เอกสารสอนทักษะการคิด ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓

สานกั งานเขตพ้นื ทกี่ ารศึกษา ประถมศึกษามุกดาหาร เอกสารประกอบการสอนทกั ษะการคิด กลมุ่ สาระการเรียนรภู้ าษาไทยภายใตส้ ถานการณ์การแพร่ระบาด ของโรคตดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา ๒๐๑๙ (COVID-19) ชั้นมัธยมศกึ ษาปี ท่ี ๓ ภาคเรียนท่ี ๑ สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

คำนำ ด้วยสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กำหนดนโยบายขับเคลื่อนการศึกษา ที่มุ่งเน้นความสำคัญของการพัฒนาการเรียนการสอนกลุ่มสาระภาษาไทยทุกระดับ โดยเฉพาะการอ่านออก เขียนได้ ของนักเรียนมาอย่างต่อเนื่องและในปีการศึกษา ๒๕๖๔ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐานประกาศนโยบาย “เด็กไทยวิถีใหม่ อ่านออกเขียนได้ทุกคน” ในการนี้เพื่อให้การขับเคลื่อนการ พัฒนาการอา่ นออกเขียนได้ เปน็ ไปอยา่ งเขม้ แข็งและเป็นรูปธรรมโดยมีเปา้ หมายความสำเรจ็ คอื ๑) นักเรียน ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ - ๓ ทุกคนอ่านออกเขียนได้ ๒) นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ - ๖ อ่านคล่อง เขียนคล่อง และ ๓) นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๑ - ๓ มีสมรรถนะการอ่านขั้นสูง เพื่อเป็นการสนองนโยบาย ดงั กล่าว และขับเคลือ่ นพัฒนาคณุ ภาพการเรียนการสอนกล่มุ สาระภาษาไทย สำนักงานเขตพ้ืนทก่ี ารศึกษาประถมศึกษามุกดาหาร จึงดำเนนิ การเพอื่ ขับเคล่ือนและพัฒนา คุณภาพการเรียนการสอนกลุ่มสาระภาษาไทยเพื่อ “เด็กไทยวิถีใหม่ อ่านออกเขียนได้ทุกคน” ปีการศึกษา ๒๕๖๔ ตามนโยบาย สพฐ. ดว้ ยการสรา้ งชดุ การจดั กจิ กรรมการเรียนการสอน กลุม่ สาระการเรยี นรภู้ าษาไทย ภายใต้สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรสั โคโรนา ๒๐๑๙ (COVID – 19) ช้นั ประถมศึกษาปีที่ ๑ ถึง ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ ขึ้น เพื่อแก้ปัญหาการอ่านออก เขียนได้ ตลอดจนพัฒนาทักษะการอ่านและการ เขียนภาษาไทยใหม้ ีคณุ ภาพทส่ี งู ข้ึนตามลำดับ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษามุกดาหาร ขอขอบคุณคณะผู้จัดทำชุดการจัด กจิ กรรมการเรียนการสอน กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ภายใต้สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือ ไวรัสโคโรนา ๒๐๑๙ (COVID – 19) ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ ถึง ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ ทุกคนและหวังเป็น อย่างยิ่งว่าชุดการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนชุดนี้ สถานศึกษาและผู้ที่เกี่ยวข้องจะได้นำไปใช้ให้เกิด ประโยชน์ต่อการพัฒนากระบวนการเรียนรู้ เพื่อแก้ปัญหาการอ่านและการเขียนภาษาไทย ให้เป็นไปตาม เจตนารมณข์ องกระทรวงศึกษาธิการต่อไป คณะผู้จดั ทำ สำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศึกษามุกดาหาร

เอกสารประกอบการสอนทักษะการคดิ ความสาคญั มาตรฐานการศึกษาข้นั พ้นื ฐาน ไดก้ าหนดมาตรฐานดา้ นผเู้ รียน มาตรฐานที่ ๔ ผเู้ รียนมีความสามารถในการคิดวิเคราะห์ คิดสงั เคราะห์มีวจิ ารณญาณ มีความคิด สร้างสรรค์ คิดไตร่ตรองและมีวสิ ยั ทศั น์ จึงเป็นเร่ืองสาคญั อยา่ งยง่ิ ในการจดั การ เรียนการสอนที่ตอ้ งพฒั นาและฝึกฝนโดยใชก้ ระบวนการคิด จนเกิดเป็นทกั ษะการ คิด เพื่อใหน้ กั เรียนสามารถนาไปใชใ้ นชีวิตประจาวนั ไดอ้ ยา่ งเหมาะสมกบั การ เปลี่ยนแปลงทางดา้ นเทคโนโลยแี ละสื่อสารสนเทศต่างๆ การคิดวเิ คราะห์ การคิด (Thinking) การวิเคราะห์ หมายถึง กระบวนการของสมอง (Analysis)หมายถึง การจาแนก ท่ีเกิดข้นึ ภายใน ข้ึนอยกู่ บั แยกแยะองคป์ ระกอบของสิ่งใด ความสามารถของสมองแต่ละ ส่ิงหน่ึงออกเป็ นส่วนๆ ซีกของคนซ่ึงเป็ นความสามารถ เฉพาะบคุ คล การคดิ วเิ คราะห์ (Analyze) หมายถึง ความสามารถในการจาแนก แยกแยะองคป์ ระกอบตา่ งๆ และหา ความสัมพนั ธเ์ ชิงเหตุผลระหวา่ ง องคป์ ระกอบเหลา่ น้นั

เทคนคิ การคดิ วิเคราะห์ การคดิ วิเคราะห์ เป็นการคดิ โดยใชส้ มองซีกซา้ ยเป็นหลกั เป็นการคิดเชิงลึก คิดอยา่ งละเอยี ด จากเหตไุ ปสู่ผล ตลอดจนการเช่ือมโยงความสมั พนั ธ์ในเชิงเหตผุ ล และความแตกตา่ ง เทคนิค 5W 1 H What เกิดอะไรข้นึ บา้ ง เร่ืองราวเกิดข้นึ ที่ไหน อะไร เหตุการณ์น้นั เกิดข้นึ เม่ือไร ทาไมจึงเกดิ เหตุการณ์น้ีข้นึ Where ใครอยใู่ นเหตุการณ์บา้ ง ที่ไหน When เมื่อไร Why ทาไม Who ใคร How เหตุการณ์น้ีเกิดข้นึ ไดอ้ ยา่ งไร อยา่ งไร

การคิดเปรียบเทียบ การคดิ เปรียบเทียบ หมายถึง ความสามารถในการพจิ ารณาเปรียบเทียบในสอง ลกั ษณะ คือ ความเหมือนและความแตกต่างระหว่างส่ิงหน่ึงกบั สิ่งหน่ึง โดยมี เกณฑก์ ารตดั สินและการเปรียบเปรย หลกั การคดิ เปรียบเทียบ หลกั การเทียบเคยี ง หลกั การจาแนกแจกแจง หลกั การคิดยดื หยนุ่ ตามเกณฑ์ กระบวนการคดิ เปรียบเทียบ * กาหนดส่ิงที่นามาเปรียบเทียบ * กาหนดวตั ถุประสงคข์ องการคิดเปรียบเทียบ * กาหนดเกณฑท์ ่ีใชใ้ นการคดิ เปรียบเทียบ * จาแนกแจกแจงองคป์ ระกอบตามเกณฑ์ * ประเมินผลการคิดเปรียบเทียบ * นาผลการคิดเปรียบเทียบไปใชต้ ามความตอ้ งการ

การคิดสังเคราะห์ การคดิ สังเคราะห์ หมายถึง ความสามารถในการรวบรวมส่วนประกอบ ยอ่ ยตา่ งๆมาผสมผสานกลายเป็นส่ิงใหม่หรือแนวคดิ ใหม่ ลกั ษณะการคิดสังเคราะห์ 1. คดิ สังเคราะหเ์ พอื่ สร้างสิ่งใหม่ 2. คดิ สังเคราะหเ์ พอื่ การสร้างแนวคดิ ใหม่ กระบวนการคดิ สังเคราะห์ * กาหนดเร่ืองหรือปัญหา * กาหนดวตั ถุประสงค์ * กาหนดขอบเขต * กาหนดประเดน็ และโครงร่าง * กาหนดแหลง่ ขอ้ มลู * ศึกษาแนวคิด * เรียบเรียง แนวคดิ * ทดสอบโครงร่างใหม่ * นาแนวคิดไปใชป้ ระโยชน์

