Sprite2 (หนู) ประกอบด้วย 5 สครปิ ต์ดงั นี้ ค�ำ อธบิ าย เมือ่ คลกิ สคริปต์ ไป ณ ต�ำ แหน่ง x = -50 และ y = -70 ปรากฏตัว สครปิ ต์ คำ�อธบิ าย เมื่อไดร้ ับสาร “เลา่ เร่ืองครัง้ ที่1” ไป ณ ต�ำ แหนง่ x = -300 และ y = -70 เคลอ่ื นทไี่ ปทางขวาคร้ังละ 30 หน่วย และรอเป็นเวลา 0.5 วินาที จำ�นวน 15 ครง้ั กระจายสาร “เลา่ เร่อื งครงั้ ที่2” ไป ณ ตำ�แหน่ง x = -300 และ y = -70 เคลอื่ นที่ไปทางขวาครั้งละ 30 หน่วย และรอเปน็ เวลา 0.5 วนิ าที จ�ำ นวน 7 คร้ัง ตัวละครหนู พูดว่า “ท่านช่วยพาเราข้ามลำ�ธารได้ ไหม” แสดงขอ้ ความเปน็ เวลา 4 วนิ าที รอ 8 วินาที ตวั ละครหนู พดู วา่ “เราอาวโุ สอตุ สา่ หม์ าขอความชว่ ย เหลอื ” แสดงขอ้ ความเปน็ เวลา 4 วนิ าที ตัวละครหนู พูดว่า “หากท่านไม่ช่วยเราจะไปป่าว ประกาศให้สัตว์ท้ังหลายได้รู้ถึงความใจดำ�ของท่าน” แสดงข้อความเปน็ เวลา 6 วินาที สคริปต์ ค�ำ อธิบาย เมอื่ ได้รับสาร “เลา่ เรอื่ งครั้งท3่ี ” เคลอื่ นทไี่ ปทางขวาครัง้ ละ 15 หน่วย และรอ 1 วนิ าที เปน็ จ�ำ นวน 6 คร้งั กระจายสาร “เลา่ เรื่องครง้ั ท4่ี ” 50 แบบฝึกทักษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพือ่ ส่งเสรมิ ความคิดสรา้ งสรรค์

สคริปต์ ค�ำ อธบิ าย เมอ่ื ได้รบั สาร “เล่าเรื่องครง้ั ท่4ี ” ไป ณ ต�ำ แหน่ง x=-80, y=0 ภายใน 1 วนิ าที สครปิ ต์ ค�ำ อธบิ าย เมื่อรับสาร “เลา่ เรื่องคร้ังท่ี5” ไป ณ ตำ�แหน่ง x = 103 และ y = 108 เคลื่อนท่ีลง คร้ังละ -10 หน่วย รอ 0.2 วินาที จ�ำ นวน 26 ครั้ง 4. Sprite3 (กบ) ประกอบดว้ ย 5 สคริปตด์ งั นี้ ค�ำ อธิบาย หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน สคริปต์ เมื่อคลกิ ไป ณ ต�ำ แหนง่ x = 100 และ y = -80 ปรากฏตัว สคริปต์ คำ�อธิบาย เมื่อไดร้ บั สาร “เล่าเร่อื งครั้งท1่ี ” ซอ่ นตัว สคริปต์ คำ�อธิบาย เมื่อได้รบั สาร “เลา่ เรอื่ งครั้งท2ี่ ” ไป ณ ตำ�แหน่ง x = 100 และ y = -80 ปรากฏตวั (ตวั ละครกบ) รอ 8 วินาที แสดงคำ�พูด “โธ่! ฉันน่ะตัวเล็กพอๆ กับท่าน เเล้วจะพาท่านข้ามไปได้ อย่างไรกันหล่ะ” แสดง ขอ้ ความน้เี ปน็ เวลา 6 วินาที รอ 12 วินาที แสดงคำ�พูด “ก็ได้เรายอมทำ�ตามคำ�ขอร้องของ ท่าน” เปน็ เวลา 4 วินาที กระจายสาร “เล่าเรอ่ื งครง้ั ท3ี่ ” สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 51

สคริปต์ คำ�อธบิ าย สครปิ ต์ เม่ือได้รบั สาร “เล่าเรอื่ งครง้ั ที4่ ” ไป ณ ตำ�แหน่ง x=0, y=0 ภายใน 1 วนิ าที รอ 1 วินาที กระจายสาร “เลา่ เรอื่ งครั้งที5่ ” ค�ำ อธิบาย เม่อื ไดร้ ับสาร “เล่าเร่ืองคร้ังท5ี่ ” ไป ณ ต�ำ แหน่ง x = 178 และ y = 91 เคลื่อนทลี่ ง ครั้งละ -10 หน่วย รอ 0.2 วนิ าที จำ�นวน 26 คร้งั 5. Sprite4 (เชือก) ประกอบด้วย 4 สครปิ ต์ดงั น้ี สครปิ ต์ คำ�อธบิ าย เมือ่ คลิก ไป ณ ต�ำ แหนง่ x = 100 และ y = -80 ซอ่ นตัว สคริปต์ คำ�อธิบาย สคริปต์ เม่ือไดร้ บั สาร “เล่าเรอ่ื งครัง้ ท3่ี ” ไป ณ ตำ�แหนง่ x = 50 และ y = -105 รอ 6 วินาที กำ�หนดให้มขี นาด 100 % ปรากฏตัว ค�ำ อธบิ าย เม่อื ไดร้ ับสาร “เล่าเรือ่ งครั้งที4่ ” ไป ณ ตำ�แหนง่ x=-43, y=-33 ภายใน 1 วินาที 52 แบบฝึกทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพอ่ื ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์

สครปิ ต์ คำ�อธบิ าย เม่อื ไดร้ ับสาร “เลา่ เรอ่ื งครั้งที่5” ไป ณ ตำ�แหน่ง x = 143 และ y = 74 เคลอื่ นทล่ี ง คร้ังละ -10 หน่วย รอ 0.2 วินาที จ�ำ นวน 26 ครั้ง หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 53

