สารสนเทศดิจิทัล ลิขสิทธิ์และการใช้งานอย่างเป็นธรรม

กองลิขสิทธิ์ กรมทรัพย์สินทางปัญญา สารสนเทศดิจิทัล : ลิขสิทธิ์และการใช้งาน อย่างเป็นธรรม ศิริลักษณ์ รุ่งเรืองกุลดิษฐ์ นักวิชาการพาณิชย์ชำนาญการ

สารบัญ ส่วนที่ 1 ลิขสิทธิ์คืออะไร? ส่วนที่ 2 การละเมิดลิขสิทธิ์ และข้อยกเว้นการละเมิดลิขสิทธิ์ ส่วนที่ 3 เกณฑ์พิจารณาการใช้งานลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม ส่วนที่ 4 กฎหมายลิขสิทธิ์ฉบับใหม่ มีอะไรเพิ่มขึ้นมาบ้าง ส่วนที่ 5 ช่วงถาม - ตอบ

ลิขสิทธิ์คืออะไร?: งานลิขสิทธิ์มีทั้งหมด 9 ประเภท



























ลิขสิทธิ์ไม่คุ้มครอง \"ความคิด หรือขั้นตอน กรรมวิธีหรือระบบ หรือวิธีใช้ หรือทำงาน หรือแนวความคิด หลักการ การค้นพบ หรือทฤษฎี ทางวิทยาศาสตร์หรือคณิตศาสตร์”





ใคร สามารถเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ได้บ้าง?

ใครสามารถเป็นเจ้าของลิขสิ ทธิ์ได้บ้าง ผู้รับโอนลิขสิทธิ์ ผู้สร้างสรรค์งาน ผู้ดัดแปลงงานของคนอื่น จากผู้สร้างสรรค์ ด้วยตัวเอง ที่ได้รับอนุญาตอย่างถูกต้อง หรือเจ้าของ ผู้รับโอนลิขสิทธิ์ ผู้รวบรวมงานของคนอื่น ลิขสิทธิ์เดิม ทางพินัยกรรมหรือทางมรดก ที่ได้รับอนุญาตอย่างถูกต้อง หน่วยงานราชการ ลูกจ้างที่ทำงานให้กับ ที่ออกคำสั่งหรือจ้าง นายจ้างที่ไม่มีข้อกำหนด ให้ข้าราชการหรือ ในสัญญาว่าให้นายจ้างเป็น ลูกจ้างสร้างสรรค์งาน เจ้าของลิขสิทธิ์ ผู้ว่าจ้างที่ว่าจ้างคนอื่น นายจ้างที่มีข้อกำหนดในสัญญาว่าให้ สร้างสรรค์ผลงาน นายจ้างเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์

เจ้าของลิขสิทธิ์ หมายถึง โดยหลักหมายถึง ผู้สร้างสรรค์ เว้นแต่มีสัญญาตกลงไว้เป็นอย่างอื่น เช่น กรณีสัญญาจ้างแรงงาน (นายจ้าง - ลูกจ้าง) สัญญาจ้างทำของ (ผู้ว่าจ้าง - ผู้รับจ้าง) ข้อตกลงจะเป็นไปตามที่สัญญากำหนด

ยกตัวอย่างกรณีนายจ้าง - ลูกจ้าง บริษัท A มีนาย B เป็นพนักงานบริษัท บริษัท A มอบหมายให้นาย B ถ่ายรูปในงานเลี้ยงบริษัท ภาพถ่ายที่นาย B ถ่ายตามที่ได้รับมอบหมายจะเป็น งานลิขสิทธิ์ที่นาย B ผู้สร้างสรรค์เป็นเจ้าของ แต่บริษัท A สามารถนำไปเผยแพร่ลงวารสารหรือ เพจเฟซบุ๊กของบริษัทได้ แต่ถ้ามีข้อตกลงเป็น หนังสือระหว่างบริษัท A กับนาย B กำหนดให้เป็น อย่างไรก็จะเป็นไปตามข้อตกลงนั้น

