TTA Tibbiyotnoma gazetasi (2021-yil oktabr)

TIBBIYOTNOMA TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI NASHRI № 09 2021 YIL 27 OKTYABR SHAVKAT MIRZIYOYEV OʻZBEKISTON PREZIDENTI SAYLOVIDA ISHONCHLI GʻALABA QOZONDI Markaziy saylov komissiyasining Matbuot markazida MSK Raisi Zayniddin Nizomxoʻjayev ishtirokida matbuot anjumani oʻtkazildi. a x b o r o t v o s i t a l a r i h a m d a hisoblaganda 16 million 212 ming 343 nafar kuzatuvchilarning huquqlari va saylovchi ishtirok etdi. Bu saylovchilar umumiy kafolatlari sezilarli darajada sonining 80,4 foizidan iboratdir. 421 ming 176 kengaytirildi. Zamonaviy nafar saylovchi joriy yilning 14-oktyabrdan axborot texnologiyalarini joriy 20-oktyabrgacha oʻtkazilgan muddatidan oldin etish orqali saylov jarayonlarini ovoz berish imkoniyatidan foydalandi. boshqarish axborot tizimi yanada 24-oktyabr kuni Oʻzbekiston Respublikasi takomillashtirildi. Saylovda konsullik roʻyxatida turgan Prezidenti saylovi boʻlib oʻtdi. turmaganligidan qatʼi nazar xorijda istiqomat Barcha darajadagi saylov qilayotgan barcha vatandoshlarimiz uchun 37 ta komissiyalari oʻz ishini Saylov davlatda tashkil etilgan 54 ta saylov uchastkasida kodeksi talablari hamda ovoz berish imkoniyati yaratildi. Avvallari faqat Oʻzbekiston Respublikasi konsullik vakolatxonalaridan rasman roʻyxatdan Prezidenti saylovini oʻtkazish oʻtgan Oʻzbekiston fuqarolarigina saylovlarda boʻyicha asosiy tadbirlar dasturi qatnashardi. hamda Kalendar rejasiga binoan, qonuniylik, mustaqillik, Dastlabki maʼlumotlarga koʻra, Oʻzbekiston xolislik, ochiqlik, oshkoralik va Respublikasi Prezidentligiga saylov oʻtkazuvchi shaffoflik tamoyillariga toʻla amal saylov uchastkalarining barchasida saylov qilgan holda tashkil etdi. byulletenlari sanab chiqildi. Siyosiy partiyalar va Siyosiy partiyalar tomonidan Oʻzbekiston Prezidentlikka nomzodlar uchun Respublikasi Prezidentligiga koʻrsatilgan saylov kampaniyasi davrida nomzodlar, Oʻzbekiston “Adolat” sotsial- saylovoldi tashviqoti uchun teng va keng demokratik partiyasidan nomzod Bahrom Q a y d e t i l i s h i c h a , O ʻ z b e k i s t o n imkoniyatlar yaratildi. Saylov uchastkalarida Abduhalimov – 3,4 foiz, Oʻzbekiston Ekologik Respublikasi Prezidenti saylovi xalqaro pandemiya sharoitida aholi salomatligini ishonchli partiyasidan nomzod Narzullo Oblomurodov – mezonlar va standartlarga mos milliy saylov muhofaza qilish, saylovchilar va saylov jarayoni 4,1 foiz, Oʻzbekiston “Milliy tiklanish” demokratik qonunchiligimizga, unda belgilangan ochiqlik, boshqa ishtirokchilarining xavfsizligini taʼminlash partiyasidan nomzod Alisher Qodirov – 5,5 oshkoralik, erkinlik va adolat kabi umumeʼtirof uchun zarur sharoitlar yaratildi. foiz, Oʻzbekiston Xalq demokratik partiyasidan etilgan demokratik prinsiplarga toʻla mos holda, Prezident saylovini nufuzli xalqaro nomzod Maqsuda Vorisova – 6,6 foiz, koʻtarinki ruhda oʻtkazildi. tashkilotlar, jumladan, Yevropada Xavfsizlik va Tadbirkorlar va ishbilarmonlar harakati – – Bugun xalqchil va demokratik tamoyillarga Hamkorlik Tashkilotning Parlament Assambleyasi Oʻzbekiston Liberal-demokratik partiyasidan asoslangan Yangi Oʻzbekiston oʻtmish ajdodlarining tarixiy anʼanalarini davom ettirib, hamda Demokratik institutlar va inson nomzod Shavkat Mirziyoyev – 80,1 foiz ovoz oldi. yanada boyitib, har tomonlama muttasil huquqlari boʻyicha byurosi, Shanxay hamkorlik Oʻzbekiston Respublikasi Saylov rivojlanayotgan zamonaviy davlat sifatida butun tashkiloti, Mustaqil davlatlar hamdoʻstligi va dunyoning eʼtiborini tortmoqda. Prezident saylovi MDH Parlamentlararo Assambleyasi, Turkiy kodeksiga koʻra, ovoz berishda ishtirok etgan xalqimiz yuksak tafakkuri va donishmandligining tilli davlatlar hamkorlik kengashi, Turkiy saylovchilarning yarmidan koʻpining ovozini, yaʼni yorqin ifodasi boʻldi. Ushbu saylov Yangi kengash Parlament Assambleyasi hamda 50 foizdan ortiq ovoz olgan nomzod Prezident Oʻzbekistonda barcha sohalarda, jumladan, Islom hamkorlik tashkiloti kabi yigirmaga etib saylangan, deb hisoblanadi. siyosiy-huquqiy, ijtimoiy, iqtisodiy, maʼnaviy- yaqin