ใบความรูท้ ่ี 4.2 บล็อก ask และบลอ็ ก join บล็อก บลอ็ ก ask อยู่ในกลุม่ บล็อก Sensing ใชส้ ำ�หรับแสดงค�ำ ถามและรอให้ผใู้ ช้พมิ พค์ �ำ ตอบ เช่น สคริปต์ เวที  การใชบ้ ล็อก ask เพื่อแสดงค�ำ ถาม  ชอ่ งรบั ค�ำ ตอบ ซ่ึงผู้ใชจ้ ะตอ้ งพิมพค์ �ำ ตอบแลว้ กดแปน้ Enter หรือคลกิ ท่ีเครอื่ งหมาย สงั เกตได้ว่าสว่ นทา้ ยของบล็อก ask จะมคี �ำ ว่า and wait อยูด่ ว้ ย สว่ นนี้เป็นการรอคำ�ตอบเม่อื ผู้ใช้พมิ พค์ ำ�ตอบลงไปใน ช่องรับคำ�ตอบ คำ�ตอบนั้นจะถูกนำ�ไปเก็บไว้ท่ีบล็อก โดยอัตโนมัติเพื่อนำ�ไปใช้ในการแสดงผลร่วมกับ บล็อกอ่ืนๆ เชน่ บล็อก หากต้องการแสดงข้อความอ่ืนๆ ร่วมกับคำ�ตอบท่ีผู้ใช้พิมพ์ไว้ สามารถทำ�ได้โดยนำ�บล็อก join มาใช้ร่วมด้วย บลอ็ ก join อย่ใู นกลมุ่ บลอ็ ก Operators ใช้ส�ำ หรับวางบลอ็ กหรอื แสดงขอ้ ความตา่ งๆ 54 แบบฝกึ ทักษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพอื่ สง่ เสริมความคิดสรา้ งสรรค์

ตวั อย่างการใชบ้ ล็อก join เพื่อแสดงขอ้ ความและคำ�ตอบ เชน่ หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน 1 2 สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 55

หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 2 การสรา้ งนิทาน กิจกรรมท่ี 5 เร่ือง กระจายสารอย่างสรา้ งสรรค์ จดุ ประสงค์ ด้านการเขยี นโปรแกรม เขียนสครปิ ตด์ ้วยบลอ็ ก broadcast, broadcast and wait และ when I receive ดา้ นความคดิ สรา้ งสรรค์ พัฒนาทกั ษะด้านความคิดคล่องแคลว่ คิดยืดหยุ่น และคิดละเอียดลออ 56 แบบฝึกทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพื่อส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์

ใบงานท่ี 5.1 กระจายสารและรบั สาร หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน ชอ่ื -สกุล ………………………………………………...……..…………………………เลขที…่ ………………. ตอนท่ี 1 กระจายสารให้ตวั ละคร ศึกษาใบความรทู้ ี่ 5.1 แล้วปฏบิ ัตดิ งั นี้ 1 สร้างโปรเจ็กใหม่ โดยมตี ัวละคร 3 ตวั ดังภาพ 2 เขยี นสครปิ ต์ใหก้ บั สุนัข ดงั นี้ วธิ ีกำ�หนดข้อความด้านทา้ ยบล็อก broadcast เพื่อกระจายสารค�ำ ว่า “dog” 1) เลอื กบล็อก broadcast มาวาง 2) คลิกที่ และคลกิ new 3) พมิ พ์คำ�ว่า dog และคลิก 3 เขยี นสครปิ ตใ์ หก้ บั ตัวละครแมวท้งั สองตวั ดังน้ี สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 57

วธิ กี �ำ หนดขอ้ ความดา้ นทา้ ยบลอ็ ก when I receive เพอ่ื รบั สาร ท�ำ ไดโ้ ดยคลิกที่ และคลิกชอื่ สารท่ีตอ้ งการรบั มาแปลสครปิ ต์กัน Dog1 : เมือ่ คลกิ ธงเขียว พดู “ตูบมาแล้วจ้า!” เป็นเวลา 3 วนิ าที กระจายสาร dog Cat1 : เม่อื ฉันได้รบั สาร dog คดิ “ตูบใจดี เราไม่กลบั ตูบ” เป็นเวลา 2 วินาที Cat2 : เมอื่ ฉนั ได้รบั สาร dog พดู “จา๊ ก! เหมียวกลัวตูบ” เป็นเวลา 2 วนิ าที ตัวละครใดเป็นผูส้ ง่ สาร .......................................................................................................................... ตวั ละครใดเปน็ ผู้รับสาร ......................................................................................................................... สารทกี่ ระจายคือคำ�ว่าอะไร ................................................................................................................... สารท่รี บั คือคำ�วา่ อะไร ............................................................................................................................ 4 แมวตัวที่ 2 กลัวสุนัข จึงพดู วา่ “จา๊ ก! เหมยี วกลวั ตูบ” ดังนั้นถ้าจะสร้างเรอ่ื งราวใหส้ มจรงิ ตอ้ งให้แมว หายตัวไปทันทีหลังจากพูดจบ (เหมือนเป็นการวิ่งหนีอย่างรวดเร็ว) เราสามารถใช้บล็อก hide เพื่อ ทำ�ให้ตัวละครแมวหายตัวหรือเป็นการซ่อนตัวละคร นั่นเอง โดยปรับปรุงสคริปต์ของตัวละครแมว ตัวที่ 2 ดงั นี้ 58 แบบฝึกทักษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพ่ือสง่ เสรมิ ความคดิ สรา้ งสรรค์

5 ตวั ละครแมวตวั ท่ี 2 หายตวั แลว้ แตเ่ มอื่ คลกิ อกี ครง้ั ตวั ละครแมวตวั ที่ 2 ไมป่ รากฏตวั อกี เลย ซง่ึ สง่ิ ท่ี หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน ต้องการคือแมวตัวที่ 2 จะต้องปรากฏตัวก่อนในตอนเริ่ม ดังนั้นจึงต้องเพิ่มสคริปต์อีก 2 บล็อกให้ ตวั ละครแมวตัวท่ี 2 โดยใชบ้ ลอ็ ก show ดงั น้ี ตอนท่ี 2 กระจายสารและเปล่ียนพืน้ หลงั หลังจากทีเ่ ขยี นสครปิ ต์ใหแ้ มวตัวที่ 2 หายตวั ไปได้เรยี บรอ้ ยแล้ว เราลองมาเพิ่มพ้ืนหลังของโปรเจกต์ นเี้ พ่อื ใหเ้ ขา้ กบั เร่อื งราวมากยิง่ ข้นึ โดยกำ�หนดให้มีฉาก 2 แบบ แบบท่ี 1 เป็นภาพสนามหญา้ ทส่ี ตั วท์ งั้ 3 ตวั อยู่รวมกัน แบบที่ 2 เปน็ ภาพสวนดอกไม้ที่มีแมวตวั ที่ 2 เหลอื อยตู่ ัวเดียว ท�ำ ไดด้ งั นี้ 1 เพิม่ พ้นื หลงั ใหก้ ับเวทีอกี 2 ภาพ ดังน้ี สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 59

