ภาษาไทย ม.ต้น พท21001

ห น า | 151 ตวั อยา ง ยกมอื ข้ึน ยนื ขึ้น ปลอยเดย๋ี วน้นี ะ รูปประโยคคําสั่ง เชน ขา งตนนี้ อาจใสคําวา อยา จง หาม ขางหนาประโยคไดเพือ่ ให คําสั่งจริงจงั ยิง่ ขึ้น ตวั อยา ง อยาทําบานเมืองสกปก จงตอบคําถามตอไปนี้ หามมียาเสพติดไวในครอบครอง 4. รูปประโยคคาํ ถาม ประโยครูปนี้ทําหนาที่เปนคําถามวางอยูตอนตน หรือตอนทายของประโยคก็ได คําแสดงคําถามแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คือ คําแสดงคําถามทผ่ี สู ง สารตองการคําตอบเปนใจความใหม คําแสดงคําถามที่ผูสงสารตองการคําตอบเพียง “ใช” หรอื “ไม”

152 | ห น า เรือ่ งที่ 4 หลกั ในการสะกดคํา สะกดอยางไรใหถ กู ตอ ง การใชภาษาในการสื่อสาร ไมวาจะดวยการพูด และการเขียน หรืออานจําเปนตองใชให ถูกตองโดยมหี ลักการไวดังนี้ การใชต ัวสะกด ถาเปนคําภาษาไทยแทจะใชตัวสะกดตรงตามมาตราตัวสะกด เชน จง บิน ชม เชย เดียว ปก รด พบ เปนตน สวนคําภาษาไทยทีม่ าจากภาษาตางประเทศนัน้ มีทั้งสะกดตรงตามมาตรา และ ใชต วั สะกดหลายตวั ตามรูปศัพทเดมิ โดยเฉพาะภาษาบาลีสันสกฤต เชน 1. คําในภาษาไทยที่มาจากภาษาเขมร ภาษาบาลี สันสกฤตบางคํา และคําทีม่ าจากภาษาอืน่ ที่ใชตัวสะกดตรงตามมาตรา คําไทยที่มาจากภาษาเขมร เชน จาํ นอง ดาํ เนนิ ขจดั อาํ นวย บังคม คําไทยที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤต เชน ทาน คําไทยที่มาจากภาษาอื่น เชน มังคุด 2. คําไทยที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤตมีตัวสะกดอยูใ นมาตรา แม กน กก กด กบ อาจจะ ใชต วั สะกดไดห ลายตวั ตามรปู ในภาษาเดมิ ดงั ตัวอยา งตอไปนี่ 2.1 คําในแม กน เชน พน ใช น สะกด แปลวา ปา ศพั ทเดมิ พน อา น พะ นะ ชล ใช ล สะกด แปลวา น้ํา ศัพทเ ดมิ ชล อา น ชะ ละ บญุ ใช ญ สะกด แปลวา ความดี ศพั ทเ ดมิ ปญุ ญ อา น ปุน ยะ คณุ ใช ณ สะกด แปลวา ความเกอ้ื กลู ศัพทเ ดิม คณุ อา น คุ ณะ

ห น า | 153 พร ใช ร สะกด แปลวา ความดี ศัพทเ ดิม วร อา น วะ นะ 2.2 คําในแม กก เชน ชนก ใช ก สะกด แปลวา พอ ศัพทเดมิ ชนก อา น ชะ นะ กะ มขุ ใช ข สะกด แปลวา หนา ปาก ทาง ศัพทเดมิ มขุ อา น มกุ ขะ มัค ใช ค สะกด แปลวา หนทาง ศัพทเ ดมิ มค อา นวา มัก คะ เมฆ ใช ฆ สะกด แปลวา ไอน้ํารวมตัวกันเปนกลุม ลอยตัวอยูในอากาศ เมฆ อา นวา เม ฆะ จกั ร ใช กร สะกด แปลวา อาวธุ ศพั ทเดมิ จกร อา น จกั กระ 2.3 คําในแม กด เชน อนญุ าต พยางคหลังใช ต สะกด แปลวา ยินยอมให ศัพทเดิม อนุญาต อา นวา อะ นนุ ยา ตะ สจั ใช จ เปนตัวสะกด แปลวา การตั้งความสัตย ศัพทเดิม สัจฺจ อา นวา สัต จะ พชื ใช ช เปนตัวสะกด แปลวา เมล็ดพันธุไ ม ศัพทเดิม พืชและวีช อา นวา พี ชะ และ วี ชะ ครฑุ ใช ฑ สะกด หมายถึง พญานกที่เปนพาหนะของพระนารายณ ศพั ทเ ดมิ ครฑุ อา นวา คะ รู ดะ รฐั ใช สะกด แปลวา ประเทศ ศพั ทเ ดิม ร ฏ ฐ อา นวา รตั ถะ รถ ใช ถ สะกด แปลวา ยานทมี่ ีลอสาํ หรับเคลือ่ นไป ศพั ทเ ดมิ รถ อา นวา ระ ถะ อาพาธ อา นวา อา พา ทะ ชาติ ใช ติ สะกด แปลวา เกดิ ศัพทเ ดิม ชาติ อา นวา ชา ติ เหตุ ใช ตุ สะกด แปลวา ทมี่ า ศัพทเ ดิม เหตุ อา นวา เห ตุ มาตร ใช ตร สะกด แปลวา เครอื่ งวดั ตางๆ ศพั ทเ ดมิ มาตร อา นวา มาด ตระ เพชร ใช ชร สะกด แปลวา ชอ่ื แกวที่แขง็ ทส่ี ดุ และมีน้ําแวววาวกวา พลอยอน่ื ๆ ศพั ทเ ดมิ วชรฺ และ วชริ อา นวา วดั ชระ และ

154 | ห น า วะ ชิ ระ ทศิ ใช ศ สะกด แปลวา ดา น ขาง ทาง เบอ้ื ง ศพั ทเดมิ ทศิ อา นวา ทิ สะ คําในแมกด ในภาษาบาลี สนั สกฤตใชพ ยญั ชนะหลายตวั เปน ตวั สะกด จงึ ตอ ง สังเกตและจดจําใหดีจึงจะสามารถเขียนไดถูกตองตามสะกดการันต 2.๔ คําในแม กบ เชน บาบ ใช ป สะกด แปลวา ความชั่ว ศพั ทเ ดิม บาป อา นวา ปา ปะ เสพ ใช พ สะกด แปลวา กนิ บรโิ ภค ศัพทเ ดิม เสพ อา นวา เส พะ โลภ ใช ภ สะกด แปลวา ความอยากไดไมร จู ักพอ ศัพทเดมิ โลภ อา นวา โล พะ 3. คําทีม่ าจากภาษาเขมร เรานํามาใชในลักษณะคําแผลงตาง ๆ มีขอควรสังเกต คือ เม่ือ แผลงคําแลว ตวั สะกดจะเปน ตวั เดยี วกบั คาํ เดมิ เชน เกดิ เปน กาํ เนดิ จรสั เปน จาํ รัส ตรวจ เปน ตาํ รวจ ตรสั เปน ดาํ รสั เสรจ็ เปน สาํ เร็จ ฯลฯ 4. คําที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤตบางคําจะมีตัวสะกดและตัวตามในภาษาไทย เรานํามาใช ทั้งรูปแบบเต็มรูปและตัดตัวสะกดออกบาง วฑุ ฒิ ไทยใช วฒุ ิ รฏฐ ไทยใช รฐั อฑฒ ไทยใช อฒั เชน อฒั จนั ทร การประและไมประวิสรรชนีย

ห น า | 155 การประวสิ รรชนยี  มหี ลักดังนี้ 1. คําไทยแททีอ่ อกเสียง อะ ชัดเจน และคําทีย่ อสวนจากคําประสม เชน มะมวง มะนาว กระทะ สะอกึ เปนตน ยกเวนคําบางคํา เชน ณ ธ ทนาย ฯพณฯ เปน ตน 2. คําทีม่ าจากภาษาบาลี สันสกฤต ถาตองการใชอานออกเสียง สระ อะ ทีท่ ายพยางค ให ประวิสรรชนียที่พยางคท า ย เชน พละ ศลิ ปะ สาธารณะ ทกั ษะ มรณะ สมณะ ฯลฯ 3. คําทีม่ าจากภาษาบาลี สันสกฤตทีม่ ีพยางคหนาออกเสียง กระ ตระ ประ ในภาษาไทย ใหประวิสรรชนีย เชน กระษัย กระษาปณ ตระกูล ประกาศ ประสาท ประโยชน ประชาราษฎร ฯลฯ 4. คําทีไ่ มทราบทีม่ าไดแนชัดวามาจากภาษาใด แตถาอานออกเสียง อะใหประวิสรรชนีย เช น กะละแม กะหล่ํา กะละมัง สะอาด สะครวญ สะดือ โพระดก พะโล สะระแหน จะละเม็ด สะวด้ี สะวา ด ปะเหลาะ ปะแหละ ฯลฯ การไมป ระวสิ รรชนีย มีหลกั ดังน้ี 1. คําทีอ่ อกเสียง อะ ไมเต็มมาตรา หรือคําทีเ่ ปนอักษรนํา เชน กนก ขนม ฉลาด สมอง ฯลฯ ยกเวนกะรตั 2. คําสมาสในภาษาบาลี สันสกฤต ซ่ึงมีเสียง อะ ระหวางคํา เชน พลศึกษา ศิลปกรรม เปน ตน หรอื คาํ ทม่ี ีเสยี ง อะ ที่พยางคหนาของคํา 3. คําทีม่ าจากภาษาเขมรมีพยัญชนะตน 2 ตัวซอนกัน ในภาษาไทยอานออกเสียงพยัญชนะ ตัวหนาเปน อะ ไมตองประวิสรรชนีย เชน จรูญ จรวย จรวด ผม ผจญ สลา สมอง ขโมย ขนง ขนาน ขนาบ ขนบ ถนน ถนอม 4. คําทับศัพทภาษาอังกฤษอาจจะประหรือไมประวิสรรชนียใหถือปฏิบัติตามแนวทีน่ ิยม เขยี นกนั มา เชน เยอรมนั อเมรกิ า สตกิ เกอร โปสเตอร ไอศกรมี อะลูมิเนยี ม อะตอม อะมีบา การใชค าํ อาํ อมั และ อาํ ม อาํ ( _ำ ) 1. ใชกับคําไทยทั่วไป เชน ชาํ คํา จาํ ราํ เปนตน 2. ใชกับคําแผลงที่มาจากภาษาอื่น เชน เกดิ กําเนดิ ตรวจ ตาํ รวจ เปน ตน อัม ( _ั ม ) 1. ใชคําที่เปนสระ อะ มีตัว ม สะกดในภาษาบาลี สันสกฤต เชน คัมภีร สัมผัส สมั ภาษณ อมั พร เปนตน 2. ใชกับคําที่มาจากภาษาอังกฤษ เชน กโิ ลกรมั ปม อัลบ้มั เปน ตน

156 | ห น า อําม (_ำ ม ) ใชกับคําทีม่ ีเสียงสระ อะ แลวมี ม ตามในภาษาบาลี สันสกฤต เชน อํามาตย อํามฤต อาํ มหิต เปนตน การใช ไอ ใอ อยั ไอย ( ไ- ใ- -ยั ไ-ย ) 1. การใช ไ- สระไอไมมลาย ใชกับคําไทยทัง้ หมด เชน ไกล ไคล ใจ ไหม ตระไคร ไฟ ไข ได ไป ฯลฯ เวนแตคําไทยที่ใชสระไอไมมวน 20 คํา และคํามาจากภาษาอืน่ นอกจากภาษาบาลี สันสกฤตใหใช ไอ เหมอื นภาษาไทยทงั้ ส้ิน คําแผลงมาจาก สระ อิ อี เอ เปนสระไอในภาษาไทยใหใชสระไอไมมลาย เชน วิจิตร ไพจิตร วิหาร ไพหาร ตรี ไตร ฯลฯ หรือคําบาลี สันสกฤตเดิมมีสระไออยูแ ลว ใหใช ไอ เชน ไอศวรย ไอศวรรย ไมตรี ไมตรี ฯลฯ คําที่มาจากภาษาอืน่ ไมใชภาษาบาลี สันสกฤตใหใชสระไอ เชน ไกเชอร เซยี งไฮ กาํ ไร ไนลอน ไนโตรเจน ไฉน ไสว ฯลฯ 2. การใช ใ- สระใอไมมวน ใชกับ คาํ 20 คาํ ดงั น้ี ใฝใ จใครใครรใู ห ใหลหลง ในใหมใสใหญยง ตาํ่ ใต ใดใชใชใบบง ใยยืด ใสส ะใภใกลใ บ สบิ มว นสองหน หรอื ผใู หญหาผา ใหม ใหส ะใภใ ชคลองคอ ใฝใจเอาใสหอ มิหลงใหลใครขอดู จะใครล งเรอื ใบ ดูน้ําใสและปลาปู ส่ิงใดอยูในตู มิใชอ ยูใตต ่ังเตียง บาใบถ ือใยบัว หูตามัวมาใกลเคียง เลาทองอยา ละเล่ยี ง ย่ีสิบมว นจาํ จงดี 3. การใช -ั ย ( อัย ) ใชคําที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤต ซึง่ มีเสียงอะ และ ย ตาม และถาในภาษาเดิมมี ย สะกดและ ย ตามเมื่อนํามาใชในภาษาไทยใหคง ย ไว ชยั มาจาก ชย

ห น า | 157 วยั ” วย นยั ” นย อาลยั ” อาลย อทุ ยั ” อทุ ย อัยยะ ” อยย อัยยิกา ” อยยิกา 4. การใช ไ-ย (ไอย) ใชกับคําทีม่ าจากภาษาบาลีซึง่ มีสระ เอ มี ย สะกด และมี ย ตาม เ ยย เอย ย เมือ่ นํามาใชใน ภาษาไทย แผลงเปน “ไอย” เชน ไวยากรณ มาจาก เวยฺยากรณ อธปิ ไตย ” อธปิ เตยยฺ ไทยทาน ” เทยฺยทาน เวไนย ” เวเนยยฺ อสงไขย ” อสงเฺ ขยยฺ การใชว รรณยกุ ต การใชวรรณยุกตไดถกู ตองน้ัน จะตองมีความรใู นเรอื่ งตอ ไปนี้ 1. ไตรยางค หรอื อักษร 3 หมู ไดแ ก อกั ษรสูง มี 11 ตวั ไดแ ก ษ ฆ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห อักษรกลาง มี 9 ตวั ไดแ ก ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ อักษรสงู มี 24 ตวั แบง ออกเปน 2 ชนดิ ดงั น้ี อักษรต่ําคู มี 14 ตัว ไดแ ก ค ต ฆ ช ฌ ซ ฑ ฒ ท ธ พ ภ ฟ ฮ อักษรตา่ํ เดี่ยว มี 10 ตวั ไดแ ก ง ญ ณ น ม ย ร ล ฬ ว 2. คําเปนคําตาย 2.1 คาํ เปน คอื คําทมี่ ลี ักษณะอยางใดอยางหน่ึงตอไปน้ี ประสมกับสระเสียงยาวในแม ก กา เชน ป มา ประสมกับสระ อาํ ไอ ใอ เอา เชน ไป ใกล ขาํ มีตัวสะกดในมาตราแม กง กน เกย เกอว เชน ตรง จน กลม เชย เดยี ว 2.2 คําตาย คือ คอื ทมี่ ีลักษณะอยางใดอยางหน่งึ