ยกตัวอย่างกรณีผู้ว่าจ้าง - ผู้สร้างสรรค์ บริษัท A จ้างนาย C ซึ่งเป็น ช่างภาพอิสระ ให้ถ่ายรูปในงาน บริษัท เจ้าของลิขสิทธิ์ในภาพถ่าย ของนาย C ก็จะเป็นบริษัท A แต่ถ้ามีข้อตกลงระหว่างบริษัท A กับนาย C ให้เป็นของใครก็จะเป็น ไปตามข้อตกลงนั้น

ยกตัวอย่าง เจ้าของลิขสิทธิ์ในฐานะผู้ดัดแปลงงานของผู้อื่น ที่ได้รับการอนุญาติอย่างถูกต้อง นายสมชายเขียนหนังสือนิยายขึ้นมาหนึ่งเรื่อง และเป็น เจ้าของลิขสิทธิ์ในนิยายเรื่องนั้น ต่อมานายสมชายทำ สัญญาอนุญาตให้นายสมศักดิ์นำนิยายของนายสมชาย ไปดัดแปลงเป็นภาพยนตร์ได้ ภาพยนตร์ที่ดัดแปลงจาก นิยายของนายสมศักดิ์นี้ก็จะเป็นงานลิขสิทธิ์ชิ้นใหม่ ซึ่งเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานภาพยนตร์ก็คือ นายสมศักดิ์ ทำให้นายสมศักดิ์มีสิทธิจะนำภาพยนตร์ของตัวเองไปเผยแพร่หากำไรได้ แต่ในส่วน ของลิขสิทธิ์ในงานนิยายก็จะยังคงเป็นของนายสมชายเช่นเดิม

เจ้าของลิขสิทธิ์ เป็นผู้มีสิทธิแต่เพียงผู้เดียวในการทำซ้ำ การดัดแปลง การเผยแพร่ต่อสาธารณชน และการให้เช่าต้นฉบับ หรือสำเนางาน ดังนั้น การนำผลงานของเจ้าของ ลิขสิทธิ์มาใช้ เผยแพร่ ดัดแปลง ทำซ้ำ โดยเจ้าของ ไม่อนุญาตเท่ากับละเมิดลิขสิทธิ์

การละเมิดลิขสิทธิ์ ละเมิดขั้นต้น ละเมิดขั้นรอง

การละเมิดลิขสิทธิ์ขั้นต้น 1 ทำซ้ำหรือดัดแปลง (Primary 2 เผยแพร่ต่อสาธารณชน Infringement) คือ 3 ให้เช่าต้นฉบับหรือสำเนาโปรแกรมคอมพิวเตอร์ การกระทำแก่งานอันมี โสตทัศนวัสดุ ภาพยนตร์ และสิ่งบันทึกเสียง ลิขสิทธิ์ของผู้อื่นโดยไม่ได้รับ อนุญาตเจ้าของลิขสิทธิ์ เช่น

การละเมิดลิขสิทธิ์ขั้นรอง 1 ขาย ให้เช่า ให้เช่าซื้อ เช่น ขายดีวีดี-ซีดี หนัง-เพลงปลอม (Secondary Infringement) 2 เผยแพร่ต่อสาธารณชน เช่น อัพโหลดเพลงแปลงบน คือ เว็บไซต์ รู้หรือมีเหตุอันควรรู้ว่างานนั้นทำขึ้น 3 แจกจ่ายในลักษณะที่อาจก่อให้เกิดความเสียหาย โดยละเมิดลิขสิทธิ์ของผู้อื่น เช่น แจกจ่ายสำเนา textbook ที่ละเมิด © ให้แก่เพื่อน ๆ + กระทำดังต่อไปนี้เพื่อหากำไร ในชั้นเรียน เช่น