xalqaro tashkilotlardan va ellikka yaqin maʼrifiy yoʻnalishlarda amalga oshirilayotgan xorijiy davlatlardan jami mingga yaqin xalqaro Prezidentlikka oʻtkazilgan saylov boʻyicha izchil va jadal islohotlarning uzviy davomidir, – kuzatuvchi hamda 1 ming 672 nafar mahalliy va saylovga doir qonunchilik talablari qoʻpol dedi MSK Raisi Z.Nizomxoʻjayev. xorijiy mamlakatlarning yirik ommaviy axborot ravishda buzilganligi holatlari haqida xabar vositalarining vakillari bevosita kuzatib va yoritib va maʼlumotlar tushmadi. Lekin Markaziy Soʻnggi besh yil mobaynida mamlakatimiz bordi. saylov komissiyasiga saylovchilar va ijtimoiy milliy saylov qonunchiligida jiddiy oʻzgarishlar yuz tarmoqlardan saylovlarni oʻtkazish jarayoniga berdi. Nufuzli xalqaro ekspertlar taʼkidlaganidek, Shuningdek, saylovda ishtirok etgan beshta doir holatlar boʻyicha muayyan murojaatlar kelib Yangi Oʻzbekistonda saylov qonunchiligini izchil siyosiy partiyalardan va fuqarolarning oʻzini oʻzi tushdi. takomillashtirish hamda saylovlarni oʻtkazish boshqarish organlaridan 64 ming 450 nafar vakil amaliyoti sifat jihatidan yangi pogʻonaga saylovni bevosita kuzatib bordi. Ularning barchasini qonunda koʻrsatilgan koʻtarildi. Bu galgi Prezident saylovi ilk bor muddat va tartiblarda koʻrib chiqish va hal etish Birinchi marta mamlakatimizning tuman yuzasidan tegishli chora-tadbirlar koʻrilmoqda. va shaharlaridagi 207 ta saylov uchastkasiga Hozirgi vaqtda Markaziy saylov komissiyasi 2019-yilda qabul qilingan Saylov kodeksi asosida oʻrnatilgan 414 ta videokamera orqali uzatilgan okrug saylov komissiyalari tomonidan taqdim onlayn translyatsiyani millionlab odamlar kuzatib etilgan bayonnomalar hamda boshqa hujjatlarni Hikmatoʻtdi. Hikmat koʻrib chiqmoqda. Markaziy saylov komissiyasi Saylov qonunchiligiga joriy yilning 8-fevral bordi. va 31-may kunlari kiritilgan oʻzgartishlar va faqat shundan soʻng Prezident saylovi yakunlari Ariqni suv bezar, odamni — so’z.qoʻshimchalarga binoan, eng avvalo, saylov toʻgʻrisida qaror qabul qiladi. Saylovchilar roʻyxatiga kiritilgan 20 million 158 ming 907 nafar saylovchidan Oʻzbekiston jarayoni ishtirokchilari, yaʼni saylovchilar, siyosiy Respublikasi Prezidenti saylovida chet ellarda Nurillo NASRIYEV, partiyalar, saylov komissiyalari, ommaviy ovoz bergan vatandoshlarimiz bilan birga OʻzA muxbiri

TIBBIYOTNOMA2 № 09 2021 YIL 27 OKTYABR TIL – MILLAT KO`ZGUSI To s h k e n t t i b b i y o t ma’naviyat bo`limi muharriri, akademiyasida bo‘lib o‘tgan shoir Berdi Rahmat va tadbir orqali ona tilimizga O‘zbekiston Yozuvchilar munosabatning mamlakatimiz uyushmasi a’zosi, “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat adabiyoti va san’ati” gazetsi Mirziyoyevning bevosita bo‘lim mudiri, taniqli shoir va tashabbuskorligi ostida o‘zbek tarjimon Abdumajid Azimlar millatiga, xalqimiz tarixiga qatnashgan tadbir talabalar bo‘lgan e’tibori darajasiga tomonidan tayyorlangan badiiy ko‘tarilib borayotgani haqida chiqishlar bilan yanada qiziqarli so‘z bordi. o‘tdi. «O‘zbekiston» radiokanali Inson tafakkuri mahsuli til orqali namoyon bo‘ladi. Til so‘zlashish, til rivoji uchun qilinayotgan ulkan muloqot fikr almashish vositasidir. Har bir millatning ma’naviy islohotlarga to‘xtalib o‘tdi. O‘quvchi qiyofasi esa avvalo uning ona tiliga bo‘lgan e’tibori muloqoti orqali yoshlarga til imkoniyatlaridan unumli kuzatiladi. Bizning ona tilimiz asrlar silsilasida toblangan, shakllangan, foydalanish joiz ekanligini ta’kidladi. sayqallangan – o‘zbek tilidir. Tadbir Tillar kafedrasi o‘qituvchilari D.Ismoilova, D.Shodiyeva, Muqaddas ona tilimiz necha yozuvga ega bo‘lsa, ayrimlari ma’lum ivrit tili ham qayta iste’molga G.Sodiqovalar tashabbuslari asrlardan buyon Navoiy qalamida, bundan bebahradir. Masalan, Afrika kiritildi. Bugungi kunda ivrit tilida 9 ostida ko‘tarinki ruhda bo‘lib Bobur she’rlarida, Qodiriy tillarida so‘zlashuvchi aholining million kishi suhbatlashadi. o‘tdi. Ona tili bayramida O‘zbek romanlari-yu, Qahhor hikoyalarida 80 foizi hamon o‘z yozuvlariga Milliy teatr aktyorlarining tashrifi sayqallandi, rivoj topdi. Bugun ega emas. Minglab