158 | ห น า ประสมกับสระเสียงสั้นในมาตราแม ก กา ยกเวน อํา ไอ ใอ เอา เชน จะ ผุ ติ มีตัวสะกดในมาตราแม กก กด กบ 3. การผันอักษร มีหลกั การดงั น้ี อักษรสูง คําเปน พืน้ เสียงเปนเสียงจัตวา ผันดวย วรรณยุกต เปนเสียงเอก ผันดวย วรรณยกุ ต  วรรณยกุ ต  เปน เสยี งโท เชน ผา ผา ผา ขาม ขาม ขาม อักษรสูง คําตาย พื้นเสียงเปนเสียงเอก ผันเสียงวรรณยุกต  เปนเสียงโท เชน ฉะ ฉะ ขบ ขบ อักษรกลาง คําเปน พืน้ เสียงเปนเสียงสามัญ ผันดวยวรรณยุกต     เปนเสียง เอก โท ตรี จตั วา ตามลําดับ เชน ปะ ปา ปะ ปะ โกะ โกะ โกะ โกะ อักษรต่าํ คําเปน พืน้ เสียงเปนเสียงสามัญ ผันดวย วรรณยุกต   เปนเสียงโท ตรี ตามลําดับ เชน คา คา คา เทา เทา เทา อักษรต่าํ คําตาย สระเสียงสั้น พืน้ เสียงเปนเสียง ตรี ผัน ดวยวรรณยุกต  เปนเสียงโท ผันดว ยวรรณยุกต  เปนเสียงจตั วา เชน คะ คะ คะ อักษรตํา่ คําตายสระเสียงยาว พืน้ เสียงเปนเสียงโท ผันดวยวรรณยุกต  เปนเสียงตรีผัน ดว ยวรรณยกุ ต  เปนเสยี งจตั วา เชน คาบ คาบ คาบ อกั ษรตํา่ ตองอาศัยอกั ษรสงู หรอื อักษรกลางชวย จึงจะผันไดครบ 5 เสยี ง เชน คา ขา ขา คา ขา เลา เหลา เลา เหลา เลา เหลา ขอสังเกต 1. อักษรสูงและอักษรกลางจะมีรูปวรรณยุกตตรงกับเสียงวรรณยุกต 2. อกั ษรสงู และอกั ษรตํา่ ไมใชวรรณยุกตตรีเลย 3. อกั ษรตา่ํ จะมเี สยี งวรรณยุกตสงู กวา รปู วรรณยกุ ต 4. อักษรเดีย่ วหรืออักษรต่าํ เดีย่ วเมือ่ ตองการผันใหครบ 5 เสียง ตองใชอักษรสูงหรืออักษร กลางนํา เชน ยา หยา อยา ยา ยา หยา 5. อักษรคูและอักษรสูงตองอาศัยอักษรที่คูกันชวย จึงจะผันไดครบ 5 เสียง เชน คา ขา คา ขา คา ขา การใชเครื่องหมายทัณฑฆาต ( ) เครื่องหมายทัณฑฆาต  ใชเขียนเหมือนพยัญชนะทีไ่ มตองการออกเสียง ซึ่งเราเรียกวา ตัว การนั ต มีหลักการดงั น้ี 1. พยัญชนะทีอ่ ยูขางหลงั ตัวสะกด ถามีเครื่องหมายทัณฑฆาต ถือวาพยัญชนะตัวนัน้ เปนตัว การันตไ มต องออกเสยี ง เชน เสาร ไมค ยักษ อาทิตย เปนตน

ห น า | 159 2. พยัญชนะทีอ่ ยูขางหลังตัวสะกดสองตัวหรือสามตัว ถาตัวใดตัวหนึ่งมีเครื่องหมายทัณฑ ฆาตกํากับถือวา พยัญชนะทัง้ สองตัวเปนตัวการันต ไมตองออกเสียง เชน วันจันทร พระอินทร พระลักษณเ ปน ตน ท้ังนี้ จะไมใชเครือ่ งหมายทัณฑฆาตกับตัวสะกดที่เปนอักษรควบกล้ํา และตัวสะกดทีม่ ี สระกํากับ เชน จกั ร มติ ร เกียรติ เปนตน เร่อื งที่ 5 คําราชาศัพท ราชาศัพท แปลตามศัพท หมายถึง ถอยคําสําหรับพระราชา แตตามตําราหลักภาษาไทยได ใหความหมายกินขอบเขตไปถึงถอยคําภาษาสําหรับบุคคล 3 ประเภท คอื 1. ศัพทที่ใชสําหรับพระมหากษัตริยและพระบรมวงศานุวงศ 2. ศพั ทที่ใชส ําหรับพระภกิ ษุสงฆ 3. ศัพทท ใี่ ชสาํ หรบั สภุ าพชน 1. ศัพทมีใชสําหรับพระมหากษตั ริยแ ละพระบรมศานุวงศ คําศัพทประเภทนี้เราจะไดฟงหรือไดอานบอยมาก สวนใหญจะเปนขาวหรือเรื่องราวที่ เกี่ยวกับกรณียกิจของพระมหากษัตริยและพระบรมวงศานุวงศ ลักษณะของราชาศัพทประเภทนีม้ ี ลกั ษณะเดน ทนี่ าสนใจ คอื 1.1 ใชค าํ วา ทรง เพือ่ ใหเ ปนคํากรยิ า ทรง นําหนากริยาที่เปนคําไทย เชน ทรงเลน ทรงรองเพลง ทรงออกกําลังกาย ทรง นําหนาคํานามทีเ่ ปนคําไทยแลวใชเปนกริยา เชน ทรงชาง ทรงมา ทรง เรอื ใบ ทรง นําหนาคําทีเ่ ปนราชาราศัพทอยูแ ลว เชน ทรงพระอักษร ทรงพระสําราญ ทรงพระราชนิพนธ 1.2 ใชคําไทยนําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยูแลว เพอื่ ใหเปน คาํ กริยา เชน ทอดพระเนตร 1.3 ใชคําไทยนําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยูแลว เพื่อใหเปนคํานาม เชน ซับพระพักตร ผาเช็ดหนา ถุงพระบาท ถุงเทา ถุงพระหัตถ ถุงมือ การใชคําธรรมดานําหนาคําทีเ่ ปนราชาศัพทอยู

160 | ห น า แลวเพือ่ ใหเปน คํานาม ยงั มอี ีกเชน ฉลองพระองค ฉลองพระหัตถ ฉลองพระเนตร แวนตา มูลพระ ชวิ หา นาํ้ ลาย 1.4 ใชคําวา ตน หรือ หลวง ลงทายคํานามหรือกริยา เชน เสด็จประพาสตน พระแสงปน ตน เครื่องตน รถหลวง เรอื หลวง 1.5 คําทีก่ ําหนดใหเปนราชาศัพทสามารถจําแนกชนิดตางๆ ได เหมือนคําในภาษา สามัญ คือ มีทั้งคํานาม สรรพนาม กริยา วเิ ศษณ และมีคําลักษณะนามใชเ ปน พิเศษอกี ดวย เชน คํานาม พระเศียร หวั พระนลาฏ หนา ผาก พระชนก พอ พระชนนี แม พระราชสาสน จดหมาย พระแสงกรรบดิ มดี คําสรรพนาม ขาพระพทุ ธเจา กระหมอม หมอมฉัน บรุ ุษท่ี 1 ใตฝ า ละอองธลุ ีพระบาท ใตฝา พระบาท ฝาพระบาท บรุ ษุ ท่ี 2 พระองคทาน พระองค ทาน บุรุษที่ 3 คาํ กริยา กริยาเปนราชาศัพทอยูแลวไมตองมีคําวา ทรง นําหนา เชน เสด็จ ตรัส เสวย เปนตน นอกน้ัน ตองเติมดวยคําวาพระ หรือ ทรงพระราช เพือ่ ใหเปนคํากริยา เชน ทรงพระอักษร เขียนหนังสือ ทรงพระราชนิพนธ แตง หนงั สอื คําวิเศษณ มีแตคําขานรับ ซึง่ แยกตามเพศ คือ หญิงใชคําวา เพคะ ชาย ใชคําวา พระพุทธเจาขอรับ พระพุทธเจาขา พะยะคะ คาํ ลักษณะนาม ใชคาํ วา องค กับ พระองค เปนคําทีเ่ กีย่ วกับสวนตาง ๆ ของรางกาย และเครือ่ งใชของทาน เชน พระทนต 2 องค ฟน 2 ซ่ี ปราสาท 2 องค 1.6 การใชราชาศัพทแบบแผน วธิ พี ดู ในโอกาสตางๆ อกี ดว ย เชน การใชค ําขอบคณุ ถาเรากลาวแกพระมหากษัตริย ใชวา “รูสึกขอบพระมหากรุณาธิคุณเปน ลนเกลาฯ” การใชค ําขออนุญาต

ห น า | 161 ถาเรากลาวแกพระมหากษัตริย ใชวา “ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต” กลา วเม่ือถวายของ ถาเรากลาวเมื่อถวายของ “ขอพระราชทานทูลเกลาทูลกระหมอม ถวาย......................” หมายถึง สิ่งของ ขนาดเลก็ “ขอพระราชทานนอมเกลานอมกระหมอม ถวาย....................” หมายถึง สิ่งของขนาดใหญ ยกไมได 2. ศพั ททีใ่ ชสาํ หรับพระภกิ ษุสงฆ พระภกิ ษเุ ปนผูท่ีไดร ับความเคารพจากบุคคลทั่วไป ในฐานะที่เปนผทู รงศีล และเปนผูสืบพระ ศาสนาการใชถอยคําจึงกําหนดขั้นไวตางหากอีกแบบหนึ่ง เฉพาะองคสมเด็จพระสังฆราช ซึง่ ถือเปนประมุขแหงสงฆนัน้ กําหนดใหราชาศัพทเทียบเทา กับพระราชวงศชัน้ หมอมเจา แตถาพระภิกษุนั้นเปนพระราชวงศอยูแ ลวก็คงใหใชราชาศัพท ตามลําดบั ช้นั ที่เปน อยูแ ลวนนั้ การใชถอยคําสําหรับพระภิกษุโดยทัว่ ไปมีขอสังเกตคือ ถาพระภิกษุใชกับพระภิกษุดวยกัน หรือใชกับคนธรรมดา จะใชศัพทอยางเดียวกันตลอด ผิดกับราชาศัพทสําหรับกษัตริยและพระ ราชวงศคนอืน่ ทีพ่ ูดกับทานหรือพูดถึงทานจึงจะใชราชาศัพท แตถาพระองคทานพูดกับคนอืน่ จะใช ภาษาสุภาพธรรมดา เชน มีผพู ดู ถึงพระวา “พระมหาสุนทรกําลังอาพาธอยูในโรงพยาบาล” พระมหาสุนทรพูดถงึ ตวั ทา นเองก็ยอ มกลา ววา “อาตมากาํ ลงั อาพาธอยทู โ่ี รงพยาบาล” มีผพู ดู ถงึ พระราชวงศห นึ่งวา “พระองคเจาดิศวรกุมารกําลังประชวร” พระองคเ จา เม่ือกลาวพระองคถึงพระองคเ องยอ มรับสง่ั วา “ฉันกาํ ลังปว ย” ตวั อยางคาํ ราชาศัพทสาํ หรับพระภกิ ษุบางคํา คํานาม ภตั ตาหาร อาหาร ไทยทาน สง่ิ ของถวาย อาสนะ ทีน่ ่งั กุฏิ ทีพ่ ักในวัด เภสชั ยารกั ษาโรค ธรรมาสน ทแ่ี สดงธรรม

162 | ห น า คําสรรพนาม อาตมา ภกิ ษเุ รียกตนเองกับผอู ่ืน ผม กระผม ภิกษเุ รียกตนเองใชกบั ภกิ ษดุ วยกนั มหาบพิตร ภิกษุเรียกพระมหากษัตริย โยม ภิกษุเรียกคนธรรมดาที่เปนผใู หญก วา พระคุณเจา คนธรรมดาเรียกสมเด็จพระราชาคณะ ทาน คนธรรมดาเรียกสมเด็จพระราชาคณะ คาํ กริยา ประเคน ยกของดวยมือมอบใหพระ ถวาย มอบให ฉนั กิน อาพาธ ปว ย มรณภาพ ตาย อนโุ มทนา ยนิ ดดี ว ย จําวดั นอน คาํ ลกั ษณะนาม รูป เปนลักษณะนามสําหรับนับจํานวนภิกษุ เชน พระภิกษุ 2 รูป คนทั่วไปนิยมใชคําวา องค 3. คําท่ีใชสาํ หรบั สภุ าพชน การใชถอยคําสําหรับบุคคลทั่วไป จําเปนตองใชใหสมฐานะและเกียรติยศ ความสัมพันธ ระหวางผูท ีต่ ิดตอสือ่ สารกันจะตองคํานึงถึง อายุ เพศ และตําแหนงหนาทีก่ ารงานดวย นอกจากนั้น เวลา และ สถานท่ยี ังเปนเคร่อื งกําหนดอกี ดวยวา ควรเลือกใชถอยคําอยางไรจึงจะเหมาะสม ตวั อยา งคําสภุ าพ เชน คํานาม บิดา พอ มารดา แม และใชคําวาคุณ นําหนาช่ือ เชน คุณพอ คุณลุง คุณประเสริฐ คุณครู เปนตน ศีรษะ หัว โลหิต เลือด อุจจาระ ขี้ ปสสาวะ เยีย่ ว โค ววั กระบือ ควาย สนุ ัข หมา สุกร หมู คํากริยา รับประทานอาหาร กิน ถึงแกกรรม ตาย คลอดบุตร ออกลูก ทราบ รู เรยี น บอกใหรู คําสรรพนาม ดิฉัน ผม กระผม บรุ ุษท่ี 1 คณุ ทาน เธอ บรุ ษุ ที่ 2 และ 3 การใชสรรพนามใหสุภาพ คนไทยนิยมเรียกตามตําแหนงหนาที่ คําวิเศษณ ดว ย เชน ทานอธิบดี ทา นหวั หนา กอง เปน ตน คําขานรับ เชน คะ เจา คะ ครบั ครับผม เปน ตน คําขอรอง เชน โปรด ไดโ ปรด กรณุ า เปนตน

คําลักษณะนาม ห น า | 163 ลักษณะนามเพือ่ ยกยอง เชน อาจารย 5 ทาน แทนคําวา คน ลักษณะนามเพื่อใหสุภาพ เชน ไข 4 ฟอง แทนคําวา ลูก ผลไม 5 ผล แทนคาํ วา ลกู เร่ืองที่ 6 การใชส าํ นวน สภุ าษติ คําพังเพย คนไทยนิยมใชภาษาถอยคําสํานวนทีส่ ละสลวย ไพเราะ เสนาะหู และสะดวกแกการออก เสียงลักษณะนิสัยคนไทยเปนคนเจาบทเจากลอนอยูแ ลว เวลาพูดหรือเขียนจึงนิยมใชถอยคําสํานวน ปนอยูเ สมอถอยคําสํานวนตางๆ เหลานี้ชวยใหการสื่อสารความหมายชัดเจน ไดความไพเราะ ถายทอดอารมณความรูสึกตางๆ ไดดี บางครัง้ ใชเปนการสือ่ สารความหมายเพือ่ เปรียบเปรยไดอยาง คมคายลึกซึ้ง เหมาะสมกับวัฒนธรรมความเปนอยูของคนไทย ซึง่ แสดงถึงอัธยาศัยที่ดีตอคนอืน่ เปน พน้ื ฐาน ประเภทของถอ ยคําสํานวน 1. ถอยคําสํานวน เปนสํานวนคําทีเ่ กิดจากการผสมคําแลวเกิดเปนคําใหม เชน คําผสม คํา ซอน หรือคําทีเ่ กิดจากการผสมคําหลายคํา ผสมกันเปนลักษณะสัมผัส คลองจอง มีความหมายไม แปลตรงตามรูปศัพท แตมีความหมายในเชิงอุปไมย เชน ไกอ อ น หมายถึง คนที่ยังไมชํานาญในชั้นเชิง กิ่งทองใบหยก หมายถึง ความเหมาะสมของคูกันนั้นมีมาก