การคดิ วพิ ากษ์ การคิดวิพากษ์ หมายถึง ความสามารถในการพจิ ารณา ประเมินและตดั สินส่ิงต่างๆหรือเรื่องราวท่ีเกิดข้ึนท่ีมี ขอ้ สงสยั หรือขอ้ โตแ้ ยง้ โดยการพยายามแสวงหา คาตอบที่มีความสมเหตุสมผล กระบวนการคดิ วพิ ากษ์ ๑.เผชิญเหตกุ ารณ์ ๒. ประเมินสถานการณ์ ๓. พจิ ารณาวินิจฉัย ๔. ตรวจสอบและประเมนิ ข้อมูล ๕.พฒั นาแนวคดิ /มมุ มอง ๖.คดิ ใหม่และปฏิบัติใหม่ เราจะวิพากษ์อะไร * ข่าว โฆษณา ค่านิยม บทความ ขอ้ คดิ คาคม คาประพนั ธ์ สถานการณ์ ฯลฯ

การคดิ อย่างมีวจิ ารณญาณ การคดิ อยา่ งมีวิจารณญาณ หมายถึง การคิดท่ีมีเหตุผล โดยผา่ นการพจิ ารณาไตร่ตรองอยา่ งรอบคอบ มีหลกั ฐานที่ น่าเช่ือถือเพือ่ นาไปสู่การสรุปวา่ ส่ิงใดถูกตอ้ ง ส่ิงใดควรเชื่อ ส่ิงใดควรทา ส่ิงใดไม่ควรทา กระบวนการคิดอยา่ งมีวจิ ารณญาณ  กาหนดปัญหา/จดั ลาดบั ปัญหา รวบรวมขอ้ มลู จดั ระบบขอ้ มูล ต้งั สมมตุ ิฐาน สรุปอา้ งองิ ตดั สินใจ การคดิ อย่างมวี จิ ารณญาณ ช่วยให้รู้จกั มองรอบด้าน รู้จกั เลือก รู้จกั วางแผน รู้จกั ใช้เหตุผล การคดิ ประยุกต์

การคิดประยกุ ต์ หมายถึง ความสามารถทางสมองในการ คิดนาความรู้มาปรับใชใ้ ห้เกิด ประโยชน์อยา่ งเหมาะสมตาม สภาพแวดลอ้ ม กระบวนการคิดประยกุ ต์ ๑. กาหนดวตั ถุประสงคข์ องการประยกุ ต์ ๒. ศึกษาแนวคดิ ท่ีจะนาไปประยกุ ตใ์ ช้ ๓. คดั เลือกแนวคิดท่ีจะนาไปประยกุ ตใ์ ช้ ๔. ปรับเปลี่ยนหรือประยกุ ต์ ๕. ตรวจสอบผลงาน การคดิ ประยกุ ต์ เพื่อตอบสถานการณ์หลกั ๓ ลกั ษณะ ได้แก่ * ใชท้ าอะไรไดบ้ า้ งและรวมกนั อยา่ งไรจึงจะเหมาะสม * ใชอ้ ะไรทดแทนไดบ้ า้ ง * จะนาไปใชป้ ระโยชนไ์ ดอ้ ยา่ งไร การคิดเชิงมโนทศั น์