2 ก่อนจะเขยี นสครปิ ต์ของเวทีและตวั ละคร มาต้ังสติกันก่อน เพือ่ วางแผนว่าแต่ละฉากจะให้ปรากฏตัว ละครใดและพนื้ หลังเปน็ ภาพอะไร 2.1 ตวั อย่าง ฉากที่ 1 สตั ว์ทุกตวั พรอ้ มหนา้ พร้อมตา ก�ำ หนดได้ว่าต้องมีตัวละครและพ้นื หลัง ดังนี้ ตวั ละคร พนื้ หลงั 2.2 ฉากท่ี 2 พืน้ หลงั เปน็ ภาพสวนดอกไม้หลงั บา้ น และมแี ค่แมวขกี้ ลวั ตวั เดยี วทอี่ ยู่ในฉาก ให้ท�ำ เครื่องหมาย ลงในกรอบสเ่ี หลี่ยมส�ำ หรับตัวละครท่ีปรากฏอยูใ่ นฉากน้ี ตัวละคร พืน้ หลัง 3 ดังนัน้ ในฉากที่ 1 แสดงตวั ละครทุกตัว จงึ เขยี นสคริปตข์ องเวทีและของตัวละคร ได้ดังตวั อย่างด้านลา่ ง ให้เขยี นสครปิ ต์นแี้ ละคลิก เพื่อสังเกตผลการทำ�งาน 60 แบบฝกึ ทกั ษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพื่อส่งเสริมความคดิ สรา้ งสรรค์

อะ๊ อะ๊ ! หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 1 การสรา้ งภาพเคลื่อนไหวประกอบเสียงดนตรี สรปิ ต์น้เี ปน็ ของเวทนี ะ กระจายสารว่า “away” สง่ สญั ญาณใหต้ ัวละครทุกตวั และเวที เพื่อเปลี่ยนฉาก 4 จากสคริปต์ในขอ้ 3 ซึ่งเป็นสครปิ ต์ของฉากที่ 1 จะเหน็ ไดว้ ่าตัวละครต่างๆ ท�ำ หน้าทีต่ ามที่ได้วางแผน ไวใ้ ห้เพ่มิ สครปิ ต์ when I receive เมอื่ ไดร้ ับสาร “away” ใหก้ ับตัวละครและเวที เพอื่ แสดงเรอ่ื งราว ในฉากท่ี 2 โดยให้ปรากฏภาพพื้นหลงั และตวั ละครแมว ดังภาพ 5 ปรบั ปรงุ สคริปตใ์ ห้สามารถรับขอ้ มูลช่อื ของสนุ ขั จากผ้ใู ช้ และแสดงชอื่ ของสนุ ขั แทนคำ�ว่า “ตูบ” 6 บันทกึ ไฟลช์ ือ่ activity5_1 สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 61

7 สร้างโปรเจกตใ์ หม่ และสรา้ งตวั ละคร 2 ตัว 7.1 เขยี นสครปิ ตต์ ่อไปน้ี จากนัน้ คลิก แล้วสงั เกตผลลพั ธ์ ตวั ละคร 1 ตัวละคร 2 ผลลัพธ์ 7.2 เปล่ียนบลอ็ ก ของตัวละคร 1 ใหเ้ ปน็ แลว้ สังเกตผล การทำ�งาน และ 7.3 อธบิ ายความแตกตา่ งของการท�ำ งานดว้ ยการใชบ้ ลอ็ ก ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 62 แบบฝึกทกั ษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพอ่ื สง่ เสริมความคิดสรา้ งสรรค์

ใบงานท่ี 5.2 ศึกษาบทบาทจากสครปิ ต์ ชื่อ-สกุล ………………………………………………...……..…………………………เลขท่…ี ………………. ให้ทำ�เคร่ืองหมาย ล้อมรอบตัวอักษรหน้าข้อความที่เป็นคำ�ตอบ (สามารถตอบได้มากกว่า 1 ค�ำ ตอบ) โปรเจกต์หนง่ึ ซ่ึงประกอบดว้ ยตวั ละครและสคริปตต์ ่อไปน้ี (ใชต้ อบคำ�ถามข้อ 1-8) ------------------------------------------------------------------------------ ตัวละคร สคริปต์ ------------------------------------------------------------------------------ หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน ------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------ 1 ตวั ละครใดเริม่ พดู แสดงข้อความกอ่ น ก. ข. ค. ง. สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 63

2 ตวั ละครใดเปน็ ผูต้ ้งั ค�ำ ถามใหต้ อบ ค. ง. ก. ข. ง. 3 บล็อกใดท่แี สดงข้อความแล้วตามด้วยขอ้ มูลทรี่ บั จากคยี บ์ อรด์ ง. ก. ข. ง. ง. ค. ง. ง. answer 4 บลอ็ กใดใชส้ ำ�หรับกระจายสาร ก. ข. ค. ง. 5 ตวั ละครใดนำ�ข้อมลู ทรี่ ับจากคียบ์ อรด์ มาแสดงประกอบในคำ�พดู ก. ข. ค. 6 ตัวละครใดทมี่ ีการกระจายสาร ค. ก. ข. 7 ตัวละครใดมีการรับสาร ค. ก. ข. 8 ตวั ละครใดไม่มสี ่วนร่วมในการรบั หรือกระจายสาร ก. ข. ค. 9 คำ�ตอบที่ผ้ใู ชพ้ ิมพเ์ ข้าไปจะถูกเกบ็ ไว้บลอ็ กใด ค. join ก. broadcast ข. say 10 บลอ็ กใดทใ่ี ช้เขยี นสครปิ ตส์ �ำ หรับเวทีเทา่ น้ัน ข. ง. ก. ค. 64 แบบฝึกทกั ษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพื่อส่งเสรมิ ความคดิ สรา้ งสรรค์