164 | ห น า เกลือจมิ้ เกลือ หมายถึง มีความดุรายเขาหากัน แกเผด็ กนั แกวงเทาหาเส้ียน หมายถึง การหาเรอ่ื งเดอื ดรอ น ขิงก็ราขากแ็ รง หมายถึง ตา งฝายก็รายเขาหากัน แขวนนวม หมายถึง เลิกการกระทําที่เคยทํามากอน คว่ําบาตร หมายถึง การบอกปฏิเสธไมคบคาสมาคมดวย คมในฝก หมายถึง มีความฉลาดรอบรูแตยังไมแสดงออก เมือ่ ไมถ ึงเวลา งามหนา หมายถึง งกู นิ หาง หมายถึง นา ขายหนา จนตรอก หมายถึง เกย่ี วโยงกนั เปน ทอดๆ จระเขขวางคลอง หมายถึง หมดหนทางทจ่ี ะหนไี ด ชักหนา ไมถ ึงหลงั หมายถึง คอยกดี กนั ไมใ หค นอน่ื ทาํ อะไรไดส ะดวก ชุบมือเปบ หมายถึง รายไดไ มพ อจับจาย หญาปากคอก หมายถึง ฉวยผลประโยชนจากแรงงานคนอื่น ตกหลุมพราง หมายถึง เรอื่ งงายๆ คิดไมถึง ตําขาวสารกรอกหมอ หมายถึง เช่อื ตามที่เขาหลอก การทําอะไรเฉพาะหนาครั้งคราวพอ ทิ้งทวน หมายถึง นํา้ รอ นปลาเปน หมายถึง ใหเ สรจ็ ไปเทา น้นั น้ําเย็นปลาตาย ทาํ ดีท่สี ุดเปนครง้ั สุดทาย น้ําทวมปาก หมายถึง การพูดหรือทําอยางละมุนละมอม บอ งตนื้ หมายถึง ยอมสําเร็จมากกวาทํารุนแรง ผกั ชีโรยหนา หมายถึง รูอ ะไรแลวพดู ไมไ ด ผาขร้ี ว้ิ หอทอง หมายถึง มีความคิดอยางโงๆ ใฝสูงเกนิ ศักดิ์ หมายถึง ทาํ ดแี ตเ พยี งผิวเผิน ฝากผฝี ากไข หมายถึง คนมั่งมีแตทําตวั ซอมซอ พกหนิ ดกี วา พกนุน หมายถึง ทะเยอทะยานเกินฐานะ พระอฐิ พระปนู หมายถึง มวยลม หมายถึง ขอยึดเปน ที่พ่งึ จนตาย มดื แปดดา น หมายถึง ใจคอหนกั แนน ดกี วา ใจเบา ยอมแมวขาย หมายถึง นิง่ เฉยไมเดือดรอน ทําทา จะเลิกลม ไมด าํ เนินการตอไป มองไมเห็นทางแกไขคิดไมออก เอาของไมดีมาหลอกวาเปนของดี

ห น า | 165 โยนกลอง หมายถึง มอบความรับผิดชอบไปใหค นอนื่ ลอยชาย หมายถึง ทําตัวตามสบาย ลอยแพ หมายถึง ถกู ไลอ อก ปลดออก ไมเ ก่ียวขอ งกันตอ ไป สาวไสใ หกากิน หมายถึง ขุดคุยความหลัง สิ่งไมดีมาประจานกันเอง สกุ เอาเผากนิ หมายถึง ทําอยางลวกๆ ใหเสร็จไปครัง้ หนึ่งๆ หอกขางแคร หมายถึง อันตรายที่อยใู กลต ัว อดเปรย้ี วไวก นิ หวาน หมายถึง อดทน ลําบากกอน จึงสบายภายหลัง 2. คําพังเพย หมายถึง ถอยคําทีก่ ลาวขึน้ มาลอยๆ เปนกลางๆ มีความหมายเปนคติสอนใจ สามารถนําไปตีความแลวนําไปใชพูด หรือเขียนใหเหมาะสมกับเรือ่ งทีเ่ ราตองการสือ่ สารความหมาย ได มลี ักษณะคลายคลึงกับสุภาษิตมาก อาจเปนคํากลาวติ ชม หรอื แสดงความคดิ เหน็ เชน ราํ ไมดโี ทษปโทษกลอง หมายถึง คนที่ทาํ อะไรผดิ แลวมักกลาวโทษส่งิ อ่นื ขี่ชา งจับตกั๊ แตน หมายถึง การลงทนุ มากเพ่ือทํางานท่ไี ดผ ลเลก็ นอ ย ชโ้ี พรงใหก ระรอก หมายถึง การแนะนําใหคนอื่นทําในทางไมด ี เสียนอยเสียยาก หมายถึง การไมร ูวา สง่ิ ไหนจาํ เปนหรือไมจาํ เปน เสียมากเสียงาย ใชจายไมเหมาะสม คําพงั เพยเหลานีย้ ังไมเ ปนสุภาษติ กเ็ พราะวา การกลา วนนั้ ยังไมม ขี อยุตวิ า เปน หลกั ความจริงที่ แนน อน ยงั ไมไ ดเ ปน คําสอนทีแ่ ทจ รงิ ตัวอยางคําพังเพย ความหมาย คําพงั เพย

166 | ห น า กระเชอกน ร่วั เปน คนสรุ ยุ สรุ า ย กลานักมกั บ่ิน คนทอ่ี วดเกง กลา จนเกนิ ไปจนอบั จนสกั วนั ขชี่ างจบั ตกั๊ แตน ลงทุนไมคุม กบั ผลทไี่ ด ทําบุญเอาหนา ภาวนากนั ตาย ทาํ อะไรเพอ่ื เอาหนา ไมท าํ ดว ยใจจริง หักดามพรา ดว ยเขา ทําอะไรโดยพลการ รําไมดีโทษปโ ทษกลอง ทาํ ไมดีแตโ ทษผูอื่น นายพึ่งบาว เจา พึง่ ขา ทุกคนตองพึ่งพาอาศัยกัน ชาดไมดี ทาสีไมแดง สนั ดานคนไมด ี แกอ ยางไรกไ็ มดี ไมงามกระรอกเจาะ หญงิ สวยทม่ี ีมลทนิ มือไมพายเอาเทาราน้ํา ไมช ว ยแลว ยงั กดี ขวาง ฟน ฝอยหาตะเขบ็ ฟนเรือ่ งเกา มาเลา อกี หุงขาวประชดหมา ปงปลาประชดแมว แกลงทาํ แดกดันโดยอกี ฝายหนง่ึ ไมเ ดอื ดรอ น ตวั อยา งการนาํ คาํ พังเพยไปใชในความหมายเปรยี บเทียบ เมื่อกอ นนีด้ ูไมคอยสวย เดย๋ี วนแ้ี ตง ตวั สวยมากนแ่ี หละ ไกงามเพราะขน คนงานเพราะแตง เจามันฐานะต่ําตอยจะไปรักลูกสาวคนรวยไดยังไง ตักน้าํ ใสกะโหลกชะโงกดูเงา ตนเองเสีย บาง เราอยาไปทําอะไรแขงกับเขาเลย เขากับเราไมเหมือนกัน อยา เหน็ ชางข้ีขี้ตามชา ง แหม...ฉนั วาฉันหนจี ากเพอื่ นเกา ทเ่ี ลวแลว มาเจอเพ่อื นใหมก พ็ อๆ กัน มันเขาตํารา หนเี สอื ปะจระเข เขาชอบถวงความเจริญของหมูคณะอยูเรื่อย แถมยังขัดขวางคนอืน่ อีก นีแ่ หละ คนมือไมพาย เอาเทารานาํ้ 3. อุปมาอุปไมย หมายถึง ถอยคําทีเ่ ปนสํานวนพวกหนึง่ กลาวทํานองเปรียบเทียบใหเห็น จริงเขาใจแจมแจงชัดเจน และสละสลวยนาฟงมากขึน้ การพูดหรือการเขียนนิยมหาคําอุปมาอุปไมย มาเติมใหไดความชัดเจนเกิดภาพพจน เขาใจงาย เชน คนดุ หากตองการใหความหมายชัดเจน นาฟง และ เกิดภาพพจนชั ดเจนก็ ตองอุปมาอุ ปไ มยว า “ดุ เหมือน เสือ” ขรุขระมาก การสือ่ ความยังไมชัดเจนไมเห็นภาพ ตองอุปมาอุปไมยวา “ขรุขระเหมือนผิวมะกรูด” หรอื “ขรขุ ระเหมอื นผวิ พระจนั ทร” ก็จะทําใหเขาใจความหมายในรูปธรรมชัดเจนมากยิ่งขึ้น

ห น า | 167 ในการเขียนบทรอยแกวหรือแกวกรองก็ตาม เราไมอาจเขียนใหละเอียดลึกซึง้ เพือ่ สือ่ ความ ไดแ จม แจง เทา กบั การพดู บรรยายดว ยตนเองได ก็จําเปนตองใชอุปมาเพือ่ เปรียบเทียบใหผูร ับสารจาก เราไดรับรูค วามจริง ความรูส ึก โดยการใชคําอุปมาเปรียบเทียบ ในการแตงคําประพันธก็นิยมใช อุปมากันมากเพราะคําอุปมาอุปไมยจะชวยตกแตงถอยคําสํานวนการเขียนใหไพเราะนาอาน กินใจ ประทับใจมากขึ้น สังเกตการใชอุปมาอุปไมยเปรียบเทียบในตัวอยางตอไปนี้ ทานจะไปทัพครั้งนี้ อยา เพิง่ ประมาทดูแคลนเลาป ดวยเลาปไดขงเบงมาไวเปน ทีป่ รึกษา อุปมา เหมอื นเสอื อนั คะนองอยใู นปา ใหญ ทานเรงระวังตัวจงดี ตัวอยา งอุปมาที่ควรรูจัก กรอบเหมอื นขา วเกรยี บ กลวั เหมอื นหนกู ลวั แมว แข็งเหมือนเพชร คดเคี้ยวเหมือนเขาวงกต กลมเหมือนมะนาว งายเหมือนปอกกลวยเขาปาก กนิ เหมอื นหมู โงเหมือนควาย แกม แดงเหมอื นตาํ ลงึ สกุ ใจเสาะเหมือนปอกกลวยเขาปาก ขมเหมอื นบอระเพด็ เบาเหมอื นปยุ นุน ขาวเหมือนสําลี พูดไมออกเหมือนน้ําทวมปาก เขยี วเหมอื นพระอนิ ทร งงเปนไกตาแตก รกเหมอื นรงั หนู เงียบเหมือนปาชา ยากเหมือนงมเข็มในมหาสมุทร ใจกวางเหมือนแมน ํา้ ลมื ตวั เหมอื นววั ลืมตนี ใจดําเปน อกี า ชา เหมอื นเตา ซนเหมอื นลงิ ซีดเหมอื นไกต ม เดนิ เหมอื นเปด ดาํ เหมอื นตอตะโก ตาดาํ เหมอื นนลิ ตาโตเทาไขหาน บริสทุ ธิ์เหมอื นหยาดนา้ํ คาง ไวเหมอื นปรอท เรว็ เหมอื นจรวด หนกั เหมอื นเดมิ เรยี บรอยเหมอื นผา พบั ไว เอะอะเหมอื นเจก ตน่ื ไฟ อดเหมอื นกา ผอมเหมอื นเปรต สงู เหมอื นเสาโทรเลข มืดเหมือนลืมตาในกระบอกไม ใสเหมอื นตาตก๊ั แตน หวานเหมอื นนาํ้ ออ ย สวยเหมอื นนางฟา

168 | ห น า อว นเหมอื นตมุ เหนยี วเหมอื นตงั เม เปรย้ี วเหมอื นมะนาว หนา สวยเหมอื นพระจนั ทรว นั เพญ็ หวงเหมอื นหมาหวงกา ง รกั เหมอื นแกว ตาดวงใจ หนา ขาวเหมือนไขปอก ยงุ เหมือนยุงตกี นั

ห น า | 169 เรอ่ื งที่ 7 หลักการแตงคาํ ประพันธ การแตง คาํ ประพันธ คําประพันธมีรูปแบบหลายประเภท เชน กาพย กลอน โคลง ฉันท การศึกษา และฝกหัด แตงกาพย กลอน โคลง เปนการสืบสานวัฒนธรรมการใชภาษาวรรณศิลปของคนไทย การแตง กาพย คําประพันธรอยกรองประเภทกาพย มีหลายแบบเรียกชือ่ ตาง ๆ กันไป ตามลักษณะคํา ประพันธทีแ่ ตกตางกัน เชน กาพยยานี กาพยฉบัง กาพยสุรางคนางค กาพยขับไม เปนตน กาพย นน้ั สนั นษิ ฐานวา เอาแบบมาจากฉันท เพียงตัดคําครุ คาํ ลหอุ อกไป เทานนั้ ในทีน่ ีจ้ ะอธิบายเฉพาะกาพยยานี 11 กาพยฉบัง 16 และกาพยสุรางคนางค 28 เปนกาพยที่ นยิ มแตง กนั โดยทว่ั ไป 1. กาพยยานี 11 แผนผัง ตัวอยา ง สัมผัสคาํ สมั ผัสใจ ยานีมีลาํ นาํ วรรคหลังนี้มหี กคําฯ วรรคหนา หา คาํ ใช

170 | ห น า ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหนึง่ มี 4 วรรค แบงเปนวรรคแรก 5 คํา วรรคหลัง 6 คํา รวม 11 คํา จึงเรียก ยานี 11 2. สัมผสั ก. สัมผัสนอก หรอื สมั ผัสระหวา งวรรค อันเปนสัมผัสบงั คบั มีดังน้ี คําสุดทายของวรรคแรกวรรคที่หนึ่ง วรรคสดับ สัมผัสกับคําทีส่ ามของวรรคหลังวรรค ท่สี อง วรรครบั คําสุดทายของวรรคที่สอง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคทีส่ าม วรรครองดูแผนผัง และตวั อยา ง ถาจะแตงบทตอไปตองมีสัมผัสระหวางบท สมั ผัสระหวา งบท ของกาพยยานี คอื คําสุดทายของวรรคสี่ วรรคสง เปนคาํ สงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสทีค่ ําสุดทาย ของวรรคสอง วรรครบั ดังตวั อยา ง ยานีมลี ํานาํ สัมผัสคาํ สัมผัสใจ วรรคหลงั นม้ี หี กคาํ วรรคหนาหาคําใช หนึ่งบทมีสวี่ รรค พงึ ประจักษเ ปน หลักจํา จงั หวะและลาํ นาํ กาพยย านดี งั นเ้ี ทอญฯ คําสุดทายของบทตน คือคําวา “คํา” สงสัมผัสไปยังบทถัดไป บังคับใหรับสัมผัสทีค่ ํา สุดทายของวรรคสองหรือวรรครับ ในทีน่ ้คี ือคําวา “จํา” ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกาพยยานีจะแบงชวงจังหวะเปนดังนี้ วรรคแรก เปน สองคํากับสามคํา คือ หนง่ึ สอง หนึ่งสองสาม วรรคหลงั เปน สามคํากับสามคํา คือ หนึ่งสองสาม หนึ่งสองสาม ฉะนัน้ สมั ผสั ในจงึ กาํ หนดไดต ามชว งจงั หวะของแตล ะวรรคนน่ั เอง ดังตัวอยาง ยานี – มีลาํ นํา สมั ผสั คาํ – สมั ผัสใจ ขอ สงั เกต