tillardan Til tufayli xalq va elatlarning tadbirni yanada mazmunan boyitdi. esa ona tilimiz jahon minbarlarida ta’lim tizimida foydalanishning madaniyati, urf-odatlari Tadbir jarayonida birinchi bosqich jarang sochmoqda. Ana shunday imkoniyati yo‘q. Chunki aynan saqlanib qoladi, sayyoramizda o‘quvchilari tomonidan “Qadring qadri yuksalayotgan o‘zbek tili til tufayli xalq va elatlarning yashayotgan xalqlarning o‘tmishi baland ona tilim!” mavzudagi devoriy o‘zbek xalqining faxri-iftixoridir. madaniyati, urf-odatlari saqlanib va madaniyati hurmat qilinadi. gazetalar tanlovi g‘oliblarining Bugun biz ona tilimizga davlat tili qoladi, sayyoramizda yashayotgan O‘zbek tili o‘z so‘zi bilan asrlar taqdirlash jarayonlari ham bo‘lib maqomi berilganligining 32 yillik xalqlarning o‘tmishi va madaniyati davomida doston va she’rlarda, o‘tdi. shodiyonasini qalbda g‘urur xalqning boy ma’naviy o‘tmishida, bilan nishonlamoqdamiz. Qachonki bolalar o‘z ona tillarida Zeroki dunyoda tillar ko‘p QADRI BALAND ONA o‘qishni to‘xtatar ekan, o‘sha til ammo o‘zbek tilining o‘rni TILIM va nufuzi o‘zbek xalqi uchun yo‘qolib ketish arafasiga beqiyosdir. hurmat qilinadi. Tilshunoslar yo‘qolib shakllanib, rivojlanib bordi. Bugun kelib qoladi. Tillarni saqlab ketish arafasida turgan tillarni yurtimizda O‘zbek tiliga davlat tili qolish bu o‘sha xalqning Til – millat qiyofasining saqlab qolishning imkoniyatlari maqomi berilganligining 32 yillik madaniyati, urf-odati, rasm- bir bo‘lagi. Dunyodagi barcha hozircha qo‘ldan boy berilmaganini shodiyonasi keng nishonlanmoqda. rusumlarining saqlanib xalqlar o‘zining milliy rasmiy aytishadi. Tillarni saqlab qolish Xalqimizning ma’naviy qiyofasi qolinishini anglatadi. Chunki, tiliga ega deb aytolmaymiz. Chunki uchun esa, BMT ekspertlarining timsoli hisoblanmish ona tilimiz xalq taqdiri til taqdiri bilan bu xalqning milliy mustaqilligi fikricha, bu tillardan ta’lim tizimida o‘zbek tili bayrami respublikamizda bevosita bog‘liq. Til har bir bilan bog‘liq. Mutaxassislarning keng foydalanishni yo‘lga qo‘yish qator muassasalar, tashkilotlar, millat madaniyatining o‘zagidir. Shu so‘zlariga qaraganda, bugungi kerak. YUNESKO tomonidan xalqimizning o‘z uyi, har bir o‘zbek sababli ham tilning saqlanishi xalq kunda har ikki haftada bitta til nashr qilinadigan “Yo‘qolib ketish qalbida g‘urur va iftixor bilan taraqqiyoti va kelajagini belgilaydi. yo‘qolib bormoqda. Bu o‘z xavfi arafasida turgan jahon tillari nishonlanmoqda. Til xalqni birlashtiradi, tarbiyalaydi, navbatida o‘sha tilda so‘zlashuvchi atlasi”da Yevropadagi 50 ta, Tinch o‘qitadi, urf-odat, an’analarini xalqlarning yo‘qolishini anglatadi. okeani mintaqasida esa 200 ta Jumladan, Toshkent tibbiyot saqlaydi. Shunday ekan, ona YUNESKO vakillarining so‘zlariga til yo‘qolib ketish arafasida ekani akademiyasi akademik liseyida tilimizning xalqaro miqyosdagi obro‘- qaraganda, qachonlardir ta’kidlanadi. Olimlar insoniyat ham “Qadring baland ona tilim!” e’tiborini yuksaltirishda, uni milliy odamlar so‘zlashadigan tillarning tarixida 9000 mingdan ortiq til mavzusida tantanali tadbir bo‘lib va umumbashariy tushunchalar soni 7 mingdan 8 mingtagacha yo‘q bo‘lib ketganini aytishadi. o‘tdi. Tadbirni akademik lisey asosida taraqqiy etgan tillar safiga yetgan bo‘lsa, bugungi kunda Nafaqat bosib olingan hududlardagi direktori A.Shermuratov kirish so‘zi qo‘shishda har birimiz tilimizga sayyoramizda 6 mingta til mavjud xalqlarning tillari, balki fotihlarning bilan ochar ekan o‘zbek tilining chuqur hurmat bilan yondashimiz bo‘lib, ularning 90 foizi yo‘qolib tillari ham yo‘qolib ketgani tarixdan nufuzi beqiyos o‘rni haqida to‘xtalib, kerak. O‘zbek tilining nufuzi uning ketish arafasida turibdi. bugungi kunda mamlakatimizda dunyo minbarlaridan jarang sochishi asrlar davomida umrboqiy bo‘lsin. Bu asosan sivilizasiya tufayli madaniyatidan ayrilayotgan kam Nigora HAKIMOVA, sonli millatlarning tillaridir. Bu Toshkent tibbiyot akademiyasi tillarda so‘zlovchi aholining ayrimlari akademik litseyi Yoshlar bilan hamda ma’naviy-ma’rifiy ishlar bo‘yicha direktor o‘rinbosari Hikmat Til — dil kaliti. Hikmat