ประเมนิ ผล การทดสอบใบงานท่ี 5.2 นี้ไดเ้ ล้ย! ตอบถูก 9-10 ข้อ นักโปรแกรมขัน้ เทพ เมพขงิ ๆ เทพจรงิ ๆ เลย คุณเปน็ คนที่เกง่ ท้งั เขียนโปรแกรม และตรวจสอบโปรแกรมไดอ้ ย่าง คล่องแคล่ว แค่หลับตาก็เขา้ ใจสครปิ ต์ท้ังหมด ไมม่ อี ะไรต้องกังวลอกี แลว้ หันมาเอาดที าง ตอบถูก 7-8 ข้อ นกั โปรแกรมสโุ ค่ย หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน ถงึ ไมใ่ ชเ่ ทพ แตก่ เ็ กอื บละ เพราะคณุ เขา้ ใจโปรแกรมเปน็ อยา่ งดี อนาคตของการเปน็ เทพอยู่ ไมไ่ กลขา้ งหนา้ ฝกึ อกี นดิ ใหเ้ วลาอกี หนอ่ ย กจ็ ะไปไดด้ ใี นวงการนอี้ ยา่ งแนน่ อน คอนเฟริ ม์ ! ตอบถูก 4-6 ข้อ นักโปรแกรมบา้ นๆ คุณมคี วามเขา้ ใจโปรแกรมในระดับพ้ืนฐาน หรอื ท่เี รยี กว่า บา้ นๆ นั่นเอง แบง่ เวลามา ทบทวนเรอื่ งน้ีอีกสักหนอ่ ย หมัน่ เขยี นสครปิ ต์ คลกิ บอ่ ยๆ หลับตากเ็ หน็ เปน็ ภาพ สครปิ ต์ จะพบวา่ คณุ และสครปิ ตไ์ ดก้ ลมกลืนเป็นเน้ือเดียวกัน และมันกส็ นุกดีนะ ตอบถูก 1-3 ขอ้ นักโปรแกรมชายขอบ คุณเปรียบเหมือนนักเรียนที่อยู่ตามเขตชายแดนที่มีการสู้รบ เรยี นไปวิ่งหลบลูกกระสนุ ไป ทำ�ใหไ้ ม่มีสมาธิเพียงพอ ลองหาหลุมหลบภยั ดๆี เงยี บๆ แลว้ ใหเ้ วลาท�ำ ความเขา้ ใจกบั โปรแกรมใหเ้ ตม็ ท่ี ไมม่ อี ะไรยากเกนิ ความ พยายาม เราเชื่อม่ันว่าคุณทำ�ได้ สู้ๆ! สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 65

ใบความรู้ท่ี 5.1 การกระจายสารและรับสาร การกระจายสาร หรอื Broadcast ( ) คอื การกระจายข้อความจากตัวละครหนง่ึ ไปยงั เวทแี ละตวั ละครอนื่ ทวั่ ทงั้ โปรเจกต์ โดยกำ�หนดขอ้ ความหรอื สารทตี่ อ้ งการกระจาย หากตอ้ งการใหเ้ วทหี รอื ตวั ละครใดรบั สารจะตอ้ ง ใชบ้ ลอ็ ก เพื่อแสดงการรับสาร ลองเดาสิวา่ จากภาพด้านบน • มีการกระจายสารวา่ อะไร ? • ใครเปน็ ผรู้ ับสาร ? • หากตอ้ งการให้ผ้อู ่นื รบั สารต้องท�ำ อยา่ งไร ? การใช้บล็อก broadcast เพ่ือกระจายสาร  เลอื กบลอ็ ก มาวางในสครปิ ตข์ องตวั ละครท่ตี ้องการกระจายสาร  คลิกทรี่ ูป และคลิก new  พิมพข์ อ้ ความทตี่ ้องการกระจายสาร เชน่ คำ�ว่า “walk” และคลกิ ปมุ่ 66 แบบฝึกทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพอื่ ส่งเสริมความคิดสรา้ งสรรค์

การใช้บล็อก when I receive เพ่อื รับสาร  เลือกบลอ็ ก มาวางในสคริปตข์ องตวั ละครที่ต้องการให้รับสาร  คลกิ ทรี่ ปู และคลิกเลอื กสารท่ีตอ้ งการรับ  เพ่ิมสคริปตเ์ พอ่ื ให้เวทีหรือตวั ละครทำ�งานหลงั จากไดร้ บั สารแลว้ เช่น หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน ถา้ มผี รู้ ับสารมากกวา่ 1 คน ผกู้ ระจายสารดว้ ย จะต้องรอจนผ้รู บั สารท้งั หมดท�ำ งานเสรจ็ จึงจะท�ำ งานตอ่ ไป สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 67

ตัวอยา่ งการสรุปเกมกระจายสาร ตวั ละคร : เดก็ หญิง A ตัวละคร : คณุ ครู ตัวละคร : เด็กชาย B ตวั ละคร : เด็กหญิง C ตวั ละคร : เดก็ ชาย D 68 แบบฝกึ ทกั ษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพื่อส่งเสรมิ ความคดิ สรา้ งสรรค์

หน่วยการเรียนรูท้ ่ี 2 หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน การสรา้ งนทิ าน กจิ กรรมท่ี 6 เร่อื ง ร่วมใจกันเลา่ นิทาน จดุ ประสงค์ ด้านการเขยี นโปรแกรม 1.1 สร้างนิทานโดยใชบ้ ล็อก say บล็อก ask บลอ็ ก join บลอ็ ก broadcast และบล็อก when I receive ในการ เขยี นสคริปต์ 1.2 สร้างนิทานโดยใชต้ ัวแปรในการเขียนสครปิ ต์ ดา้ นความคดิ สร้างสรรค์ พัฒนาทักษะดา้ นความคดิ คล่องแคล่ว คดิ ยดื หยนุ่ คิดรเิ รมิ่ และคิดละเอยี ดลออ สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 69

ใบงานท่ี 6.1 นกั เลา่ นทิ านน้อย รายชื่อสมาชกิ ในกลมุ่ ท.ี่ ........... 1..................................................................................2.................................................................................. 3..................................................................................4.................................................................................. อา่ นสถานการณ์/ปัญหาตอ่ ไปน้ี ใหส้ ร้างโปรเจกต์ โดยใช้โปรแกรม Scratch เพือ่ เล่านิทานจากจนิ ตนาการ หรอื เลือกนทิ านท่ีสนใจ โดย นิทานนน้ั จะประกอบด้วยตวั ละคร บทบาทหรอื การสนทนาของตวั ละคร การดำ�เนินเรอื่ ง และบทสรุปของเรื่อง ข้อคิด หรอื คติสอนใจที่สามารถนำ�ไปประยกุ ตใ์ นชวี ติ ประจ�ำ วันได้ 1 วาดแผนผังความคิดของนิทานในจินตนาการของกลมุ่ และต้งั ช่อื นิทานดังกล่าว 70 แบบฝกึ ทกั ษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพือ่ ส่งเสรมิ ความคิดสรา้ งสรรค์

2 เขียนสตอรบี อร์ดของนทิ านในจินตนาการของกล่มุ หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 71

72 แบบฝกึ ทักษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพอ่ื ส่งเสรมิ ความคิดสร้างสรรค์