ห น า | 171 กาพยยานีไมเครงสัมผัสในจะมีหรือไมมีก็ได ขอเพียงใชคําทีอ่ านแลวราบรืน่ ตามชวงจังหวะ ของแตละวรรคนั้นๆ เทานัน้ สวนสัมผัสนอกระหวางวรรคทีส่ าม วรรครอง กับวรรคที่สี่ วรรคสง นนั้ จะมีหรือไมม ีกไ็ ดไมบงั คับเชน กัน 2. กาพยฉ บงั 16 แผนผัง ตวั อยาง สามวรรคระวงั กาพยน ม้ี นี ามฉบงั จงั หวะจะโคนโยนคาํ ฯ ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหนึ่งมี 3 วรรค อาจเรยี กวา วรรคสดบั วรรครบั วรรคสง กไ็ ด แบงเปน วรรคแรก วรรคสดบั มี 6 คํา วรรคทส่ี อง วรรครบั มี 4 คํา วรรคท่ี 3 วรรคสง มี 6 คาํ รวมทั้งหมด 16 คาํ จึงเรยี กฉบงั 16 2. สัมผัส ก. สมั ผัสนอก หรอื สัมผสั ระหวา งวรรค อนั เปน สัมผัสบังคบั ดงั น้ี คําสุดทายของวรรคหนึ่ง วรรคสดบั สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคสอง วรรครับ สัมผัส ระหวางบท ของกาพยฉบัง คือ คําสุดทายของวรรคสาม วรรคสง เปน คําสง สัมผสั บังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสที่คํา สุดทายของวรรคหนึ่ง วรรคสดบั ดังตวั อยา ง กาพยมีนามฉบัง สามวรรคระวงั

172 | ห น า จงั หวะจะโคนโยนคาํ สัมผสั จดั บทลาํ นาํ กาํ หนดจดจาํ หกคาํ สี่คาํ ดังน้ี ฯ ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกาพยฉบัง แบงชวงจังหวะเปนวรรคละสองคํา ดงั น้ ี หนง่ึ สอง หนง่ึ สอง หนง่ึ สอง หนง่ึ สอง หนง่ึ สอง หนง่ึ สอง หนง่ึ สอง หน่ึงสอง ฉะนนั้ สมั ผสั ในกาํ หนดไดต ามชว งจงั หวะของแตล ะวรรคนน้ั เอง ดงั ตวั อยา ง กาพยน้ี – มีนาม ฉบัง จงั หวะ – จะ โคน – โยนคํา สามวรรคระวงั ขอสังเกต กาพยฉบังไมเครงสัมผัสใน จะมีหรือไมมีก็ได ขอเพียงใชคําทีอ่ านราบรืน่ ตามชวงจังหวะ ของแตล ะวรรคน้ันๆ เทา นนั้ สว นสัมผสั นอกระหวา งวรรคท่สี อง วรรครับ กับวรรคทีส่ าม วรรคสง น้ัน จะมีหรือไมมีก็ ไดไมบ งั คบั เชนกนั การแตง กลอน กลอน คําประพันธรอยกรองประเภทกลอน มีหลายแบบเรียกชือ่ ตางๆ กันไป ตามลักษณะฉันท ลกั ษณท่แี ตกตางกันนั้นๆ เชน กลอนสี่ กลอนหา กลอนหก กลอนแปด และยังจําแนกออกไปตาม ลลี าทนี่ าํ ไปใชเชน กลอนเพลงยาว กลอนบทละคร กลอนเสภา รวมถึงกลอนบทตางๆ อกี ดว ย ในทน่ี จ้ี ะอธบิ ายเฉพาะกลอนหกและกลอนแปด อันเปนกลอนท่ีนิยมแตง กันโดยท่วั ไป

ห น า | 173 1. กลอนหก แผนผงั ตวั อยาง กลอนหกหกคํารา่ํ รู วางคูวางคําน้ําเสยี ง ไพเราะเรอื่ ยร่าํ จําเรยี ง สําเนยี งสงู ตาํ่ คํากลอนฯ ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหนึ่งมี 4 วรรค วรรคทส่ี องเรยี กวรรครบั วรรคท่หี น่ึงเรียกวรรคสดบั วรรคทส่ี ามเรยี กวรรครอง วรรคท่ีสี่เรยี กวรรคสง แตล ะวรรคมี 6 คาํ จึงเรียกวา กลอนหก 2. เสยี งคาํ กลอนทุกประเภทจะกําหนดเสียงคําทายวรรคเปนสําคัญ กาํ หนดไดด งั น้ี คําทายวรรคสดับ กําหนดใหใ ชไดทกุ เสียง คําทายวรรครับ กําหนดหามใชเสียงสามัญกับตรี คําทายวรรครอง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญกับตรี คําทายวรรคสง กาํ หนดใหใ ชเ ฉพาะเสยี งสามัญกับตรี 3. สมั ผสั ก. สมั ผสั นอก หรอื สัมผสั ระหวา งวรรค อนั เปน สมั ผัสบงั คบั มีดังนี้ คําสุดทายของวรรคที่หนึ่ง วรรคสดบั สัมผัสกบั คําที่สองหรอื ทสี่ ขี่ องวรรคทีส่ องวรรครับ คําสุดทายของวรรคท่ีสอง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคท่ีสาม วรรครอง และคํา ทส่ี องหรอื ทีส่ ข่ี องวรรคทส่ี ี่ วรรคสง สัมผสั ระหวางบท ของกลอนทุกประเภท คือ

174 | ห น า คําสุดทายของวรรคที่สี่ วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสทีค่ ํา สุดทายของวรรคที่สอง วรรครบั ตัวอยา ง กลอนหกหกคํารํ่ารู วางคูวางคําน้ําเสียง ไพเราะเร่ือยร่าํ จาํ เรียง สําเนียงสูงตาํ่ คาํ กลอน เรียงรอ ยถอ ยคําสัมผสั จํารสั จําหลักอักษร ทุกวรรคทุกบททุกตอน คือถอยสุนทรกลอนกานทฯ คําสุดทายของบทตนคือวา กลอน เปนคําสั่งสัมผัส บังคับใหบทถัดไปตองรับสัมผัสทีค่ ํา สุดทายของวรรคดวยคําวา “ ษร” ตามตัวอยางน้ัน ข. สัมผัสใน แตล ะวรรคของกลอนหก แบงชวงจังหวะเปนวรรคสองคํา ดงั น้ี หนง่ึ สอง หนง่ึ สอง หนง่ึ สอง ฉะนน้ั สมั ผสั ในจงึ กาํ หนดไดต ามชว งจงั หวะนน่ั เอง ดังตัวอยาง ขอสังเกต เรยี งรอ ย ถอ ย คํา สมั ผัส กลอนหกไมเครงสัมผัสในวรรคมากนัก อาจยายทส่ี ัมผสั จากคําทีส่ องไปคําที่สี่ได หรือจะไม สัมผัสสระเลย ใชการเลนคําไปตามชวงจังหวะก็ได ดงั ตวั อยา ง เชน ทุกวรรคทุกบททุกตอน 2. กลอนแปด (กลอนสภุ าพ) แผนผัง ตวั อยาง วางเปน หลกั อกั ษรสนุ ทรศรี อนั กลอนแปดแปดคาํ ประจาํ วรรค สัมผสั มนี อกในไพเราะรู ฯ เสียงทายวรรคสูงต่ําจําจงดี ลักษณะคําประพันธ

ห น า | 175 1. บท บทหนึ่งมี 4 วรรค วรรคทห่ี นึ่งเรียกวรรคสดบั วรรคทส่ี องเรยี กวรรครบั วรรคทส่ี ามเรยี กวรรครอง วรรคที่สีเ่ รยี กวรรคสง แตล ะวรรคมแี ปดคาํ จงึ เรยี กวา กลอนแปด 2. เสียงคํา กลอนแปดและกลอนทุกประเภทจะกําหนดเสียงคําทายวรรคเปนสําคัญ โดย กาํ หนดดงั น้ี คําทายวรรคสดับ กาํ หนดใหใ ชไดท กุ เสยี ง คําทายวรรครับ กําหนดหามใชเสียงสามัญและตรี คําทายวรรครอง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญและตรี คําทายวรรคสง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญและตรี 3. สัมผสั ก. สัมผสั นอก หรือสัมผสั ระหวา งวรรค อนั เปน สัมผัสบังคับ มีดงั นี้ คําสุดทายของวรรคทีห่ นึ่ง วรรคสดับ สัมผัสกับคําทีส่ ามหรือทีห่ าของวรรคทีส่ อง วรรครบั คําสุดทายของวรรคท่ีสอง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคท่ีสาม วรรครอง และที่ สามหรือที่หาของวรรคที่สี่ วรรครบั สมั ผัสระหวา งบท ของกลอนแปด คอื คําสุดทายของวรรคที่สี่ วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสทีค่ ํา สุดทายของวรรคที่สอง วรรคสง อนั กลอนแปดแปดคาํ ประจาํ วรรค วางเปนหลักอักษรสุนทรศรี เสียงทายวรรคสูงต่ําจําจงดี สัมผัสมนี อกในไพเราะรู จดั จงั หวะจะโคนใหย ลแยบ ถือเปนแบบอยางกลอนสุนทรภู อานเขียนคลองทองจําตามแบบครู ไดเชิดชูบูชาภาษาไทยฯ คําสุดทายของบทตนในทีน่ ีค้ ือคําวา “รู” เปนคําสงสัมผัส บังคับใหบทถัดไปตองรับ สัมผัสทค่ี ําสุดทายของวรรคท่สี อง วรรครบั ในทนี่ ค้ี ือคาํ วา “ภู” ข. สมั ผสั ใน แตล ะวรรคของกลอนแปด แบง ชว งจงั หวะออกเปน สามชว ง ดงั น้ ี หนึ่งสองสาม หนง่ึ สอง หนึ่งสองสาม ฉะน้ัน สมั ผสั ในจงึ กําหนดไดตามชวงจงั หวะในแตล ะวรรคนน่ั เอง ดังตัวอยาง อนั กลอนแปด – แปด คํา – ประจาํ วรรค วางเปนหลัก – อกั ษร – สุนทรศรี

176 | ห น า เรอ่ื งท่ี 8 การใชภาษาที่เปนทางการและไมเปนทางการ ภาษาทีใ่ ชมีระดับในการใช หนังสือเรียนบางเลม แบงภาษาออกเปน 3 ระดับ โดยเพิ่ม ภาษากึ่งทางการ แตใ นหนงั สือนีแ้ บงเปน 2 ระดบั คอื การใชภาษาที่เปนทางการ และไมเปนทางการ 1. ภาษาท่เี ปนทางการ ภาษาทางการ หมายถึง ภาษาทีใ่ ชอยางเปนทางการ มีลักษณะเปนแบบพิธี ถูกตองตามแบบแผนของภาษาเขียน มีทั้งเสียงเครงขรึม จรงิ จงั อาจเรียกวาภาษาแบบแผนก็ได ภาษา ทางการมักใชในการเขียนหนังสือราชการ การกลาวรายงาน คํากลาวเปดงาน การแสดงสุนทรพจน การเขียนตําราวิชาการ และการบันทึกรายงานการประชุม เปน ตน 2. ภาษาไมเปนทางการ ภาษาไมเปนทางการ หมายถึง ภาษาทีใ่ ชถอยคํางายๆ น้ําเสียงเปนกันเองไมเครงเครียด แสดงความใกลชิดสนิทสนมระหวางผูสงสารและผูรับสารอาจเรียกวาภาษาปากก็ได ภาษาไมเปนทางการ อาจจําแนกเปนภาษากลุมยอยๆ ไดอีกหลายกลุม เชน ภาษาถิน่ ภาษาแสลง ภาษาตลาด ฯลฯ ใชในการสนทนาระหวางสมาชิกในครอบครัว คนสนิทคุนเคย ใชเขียนบันทึกสวนตัว และงานเขียนทีต่ องการแสดงความเปนกันเองกับ ผูอ าน เปน ตน สําหรับการเลือกใชภาษาแบบเปนทางการและไมเปนทางการจะตองพิจารณาใหเหมาะสมกับ องคประกอบตางๆ ดงั น้ี 1. วัตถุประสงค จะตอ งพจิ ารณาวา งานเขยี นน้ันนําไปใชเพ่อื อะไร 2. สถานการณในตางสถานการณ ผูเขยี นจะใชระดับภาษาที่ตางกนั เชน ชาวเพื่อน “เชิญทานอาหารไดแลว” เชิญผูใหญ “ขอเชิญรับประทานอาหารไดแลว ครบั ” ผูเรียนสามารถนําไปใชไดอยางเหมาะสมกับวัตถุประสงคและสถานการณ 

ห น า | 177 กจิ กรรม บทท่ี 5 หลกั การใชภ าษา กจิ กรรมท่ี 1 ใหผูเ รียนแยกคาํ ตอ ไปน้ีออกเปน 3 ประเภท ตามตาราง ผลไม รัฐบาล อคั คีภัย พลเรอื น ศลิ ปกรรม รปู ธรรม วทิ ยาลยั มหาชน พระเนตร พุทธกาล นพเกา คหกรรม สญั ญาณ นโยบาย ภูมศิ าสตร คาํ ประสม คําสมาส คําสนธิ กจิ กรรมที่ 2 ใหผ เู รียนพจิ ารณาประโยคตอ ไปนวี้ าเปนประโยคชนดิ ใด 1. วันนี้อากาศรอนมาก 2. ฉันดใี จท่ีเธอมีความสุข 3. พอ ซ้อื นาฬิกาเรอื นใหมใ หฉัน 4. พช่ี อบสเี ขียวแตนอ งสาวชอบสีฟา 5. รายการราตรีสโมสรใหความบันเทิงแกผูชม กจิ กรรมที่ 3 ใหผูเ รยี นฝก เขยี นอักษรยอประเภทตาง ๆ นอกเหนือจากตัวอยางทยี่ กมา กิจกรรมที่ 4 ใหผูเรียนศึกษาและรวบรวมคําสุภาพ และคําราชาศัพทที่ใชและพบเห็นใน ชวี ิตประจําวนั กิจกรรมที่ 5 ใหผเู รียนจับคูสํานวนใหตรงกับความหมาย 1 เกย่ี วโยงกนั เปน ทอดๆ ก. ผักชีโรยหนา 2 หมดหนทางทจ่ี ะหนไี ด ข. จับปลาสองมือ 3 ทาํ ดีทส่ี ดุ เปน ครงั้ สุดทาย ค. ขมน้ิ กับปูน 4 รนหาเรอ่ื งเดอื ดรอ น ง. แกวง เทาหาเส้ยี น

178 | ห น า 5 ทาํ ดแี ตเพยี งผวิ เผิน ฉ. จนตรอก 6 ไมด าํ เนนิ การตอไป ช. หญาปากคอก 7 นิ่งเฉยไมเ ดอื ดรอ น ซ. ทิ้งทวน 8 ทําอยางรวกๆ ใหพ อเสรจ็ ฌ. แขวนนวม 9 รอู ะไรแลว พดู ไมไ ด ญ. มวยลม 10 อยากไดสองอยางพรอมๆ กัน ฎ. ลอยแพ 11 ถกู ไลอ อก ปลดออก ฏ. หอกขางแคร 12 เรื่องงา ยๆ ท่คี ดิ ไมถ งึ ฐ. พระอฐิ พระปนู ฑ. สกุ เอาเผากนิ ฒ. งกู นิ หาง ณ. น้ําทวมปาก กจิ กรรมท่ี 6 ใหผ เู รยี นเขยี นคําพังเพยใหต รงกับความหมายทีก่ าํ หนดให 1. ชอบโทษผอู ืน่ โดยไมด ตู วั เอง 2. ไมชวยแลว ยังกดี ขวางผูอ น่ื 3. การลงทุนไมคมุ คากับผลทไี่ ดรบั 4. ชอบรอื้ ฟนเรอื่ งเกา ๆ 5. เปนคนชอบสรุ ุยสรุ า ย กิจกรรมท่ี 7 ตอบคําถามตอไปนสี้ นั้ ๆ แตไ ดใ จความ 1. การแตง คําประพนั ธตามหลักฉนั ทลกั ษณมีก่ีประเภท อะไรบาง 2. บทประพันธตอ ไปนี้เปน คาํ ประพนั ธประเภทใด 2.1 ถงึ กลางวันสรุ ยิ นั แจมประจักษ ไมเห็นหนานงลักษณยิ่งมดื ใหญ ถงึ ราตรีมจี นั ทรอันอําไพ ไมเห็นโฉมประโลมใจใหมืดมน ววิ าหพ ระสมทุ ร 2.2 ขึ้นกกตกทุกขยาก แสนลําบากจากเวียงชัย ผักเผือกเลือกเผาไฟ กินผลไมไ ดเ ปนแรง พระสุริยงเย็นยอแสง รอนรอนออ นอสั ดง

ห น า | 179 ชวงด่งั นํา้ กรงิ่ แดง แฝงเมฆเขาเงาเมธุธร กิจกรรมที่ 8 ผูเรียนเขียนประโยคภาษาทางการ และไมเปนทางการอยางละ 3 ประโยค ภาษาทางการ 1................................................................................... 2.................................................................................. 3................................................................................... ภาษาไมเปนทางการ 1................................................................................... 2.................................................................................. 3...................................................................................