TIBBIYOTNOMA № 09 2021 YIL 27 OKTYABR 3 18 noyabr – O‘zbekiston Respublikasi davlat bayrog‘i qabul qilingan kun BAYROGʻIMIZ – FAXRU IFTIXORIMIZ Ozod va obod Vatanimiz — O‘zbekistonning bayrog‘i bizni ulug‘ maqsadlar tomon boshlovchi buyuk mash’aladir. Davlat ramzlari har bir mamlakatning Davlat ramzlari hamisha va shaxsiga bo‘lgan ishonchni yanada suvereniteti va mustaqilligini ifodalovchi muqaddas hisoblangan. Chunki mustahkamlaydi. muqaddas timsollardir. O‘zbekistonning u xalqning o‘tmishi, buguni va davlat ramzlari xalqimizning shon- kelajagini o‘zida mujassam Bugun turli bayram tantanalari, sharafi, tarixiy xotirasi va intilishlarini etgan Vatanning yorqin mamlakatimiz a’zolari qatnashayotgan o‘zida mujassam etib, shu yurtda timsolidir. O‘zbekistonimiz xalqaro miqyosdagi siyosiy, madaniy- yashovchi har bir fuqaroga g‘urur, faxr istiqlolga erishgach, eng avvalo, ma’rifiy tadbirlar, nufuzli sport va iftixor bag‘ishlaydi. davlatimiz ramzlari tasdiqlandi. musobaqalarida ham bayrog‘imiz 1991 yil 18 noyabr xalqimiz Vatanimizning sha’ni, xalqimizning Bayrog‘imiz o‘zida butun yodida o‘chmas va qutlug‘ g‘ururini yorqin aks ettirmoqda. O‘zbekiston xalqining asriy orzu- sanalardan biri bo‘lib qoldi. Shu kuni istaklari, g‘ayrati va shijoatini, “O‘zbekiston Respublikasining Davlat Davlatimiz bayrog‘i tinch xalqimizga xos mehmondo‘stlikni bayrog‘i to‘g‘risida”gi Qonun qabul va osoyishta, ozod hamda erkin mujassam etgan. Milliy bayrog‘imizning qilindi. hayotimiz, yorug‘ kelajagimizga bo‘lgan davlat idora va muassasalari, o‘quv ishonchimiz timsoli sifatida doimo yurtlari, O‘zbekiston a’zo bo‘lgan Ta’kidlash lozimki, bayrog‘imiz baland hilpirayversin. xalqaro tashkilotlar, chet ellardagi respublikamiz dunyoda xalqaro elchixona va doimiy vakolatxonalarimiz hamjamiyatning tenglar ichra teng Hamidulla MAGZUMOV, peshtoqida hilpirab turishi, turli bayram a’zosi ekanligini anglatadi va o‘zida dotsent va tantanalarda, mamlakatimiz milliy-madaniy an’analarimizni vakillari qatnashayotgan xalqaro mujassamlashtiradi. U bizning hech miqyosdagi siyosiy, madaniy- kimdan kam emasligimiz hamda aslo ma’rifiy tadbirlarda, nufuzli sport kam bo‘lmasligimizni yaqqol namoyon musobaqalarida Vatanimizning sha’ni, etadi. Shu nuqtai nazardan qaraganda, xalqimizning g‘ururini yorqin aks ettirishi bayrog‘imizni e’zozlash fuqarolarda barchamizga iftixor baxsh etadi. o‘zining qadr-qimmatiga, o‘z mamlakati HAMKORLIK SHARTNOMASI IMZOLANDI TTA ilmiy izlanishlar uchun 300 ming AQSH dollari miqdoridagi grantga ega bo‘ladi. O‘zbekiston Respublikasi O‘zbekiston tomonidan Sog‘liqni saqlash Vazirligi Sog‘liqni saqlash vaziri konferensiyalar zalida vazirlik, o‘rinbosari A.Azizov, Toshkent Toshkent tibbiyot akademiyasi tibbiyot akademiyasi rektori hamda Janubiy Koreyaning A.Shadmanovlar ishtirok KOICA tashkiloti o‘rtasida etishdi. hamkorlik shartnomasi imzolandi. Kelishuvga binoan, Toshkent tibbiyot akademiyasi Bo‘lib o‘tgan muzokaralarda COVID-19 profilaktikasi va Janubiy Koreya Tashqi ishlar bu boradagi ilmiy izlanishlar vaziri o‘rinbosari, Janubiy uchun 300 ming AQSH dollari Koreyaning O‘zbekistondagi miqdoridagi grantga ega muxtor elchisi, KOICA rahbari, bo‘ladi. professor Cho hamda Hikmat So`z – inson ziynati. Hikmat

TIBBIYOTNOMA4 № 09 2021 YIL 27 OKTYABR INNOVATSION TAFAKKUR: TIZIMLI YONDASHUV “Biz o‘z oldimizga mamlakatimizda Uchinchi Renessans poydevorini barpo etishdek ulug‘ maqsadni qo‘ygan ekanmiz, buning uchun yangi Xorazmiylar, Beruniylar, Ibn Sinolar, Ulug‘beklar, Navoiy va Boburlarni tarbiyalab beradigan muhit va sharoitlarni yaratishimiz kerak. Bunda, avvalo, ta’lim va tarbiyani rivojlantirish, sog‘lom turmush tarzini qaror toptirish, ilm-fan va innovasiyalarni taraqqiy ettirish milliy g‘oyamizning asosiy ustunlari bo‘lib xizmat qilishi lozim”, degan edi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev. Ma’lumki innovasion – faoliyat uning sub’yekti bo‘lib Naql qilishlaricha Abu Nasr Farobiy – Arastuning hisoblangan yoshlarimizdan – o‘ziga xos iroda, diqqat- Metafizika asarini 40 marta o‘qidimu, lekin