การคดิ เชิงมโนทศั น์ หมายถึง ความสามารถทางสมอง ในการเชื่อมโยงความสัมพนั ธข์ องขอ้ มูลท้งั หมดที่เป็น องคป์ ระกอบของสิ่งใดสิ่งหน่ึงอยา่ งชดั เจน มีการจดั ระบบ จดั ลาดบั ความสาคญั เพ่อื สร้างความคิดรวบยอดของส่ิงน้นั เทคนิคการสอนคดิ เชิง มโนทัศน์ แบบอปุ นยั (Inductive) สอน แบบนิรนยั (Deductive) สอน จากรายละเอยี ดปลีกยอ่ ยไปหา จากกฎ ทฤษฎีไปหาส่วนยอ่ ย ส่วนใหญห่ รือกฎเกณฑ์ การคิดเชิงมโนทศั น์ช่วยเพมิ่ เลนส์ในการมองโลก ช่วยแยกแก่นออกจากกระพี้ ช่วยเปิ ดประตูกรงขังแห่งประสบการณ์ Concept Map , Mind Map , Web Diagram, Fishbone Map การคิดเชิงกลยทุ ธ์

การคิดเชิงกลยทุ ธ์ หมายถึง ความสามารถใน การกาหนดวธิ ีการทางานท่ีดีท่ีสุดภายใต้ สภาวการณ์ตา่ งๆ กระบวนการคิดเชิงกลยทุ ธ์ ๑. กาหนดเป้าหมาย ๒. วเิ คราะหส์ ภาพแวดลอ้ ม ๓. ประเมินสถานการณ์ ๔. กาหนดกลยทุ ธ์ ๕.เลือกกลยทุ ธ์ ๖. วางแผนสู่การปฏิบตั ิ ๗. ดาเนินการ ๘. ประเมินผล องคป์ ระกอบของการคิดเชิงกลยทุ ธ์ มีจุดหมายชดั เจน เขา้ ใจสภาพแวดลอ้ ม มีความคดิ สร้างสรรคท์ ่ีจะเอาชนะอปุ สรรค การคดิ แก้ปัญหา

การคิดแกป้ ัญหา หมายถึง ความสามารถทาง สมองที่จะคิดพิจารณาไตร่ตรองปมประเดน็ ปัญหา และพยายามขจดั ประเดน็ ปัญหาตามที่เราคาดหวงั กระบวนการคิดแก้ปัญหา ๑. กาหนดปัญหา ๒. ต้งั สมมุติฐาน ๓.วางแผนแกป้ ัญหา ๔. เก็บรวบรวมขอ้ มลู ๕.วเิ คราะห์ขอ้ มลู และทดสอบสมมตุ ิฐาน ๖. สรุปผล ส่ิงสาคญั ปัญหาเกิดข้ึนไดท้ กุ วนั ตลอดเวลา เกิดข้นึ ไดก้ บั คนทุกคน ท่ีสาคญั ตอ้ งรู้จกั คดิ อยา่ งมีเหตผุ ล ใฝ่รู้ เปิ ดใจรับความคิด ใหม่ กลา้ เผชิญกบั ความเป็นจริง

การคิดบูรณาการ การคดิ บูรณาการ หมายถึง ความสามารถ ทางสมองในการเชื่อมโยงหน่วยยอ่ ยๆ ท่ีมี ความสมั พนั ธ์เชิงเหตุผลเขา้ ดว้ ยกนั กบั เร่ืองหลกั ๆ ไดอ้ ยา่ งเหมาะสมเป็นองคร์ วมท่ีครบถว้ นสมบูรณ์ กระบวนการคิดบูรณาการ  ทลายกรอบความคิดเดิม  เพมิ่ ขยายกรอบความคิดใหม่  เชื่อมโยงใหร้ ้อยรัด  จดั ความคิดใหเ้ ป็นระบบ การเช่ือมโยง การรวมกนั การประสาน การผนวก การเตมิ เต็ม

การคดิ สร้างสรรค์ การคิดสร้างสรรค์ หมายถึงกระบวนการทาง ปัญญาที่สามารถขยายขอบเขตความคิดท่ีมีอยู่ เดิมสู่ความคิดที่แปลกใหมแ่ ละใชป้ ระโยชน์ได้ อยา่ งเหมาะสม * ช่วยค้นพบวิธีแก้ปัญหาในวถิ ที างใหม่ องคป์ ระกอบที่สาคญั * ก่อให้เกดิ ส่ิงใหม่ แปลกใหม่ไม่หยุดย้ัง  ความคิดคล่องตวั * ให้ได้ส่ิงที่ดีกว่าเดมิ  ความคดิ ยดื หยนุ่ * ช่วยให้มีชีวิตท่เี ป็ นสุข  ความคิดริเร่ิม  ความคดิ ละเอียดออ่ น กระบวนการคดิ สร้างสรรค์ ๑. คน้ พบปัญหา ๒. เตรียมการและรวบรวมขอ้ มูล ๓. วเิ คราะห์ ๔.ฟมู ฟักความคดิ ๕. ความคดิ กระจา่ ง ๖. ทดสอบความคดิ