180 | ห น า บทท่ี 6 วรรณคดี และวรรณกรรม สาระสาํ คัญ การเรียนภาษาไทย ตองเรียนรูใ นฐานะเปนวัฒนธรรมทางภาษาใหเกิดความชืน่ ชม ซาบซึ้ง และภูมิใจในภาษาไทย โดยเฉพาะคุณคาของวรรณคดี และภูมิปญญาทางภาษาของบรรพบุรุษทีไ่ ด สรางสรรคไวอันเปนสวนเสริมความงดงามในชีวิต นอกจากนั้น วรรณคดีและวรรณกรรมตลอดจน บทรองเลนของเด็ก เพลงกลอมเด็ก ปริศนาคําทาย เพลงพืน้ บาน วรรณกรรมพืน้ บานเปนสวนหนึง่ ของวฒั นธรรมซงึ่ มีคุณคา การเรียนภาษาไทยจึงตองเรียนวรรณคดี วรรณกรรม ภูมิปญญาทางภาษา ท่ถี ายทอดความรสู กึ นกึ คดิ ท้งั รอยแกวและรอยกรองประเภทตางๆ เพือ่ ใหเกิดความซาบซึง้ และความ ภมู ใิ จในสิ่งท่ีบรรพบรุ ุษไดส่งั สมและสืบทอดมาจนถงึ ปจ จุบัน ผลการเรยี นรูท่ีคาดหวัง ผูเรยี นสามารถ 1. อธิบายความแตกตางและคุณคาของวรรณคดี วรรณกรรมปจจุบันและวรรณกรรม ทองถ่นิ 2. ใชหลักการพินิจวรรณคดีและวรรณกรรม หลักการพิจารณาวรรณคดีและวรรณกรรมให เห็นคณุ คาและนําไปใชในชวี ิตประจําวัน 3. รอ งเลน หรือถา ยทอดเพลงพน้ื บานและบทกลอ มเด็กในทองถิ่น ขอบขายเนือ้ หา เรื่องที่ 1 หลกั การพจิ ารณาวรรณคดแี ละหลกั การพนิ จิ วรรณกรรม เรือ่ งที่ 2 หลักการพนิ ิจวรรณคดีดา นวรรณศลิ ปด านสังคม เรอื่ งที่ 3 เพลงพืน้ บา น เพลงกลอ มเดก็

ห น า | 181 เรอื่ งท่ี 1 หลกั การพิจารณาวรรณคดีและหลักการพินิจวรรณกรรม กอนทีจ่ ะศึกษาถึงเรือ่ งการพิจารณาวรรณคดีและการพินิจวรรณกรรม ตองทําความเขาใจกับ ความหมายของคําวา วรรณคดี และ วรรณกรรม เพือ่ ใหนักศึกษาสามารถเขาใจในความหมายของ คําทัง้ สองนี้ ไดอยางชัดเจนโดย ม.ล.บุญเหลือ เทพยสุวรรณ (2514: 58-133) ไดกลาวถึง ความสัมพันธและความแตกตางระหวางวรรณคดีและวรรณกรรมไวด งั น้ี วรรณคดี ใชในความหมายวา วรรณกรรมหรือหนังสือทีไ่ ดรับการยกยองวาแตงดี มีวรรณกรรมศิลป กลาวคือมีลักษณะเดนในการใชถอยคําภาษาและเดนในการประพันธ ใหคุณคาทางอารมณและ ความรูสึกแกผูอานสามารถใชเปนแบบฉบับอางอิงได หนงั สือท่เี ปนวรรณคดีสามารถบงบอกลกั ษณะไดดงั นี้ 1. มเี นอ้ื หาดี มีประโยชนแ ละเปน สภุ าษิต 2. มีศิลปะการแตงทีย่ อดเยี่ยมทั้งดานศิลปะการใชคํา การใชโวหารและถูกตองตามหลัก ไวยากรณ 3. เปนหนังสือที่ไดรับความนิยมและสืบทอดกันมายาวนานกวา 100 ป วรรณกรรม ใชในความหมายวา งานหนังสือ งานนิพนธทีท่ ําขึ้นทุกชนิด ไมวาแสดงออกมาโดยวิธี หรือในรูปอยางใด เชน หนังสือ จุลสาร สิง่ เขียน สิง่ พิมพ ปาฐกถา เทศนา คําปราศรัย สุนทร พจน ส่งิ บนั ทึก เสยี ง ภาพ วรรณกรรมแบง ออกเปน 2 ประเภท 1. สารคดี หมายถึง หนังสือทีแ่ ตงขึน้ เพือ่ ใหความรู ความคิด ประสบการณแกผูอ านซึง่ อาจใชร ูปแบบรอยแกวหรือรอ ยกรองกไ็ ด 2. บันเทิงคดี คือ วรรณกรรมทแี่ ตงขึ้นเพ่ือมุงใหค วามเพลิดเพลิน สนุกสนาน บันเทิงแก ผูอ า นจึงมักเปน เรอ่ื งท่มี ีเหตุการณแ ละตวั ละคร การพินิจหรือการพิจารณาคุณคาของวรรณคดีหรือวรรณกรรม ไมว าจะเปนรอยแกวหรือรอย กรองมีหลักการพิจารณากวางๆ คลายกันคือ เราอาจจะตัง้ คําถามงายๆ วางานประพันธชิน้ นัน้ หรือ เรื่องนัน้ ใหอะไรแกคนอานบาง ความหมาย การพินิจ คือการพิจารณาตรวจตรา พรอมทั้งวิเคราะหแยกแยะและประเมินคาได ท้ังน้ี นอกจากจะไดป ระโยชนต อ ตนเองแลว ยังมีจุดประสงคเพื่อนําไปแสดงความคิดเห็นและขอเท็จจริงให

182 | ห น า ผูอ ืน่ ไดทราบดวย เชน การพินิจวรรณคดีและวรรณกรรมเพื่อเปนการแนะนําใหบุคคลทั่วไปที่เปน ผูอ านไดรูจักและไดทราบรายละเอียดที่เปนประโยชนในดานตางๆ เชน ใครเปนผูแตง เปนเร่ือง เกี่ยวกับอะไร มีประโยชนตอใครบาง ทางใดบาง ผูพ ินิจมีความเห็นวาอยางไรคุณคาในแตละดาน สามารถนําไปประยุกตใหเกิดประโยชนอยางไรในชีวิตประจําวัน แนวทางในการพินิจวรรณคดีและวรรณกรรม การพนิ จิ วรรณคดแี ละวรรณกรรมมแี นวใหป ฏิบัติอยางกวางๆ เพือ่ ใหครอบคลุมงานเขียนทุก ชนิดซึง่ ผูพินิจจะตองดูวาจะพินิจหนังสือชนิดใด มีลักษณะเฉพาะอยางไรซึ่งจะมีแนวในการพินิจที่ จะตองประยกุ ตหรือปรับใชใหเหมาะสมกับงานเขียนนั้นๆ หลกั เกณฑกวางๆในการพินิจวรรณคดแี ละวรรณกรรม มดี งั น้ี 1. ความเปนมาหรือประวัติของหนงั สือและผูแตง เพ่ือชวยใหวิเคราะหในสว นอ่นื ๆ ไดด ขี ึ้น 2. ลกั ษณะคําประพันธ 3. เร่ืองยอ 4. เนื้อเรื่อง ใหวิเคราะหเรือ่ งตามหัวขอตามลําดับ โดยบางหัวขออาจจะมีหรือไมมีก็ไดตาม ความจําเปน เชน โครงเรอ่ื ง ตัวละคร ฉาก วิธีการแตง ลักษณะการเดินเรื่อง การใชถอยคําสํานวน ในเรอ่ื ง การแตง วธิ คี ิดที่สรางสรรค ทัศนะหรือมุมมองของผูเขียน เปนตน 5. แนวคดิ จดุ มุงหมาย เจตนาของผูเขียนทฝ่ี ากไวใ นเร่ืองซง่ึ จะตองวเิ คราะหอ อกมา 6. คุณคาของวรรณคดีและวรรณกรรม ซึง่ โดยปกติแลวจะแบงออกเปน 4 ดานใหญๆ และ กวางๆ เพือ่ ความครอบคลุมในทุกประเด็น ซึง่ ผูพินิจจะตองไปแยกแยะหัวขอยอยใหสอดคลองกับ ลักษณะหนงั สอื ทีจ่ ะพินจิ น้ันๆ ตามความเหมาะสมตอไป การอานวรรณคดีมรดกตองอานอยางพินิจจึงจะเห็นคุณคาของหนังสือ การอานอยางพินิจ หมายความวาอยางไร การพินิจวรรณคดี คือการอานวรรณคดีอยางใชความคิด ไตรตรอง กลั่นกรอง แยกแยะหา เหตผุ ลหาสว นดี สวนบกพรองของหนังสือ เพื่อจะไดประเมินคาของหนังสือนัน้ ๆ อยางถูกตองและมี เหตุผล การอานหนังสืออยางพินิจพิเคราะหมีประโยชนตอชีวิตมาก เพราะผูพินิจวรรณคดี จะรูจ ัก เลือกรับประโยชนจากหนังสือและนําประโยชนไปใชใ นชีวิตของตนไดและความสามารถในการ ประเมนิ คา ของผพู ินิจวรรณคดีจะชว ยใหผพู ินิจเปน ผูมเี หตผุ ล มีความยุติธรรมมีวิจารณญาณ การพินิจ วรรณคดีผูพ ินิจไมควรเอาความรูส ึกหรือประสบการณสวนตนมาเปนหลักสําคัญในการตัดสิน วรรณคดี เพราะแตล ะคนยอมมีความรูสึกและประสบการณตางกัน หลักการพินิจวรรณคดี

ห น า | 183 การพินิจวรรณคดี เปนการแนะนําหนังสือในลักษณะของการวิเคราะหวิจารณหนังสืออยาง งายๆ โดยบอกเรื่องยอๆ แนะนําขอดีขอ บกพรองของวรรณคดี บอกช่ือผูแตง ประเภทของหนังสือ ลักษณะการแตง เนื้อเรื่องโดยยอๆ คุณสมบัติของหนังสือ ดวยการวิจารณเกีย่ วกับเนือ้ หา แนวคิด ภาษา คุณคา และขอคิดตางๆ ประกอบทัศนะของผูพ ินิจ ซึง่ เปนลักษณะของการชักชวนใหผูอ าน สนใจหนังสือเลมน้ัน การพินิจวรรณคดีเปนการศึกษาและวิเคราะหลักษณะของวรรณคดีเพือ่ นํามา แนะนาํ ใหเ กดิ ความเขา ใจซาบซึ้งอยางแจมแจง การพนิ ิจวรรณคดีมีหลักการพินจิ กวา งๆ 3 ดา นคอื 1. โครงสรางของวรรณคดี 2.ความงดงามทางวรรณคดี 3. คุณคาของวรรณคดี ดานท่ี 1 โครงสรา งของวรรณคดี การที่เราจะพินิจวรรณคดีเรือ่ งใด เราจะตองพิจารณาวา เรือ่ งนัน้ แตงดวยคําประพันธชนิดใด โครงเรื่องเนือ้ เรือ่ งเปนอยางไร มีแนวคิดหรือสาระสําคัญอยางไร ตัวละครมีรูปราง ลักษณะนิสัย อยางไร ฉากมีความหมายเหมาะสมกับเรื่องหรือไม และมีวธิ ดี ําเนินเรอ่ื งอยา งไร ดา นท่ี 2 ความงดงามทางวรรณคดี วรรณคดีเปนงานที่สรางขึ้นอยางมีศิลปะ โดยเฉพาะการใชถอยคําเพือ่ ใหเกิดความไพเราะใน อรรถรส ซึง่ เราจะพิจารณาไดจากการใชคํา มีทัง้ การเลนคํา เลนอักษร พิจารณาไดจากการใชสํานวน โวหาร กวีโวหาร ซึ่งจะดูจากการสรางจันตภาพ ภาพพจน และพิจารณาจากการสรางอารมณใน วรรณคดีสิ่งเหลานี้เปนความงดงามทางวรรณคดีทั้งนั้น โวหารภาพพจน การใชโวหารภาพพจน คือ การใชถอยคําใหเกิดภาพโดยวิธีการเปรียบเทียบอยางมีศิลปะ ภาพพจนมีหลายลักษณะ เชน อุปมา อุปลักษณ อธิพจน บุคลาธิษฐาน สัทพจน หรือการใช สัญลกั ษณเปนตน อุปมา คือการเปรียบเทียบเพือ่ ทําใหเห็นภาพหรือเกิดความรูสึกชัดเจน จึงตองนําสิง่ อืน่ ที่มี ลักษณะคลายคลึงกันมาชวยอธิบาย หรือเชือ่ มโยงความคิดโดยมีคํามาเชือ่ ม ไดแก เหมือน เสมือน ดจุ เลห  เฉก ดงั กล เพยี ง ราว ปนู ฯลฯ อุปลักษณ เปนการเปรียบเทียบที่ลึกซึง้ กวาอุปมา เพราะเปนการเปรียบสิ่งหนึง่ เปนสิ่งหนึง่ มากจนเหมือนกบั เปนสง่ิ เดยี วกนั โดยใชคําวา “ เปน กับ คือ ” มาเชื่อมโยง