uni yana qayta e’tibor, iste’dod, intuitiv jarayonlarni to‘la ma’noda o‘qishim kerak degan edi. shakllantirishni tizimli asosda tashkil etilishi dolzarb ahamiyat kasb etadi. Bundan tashqari, fikr yuritilayotgan Yoshlarimizda innovasion tafakkurini shakllantirishda jarayonda muhim rol o‘ynovchi mediatasiya masalalariga – yuqorida qayd etilgan omillar bilan bir qatorda ayniqsa e’tiborni jalb etish o‘ta muhimdir. Chunki mediatasiya – zamonaviylik parametriga jiddiy e’tibor qaratish hozirga o‘z tafakkurini bir ob’yektga jamlanishi, yoshlar e’tiborini kelib yanada dolzarblashdi. chalg‘ituvchi barcha begona omillarni soqit qilish asosida fikr yuritish usuli bo‘lib hisoblanadi. Bunga asosiy sabab dunyo miqyosida qarama- qarshilik hamda ziddiyatlar, jumladan xalqaro terrorizm, Shuni qayd etish lozimki, yoshlarimizdagi innovasion ekstremizm, separatizm, radikalizm kabi illatlarning avj tafakkurning fundamental asosi – birinchi navbatda olayotganligidir. oiladagi tarbiya, ikkinchidan esa uzluksiz ta’limning barcha bo‘g‘inlaridagi sifat parametrlariga uzviy bog‘liq ekanligi Bundan tashqari, ayrim yoshlarimizda virtual olamga hozirda to‘la o‘zining isbotini topmoqda. intilish mayli o‘ta kuchayib ketishi holatlari mavjudligi o‘ziga xos xavf-xatarlarni vujudga keltirmoqda. Virtual Yoshlarda innovasion tafakkurni tizimli asosda olam – ob’yektiv jarayon bo‘lib, unga to‘siq qo‘yib shakllantirishi bilan bog‘liq quyidagi bosqichlarni qayd bo‘lmaydi. Shuning uchun uni bartaraf etishda o‘ziga xos etish mumkin. iste’mol madaniyatini oila bo‘sag‘asidanoq shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Birinchi bosqich – ehtiros – ong osti bezlarining faollashuvi bilan bog‘liqdir. Ammo ana shunday holatga qaramasdan yoshlarimizda shakllanayotgan innovasion tafakkur orqali ular Ikkinchi bosqich – hayrat bo‘lib hisoblanadi. Bunga dalil faoliyati bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan axborot iste’moli sifatida Abu Ali ibn Sinoning bakteriyalar mavjudligini Lui madaniyatini shakllantirish, hozirgi davr talabi sifatida Pasterdan 2-3 asr oldin bashorat qilganligini qayd etish mumkin. maydonga chiqmoqda. Bunga asosiy sabab hozirgi globallashuv davrida axborot oqimlarining o‘ta tig‘izlashib Uchinchi bosqich – esa hayotda hasad bilan emas, borayotganligidadir. havas qilib yashashga o‘rganish o‘ta muhimdir. Uni quyidagi dalillarga tayanib asoslash mumkin. Masalan: Respublikamiz aholisining qariyb 35 foizni 16 Abu Rayhon Beruniy Amerika qit’asi borligini Kolumbdan yoshgacha, 62 foizdan ziyodini 30 yoshgacha bo‘lganlar oldin bashorat qilgan. Bundan tashqari, Beruniyning tashkil etishidan kelib chiqib xulosa qiladigan bo‘lsak minerallar solishtirma og‘irligini MOOS shkalasiga yaqin innovasion tafakkur pirovard oqibatda jamiyatimiz 0.01; 0.001% farq bilan aniqlab berganligi, Ulug‘bek ma’naviy hayotida yuksalish cho‘qqilariga olib kelishi falakiyot ilmi bilan bog‘liq yulduzlar jadvali tuzib bergani, shubhasizdir. akademik Habib Abdullayevning foydali qazilmalari joylashish qonuniyatlarini kashf etib, u hozirga qadar o‘z Bu esa jamiyatimiz ma’naviy hayotida o‘ziga xos sifat ahamiyatini to‘la saqlab turganligi, havas qilsa arziydigan o‘zgarishlarini vujudga keltirib, yangi O‘zbekistonimiz dalillar sifatida qayd etish mumkin. taraqqiyoti bilan bog‘liq ufqlarni ochishga xizmat qiladi. To‘rtinchi bosqich – shijoat (mehnatsevarlik) Muhayyо AXMADJONOVA, hisoblanadi. Toshkent tibbiyot akademiyasi davolash fakulteti 3-bosqich talabasi Hikmat Anjom uy ziynati, so’z inson ziynati. Hikmat