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 73

3 สร้างโปรเจกต์ชอ่ื myStory และเขียนสคริปต์เพอ่ื ให้ได้ผลลัพธต์ ามท่ีได้ออกแบบและวางแผนไว้ 4 ตรวจสอบการท�ำ งานของผลลพั ธ์ ได้ผลตามที่ไดอ้ อกแบบและวางแผนไวห้ รือไม่ เพราะเหตใุ ด .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... 5 ระหว่างพัฒนาโปรเจกต์ พบข้อผิดพลาดท่ีทำ�ให้ไม่สามารถเขียนสคริปต์ตามท่ีได้ออกแบบไว้ หรอื ไม่ และแกไ้ ขอยา่ งไร .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... 6 ถ้ามีโอกาสท่จี ะปรับปรุงงานของตนเอง จะปรบั ปรงุ อะไรบ้าง และจะปรับปรงุ อย่างไร ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................ 74 แบบฝกึ ทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพอื่ สง่ เสรมิ ความคิดสรา้ งสรรค์

ใบความรูท้ ่ี 6.1 การเขียนแผนผังความคดิ และการเขยี นสตอรีบอร์ด การเขยี นแผนผงั ความคิด (Concept Map) หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน แผนผังความคิด คอื การถ่ายทอดความคิด หรือข้อมูลตา่ งๆ ที่มอี ยูใ่ นสมองลงกระดาษ โดยการใชภ้ าพ สี เส้น และการโยงใย แทนการจดย่อแบบเดิมที่เป็นบรรทัดๆ เรียงจากบนลงล่าง ขณะเดียวกันก็เป็นส่ือนำ�ข้อมูลจากภายนอก เชน่ ตัวละคร คำ�บรรยาย รายละเอียด ช่วยให้เกิดความคิดสรา้ งสรรค์ได้งา่ ยข้นึ เนอื่ งจากจะเหน็ เป็นภาพรวม และเปิด โอกาสให้สมองเช่ือมโยงขอ้ มูลหรือความคดิ ต่างๆ เข้าหากนั ได้รวดเร็วใชแ้ สดงการเชือ่ มโยงขอ้ มลู เก่ยี วกับเรอื่ งใดเร่อื งหน่ึง ระหวา่ งความคดิ หลัก ความคดิ รอง และความคดิ ย่อยท่ีเกี่ยวข้องสัมพนั ธ์กนั การเขียนแผนผงั ความคดิ มีเทคนิคการคิดคือ น�ำ ประเดน็ ใหญ่ๆ มาเป็นหลัก แล้วต่อด้วยประเดน็ รองในชน้ั ถัดไป ตวั อยา่ งแผนผังความคิด เปน็ ชายหนุ่ม ท่าเตน้ เป็นเอกลักษณ์ ห้องโถง หนา้ หอ้ งเรียน งานปาร์ตี้ สวมแว่นดำ� สวมสูทสขี าว หา้ งสรรพสนิ ค้า ห้องน่ังเล่น สวมแวน่ ด�ำ เพลงกงั นัมสไตล์ สนกุ สนาน ผกู หูกระต่าย เปน็ เด็กชาย ทา่ เต้นเปน็ เอกลกั ษณ์ ก�ำ ลังได้รบั ความนิยม สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 75

การเขยี นสตอรบี อร์ด (Storyboard) สตอรบี อรด์ คอื การสรา้ งภาพให้เหน็ ลำ�ดบั ขน้ั ตอนตามเน้ือเร่ืองทีต่ ้องการ โดยเฉพาะการสร้างภาพเคล่อื นไหว รายละเอียดทค่ี วรมใี นสตอรีบอรด์ ได้แก่ คำ�อธบิ ายแต่ละสือ่ ทใ่ี ช้ (ขอ้ ความ ภาพ ภาพเคลอ่ื นไหว เสียง วดิ ีโอ) เป็นต้น ตวั อยา่ ง การเขยี นสตอรบี อร์ดแบบภาพรวม พน้ื หลังท่ี 1 พ้นื หลงั รูปห้องโถง ตัวละคร เดก็ แว่นด�ำ และชายแวน่ ดำ� เสยี ง เพลงกังนมั สไตล์ คำ�อธบิ าย เมอื่ เปลีย่ นภาพพืน้ หลัง จะมีเสียงเพลงกังนัมสไตลบ์ รรเลงและ เดก็ แว่นด�ำ กบั ชายแวน่ ด�ำ เตน้ รำ� พ้ืนหลังที่ 2 พื้นหลงั รปู หน้าหอ้ งเรียน ตัวละคร เดก็ แวน่ ดำ�และชายแวน่ ดำ� เสียง เพลงกังนัมสไตล์ ค�ำ อธบิ าย เม่อื เปล่ยี นภาพพ้ืนหลงั จะมเี สียงเพลงกังนมั สไตลบ์ รรเลงและ เดก็ แวน่ ดำ�กับชายแวน่ ดำ�เตน้ รำ� 76 แบบฝกึ ทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพอ่ื สง่ เสรมิ ความคดิ สร้างสรรค์

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 การสร้างนทิ าน สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 77

78 แบบฝกึ ทักษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพอ่ื ส่งเสรมิ ความคิดสร้างสรรค์

หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 3 มหัศจรรย์งานศลิ ป์ สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 79

หนว่ ยการเรียนรูท้ ่ี 3 มหศั จรรยง์ านศลิ ป์ กิจกรรมท่ี 7 เร่ือง เสน้ ตรงหลงทาง จดุ ประสงค์ ด้านการเขียนโปรแกรม 1.1 สรา้ งช้ินงานโดยใช้คำ�สงั่ ในกล่มุ บลอ็ ก Pen 1.2 สร้างรปู เรขาคณติ เบอื้ งต้น ด้านความคดิ สร้างสรรค์ พฒั นาทกั ษะดา้ นความคิดยืดหยุ่น และคิดละเอียดลออ 80 แบบฝกึ ทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพ่อื สง่ เสริมความคิดสรา้ งสรรค์

ใบงานท่ี 7.1 เสน้ ตรงหลงทาง ช่อื -สกลุ ………………………………………………...……..…………………………เลขที…่ ………………. ตอนท่ี 1 ต�ำแหนง่ และทิศทาง 1 ท�ำ เคร่ืองหมายกากบาท ณ ต�ำ แหนง่ พกิ ดั ที่ระบุ หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 3 มหัศจรรย์งานศลิ ป์ ตัวอย่าง: ตำ�แหน่ง x= -5, y= -4 1) ต�ำ แหน่ง x= 0, y= 5 2) ตำ�แหน่ง x= -4, y= 0 3) ตำ�แหนง่ x= 2, y= 3 4) ตำ�แหนง่ x= 5, y= 4 5) ต�ำ แหน่ง x= 3, y= -3 6) ตำ�แหน่ง x= -5, y= -1 สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 81