184 | ห น า ตัวอยา ง “แมเ ปนโสมสองหลา” “สจุ ริตคอื เกราะบังศาสตรพอ ง” โวหารอธพิ จน เปน โวหารที่กวีกลาวเกนิ จรงิ เพื่อตองการที่จะเนนใหความสําคัญและอารมณ ความรูสกึ ท่รี นุ แรง เชน ถึงตองงาวหลาวแหลนสักแสนเลม ใหต ดิ เตม็ ตวั ฉดุ พอหลดุ ถอน แตต อ งตาพาใจอาลยั วอน สุดจะถอนทิ้งขวางเสียกลางคัน (นิราศวดั เจาฟา สุนทรภู) บุคลาธิษฐาน เปนโวหารทีน่ ําสิ่งไมมีชีวิต หรือสิง่ ทีเ่ ปนนามธรรม มากลาวเหมือนเปน บคุ คลท่มี ีชวี ิตเชน เพชรน้ําคางหลนบนพรมหญา เยน็ หยาดฟา พาฝน หลงวนั ใหม เคลา เคลยี หยอกดอกหญา อยา งอาลยั เมอ่ื แฉกดาวใบไผไ หวตะวนั โวหารสทั พจน หมายถึง โวหารที่เลียนเสียงธรรมชาติ เชน ทง้ั กบเขียดเกรียดกรดี จงั หรดี เร่ือย พระพายเฉอ่ื ยฉวิ ฉวิ วะหววิ หวาม การสรา งอารมณ ความงามดานอารมณ เมื่อเราอานวรรณคดี จะเห็นวาเรามีความรูส ึกหรืออารมณรวมไปกับ เรื่องตอนนั้นๆ ดวย เชน สงสาร โกรธ ชิงชัง นันแสดงวากวีไดสรางอารมณใหเรามีความรูส ึกคลอย ตาม ซึง่ เปนความงามอยางหนึ่งในวรรณคดี กวีจะสอดแทรกความคิดออกมาในรูปของความรัก ความภาคภูมิใจ ความเศราสลดใจ และมีการเลือกสรรคําประพันธใหเหมาะสมกับเนือ้ เรือ่ ง การทีก่ วี ใชถอยคําใหเกิดความงามเกิดอารมณทําใหเ ราไดร บั รสวรรณคดีตา งๆ รสวรรณคดี รสวรรณคดีของไทยเปนลีลาของบทประพันธอยางหนึ่ง คือ การใชภาษาไทยใหเหมาะสมแก เนอ้ื ความของเรอ่ื ง กลาวคือแตงบทประพันธตามรสบทประพันธไทยหรือรสวรรณคดีไทยซึ่งมี 4 รส 1. เสาวรจนี เปนบทพรรณนาความงามของสถานที่ ธรรมชาติ ชมนาง เชน “ตาเหมือนตามฤคมาศพิศคิ้วพระลอราช ประดุจแกวเกาทัณฑ กง นา พิศกรรณงามเพริศแพรวกลกลิ่นบงกชแกว อีกแกมปรางทอง เปรียบนา” 2. นารีปราโมทย เปนบทเกี้ยวพาราสี แสดงความรักใคร เชน

ห น า | 185 “เจางามปลอดยอดรักของพลายแกว ไดม าแลว แมอ ยา ขบั ใหก ลบั หนี พ่ีสตู ายไมเสียดายแกช วี ี แกวพ่อี ยา ไดพรา่ํ รําพนั ความ พ่ผี ดิ พก่ี ม็ าลุแกโ ทษ จงคลายโกรธแมอยาถือวาหยาบหยาม พี่ชมโฉมโลมลูบดวยใจงาม ทรามสวาทดิ้นไปไมไยด”ี 3. พิโรธวาทัง เปนบทโกรธ บทตัดพอตอวา เหน็บแนม เสียดสี หรือแสดง ความเคียดแคน เชน ผันพระกายกระทืบพระบาทและอึง พระศพั ทส ีหนาทพึงสยองภัย เอออุเหมนะมึงชิชางกระไร ทุทาสสถุลฉะนี้ไฉนก็มาเปน 4. สัลลาปง คพิสยั เปนบทแสดงความโศกเศรา คร่ําครวญ อาลยั อาวรณ เชน เคยหมอบใกลไ ดกลิน่ สคุ นธต ลบ ละอองอบรสรื่นช่นื นาสา สนิ้ แผนดินสนิ้ รสสุคนธา วาสนาเรากส็ น้ิ เหมอื นกลน่ิ สคุ นธ (สนุ ทรภู) หลกั การและแนวทางการพจิ ารณาวรรณคดี การพจิ ารณาวรรณคดี คอื การแสดงขอ คดิ เหน็ เกย่ี วกบั วรรณคดีเลมใดเลมหน่ึงอยางส้ันๆ โดย มีเจตนาจะแนะนําวรรณคดีนั้นใหผูอานรูจ ักวามีเนือ้ เรื่องอยางไร มีประโยชนมีคุณคาอยางไร ผู พิจารณามีความคิดเห็นอยางไรตอวรรณคดีเรือ่ งนัน้ ๆ ชอบหรือไมชอบ เพราะเหตุใด มีลักษณะการ วจิ ารณว รรณกรรม หลกั การพจิ ารณาวรรณคดี 1. แยกองคป ระกอบของหนงั สือหรอื วรรณคดีทีจ่ ะวจิ ารณใหไ ด 2. ทําความเขาใจองคประกอบที่แยกออกมาใหแจมแจงชัดเจน 3. พจิ ารณาหรือวเิ คราะหห นังสอื หรือวรรณคดตี ามหวั ขอ ตอไปน้ี 3.1 ประวัติความเปน มาและประวัติผแู ตง 3.2 ลักษณะการประพันธ 3.3 เรอ่ื งยอ 3.4 การวเิ คราะหเร่อื ง 3.5 แนวคดิ และจดุ มงุ หมายในการแตง 3.6 คุณคาดานตางๆ

186 | ห น า การพนิ จิ คณุ คาวรรณคดแี ละวรรณกรรมมี 4 ประเดน็ ดงั น้ี 1. คุณคาดานวรรณศิลป คือความไพเราะของบทประพันธซึง่ อาจจะเกิดจากรสของคําที่ผู แตงเลือกใชและรสความไพเราะที่ใหความหมายกระทบใจผอู า น 2. คุณคาดานเนือ้ หา คือการใหความรูส ึกในดานตางๆ ใหคุณคาทางปญญาและความคิดแก ผอู า น 3. คุณคาดานสังคม วรรณคดีและวรรณกรรมสะทอนใหเห็นภาพของสังคมในอดีตและ วรรณกรรมที่ดีสามารถจรรโลงสังคมไดอีกดวย 4. การนําไปประยุกตใชในชีวิตประจําวัน เพ่ือใหผ ูอ านไดประจักษในคุณคาของชีวิตได ความคิดและประสบการณจากเรือ่ งที่อาน และนําไปใชในการดําเนินชีวิต นําไปเปนแนวปฏิบัติหรือ แกปญหารอบๆ ตวั

ห น า | 187 เรอ่ื งท่ี 2 หลกั การพนิ จิ วรรณคดดี า นวรรณศลิ ปแ ละดา นสงั คม ความหมายของวรรณคดมี รดก วรรณคดีมรดก หมายถึง วรรณคดีทีบ่ รรพบุรุษสรางไวและเปนทีน่ ิยมตกทอด เรื่อยมาจนถึงปจจุบัน วรรณคดีมรดกของไทยนัน้ มักจะแสดงภาพชีวิตของสังคมในสมัยทีเ่ กิด วรรณคดี ขณะเดียวกันก็จะแทรกแนวคิด ปรัชญาชีวิตดวยวิธีอันแยบยลจนทําใหผูอานเกิดอารมณ สะเทอื นใจ มคี วามรูสึกรว มไปกับกวดี ว ย คุณคาของวรรณคดีมรดก วรรณคดีมรดกนัน้ มีคุณคามาก ทัง้ ทางดานประวัติศาสตร สังคม อารมณ คติสอนใจและ คุณคาทางวรรณศิลปหรือจะพูดวา วรรณคดีมรดกเปนทรัพยสินทางปญญาทีต่ กทอดเปนสมบัติทาง วัฒนธรรมของชาติซึง่ บรรพบุรุษไดอุตสาหะสรางสรรคขึน้ ดวยอัจฉริยภาพ เพราะการอานวรรณคดี มรดกทําใหทราบเหตุการณตางๆ ทีป่ ระทับใจบรรพบุรุษ สังคม สภาพชีวิตความเปนอยูข องคนไทย ในชุมชนนั้นๆ วามีลักษณะอยางไรเหมือนหรือแตกตางจากสังคมปจจุบันอยางไร มีกลวิธีในการใช ถอยคําโวหารอยา งไรจึงทําใหเ รารวมรบั รอู ารมณนั้นๆ ของกวี นอกจากนี้วรรณคดีมรดกมีคุณคาเปนเครือ่ งเชิดชูความเปนอัจฉริยะของชาติ ชวยสะทอนถึง บุคลิกลักษณะประจําชาติ และชวยทําใหคนในชาติรูเ รื่องราวในอดีตและคุณคาที่สําคัญก็คือคุณคา ทางดานอารมณและดานความงาม ความไพเราะ เพราะเกิดการอานวรรณคดีมรดกจะทําใหเราไดรับ ความเพลดิ เพลนิ ในเนอ้ื หาและรสศลิ ปะแหงความงาม ความไพเราะดานอักษรศิลปไปพรอมกัน ชวย สง เสรมิ จติ ใจผอู านใหรักสวยรกั งาม เขาใจหลักความจรงิ ในโลกมนุษยย ง่ิ ขึน้ วรรณคดีมคี ณุ คา แกผ อู านหลายประการ คอื 1. ทําใหผูอ านเกิดอารมณคลอยตามกวี เชน สนุก เพลิดเพลิน ดีใจ เศราใจ ขบขัน เปน ตน 2. ทําใหผูอ านเกิดสติปญญา เราจะไดขอคิด คติ หลักการดําเนินชีวิตในวรรณคดีชวย ยกระดบั จติ ใจใหสูงข้นึ การอานวรรณคดีทําใหเกิดความเฉลียวฉลาดและเกิดปญญา 3. ทําใหไดรับความรูในดานตางๆ เชน ประวตั ศิ าสตร ตํานาน ภูมิศาสตร ภาษา ประเพณี ความเช่ือในสมัยที่แตง วรรณคดีน้นั ๆ 4. ทําใหเขาใจสภาพสังคมวัฒนธรรมของบรรพบุรุษ ทีก่ วีไดนํามาเขียนสอดแทรกไวทําให เราเขาใจและสามารถเปรียบเทียบสังคมในวรรณคดีกับปจจุบันได ลักษณะเดน ของวรรณคดไี ทย จาํ แนกเปน ขอ ๆ ดงั น้ี

188 | ห น า 1. นิยมแตง หนงั สือหรือการแตง วรรณคดดี วยคาํ ประพันธรอ ยกรองมากกวารอยแกว เปนบท กลอนลักษณะภาษากาพยกลอนทีม่ ีสัมผัสคลองจองสอดคลองกับลักษณะนิสัยของคนไทย แมภาษา พูดกม็ ีลลี าเปนรอ ยกรองแบบงายๆ เชน หมอขาวหมอแกง ขาวยากหมากแพง ขนมนมเนย ในน้าํ มี ปลาในนามีขาว ชักนาํ้ เขาลกึ ชักศึกเขาบาน เปนตน 2. เนนความประณีตของคําและสํานวนโวหาร ภาษาที่ใชวรรณคดีไมเหมือนภาษาพูดทั่วไป คือ เปนภาษาที่มีการเลือกใชถอยคําตกแตงถอยคําใหหรูหรา มีการสรางคําทีม่ ีความหมายอยาง เดียวกนั ทเี่ รียกวา คาํ ไวพจน โดยใชรูปศัพทตางๆ กนั เพ่ือมใิ หเกดิ ความเบอ่ื หนา ยจําเจ เชน ใชคาํ วา ปกษา ปกษี สกุณา สกณุ ี ทวชิ แทนคาํ วา “นก” ใชคาํ วา กญุ ชร คช ไอยรา หตั ถี กรี แทนคาํ วา “ชาง” นอกจากนั้นยังมีการใชภ าษาสญั ลักษณ เชน ใชคํา ดวงจันทร บุปผา มาลี เยาวมาลย แทน คําวา “ผูห ญงิ ” 3. เนนการแสดงความรูส ึกสะเทือนอารมณจากการรําพันความรูส ึก ตัวละครในเรื่องจะ ราํ พันความรสู กึ ตา งๆ เชน รกั เศรา โกรธ ฯลฯ เปนคํากลอนยาวหลายคํากลอน ตัวอยางอิเหนาคร่ําครวญถึงนางบุษบาที่ถูกลมหอบไป ดงั น้ี เมอ่ื นัน้ พระสรุ ยิ วงศอสัญแดหวา ฟนองคแลวทรงโศกา โอแ กว แววตาของเรยี มเอย ปา นฉะนี้จะอยแู หงใด ทําไฉนจงึ จะรนู ะอกเอย ฤาเทวาพานองไปชมเชย ใครเลยจะบอกเหตุรายดี สองกรพระคอ นอรุ าราํ่ ชะรอยเวรกรรมของพ่ี ไดสมนองแตสองราตรี ฤามิ่งมารศรีมาจากไป พระยิง่ เศราสรอยละหอ ยหา จะทรงเสวยโภชนาก็หาไม แตครวญคร่ํากําสรดระทดใจ สะอ้นื ไหโ ศกาจาบัลย (อิเหนา สาํ นวนรชั กาลท่ี 2) 4. มีขนบการแตง คือ มีวิธีแตงทีน่ ิยมปฏิบัติแนวเดียวกันมาแตโบราณไดแก ขึน้ ตนเรื่อง ดวยการกลาวคําไหวครู คือ ไหวเทวดา ไหวพระรัตนตรัย ไหวครูบาอาจารย สรรเสริญพระเกียรติ คุณของพระมหากษัตริย หรือกลาวชมบานชมเมือง 5. วรรณคดีไทยมีเนือ้ หาเกีย่ วกับชนชัน้ สูงมากกวาคนสามัญ ตัวละครเอกมักเปนกษัตริย และชนชน้ั สงู 6. แนวคิดสําคัญที่พบในวรรณคดีไทยโดยทั่วไปเปนแนวคิดแบบพุทธปรัชญางายๆ เชน แนวคิดเรือ่ งทําดีไดดี ทําชัว่ ไดชัว่ ความไมเทีย่ งตรงของสรรพสิ่ง อนิจจัง ความกตัญู ความ จงรกั ภักดี ความรักและการพลัดพราก เปน ตน