TIBBIYOTNOMA № 09 2021 YIL 27 OKTYABR 5 TALABALIKKA BAG‘ISHLOV Agar Talabalikka bag‘ishlov marosimida biror marotaba ishtirok etmagan bo‘lsangiz, kelasi yili albatta vaqt topib, qatnashib ko‘ring. Mingdan ziyod oppoq kiyimdagi yigit-qizlar mazkur tadbirning mazmun va mohiyatini ko‘zida porlayotgan hayrat va havasdan belgilab berdi. qalbingiz taskin topadi. Ular quvonchiga beixtiyor sherik bo‘lasiz. So‘zga chiqqanlar TTAning yil sayin o‘sib borayotgan nufuzi haqida gapirdilar. Orzulari ro‘yobga chiqayotgan umidli yoshlarning o‘z maqsadlari sari qo‘ygan ilk Inson salomatligi yo‘lida bor ilmi, kuch va ishonchli qadamlari katta va nufuzli ilmiy qudrati, salohiyati va hayotini bag‘ishlashga jamoa – Toshkent tibbiyot akademiyasining tayyor shifokorlarning metin irodasi va ko‘p ming sonli professor va o‘qituvchilari, jasorati e’tirof etildi. magistr va bakalavrlari tomonidan olqishlanganida esa qalbingizni faxr va iftixor Tibbiyot ilmi ravnaqi yo‘lidagi ilmiy tuyg‘usi qamrab oladi. ishlanmalari bilan yurtimiz sharafini dunyo mamlakatlari ko‘z o‘ngida namoyon etayotgan Ha, bu yurt shunday odamlar yashaydi. iqtidorli talabalar tashabbusi olqishlandi. Bir-birlariga hayrixoh, hamjihat. Bir bolaning quvonchini xuddi o‘z farzandiniki singari Yangi O‘zbekiston yoshlarining ilmu fan qabul qila oladigan bag‘rikenglar yurti bu. taraqqiyotiga qo‘shayotgan hissasi, oliy ta’lim tizimidagi mutloq yangicha qarashlarga ega An’anaga muvofiq bu yil ham shunday yoshlar to‘g‘risida so‘z bordi. bo‘ldi. Olmazor tuman hokimligi, tuman Yoshlar ittifoqi hamda Toshkent tibbiyot Bo‘lajak shifokorlar tibbiyot ilmini akademiyasi hamkorligida o‘tgan ma’naviy egallashdan avval an’anaviy qasamyodni tadbir chinakkam bayram tusini oldi. qabul qilar ekanlar, eng avvalo shu muqaddas Vatan oldidagi farzandlik burchiga Yangi o‘quv yilida Toshkent tibbiyot sodiq qolajaklarini baralla bayon etdilar. akademiyasiga qabul qilingan bir yarim ming nafardan ziyod yoshlar va ularning Kechaning dilbar va fayzli o‘tishiga ota-onalari ishtirok etgan kechada tibbiyot Toshkent tibbiyot akademiyasi qoshidagi ilmining allomalari hayoti va faoliyatini aks “Navo-shifo” yoshlar musiqiy-teatr jamoasi ettiruvchi teatrlashtirilgan sahna ko‘rinishi munosib hissa qo‘shdi. Toshkent tibbiyot akademiyasi Matbuot xizmati Hikmat Yomon til boshga balo keltirar, Hikmat Yaxshi til davlat, dunyo keltirar.

TIBBIYOTNOMA6 № 09 2021 YIL 27 OKTYABR “Yo ilming, yo hilming bo‘lsin” deyiladi o‘zbek ilmlarni mukammal egallamasdan xalq maqollaridan birida. Ma’lumki ilm – bu turib tib xodimi hech qachon shirin bashariyatning yo‘lchi yulduzi, mayog‘idir. Hilm esa til, mohir qo‘l sohibi bo‘la olmaydi! Bu isbotlangan teoremadir. – arab tilidan olingan bo‘lib, halimlik, yumshoqlik, Bu borada ishlarning ahvoli qanday? xushmuomalalik kabi mazmunlarga ega. Taassufki, juda yomon. O‘tgan yili biz “Bolalar xirurgiyasi va pediatriyada Boshqa kasbu kor, jabha va O‘zbekiston Respublikasida tibbiy deontologiya va kasb etikasi” sohalarda yo ilming, yo xushmuomala haqli ravishda bu sohasining otasi degan o‘quv qo‘llanmasini yaratdik. bo‘lsa yetarlik, bittasi bilan ishni bitirib hisoblanmish ulug‘ ustoz, professor- Bu bilan mazkur jabhadagi ma’naviy ketaverasan. Ammo shifokor va tabibda terapevt Erkin Qosimov (Alloh bo‘shliqni to‘ldirmoqchi bo‘ldik. Ammo, ikkalasi ham uyg‘unlashib kelishi lozim. rahmatiga olgan bo‘lsin) o‘zlari o‘quv rejadagi shu fanga ajratilgan Juda ko‘p shifokor va tabiblarimiz bor, nihoyatda halim va xushmuomala zot soatlar kamligi uchun o‘quv qo‘llanma ilmi, salohiyati, iqtidori baland, ammo bo‘lishi bilan birgalikda “Shifokorning chop etilmadi. Xolisanlillo aytganda xushmuomalalikdan asar ham yo‘q, muloqot madaniyati va muomala mazkur o‘quv qo‘llanmani chop etishda tabiiyki xalq orasida ularning obro‘- san’ati” degan darslik ham yozganlar. baayni avvalgilari kabi Akademiyadan e’tibori ham yo‘q. Ammo, shunday tib Umri mobaynida tibbiyot oliygohlarida mablag‘ so‘ramasdan, o‘z hisobimizdan xodimlarimiz borki, ilmi haminqadar tibbiy deontologiya va kasb etikasi chop etib, xayriya tariqasida oliygohlar, bo‘lsa-da, muomalani qotiradi, baayni kafedrasi ochilishining tarafdori bo‘lib kollejlar, texnikumlar kutubxonalariga qondoshing yoki jondoshingdek yashadilar. Taassufki, bu olamshumul tarqatmoqchi edik. Ikki yil muqaddam ichingga kirib ketadi. Ammo, Bolalar urologiyasidan undagi halimlik ilm bilan lotin va kirill alfavitida 40 uyg‘unlashmaganligi bois ular ham katta muvaffaqiyatga TIBBIY DEONTOLOGIYA bosma taboqlik, akademiya erisha olmaydilar. Bularning VA KASB ETIKASI NIMA yordamisiz, o‘zimizning barchasi muammo