2 วาดสว่ นของเส้นตรงตามโจทย์ (ทศิ ทางตามทิศของโปรแกรม Scratch) ตวั อย่าง: เสน้ ตรงยาว 4 หนว่ ย เร่ิมตน้ ที่ต�ำ แหน่ง x=2, y=3 ไป ทางทิศ 90 องศา 1) เสน้ ตรงยาว 3 หนว่ ยเรม่ิ ต้น ท่ี ตำ�แหน่ง x=1, y=0 ไปทาง ทิศ 0 องศา 2) เสน้ ตรงยาว 4 หนว่ ยเรม่ิ ตน้ ท่ี ต�ำ แหนง่ x= -3, y=-3 ไปทาง ทิศ 90 องศา 3) เสน้ ตรงยาว 4 หน่วยเริม่ ต้น ที่ ตำ�แหน่ง x=-5, y=2 ไปทาง ทิศ 45 องศา ตอนท่ี 2 การใช้ปากกาวาดภาพตามทิศทางท่ีก�ำหนด 3 ศึกษาการทำ�งานจากคำ�ส่ังตอ่ ไปนี้ แล้ววาดรูปผลลัพธ์ 3.1 แนวคดิ สครปิ ต์ในภาษา Scratch ส�ำ หรบั แนวคดิ ทางซ้ายมือ 1) ซอ่ นตัวละคร 2) ล้างภาพวาด 3) ก�ำ หนดต�ำ แหนง่ x = 50 , y = -50 4) ก�ำ หนดทิศทางเป็น 90 5) วางปากกา 6) เดินหน้า 100 หนว่ ย 7) หมนุ ตามเข็มนาฬกิ า 90 องศา 8) เดนิ หนา้ 100 หนว่ ย 9) ยกปากกา 82 แบบฝกึ ทกั ษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพ่อื สง่ เสริมความคดิ สรา้ งสรรค์

วาดรปู ผลลพั ธ์ที่ได้ 3.2 ใหว้ าดรปู ผลลพั ธจ์ ากโปรแกรม Scratch ของแนวคดิ ทางดา้ น หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 3 มหัศจรรย์งานศลิ ป์ แนวคดิ ซ้ายมอื 1) ซอ่ นตวั ละคร 2) ลา้ งภาพวาด 3) กำ�หนดตำ�แหนง่ x=0, y=0 4) กำ�หนดทิศทางเป็น 90 5) วางปากกา 6) เดินหนา้ 100 หนว่ ย 7) หมุนตามเขม็ นาฬิกา 120 องศา 8) เดินหนา้ 100 หนว่ ย 9) หมนุ ตามเขม็ นาฬิกา 120 องศา 10) เดนิ หน้า 100 หน่วย 11) ยกปากกา สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 83

4 เตมิ ชอ่ งวา่ งใหส้ มบรู ณ์ เพอื่ ใหโ้ ปรแกรมวาดรปู ทต่ี อ้ งการ (ถา้ ท�ำ ไดม้ ากกวา่ 1 แบบ ใหต้ อบโดยใชค้ �ำ ตอบ ใดค�ำ ตอบหนง่ึ กไ็ ด)้ โดยศกึ ษาใบความรทู้ ี่ 7.1 เรอื่ งมุมและทศิ ทาง ประกอบ ผลลพั ธ์ทต่ี ้องการ สครปิ ต์ อธิบาย การหมุนจะนับองศาจากทิศทางปัจจุบัน ดัง ตัวอยา่ งเฉลย: นั้นการคำ�นวณองศาในการหมุนจะต้อง 1) กำ�หนดทศิ ทางเป็น 90 องศา จินตนาการต่อเส้นตรงออกไปก่อนแล้วจึง 2) เดินหนา้ 100 หนว่ ย หมุน ดังน้ันเราต้องหมุนเป็นมุม 120 องศา 3) หมุน ทวน เขม็ นาฬิกา เพ่ือใหป้ ากกาหันหน้าไปยงั ทิศท่ตี อ้ งการ เป็นมมุ 120 องศา 4) เดนิ หน้า 100 หน่วย ผลลัพธท์ ีต่ ้องการ สคริปต์ 4.1 1) วางปากกา ทิศทางการวาด ทศิ ทางการวาด 2) กำ�หนดทศิ ทางเปน็ 90 องศา (ขวา) 3) เดนิ หน้า 100 หนว่ ย ทิศทางการวาด 4) หมุน …….. เข็มนาฬกิ า เป็นมุม ………….. องศา 5) เดินหนา้ 100 หน่วย 6) ยกปากกา 4.2 1) วางปากกา 2) ก�ำ หนดทศิ ทางเป็น 90 องศา (ขวา) 3) เดนิ หนา้ 100 หน่วย 4) หมนุ …….. เข็มนาฬิกา เป็นมุม ………….. องศา 5) เดนิ หน้า 100 หนว่ ย 6) ยกปากกา 4.3 1) กำ�หนดทิศทางเปน็ -90 องศา (ซา้ ย) 2) เดนิ หนา้ 100 หน่วย 3) หมนุ …….. เข็มนาฬิกา เปน็ มมุ ………….. องศา 4) เดนิ หน้า 100 หนว่ ย 5) หมนุ …….. เข็มนาฬกิ า เป็นมมุ ………….. องศา 6) เดินหนา้ 100 หน่วย 84 แบบฝึกทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพ่อื ส่งเสรมิ ความคิดสรา้ งสรรค์

5 ศึกษาการทำ�งานจากสครปิ ตด์ ้านลา่ ง แล้วตอบค�ำ ถาม 5.1 วาดรปู ผลลพั ธ์ทไ่ี ดจ้ ากสครปิ ตด์ า้ นซ้ายมอื 5.2 ถ้าลบค�ำ สั่ง pen up (บรรทดั ที่ 11) ออก แล้ววาดรปู ผลลพั ธ์ท่ีได้ หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 3 มหัศจรรย์งานศลิ ป์ 6 เขียนสคริปตใ์ ห้ตวั ละครวาดภาพตามผลลัพธ์ที่กำ�หนด (ไมต่ อ้ งวาดรปู ลูกศร และมุม) และเติมช่องว่าง ในแนวคดิ ใหส้ มบูรณ์ ผลลพั ธ์ แนวคิด 6.1 1) วางปากกา ทศิ ทางการวาด 2) ……………………………………………… 3) เดนิ หน้า 100 หนว่ ย 4) หมนุ …….. เขม็ นาฬกิ า เป็นมมุ ……... องศา 5) เดนิ หน้า 100 หน่วย 6) ยกปากกา ทศิ ทางการวาด 6.2 1) วางปากกา 2) ………………………………………… 3) เดนิ หนา้ 100 หนว่ ย 4) หมุน …….. เข็มนาฬิกา เปน็ มุม ………….. องศา 5) เดินหน้า 100 หน่วย 6) หมุน …….. เข็มนาฬกิ า เป็นมุม ………….. องศา 7) เดนิ หน้า 100 หน่วย 8) ยกปากกา สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 85