ห น า | 189 7. เนื้อเรื่องที่รับมาจากวรรณกรรมตางชาติจะไดรับการดัดแปลงใหเขากับวัฒนธรรมไทย 8. ในวรรณคดีไทยมีลักษณะเปน วรรณคดีสาํ หรับอา น เนอ่ื งจากมีการพรรณนาความยืดยาว ใหรายละเอียดตางๆ เพือ่ ใหผูอ านไดภาพชัดเจน เนนความไพเราะของคําดังนัน้ เมือ่ จะนําไปใชเปน บทแสดงจะตองปรบั เปลย่ี นเสียใหมเ พ่ือใหก ระชับข้นึ 9. ในวรรณคดีไทยมีบทอัศจรรยแทรกอยูด วย เรือ่ งของความรักและเพศสัมพันธเปน ธรรมชาติอยางหนึง่ ของมนุษย กวีไทยไมนิยมกลาวตรงไปตรงมา แตจะกลาวถึงโดยใชกลวิธีการ เปรียบเทยี บหรอื ใชสญั ลกั ษณแ ทน เพื่อใหเปนงานทางศิลปะมิใชอนาจาร 10. วรรณคดีไทยมักแทรกความเชื่อคานิยมของไทยไวเสมอ ลักษณะตางๆ ดังกลาวมาขางตน นับเปนลักษณะเดนของวรรณคดีไทย ซึง่ นักศึกษาควร เรยี นรแู ละเขา ใจเพอื่ จะอานวรรณคดีไทยไดอ ยา งซาบซ้งึ ตอ ไป การอา นวรรณคดเี พือ่ พิจารณาคุณคา ดานวรรณศิลป วรรณศิลป มีความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 วา ศิลปะใน การแตงหนังสือ ศิลปะทางวรรณกรรม วรรณกรรมที่ถึงขั้นวรรณคดี หนังสือที่ไดรับการยกยองวา แตง ดี จากความหมายนี้ การพิจารณาคุณคาดานวรรณศิลปตองศึกษาตัง้ แตการเลือกชนิดคํา ประพันธใหเหมาะสมกับประเภทงานเขียน ถูกตองตรงความหมาย เหมาะกับบุคคลหรือตัวละครใน เรื่องและรสวรรณคดีการรูจ ักตกแตงถอยคําใหไพเราะสละสลวยอันเปนลักษณะเฉพาะภาษากวี และ ทาํ ใหผอู านเกิดความสะเทอื นอารมณ ภาษากวีเพือ่ สรางความงดงามไพเราะแกบทรอยแกวรอยกรองนั้น มีหลักสําคัญทีเ่ กีย่ วของ กัน 3 ดา น ดงั น้ี 1. การสรรคาํ 2. การเรียบเรียงคํา 3. การใชโวหาร การสรรคํา คือการเลือกใชคําใหสือ่ ความคิด ความเขาใจ ความรูส ึกและอารมณไดอยาง งดงามโดยคํานึงถึงความงามดานเสียง โวหาร และรูปแบบคําประพันธ กรสรรคําทาํ ไดดงั น้ี การเลือกคําใหเหมาะแกเนื้อเรื่องและฐานะของบุคคลในเรื่อง การใชคําใหถูกตองตรงตามความหมาย การเลือกใชคําพอ งเสยี ง คําซาํ้ การเลอื กใชค าํ โดยคํานึงถงึ เสียงสัมผสั

190 | ห น า การเลือกใชคําเลียนเสียงธรรมชาติ การเลือกใชคําไวพจนไดถูกตองตรงตามความหมาย การเรยี บเรยี งคํา คือการจัดวางคําทีเ่ ลือกสรรแลวใหมาเรียบรอยกันอยางตอเนือ่ งตามจังหวะ ตามโครงสรางภาษาหรือตามฉันทลักษณ ซึ่งมหี ลายวธิ ี เชน จดั ลาํ ดับความคิดหรือถอยคําจากสิ่งสําคัญจากนอยไปหามาก จนถงึ สิง่ สาํ คญั สูงสดุ จัดลําดับความคิดหรือถอยคําจากสิง่ สําคัญนอยไปหามาก แตกลับหักมุมความคิดผูอ านเมือ่ ถึงจุด สุด จัดลําดับคําใหเปนคําถามแตไมตองการคําตอบหรือมีคําตอบอยูในตัวคําถามแลว เรยี งถอยคาํ เพือ่ ใหผูอ านแปลความหมายไปในทางตรงขามเพื่อเจตนาเยาะเยย ถากถาง เรียงคําวลี ประโยคที่มีความสําคัญเทาๆ กนั เคียงขนานกันไป การใชโ วหาร คือการใชถอยคําเพือ่ ใหผูอ านเกิดจินตภาพเรียกวา “ภาพพจน” ซึง่ มีหลายวิธีที่ ควรรูจกั ไดแ ก อุปมา คือการเปรียบเทียบสิง่ หนึ่งวาเหมือนกับสิ่งหนึ่งโดยมีคําเปรียบปรากฏอยูด วยคํา เปรยี บเทียบเหลา นี้ไดแก เหมอื น ดจุ เลห  เฉก ดงั กล เพยี ง ราว ปูน อุปลักษณ คือการเนนความหมายวา สิง่ หนึง่ เหมือนกับสิง่ หนึง่ มากจนเหมือนกับเปนสิ่ง เดยี วกนั โดยใชค าํ วา เปน กับ คือ เชน “แมเปนโสมสอ งหลา ” “สุจรติ คอื เกราะบังศาสตรพ อ ง” การพิจารณาวรรณคดดี า นสงั คม สังคม คือ ชนชาติและชุมชนทีอ่ ยูร วมกันภายใตการปกครองในกรอบวัฒนธรรมเดียวกัน วรรณคดีเปนเหมือนกระจกเงาทีส่ ะทอนใหผูอ านสามารถมองเห็นชีวิตความเปนอยู คานิยมและ จริยธรรมของคนในสังคมทีว่ รรณคดีไดสะทอนภาพไวทําใหเขาใจชีวิต เห็นใจความทุกขยากของ เพ่อื นมนษุ ยดวยกนั ชัดเจนขึน้ ดังนัน้ การพิจารณาวรรณคดีดานสังคมจะตองมีเนือ้ หา ภูมิปญญาที่เกีย่ วกับวัฒนธรรมหรือ จรยิ ธรรมของสังคมใหม สี ว นกระตุนจติ ใจของผอู านใหเ ขามามีสวนชวยเหลือในการจรรโลงโลกหรือ พัฒนาสังคมไทยรวมกัน โดยพิจารณาตามหัวขอ ดงั น้ี 1. การแสดงออกถึงภูมิปญญาและวัฒนธรรมของชาติ 2. สะทอนภาพความเปนอยู ความเชื่อ คานิยมในสังคม 3. ไดความรู ความบันเทิง เพลิดเพลนิ อารมณไ ปพรอมกนั 4. เน้อื เรอ่ื งและสาระใหแงคดิ ทัง้ คุณธรรมและจริยธรรมในดานการจรรโลงสังคม ยกระดับ จิตใจเห็นแบบอยางการกระทําของตัวละครทั้งขอดีและขอควรแกไข

ห น า | 191 จากการพิจารณาตามหัวขอขางตนนีแ้ ลว การพิจารณาคุณคาวรรณคดีดานสังคมใหพิจารณา โดยแบง ออกได 2 ลกั ษณะใหญๆ ดงั น้ี ดา นนามธรรมไดแ ก ความดี ความชั่ว คานยิ ม จริยธรรมของคนในสังคม ฯลฯ ดา นรปู ธรรม ไดแก สภาพความเปนอยู วิถีชีวิต การแตงกายและการกอสรางทางวัตถุ ฯลฯ

192 | ห น า กจิ กรรม บทที่ 6 วรรณคดแี ละวรรณกรรม 1. ใหผเู รียนตอบคําถามตอ ไปนี้ 1.1 บอกความหมายของการพินิจได ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ............................................................................. 1.2 บอกหลักเกณฑในการพินิจวรรณคดีได ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ............................................................................. 2. ใหผูเ รียนอา นหนังสือวรรณคดที ี่กาํ หนดใหศ กึ ษาแลวพจิ ารณาวรรณคดีแตละเรื่องในดาน วรรณกรรมศลิ ป และดา นสงั คม แตละเรื่องใหสาระขอคิดในการดําเนนิ ชีวติ อยางไรบาง ไดแ กเ รอื่ ง 1.1 สามกก 1.2 ราชาธิราช 1.3 กลอนเสภาขุนชางขุนแผน 1.4 กลอนบทละครเรื่องรามเกียรติ์ คุณคา ทไ่ี ดรับจากเรือ่ ง.............................................. ดา นวรรณศลิ ป 1. การสรรคาํ ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................... 2. การเลนซา้ํ คาํ ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................... 3. การหลากคํา หรอื คาํ ไวพจน ................................................................................................................................................................. .........................................................................................................

ห น า | 193 ดา นสงั คม 1. วฒั นธรรมและประเพณี ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................... 2. การแสดงสภาพชีวิตความเปนอยูและคานิยมของบรรพบุรุษ ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................... 3. การเขาใจธรรมชาติของมนุษย ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................... 4. เปนหลักฐานทางประวัติศาสตร ................................................................................................................................................................. ......................................................................................................... 5. การสอดแทรกมุมมองของกวี ................................................................................................................................................................. .........................................................................................................

194 | ห น า เร่ืองท่ี 3 เพลงพ้นื บาน เพลงกลอ มเดก็ ความหมายของเพลงพื้นบาน คือ บทเพลงทีเ่ กิดจากคนในทองถิน่ ตางๆ คิดรูปแบบการรอง การเลนขึน้ เปนบทเพลงทีมี ทวงทํานอง ภาษาเรียบงายไมซับซอน มุงความสนุกสนานรืน่ เริง ใชเลนกันในโอกาสตางๆ เชน สงกรานต ตรุษจีน ลอยกระทง ไหวพระประจําป หรือแมกระทั่งในโอกาสทีไ่ ดมาชวยกันทํางาน รวมมือรวมใจเพื่อทํางานอยางหนึ่งอยางใด เชน เกี่ยวขาว นวดขา ว เปน ตน ประวัติความเปน มาของเพลงพน้ื บา น เพลงพื้นบานในประเทศไทยมีมาแตโบราณไมปรากฏหลักฐานแนชัดวา มีขึ้นในสมัยใด เปน สิ่งท่เี กิดข้นึ เปนปกติวสิ ัยของคนในสังคมจงึ มผี เู รยี กวา เพลงพน้ื บาน เปนเพลงนอกศตวรรษเปนเพลง นอกทําเนียบบาง เพราะหลักฐานทางประวัติศาสตร วรรณคดี และความรูท ุกแขนงในประเทศไทย ไมไดอางถึง หลักฐานเกีย่ วกับการเลนเพลงพืน้ บานมีปรากฏในสมัยอยุธยา ซึง่ ทีพ่ บคือเพลงเรือ เพลงเทพทอง สวนในสมัยรัตนโกสินทร มีชื่อเพลงพืน้ บานปรากฏอยูใ นจารึกวัดโพธิแ์ ละใน วรรณคดีตางๆ สมัยตนรัตนโกสินทรทีป่ รากฏชื่อคือ เพลงปรบไก เพลงเรือ เพลงสักวา แอวลาว ไกปา เกีย่ วขาว ตัง้ แตสมัยรัชกาลที่ 5 เปนตนมา ปรากฏหลักฐานแนชัดวามีการเลนเพลงเรือสักวา เพลงพืน้ บานของไทยเรานัน้ มีมาแตชานานแลว ถายทอดกันโดยทางมุขปาฐะ จําตอๆ กันมาหลายชัว่ อายุคน เชื่อกันวามีกําเนิดกอนศิลาจารึกพอขุนรามคําแหงมหาราชเสียอีก ตอมาคอยมีชือ่ เสียง มีแบบ สัมผัสคลองจองทวงทํานองไปตามภาษาถิน่ นั้นๆ ในการขับรองเพือ่ ความบันเทิงตางๆ จะมีจังหวะ ดนตรีทองถิ่นเขามาและมีการรองรําทําเพลงไปดวย จึงเกิดเปนระบําชาวบาน เพลงพืน้ บานใชรองรํา ในงานบันเทิงตางๆ มีงานลงแขก เกยี่ วขา ว ตรษุ สงกรานต ตอมาในสมัยรัตนโกสินทร เปนสมัยทีม่ ีหลักฐานเกีย่ วกับเพลงพืน้ บานชนิดตางๆ มากทีส่ ุด ตง้ั แตส มัยรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 5 เปน ยุคทอง ของเพลงพืน้ บานทีเ่ ปนเพลงปฏิพากย รองโตตอบ กัน เชน เพลงฉอย เพลงอีแซว เพลงสงเครือ่ ง หรือเพลงทรงเครือ่ ง หลังรัชกาลที่ 5 อิทธิพล วัฒนธรรมตะวันตกทําใหเกิดเพลงไทยสากลขึน้ เพลงพืน้ บานจึงเริม่ หมดความนิยมลงทีละนอยๆ ปจจุบันเพลงพื้นบานไดรับการฟนฟูบางจากหนวยงานที่เห็นคุณคา แตก็เปนในรูปของการอนุรักษไว เทาน้นั ปญหาเนื่องจากมาขาดผูสนใจสืบทอดเพลงพื้นบานจึงเสื่อมสูญไปพรอมๆ กบั ผูเลน

ห น า | 195 ลกั ษณะของเพลงพน้ื บา น โดยทั่วไปแลว เพลงพนื้ บานจะมลี ักษณะเดนๆ เปนทสี่ งั เกตไดคือ 1. สํานวนภาษาใชคําธรรมดาพื้นๆ ไมมีบาลีสันสกฤตปน ฟงเขาใจงาย แตถอยคําคมคายอยู ในตวั ทาํ ใหเ กดิ ความสนกุ สนาน บางครง้ั แฝงไวด วยการใชส ญั ลักษณแทนคาํ หยาบตางๆ เปนตนวา ยา เสน ใบพลูทีน่ า หัวหมู อุปกรณไถนา เปนตน และเรียบงายทางดานโอกาสและสถานทีเ่ ลนไมตอง ยกพน้ื เวที 2. มีความสนุกสนานเพลิดเพลิน มีความคมคายในการใชภาษา กระทบกระเทียบเปรียบ เปรยชวนใหค ิดจากประสบการณท พ่ี บเหน็ อยใู นวถิ ีชีวิตทอ งถิน่ 3. มีภาษาถิ่นปะปนอยูทําใหสะทอนใหเห็นถึงวิถีการดําเนินชีวิต ประเพณีความเชื่อ ตลอดจนคานิยมตางๆ ที่แฝงอยู 4. มีลักษณะภาษาตองคลองจองกัน ทีเ่ ปนกลอนหัวเดียว คือ กลอนทีล่ งทายดวยสระชนิด เดียวกัน เชน กลอนใส ลงเสียงขางทายดวยสระไอตลอด กลอนลี ลงเสียงขางทายดวยสระอีตลอด เปนตน ตัวอยางเชน ในเพลงไซเอยไซ ลามะลิลา ซึง่ งายตอการเลนมุง ใหทุกคนมีสวนรองได สนกุ สนานรว มกนั 5. มักจะมีการรองซ้ํา บางทีซ้าํ ทีต่ นเพลง หรือบางทีซ้าํ ทีท่ อนทายของเพลง เชน เพลง พิษฐาน เพลงพวงมาลัย เพลงฉอย เปนตน ผลดีของการรองซ้าํ ๆ กัน ก็คือเพิม่ ความสนุกสนานใหผู อยรู อบขางไดม ีสว นรว มในเพลง ทาํ ใหบ รรยากาศครึกคร้ืน และเนือ่ งจากเปนการปะทะคารมกันสดๆ ซ่งึ ชว งการรอ งซ้าํ นจ้ี ะชวยใหไดม ีโอกาสคดิ คําและพอเพลง แมเพลงจะไดพักเหนื่อย และสามารถใช ปฏิภาณพลิกแพลง ยั่วลอกนั อีกดว ย นอกจากน้เี พลงพื้นบานยังมีลักษณะพิเศษอีก คือ เปนวรรณกรรมมุขปาฐะทีเ่ ลาสืบตอกันมา ปากตอปากไมสามารถจะสืบคนหาตัวผูแตงที่แนนอนไดและมีลักษณะของความเปน พ้นื บา นพืน้ เมือง ประเภทของเพลงพืน้ บา น เพลงพน้ื บานโดยทั่วไปนน้ั มอี ยดู ว ยกนั หลายชนิด พอจะแยกประเภทโดยแบงตามผูเ ลนได 2 ประเภทใหญ ๆ คอื 1. เพลงเดก็ จําแนกยอยๆ ได 4 ประเภทดังน้ี 1.1 เพลงรอ งเลน เชน โยกเยกเอย ฝนตกแดดออก นกกระจอกเขารัง 1.2 เพลงหยอกลอ เชน ผมจกุ ผมมา ผมเปย ผมแกละ 1.3 เพลงขู ปลอบ เชน แมใครมา น้ําตาใครไหล จันทรเจาขา แตชาแต เขาแหยาย มา