hisobimizdan o‘quv qo‘llanmasi chop etib dolzarbligini ko‘rsatib turibdi. UCHUN KERAK? kutubxonalarga tarqatgan edik. So‘nggi paytlarda ijtimoiy Xullas, maqolda keltirilganidek tarmoqlarda, oynayi jahonda, “Gap ko‘p, o‘tin oz”. davomli nashrlarda tib 1978 yili fazogir A.Pavlov xodimlarining qo‘polligi, muomalasi ish amalga oshmay qolib ketdi. koinotdan turib yer sharini kuzatganida aytgan qanoti gaplari qattiqligi, xastahollar omiliga befarqligi Biz nima uchun buni olamshumul yodimizdan chiqmaydi. “Raketa haqida ko‘plab ma’lumotlar paydo deb atadik? “Dunyoda eng qiyin illyuminatoridan ona yerni-moviy bo‘lmoqda. Buning oqibatida aholi narsa muomala madaniyatidir: sayyorani ko‘rib turibman, u juda norozi bo‘lib, ayrim hollarda tib xodimiga davlatlar orasidagi kelishmovchiliklar kichkina, baayni himoyaga muhtoj tajovuzkorlik, kaltaklab, haqoratlab u r u s h l a r g a , e r - x o t i n o r a s i d a go‘dakdek namoyon bo‘lmoqda. Uni ketish holatlari kuzatilmoqda. Jumladan ziddiyatlar zurriyodlarning tirik yetim chaqaloqdek silagim, yaxshi gapirgim, burnog‘i yili vodiy klinikalaridan o‘sishiga, ustoz-shogird orasidagi maqtagim, o‘pgim kelayapti. Afsuski, birida shifokorni kaltaklab, ko‘zini t u s h u n m o v c h i l i k l a r i l m - f a n n i n g biz eng ongli mavjudot – odamlar bu chiqarganligi, Sirdaryoda tib xodimi oqsashiga olib keladi” degan edi himoyasiz go‘dakni ko‘proq ranjitib pichoqlanganligi haqida ijimoiy Amerika davlatchiligining asoschisi tahqirladik. Qani endi insoniyat uchun tarmoqlarda ma’lumotlar paydo bo‘ldi. Benjamin Franklin. Hadisi shariflarda bu borada mukammal bir qo‘llanma Olisga borib nima qilamiz, poytaxtda “Ummatning eng yaxshisi tilidan, yaratilsa”. Kosmonavt haq, agar ro‘yi ham bu borada ishlar talab darajasida qo‘lidan birovga ozor yetmaganidir. –zaminda har kim vijdonni turmush tarzi emas. Men ko‘p yillardan buyon Yaxshilikni chehrasi ochiq, xushro‘y deb, burchni qonun deb, ahloqni qomus Sog‘liqni saqlash vazirligiga shifokorlar odamlardan izlang” qabilidagi ko‘plab deb yashasa olam guliston bo‘lardi. ustidan tushgan shikoyatlarni tekshirish purma’no tavsiyalar keladi. Bularning barchasini deontologiya va A l b a t t a , b u g u n g i k u n d a t i b kasb etikasi o‘rgatadi. Mas’ullar e’tibor bilan shug‘ullandim, o‘nlab ziddiyatli ishlarning shohidi bo‘ldim. Aksariyat oliygohlarining ayrim kafedralarida bering, hali ham kech emas. holatlarda tib xodimlarining uquvsizligi, kasb etikasi qisqa soatlarda o‘tiladi, Alijon ZOHIDIY, malakasizligi yoki manfaatparastligi xolos. Bu alohida kafedra bo‘lib, Rossiya “Zdorovye cheloveka uchun emas, aynan qo‘polligi, befarqligi oliygohlarda psixologiya, deontologiya, i ekologiya” Xalqaro ilmiy bois shikoyat yozganliklarni ko‘pchilik falsafa, islom soatlari ko‘paytirilishi akademiyasi akademigi, shikoyatchilar tan olganlar. Qissadan kerak. Nima uchun? Insonning O‘zbekiston Respublikasi hissa shuki, tib xodimi qaysi lavozim, muomala madaniyati, ichki intizomi, Yozuvchilar uyushmasi a’zosi, daraja sohibi bo‘lishidan qat’iy nazar i n s o n s e v a r l i g i , v a t a n p a r v a r l i g i Qutbiddin NIZOMOV, tibbiy deontologiya va kasb etikasini ruhshunoslik, islom asoslari, falsafa oliy toifali allergolog-shifokor, mukammal egallagan bo‘lishi lozim. bilan chambarchas bog‘liq! Ushbu Sog‘liqni saqlash a’lochisi Hikmat Til — aql bezagi. Hikmat

TIBBIYOTNOMA № 09 2021 YIL 27 OKTYABR 7 Barhayot siymolar QAT’IYATLI SHIFOKOR VA MOHIR PEDAGOG Ikki eshik orasi deya ta’riflanadigan bu qadim dunyoda ming-minglab inson yashab o‘tsa-da, har kimning o‘z o‘rni, o‘z hayot yo‘li bo‘ladi. Kimdir chaqmoq yanglig‘ chaqnab o‘tsa, kimlardan bir iz ham qolmaydi, sezilmay dunyoni tark etadi, kimlardan nafaqat yillar, o‘n yillar, balki asrlarga muhrlangan xotiralar qoladi. Bu o‘sha ikki eshik orasidagi masofani kim qanday bosib o‘tishiga bog‘liq. Shoir yozganidek: Dunyoga kelamiz nurli sham misol, aylantirildi va Habibulla Abduqodirov bu yerda dosent Yonib nur taratar har soniyamiz. lavozimida ishladi. Yugurib-yelamiz misoli shamol Qayga oshiqamiz buni bilmaymiz… Ish