ใบความรูท้ ่ี 7.1 มุมและทิศทาง ทิศทาง อย่างทที่ ราบกนั ดีว่ามมุ รอบจดุ ใดๆ มีคา่ เทา่ กับ 360 องศา ในโปรแกรม Scratch กเ็ ช่นกนั และการอ้างองิ ทิศทาง ในโปรแกรม Scratch จะหมายถงึ ค่าตัวเลขท่ีแสดงถึงองศา ปกติจะอยู่ในชว่ ง -180 ถงึ 180 ทิศทางสามารถมคี ่าเป็นได้ ท้ังบวกและลบ โดยค่าจะเพ่ิมข้นึ ตามแนวเข็มนาฬกิ า ตวั อยา่ งเช่น ทิศตะวนั ตกคอื ทศิ -90 องศา (หันหนา้ ไปทางซ้าย), ทิศเหนอื คือทศิ 0 องศา (หนั หน้าไปด้านบน), ทศิ ตะวันออกคอื ทศิ 90 องศา (หันหนา้ ไปทางขวา), และทศิ ใตค้ อื ทิศ 180 องศา (หนั หน้าไปด้านลา่ ง) เป็นต้น การใช้ค�ำ สั่งวางปากกา (pen down) รว่ มกับค�ำ สงั่ เคลือ่ นที่ (move) และค�ำ สัง่ หมุน (turn) จะทำ�ใหเ้ ราสามารถวาดรปู เรขาคณิตตา่ งๆ ตามทต่ี ้องการได้ ตวั อยา่ งการวาดภาพสามเหล่ียมดา้ นเทา่ ด้วยโปรแกรม Scratch สครปิ ต์ ค�ำ อธิบายคำ�สั่ง ภาพท่ีเกดิ ข้ึน 1) ซอ่ นตัวละครจากเวที 2) ลบรอยปากกาทง้ั หมดจากเวที 3) เริม่ ต้นทต่ี ำ�แหนง่ 0, 0 4) เริ่มต้นหนั ไปที่ทศิ ทาง 90 องศา (ขวา) 5) วางปากกาลง เพ่อื เริม่ ต้นการวาด 6) เดนิ หน้า 100 หนว่ ย 7) หมนุ ตามเข็มนาฬกิ า 120 องศา 8) เดนิ หน้า 100 หน่วย 9) หมนุ ตามเขม็ นาฬิกา 120 องศา 10) เดนิ หนา้ 100 หน่วย 11) ยกปากกาขน้ึ มุมของรูปหลายเหล่ยี ม เปน็ ที่ทราบกนั ดีว่าผลรวมมมุ ภายในของรปู สามเหลีย่ มใดๆ มคี า่ เท่ากบั 180 องศา ดงั นั้นมมุ ของรูปสามเหล่ยี ม ดา้ นเทา่ (ซ่ึงมมุ จะเท่ากันด้วย) มุมหนึง่ จึงมีค่าเท่ากับ 180/3 = 60 องศา สำ�หรับรูปหลายเหลีย่ ม ตวั อย่างเช่น รปู ส่ีเหลี่ยม, รูปห้าเหลี่ยม, หรอื รูปหกเหลยี่ ม เราจะทราบผลรวมมมุ ภายใน ของรปู หลายเหลีย่ มเหล่านี้ได้อยา่ งไร จงพิจารณาตวั อยา่ งด้านลา่ ง 86 แบบฝกึ ทกั ษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพื่อสง่ เสริมความคดิ สรา้ งสรรค์

สี่เหลย่ี มคางหมู ส่เี หลย่ี มด้านขนาน ห้าเหลยี่ ม หกเหลี่ยม หกเหล่ยี ม ผลรวมมมุ ภายใน ผลรวมมมุ ภายใน ผลรวมมมุ ภายใน ผลรวมมุมภายใน ผลรวมมุมภายใน = 180*2 = 360 องศา = 180*4 = 720 องศา = 180*4 = 720 องศา = 180*2 = 360 องศา = 180*3 = 540 องศา เนื่องจากรปู หกเหลยี่ มใดๆ มีผลรวมมุมภายในเทา่ กับ 720 องศา ดังนัน้ รปู หกเหลยี่ มดา้ นเทา่ มมุ เท่าแต่ละมุมซง่ึ มขี นาดเทา่ กนั จะมคี ่าเท่ากับ 720/6 = 120 องศา เน่อื งจากรูปหลายเหลีย่ มใดๆ สามารถแบง่ เป็นรปู สามเหล่ยี มเลก็ ๆ ได้ เสมอ ดงั น้ันเราสามารถคำ�นวณมุมของรปู หลายเหลีย่ มนนั้ ได้ ค�ำส่งั พ้นื ฐาน หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 3 มหัศจรรย์งานศลิ ป์ กลุ่มบล็อก Looks นอกจากความสามารถในการก�ำ หนดชุดตวั ละคร (costume) ดงั ท่ีกล่าวไว้ในใบความรู้ท่ี 1.2 แลว้ น้ัน กลมุ่ บลอ็ ก Looks ยงั สามารถใช้ในการซอ่ นหรือแสดงตวั ละครได้อีกด้วย ค�ำ สง่ั ทีส่ �ำ คญั ของบลอ็ ก Looks ท่ีใช้งาน ในกจิ กรรมน้ีไดแ้ ก่ กลมุ่ บลอ็ ก Looks ความหมาย ซ่อนตวั ละคร แสดงตวั ละคร นอกจากนีโ้ ปรแกรม Scratch มกี ล่มุ บล็อก Pen ซึง่ เปรยี บเสมอื นปากกาท่ชี ว่ ยในการวาดรูปตา่ งๆ โดยสามารถ ก�ำ หนดลักษณะปากกาได้ เชน่ ก�ำ หนดสี ขนาดเส้น การยกปากกา กล่มุ บลอ็ ก Pen มีดังนี้ กลุ่มบล็อก Pen ความหมาย ล้างภาพวาด วางปากกา ยกปากกา สาขาคอมพวิ เตอร์ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 87