196 | ห น า 1.4 เพลงประกอบการเลน เชน จา้ํ จ้มี ะเขือเปราะ รี รี ขา วสาร มอญซอ นผา 2. เพลงผใู หญ แบง 6 ประเภท คอื 2.1 เพลงกลอ มเดก็ เชน กาเหวา เอย พอ เนอ้ื เยน็ 2.2 เพลงปฏิพากย เชน เพลงฉอ ย เพลงรําวง ซึ่งเพลงปฏิพากยนีต้ อมาวิวัฒนาการมา เปน เพลงลกู ทุง น่นั เอง 2.3 เพลงประกอบการเลน เชน ราํ โทน ตอมาคือรําวง ลูกชวง เขา ผี มอญซอ นผา 2.4 เพลงประกอบพิธี เชน ทําขวัญนาค ทาํ ขวญั จกุ แหน างแมว 2.5 เพลงเก่ยี วกบั อาชพี เตน กาํ รําเคยี ว 2.6 เพลงแขงขัน สวนใหญค ือปฏิพากย เพลงเดก็ การเลน เปนการแสดงออกอยางหนึง่ ในกลุม ชน จะแตกตางกันไปตามวัฒนธรรม และเมือ่ มกี ารเลนเกิดขนึ้ ก็มกั มีบทเพลงประกอบการเลนดวย เพลงทีร่ องงายๆ ส้ันๆ สนุกสนาน เชน รรี ี ขาวสาร มอญซอ นผา จ้ําจมี้ ะเขอื เปราะ แมงมุมขยุมหลังคา เพลงผูใหญ เพลงผูใหญมีหลายประเภท นอกจากจะใหความสนุกสนานบันเทิงใจแลว ยัง สะทอนใหเห็นถึงความสามัคคีรวมใจกันทําสิง่ ตางๆ ของสังคมไทย สภาพวิถีชีวิตวัฒนธรรม ประเพณีตางๆ ไวอยางนาศึกษาอีกดวย ดานเพลงกลอมเด็กจะเห็นความรักความผูกผันในครอบครัว ธรรมชาติ สิง่ แวดลอม ตํานาน นิทาน ประวัติศาสตร ตลอดจนจินตนาการความรูส ึกนึกคิดของ มนุษย เนื่องจากความหลากหลายในเพลงกลอมเด็ก จึงเปน เพลงทม่ี คี ุณคา แกก ารรกั ษาไวเปนอยา งยงิ่ คณุ คาของเพลงพื้นบาน เพลงพืน้ บานมีคุณคาอยางมากมายทีส่ ําคัญคือใหความบันเทิงสนุกสนาน มีน้าํ ใจ สามัคคี ในการทํางานชวยเหลือกัน สะทอนวัฒนธรรมประเพณี วิถีชีวิต การแตงกาย ฯลฯ และเปนการ ปลูกฝง เด็กใหครบองค 4 คอื 1. สง เสรมิ ใหเด็กมกี าํ ลงั กายแข็งแรง 2. สง เสรมิ ใหเ ด็กมสี ตปิ ญ ญาเฉลียวฉลาด มไี หวพรบิ ปฏิภาณดใี นการแกปญ หา 3. สงเสริมใหเด็กมีจิตใจงาม มีคุณธรรมประจําใจ 4. รจู ักปฏบิ ตั ิตนตอสวนรวมในสังคม การปลูกฝงใหประชนพลเมืองของประเทศ เปนผูถ ึงพรอมดวยคุณสมบัติทัง้ 4 ประการนี้ ตองปูพืน้ รากฐานกันตั้งแตเยาววัย และคอยเปนคอยไปทีละนอย จึงจะซึมซาบจนกลายเปนนิสัย สมัยนี้วิทยาศาสตรมีมากเพียงไร วัตถุนิยมก็ตามมา วัตถุนิยมเจริญขึ้น ความเจริญทางจิตใจก็นอยลง เปนผลใหความมั่นคงของประเทศไดรับความกระทบกระเทือนไปดวยอยางแนนอน ดังนัน้ เราจึงควร ชวยกันปลูกฝง อนุรกั ษสบื สานใหดํารงอยูอยา งยงั่ ยืนสืบสานไป

ห น า | 197 เพลงพื้นบานเกิดจากชาวบานเปนผูส รางบทเพลงและสืบทอดกันมาแบบปากตอปากโดยการ จดจําบทเพลงเปนคํารองงายๆ ที่เปนเรือ่ งราวใกลตัวในทองถิน่ นัน้ ๆ จึงทําใหเพลงพืน้ บานของไทย ในภาคตางๆ มีความแตกตางกันออกไป ดงั น้ี เพลงพืน้ บานภาคกลาง มีอิทธิพลมาจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ การประกอบอาชีพ วถิ ีการดาํ เนินชวี ิต พิธีกรรมและเทศกาลตางๆ โดยสามารถแยกประเภทไดด ังน้ี - เพลงทีร่ องเลนในฤดูน้าํ มาก ไดแกเพลงเรือ เพลงรอยพรรษา เพลงรําภาขาวสาร เพลง หนา ใย เพลงครึ่งทอน เปน ตน - เพลงทีร่ องเลนในฤดูเกีย่ วขาวและนวดขาว ไดแกเพลงเกีย่ วขาว เพลงเตนกํารําเคียว เพลงซึง่ ใชรองเลนระหวางเกี่ยวขาว สําหรับเพลงสงฟาง เพลงพานฟาง เพลงโอก เพลงสงคอ ลาํ พวนเพลงเตะขาว และเพลงชักกระดาน ใชร อ งเลน ระหวา งนวดขา ว เพลงที่ใชรองเลนในชวงตรุษสงกรานต ไดแกเพลงสงกรานต เพลงหยอย เพลงระบําบานไร เพลงชา เจา หงส เพลงพวงมาลยั เพลงสนั นษิ ฐาน เพลงคลอ งชา ง และเพลงใจหวงั เพลงที่รองเลนไดทุกโอกาส เพือ่ ความเพลิดเพลินสนุกสนาน เกิดความสามัคคีในหมูคณะ มักจะรองเลนกันในโอกาสทํางานรวมกัน หรือมีงานบุญและงานรื่นเริงตางๆ โดยเปนเพลงใน ลักษณะพอเพลงแมเพลงอาชีพ ที่ใชโตตอบกันไดแกเพลงเทพทอง เพลงปรบไก เพลงอีแวว เพลง ฉอ ย เพลงลําตดั เพลงทรงเครื่อง เปน ตน เพลงพน้ื บา นภาคเหนอื สามารถใชรองเลนไดทุกโอกาสโดยไมจํากัดเทศกาลหรือฤดูใดๆ ซ่ึง ใชรองเพลงเพือ่ ผอนคลายอารมณและการพักผอนหยอนใจ โดยลักษณะการขับรองและทวงทํานอง จะออนโยน ฟงดูเนิบนาบนุม นวล สอดคลองกับเครือ่ งดนตรีหลัก ไดแก ป ซ่ึง สะลอ เปนตน นอกจากนี้ยังสามารถจัดประเภทของเพลงพื้นบานของภาคเหนือได 3 ประเภทคือ 1. เพลงซอ ใชรอ งโตต อบกนั โดยมีการบรรเลงป สะลอและซึงคลอไปดวย 2. เพลงจอ ย เปนการนําบทประพันธของภาคเหนือมาขับรองเปนทํานองสัน้ ๆ โดยเนื้อหา ของคํารองจะเปนการระบายความในใจ แสดงอารมณความรัก ความเงียบเหงา มีนักรองเพียงคน เดยี วและจะใชด นตรบี รรเลงในโอกาสตา งๆ หรอื จอ ยอาํ ลา 3. เพลงเดก็ มีลักษณะคลา ยกบั เพลงเดก็ ของภาคอื่นๆ คอื เพลงกลอ มเดก็ และเพลงที่เด็กใช รอ งแลนกนั เพลงออ่ื ลกู และเพลงสิกจุงจา เพลงพืน้ บานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เพลงพืน้ บานของภาคอีสาน ใชรองเพือ่ ความ สนุกสนานในงานรืน่ เริงตางๆ สามารถแตงไดตามวัฒนธรรม 3 กลุม ใหญๆ คือกลุมวัฒนธรรมหมอ ลาํ กลุม วฒั นธรรมเพลงโคราช และกลมุ วฒั นธรรมเจรยี งกันตรมึ ดงั น้ี 1. เพลงพ้ืนบานกลุม วัฒนธรรมหมอลํา ประกอบดวยหมอลําและเซิง้ โดยหมอลําแบงการ ลํานําและการรองออกเปน 5 ประเภทคือ ลําเรือ่ ง ลํากลอน ลําหมู ลําเพลิน และลําผีฟา สวนเซิ้ง

198 | ห น า หรือคํารองจะใชคํารองรืน่ เริง เชนการแหบัง้ ไฟ การแหนางแมว การแหนางดัง โดยเนื้อเรื่องในการ ซงึ่ อาจเปนการขอบริจาคเงินในงานบุญ การเซิ้งอวยชยั ใหพ ร หรือเซิ้งเลานิทานชาดกตามโอกาส 2. เพลงพื้นบานกลุม วัฒนธรรมเพลงโคราช เปนเพลงพื้นบานที่เลนกันมานานในจังหวัด นครราชสีมา หรอื โคราช ซงึ่ เนอื้ เพลงมีลักษณะเดน มีการเลนสัมผสั อักษรและสัมผัสสระทําใหเสียง นาฟงยิ่งขึ้นและยังมีเสียง ไช ชะ ชะ ชิ ชาย พรอมมีทั้งการรําประกอบแบบเหยาะตัวตามจังหวะขึ้น ลง ซึ่งเพลงโคราชนี้ นิยมเลนทุกโอกาสตามความเหมาะสม 3. เพลงพื้นบานกลุม วัฒนธรรมเจรียงกันตรึม ทีน่ ิยมรองเลนกันในแถบจังหวัดที่มีเขต ติดตอกับเขมร ไดแก จังหวัดบุรีรัมย สุรินทร และศรีสะเกษ โดยคําวากันตรึม นั้นหมายถึงกลอง กันตรึม ซึง่ เปนเครื่องดนตรีหลักเวลาตีจะใชจังหวะเสียงดัง โจะกันตรึมๆ และเจรียงหมายถึง การ ขับหรือการรองเพลงมี 2 แบบคือเจรียงใชประกอบการบรรเลงดนตรีกันตรึม ซึ่งเมือ่ ขับรองไปทอน หน่ึง ดนตรีกันตรึมก็จะรับและบรรเลงยาวอีกแบบคือเจรียงดนตรี ใชรองในงานโดยจะขับรองไป เรื่อยๆ และมีดนตรีบรรเลงคลอไปเบาๆ ซึง่ ในการรองเพลงเจรียงนัน้ สามารถรองเลนไดทุกโอกาส โดยไมจํากดั ฤดูหรอื เทศกาล เพลงพื้นบานภาคใต มีอยูประมาณ 8 ชนิด มีทัง้ การรองเดี่ยวและการรองเปนหมูโ ดย สามารถแบงเปน 2 กลมุ ใหญๆ คอื 1. เพลงทีร่ องเฉพาะโอกาสหรือฤดู ไดแกเพลงเรือ เพลงบอก เพลงนาคําตัด เพลงกลอม นาคหรอื เพลงแหน าคเปน ตน 2. เพลงทีร่ องไมจํากัดโอกาส ไดแกเพลงตันหยง ซึง่ นิยมรองในงานบวช งานขึ้นปใหม และงานมงคลตางๆ เพลงเด็กทีร่ องกลอมใหเด็กหลับ และเพลงฮูลูหรือลิเกฮูลู ทีเ่ ปนการรองคลายๆ ลําตัด โดยมีรํามะนาเปนเครือ่ งดนตรีประกอบจังหวะกับบทขับรองภาษาทองถิน่ คือภาษามลายูเปน กลอนโตต อบกนั กิจกรรมเพลงพื้นบาน 1. ผเู รยี นคดิ วา คาํ วา “เพลงพืน้ บา น” ความหมายวาอยางไร ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................

ห น า | 199 ................................................................................................................................................................. ...................................................... 2. ผูเรียนคิดวา “เพลงพื้นบาน” มีอะไรบาง และในทองถิ่นของผูเรียนมีการละเลน พ้ืนบานอะไรบาง ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ......................................................... 3. ผูเ รียนคิดวา “ เพลงพื้นบาน” ในชุมชนหรือทองถิน่ แตละภาคมีความเหมือนกันหรือ แตกตางอยางไรบางยกตัวอยางประกอบ ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ..................... 4. คาํ ชแี้ จง ใหน กั ศกึ ษาตอบคาํ ถามตอไปนีใ้ หถูกตอง 1. ความหมายของเพลงพื้นบาน ขอใดกลา วถูกตองทส่ี ดุ ก. เพลงที่ชาวบานรอง ข. เพลงที่ชาวบานประพันธ ค. เพลงท่ชี าวบา นรว มกนั รื่นเรงิ ง. เพลงที่ชาวบานรวมกันแสดง 2. ขอใดเปนคุณสมบัติของเพลงพื้นบา นเดน ชดั ทส่ี ุด ก. แสดงเอกลักษณของคนในหมูบาน

200 | ห น า ข. ทุกคนรองได ค. มีสัมผสั คลองจอง ง. ใหความบันเทิง 3. โดยทว่ั ไปแลวเพลงพ้นื บานจะมลี กั ษณะเดน คอื ก. มีความสนุกสนาน ใชภาษาคมคาย มีภาษาบาลีสันสกฤต ข. มีความเรียบงายทั้งดานแตงกายและการเลน ค. เปนวรรณกรรมอมุขปาฐะ มคี วามเปนพ้ืนบานพ้ืนเมือง ง. มีภาษาถน่ิ ปะปนอยู จงั หวะเรา ใจ ใชศัพทสูงชวนฟง 4. เพลงพื้นบานที่ประกอบการทํางาน คอื เพลงอะไร ก. เพลงเตนกําราํ เคยี ว ข. หมอลาํ ค. เพลงเรอื ง. เพลงฉอ ย 5. เพลงแหน างแมวจดั เปน เพลงชนิดใด ก. เพลงปฏิพากย ข. เพลงประกอบการเลน ค. เพลงประกอบพิธี ง. เพลงเขาผเี ชิญผี 6. เพลงที่ใชร อ งเกี้ยวพาราสี หลังจากทําบุญตักบาตรแลวมานั่งรอบโบสถ เรยี กวา เพลงอะไร ก. เพลงพวงมาลัย ข. เพลงลําตัด ค. เพลงรําวง ง. เพลงพิษฐาน 7. จะนัง่ แตหอทอแตหูก นั่งเลีย้ งแตกันแตไร จากบทเพลงนี้ทําใหเราไดรับความรู เก่ียวกับสิ่ง ใดบาง ก. การทํางาน การเลี้ยงดบู ุตร ข. การเลี้ยงลูกในสมัยโบราณ การใชเวลาวางใหเปนประโยชน ค. การทอผา การแตงกาย ง. การปลกู เรอื น การเลี้ยงดบู ตุ ร