การคดิ อนาคต การคิดอนาคต หมายถึง ความสามารถของ สมองในการคิดเหตุการณ์ที่คาดวา่ จะ เกิดข้ึนในเวลาที่จะมาถึงขา้ งหนา้ กระบวนการคิดอนาคต ๑. คาดการณ์และตดั สินใจดว้ ยความมนั่ ใจวา่ ส่ิงน้นั จะเป็นไปตามที่เราคดิ ๒. เตรียมตวั รับมือกบั อนาคตใหเ้ ห็นภาพวา่ เหตุการณ์ที่จะเกิดข้นึ ส่งผลตอ่ เราอยา่ งไร ๓. ต้งั เป้าหมายที่เราตอ้ งการไวล้ ว่ งหนา้ กาหนดวิธีการจดั การกบั ส่ิงตา่ งๆ รอบขา้ งเพือ่ ไปสู่เป้าหมายหรือความสาเร็จ เพราะคนเราอยู่เพื่ออนาคตจึงจาเป็ นต้องคิดหรือคาดการณ์ไว้ล่วงหน้า เพราะโลกมกี ารเปลยี่ นแปลงอย่างรวดเร็ว ดงั น้ันเราจงึ ต้องสร้างมมุ มองทีก่ ว้างไกล

คณะกรรมการดำเนินงานจดั ทำชดุ การจัดกจิ กรรมการเรียนการสอนกลมุ่ สาระการเรียนร้ภู าษาไทย ภายใต้สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา ๒๐๑๙ (COVID-19) ระดบั ชั้นมธั ยมศึกษาปที ี่ ๑-๓ ประกอบด้วย นางศริ ิกาญจนารัตน์ พละศกึ ศกึ ษานิเทศก์ สพป.มกุ ดาหาร ประธานกรรมการ รร.บ้านแมด รองประธานกรรมการ น.ส.อนตั ตา ชาวนา ผอ. สพป.มกุ ดาหาร รองประธานกรรมการ รร.บา้ นชะโนด ๑ รองประธานกรรมการ นายชยา ภาคภมู ิ ศน. รร.บา้ นหนองหอยปา่ หวาย กรรมการ รร.บา้ นสามขามติ รภาพที่ ๓ กรรมการ นางบญุ เพ็ญ กอ้ งเสียง ครู รร.บ้านนาตะแบง ๑ กรรมการ รร.บา้ นโคกขามเลยี น กรรมการ น.ส.นารนิ ทร์ จกุ จันทร์ ครู รร.บา้ นส้มป่อยรอดนุกูล กรรมการ รร.ชมุ ชนบา้ นหนองบัว กรรมการและเลขานุการ นางพฒั นาพร มายูร ครู รร.บา้ นป่งโพน กรรมการและผู้ชว่ ยเลขานุการ รร.บา้ นแมด กรรมการและผู้ช่วยเลขานกุ าร น.ส.นันทน์ ภสั ศรีหาเมฆ ครู น.ส.จฑุ ารตั น์ รัชอินทร์ ครู น.ส.โสรญา ตยิ ะโคตร ครู นายสรายทุ ธ ศรภี า ครู นายมนัญชัย ไชยมัชฌิม ครู นายยทุ ธพงษ์ ตน้ แกว้ ครู

ชุดการจดั กจิ กรรมการเรยี นการสอน กลุ่มสาระการเรยี นรูภ้ าษาไทยภายใตส้ ถานการณ์การแพร่ระบาด ของโรคติดเชือ้ ไวรสั โคโรนา ๒๐๑๙ (COVID-19)