faoliyatlari davomida Habibulla Abduqodirov ko‘plab darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari va o‘quv uslubiy Habibulla Abduqodirov ana shunday dunyoga nurli qo‘llanmalarni yaratishda mualliflik va hammualliflik sham misol yonib, nur taratib yashagan inson edi. U qilgan. Bu yaratilgan adabiyotlardan hozirgi kunda Surxondaryo viloyati Denov tumanining Saroykamar tibbiyot oliygohlari talabalari, shifokorlar, klinik qishlog‘ida 1933 yilda tug‘ilgan. ordinatorlar, magistrlar keng miqyosda foydalanib kelmoqda. Yosh Habibulla hali qishloq maktabida o‘qib yurgan kezlarida tibbiyotga qiziqardi. Otasi Abduqodirjon ota Habibulla Abduqodirov hamisha va har vaqt va onasi Mehriniso aya buni ko‘rib quvonar: «O‘g‘lim, yangiliklardan boxabar bo‘lishga intiladilar, yuqori sendan umidimiz katta, yaxshi o‘qisang, albatta professionalligi, qat’iyatliligi, mehnatsevarligi, kasbiga shifokor bo‘lasan, qishlog‘imizda do‘xtirlarning qadri sadoqatliligi bilan ajralib turadi. juda o‘tgan», deb rag‘bat berishardi. Domla mehribon va e’tiborli, kamtar, samimiy, to‘g‘riso‘z Habibulla maktabni tugatib, Oxunboboyev nomli va halol inson, yuqori malakali mutaxassis va tashkilotchi, tibbiyot texnikumiga o‘qishga kiradi. Texnikumni olim va iqtidorli pedagog edi. Barcha insonlarga hurmat va muvaffaqiyatli tugatgach, 1953 yili institutga e’tibor, mehr va muhabbat bilan qarar edi. o‘qishga kiradi. 1959 yili institutni muvaffaqiyatli yakunlab, Marg‘ilon shahrida oilaviy poliklinika va Habibulla Abduqodirov joriy yilning 24 yanvar kuni tibbiyot birlashmasida shifokor-infeksionist bo‘lib vafot etdi. Bugungi kunda Habibulla Abduqodirov ishlaydi. haqida gap ketsa uni bilganlarning aksariyati yuksak muomala madaniyatiga ega inson bo‘lganligini 1965 yili Qoraqalpog‘istonda vabo epidemiyasi aytishadi va katta hurmat bilan eslashadi. Aslida bu tarqaldi, shunda Habibulla Abduqodirovich bir ham bir baxt. Chunki azal-azaldan yaxshi insonlar necha oy davomida kasallik o‘chog‘ida xizmat qiladi. o‘z ortidan yorug‘ izlar qoldirib ketganlar, dunyodan Birinchilardan bo‘lib kasallikni kelib chiqish sabablarini o‘tganidan keyin ularning ikkinchi umri go‘zal aniqlagan va epidemiya o‘chog‘ini tugatishga katta xotiralarda davom etavergan. hissa qo‘shgan. Uning ko‘p qirrali mehnat faoliyati, kasbga sadoqat, 1971 yili Habibulla Abduqodirov tibbiyot fanlari ilmiy qiziqishlarning kengligi qat’iyat va odamiylik nomzodligi dissertasiyasini yoqlab, ToshMI yuqumli hislatlari respublikamiz shifokorlari va uni yaqin bilgan kasalliklar kafedrasida dastlab assistent, 1985 yildan insonlar uchun o‘rnak bo‘la oladi. boshlab esa, dosentlik lavozimida faoliyat olib borgan. Shogirdlari, hamkasblari xotirasida bu betakror 1987 yili kafedra mudiri bo‘lib, 1988 yildan mudirlik insonning yorqin timsoli abadiy saqlanib qoladi. vazifasini bajaruvchi bo‘lib ishladi. Hamidulla MAGZUMOV, 1993 yili «Yuqumli kasalliklar kafedrasi» tajribadagi Yuqumli va bolalar yuqumli kasalliklari «Yuqumli tropik kasalliklar kursi mustaqil kafedrasi»ga kafedrasi dotsenti Hikmat Tilga e’tibor — elga e’tibor. Hikmat

TIBBIYOTNOMA8 № 09 2021 YIL 27 OKTYABR TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI QUYIDAGI LAVOZIMLARGA TANLOV E’LON QILADI (2021 yil oktyabr) Hujjatlar tanlov e’lon qilingan kundan boshlab bir oy davomida Toshkent tibbiyot akademiyasining devonxona va arxiv bo‘limida qabul qilinadi. Manzil: Olmazor tumani, Farobiy ko‘chasi, 2-uy. MUASSIS: MUHARRIR TAHRIR HAYATI: Gazeta Pentium-IV Q.Nizomov (Bosh muharrir o’rinbosari), kompyuterida sahifalandi va Toshkent TOSHKENT TURDIQUL Tibbiyot аkademiya RISOGRAFida TIBBIYOT BOBOMURATOV O.Hazratov, A.Zohidiy, N.Hakimova, AKADEMIYASI L.Abduqodirova, М.Hasanova 400 nusxada chop etildi. Manzilimiz: Gazeta Toshkent Matbuot va axborot Mualliflar fikri tahririyat nuqati nazaridan farqlanishi boshqarmasida 2007-yil 15-yanvarda mumkin. Maqolalardagi ma`lumotlar uchun Toshkent shahri, Farobiy 02-0049 raqam bilan ro’yxatga olingan mualliflar javobgardir ko’chasi, 2-uy Bepul tarqatiladi Nashr uchun ma`sul Q.Nizomov Topshirish vaqti: 14.00