แบบฝึ กหดั เพ่ิมเตมิ 1 ศึกษาการท�ำ งานจากสครปิ ต์ดา้ นล่าง แล้วตอบค�ำ ถาม 1.1 1) ก�ำ หนดตำ�แหนง่ x = -100 , y = -100 1.2 วาดรปู ผลลัพธจ์ ากสครปิ ตด์ ้านซา้ ยมอื 2) ก�ำ หนดทิศทางเปน็ 0 3) วางปากกา 4) เดินหน้า 100 หนว่ ย 5) หมนุ ตามเข็มนาฬกิ า 90 องศา 6) เดินหน้า 100 หนว่ ย 7) หมนุ ทวนเขม็ นาฬกิ า 90 องศา 8) เดินหนา้ 100 หน่วย 9) หมนุ ตามเขม็ นาฬกิ า 90 องศา 10) เดนิ หน้า 100 หนว่ ย 1.3 หากต้องการใหผ้ ลลพั ธ์ท่ไี ดเ้ ปน็ ดังรูปดา้ นลา่ งทางขวา จะต้องเพิ่มเติมคำ�สั่งใดบา้ ง 88 แบบฝึกทักษะ การเขียนโปรแกรม Scratch เพอ่ื ส่งเสรมิ ความคิดสร้างสรรค์

2 จากสครปิ ต์การทำ�งานดา้ นลา่ งทางซ้าย ให้ตอบคำ�ถามข้อ 2.1 – 2.2 1) ซอ่ นตัวละคร 2.1 ถา้ ตอ้ งการลดขนาดรปู สามเหลย่ี มใหเ้ หลอื ดา้ นละ 50 หนว่ ย 2) ก�ำ หนดตำ�แหนง่ x = 0, y = 0 ตอ้ งแก้คำ�สง่ั ในบรรทัดใดบา้ งอย่างไร 3) ก�ำ หนดทศิ ทางเป็น 90 4) วางปากกา 5) เดนิ หน้า 100 หน่วย 6) หมุนตามเข็มนาฬกิ า 120 องศา 7) เดนิ หน้า 100 หนว่ ย 8) หมนุ ตามเข็มนาฬิกา 120 องศา 9) เดินหนา้ 100 หน่วย 10) ยกปากกา 2.2 ถ้าต้องการขยายขนาดรูปสามเหลี่ยมให้เป็นด้านละ 200 หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 3 มหัศจรรย์งานศลิ ป์ หนว่ ย ต้องแกค้ �ำ สั่งในบรรทดั ใดบา้ งอย่างไร 3 ลองคิดดวู า่ ถ้าจะวาดรปู ห้าเหล่ียมด้านเทา่ มุมเท่าตอ้ งเขยี นสครปิ ต์อยา่ งไร รูปห้าเหลีย่ มด้านเทา่ มมุ เทา่ สครปิ ต์ สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 89

ตวั แปรคอื สิง่ ทีส่ ามารถแปรเปลี่ยนค่าได้ ในโปรแกรม Scratch นนั้ ตวั แปรจะหมายถึงบล็อกพเิ ศษทสี่ ามารถเก็บ ค่าได้ เช่น เก็บคา่ ตวั เลข 100 เปน็ ตน้ ตัวแปรจะถกู ควบคมุ โดยกลุ่มบลอ็ ก Variables ซ่ึงจะมีคำ�ส่งั เบือ้ งตน้ ทใี่ ชง้ านดงั น้ี กลมุ่ บล็อก Variables ความหมาย สรา้ งตวั แปรใหม่ จากนน้ั ให้ใส่ชอ่ื ตัวแปรใหมแ่ ละเลอื ก OK สมมติให้ตวั แปรทส่ี ร้างช่ือ n ก�ำ หนดค่าตัวแปร วธิ ใี ช้: ระบุคา่ ตัวเลขทตี่ ้องการเก็บไว้ ลงในชอ่ งวา่ งทางขวามอื ของบลอ็ ก การน�ำ ตัวแปรไปใช้ (ซง่ึ กค็ อื การน�ำ คา่ ในตัวแปรไปใชน้ ั่นเอง) วิธใี ช้: ลากสญั ลักษณต์ ัวแปรไปแทนทต่ี วั เลข (ในบล็อกอืน่ ) ที่ต้องการ ตัวอยา่ งการใชง้ าน: หรือ ศกึ ษาสคริปตด์ า้ นล่าง แล้วตอบคำ�ถาม หมายเหต:ุ สำ�หรบั บลอ็ กตวั แปรจะได้เรยี นอกี คร้งั อย่างละเอยี ดในเรอ่ื งเกม 90 แบบฝึกทกั ษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพ่อื สง่ เสริมความคิดสร้างสรรค์

สรา้ งตัวแปรชอื่ n โดย 4.1 วาดรูปผลการทำ�งานของสคริปตท์ างด้านซา้ ย 1) เลือก Variables (บลอ็ กสแี ดง) 2) เลอื ก Make a Variable 3) ตง้ั ชอื่ ตัวแปรวา่ n แล้วเลอื ก OK 4) การนำ�ตัวแปรไปใช้แทนตัวเลขใดๆ ทำ�ได้โดย การลากสัญลักษณ์ ลงไปในชอ่ งตัวเลขนนั้ จากน้นั ให้เขียนสคริปตด์ า้ นล่าง หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 3 มหัศจรรย์งานศลิ ป์ 4.2 เปลี่ยนค่า n ให้เปน็ 50 โดยแกค้ า่ 100 ให้เปน็ 50 และให้อธิบายความแตกตา่ งของผลลพั ธท์ ่ี ได้กับผลลัพธ์ในขอ้ 4.1 4.3 ถ้าตอ้ งการดา้ นของสีเ่ หลย่ี มแตล่ ะด้านมีขนาดใหญ่ 200 หน่วย ตอ้ งท�ำ อย่างไร สาขาคอมพิวเตอร์ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 91

หน่วยการเรียนรูท้ ่ี 3 มหัศจรรย์งานศลิ ป์ กิจกรรมท่ี 8 เร่อื ง ภาพสวยด้วยมือเรา จุดประสงค์ ด้านการเขยี นโปรแกรม 1.1 ใช้บล็อก Repeat ในการสร้างรปู ทรงเรขาคณติ เบือ้ งต้น 1.2 สรา้ งชนิ้ งานโดยใชค้ �ำ สง่ั ในกลุ่มบล็อก Pen 1.3 ใชบ้ ล็อก Pick Random ดา้ นความคดิ สรา้ งสรรค์ พัฒนาทักษะดา้ นความคดิ คล่องแคลว่ คดิ ยดื หย่นุ คิดริเริ่ม และคดิ ละเอียดลออ 92 แบบฝึกทกั ษะ การเขยี นโปรแกรม Scratch เพอื่ สง่ เสริมความคดิ สรา้ งสรรค์