ข้อยกเว้น การละเมิดลิขสิทธิ์





ตัวอย่าง ข้อยกเว้นเพื่ อ การศึกษา วิจัย และไม่ได้หากำไร เช่น วิจัยหรือศึกษาโปรแกรมคอมพิวเตอร์อาจรวมถึงการทำ วิศวกรรมย้อนกลับ (reverse engineering) โปรแกรม คอมพิวเตอร์ เพื่อศึกษาดูรูปแบบวิธีการเขียนโปรแกรมโดยไม่ได้ ทำประการอื่นใดแก่โปรแกรมคอมพิ วเตอร์นั้นเพื่ อหากำไร

ตัวอย่าง ใช้เพื่ อประโยชน์ของตนเอง ข้อยกเว้นเพื่ อประโยชน์ส่วนตัว หรือเพื่ อประโยชน์ของ ตนเอง และบุคคลอื่น เช่น นำหนังสือที่ซื้อมาใช้อ่านเล่นส่วนตัวกันในบ้านแล้วก็แบ่งปันให้พี่น้องหรือ คนในครอบครัวอ่าน ไม่ได้นำหนังสือมาหากำไรโดยการทำซ้ำและเผยแพร่ต่อบน ในครอบครัวหรือญาติสนิท อินเทอร์เน็ต = เข้าข้อยกเว้นการละเมิดลิขสิทธิ์

มาตรา 34 การทำซ้ำโดยบรรณารักษ์ของห้องสมุดซึ่งงานอันมีลิขสิทธิ์ ตามพระราชบัญญัตินี้ มิให้ถือว่าเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ หากการทำซ้ำนั้นมิได้มีวัตถุประสงค์เพื่อหากำไร และได้ปฏิบัติ ตามมาตรา 32 วรรคหนึ่ง ในกรณีดังต่อไปนี้ (1) การทำซ้ำเพื่อใช้ในห้องสมุดหรือให้แก่ห้องสมุดอื่น (2) การทำซ้ำงานบางตอนตามสมควรให้แก่บุคคลอื่น เพื่ อประโยชน์ในการวิจัยหรือการศึกษา อ ย่ า ลื ม ม า ต ร า 3 2 “ ไ ม่ ขั ด ต่ อ ก า ร แ ส ว ง ห า ป ร ะ โ ย ช น์ … . ต า ม ป ก ติ ” แ ล ะ “ ไ ม่ ก ร ะ ท บ ก ร ะ เ ทื อ น ถึ ง สิ ท ธิ … เ กิ น ส ม ค ว ร ”

ข้อยกเว้น การละเมิดลิขสิทธิ์สำหรับ ห้องสมุด

ก า ร ทำ ซ้ำ ห รื อ ดั ด แ ป ล ง เ พื่ อ ป ร ะ โ ย ช น์ ข อ ง ค น พิ ก า ร

ก า ร ล บ ห รื อ เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ข้ อ มู ล ก า ร บ ริ ห า ร สิ ท ธิ ( R M I )

ก า ร ห ล บ เ ลี่ ย ง ม า ต ร ก า ร ท า ง เ ท ค โ น โ ล ยี ( T P M )

สำ คั ญ ! ! ห้ อ ง ส มุ ด ที่ จ ะ เ ข้ า ข้ อ ย ก เ ว้ น ก า ร ล ะ เ มิ ด ลิ ข สิ ท ธิ์ จ ะ ต้ อ ง เ ป็ น ห้ อ ง ส มุ ด ที่ ดำ เ นิ น ก า ร โ ด ย ไ ม่ ไ ด้ มี วั ต ถุ ป ร ะ ส ง ค์ เ พื่ อ ห า กำ ไ ร ซึ่ ง จ ะ แ ต ก ต่ า ง จ า ก ม า ต ร า 3 4 แ ล ะ ก า ร ทำ ซ้ำ ดั ด แ ป ล ง เ พื่ อ ป ร ะ โ ย ช น์ ข อ ง ค น พิ ก า ร ที่ อ า จ ค ร อ บ ค ลุ ม ถึ ง ห้ อ ง ส มุ ด ใ น รู ป แ บ บ อื่ น ๆ

คำถามที่พบบ่อย















เกณฑ์การใช้งาน ลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม ประกอบด้วย หลักเกณฑ์ 4 ประการ