ต้นทุนชีวิต จุดเปลี่ยนสังคมไทย

“ต้นทุนชีวิต..จดุ เปลยี่ นสังคมไทย” กบั ประเด็นเส่ยี งทางด้านยาเสพติด และถา้ สามารถปอ้ งกนั หรอื เสริมสรา้ ง 51 ต้นทนุ ชีวิต กน็ ่าทจ่ี ะเสริมสรา้ งและป้องกนั ปัญหาทางด้านยาเสพติดไดเ้ ช่น กนั ” จากการสรุปผลการศึกษาท้ังหมด ทำให้ไดข้ ้อเสนอเชงิ นโยบายที่ สำคัญสำหรับการปอ้ งกันยาเสพติดในเยาวชน 4 ต้อง คอื 1. ตอ้ งมีอนาคต ดว้ ยพลังสรา้ งปัญญา โดยโครงการเรียนเพอื่ อาชพี เพ่ือให้เด็กทกุ คนต้องมี อนาคต และเดก็ ทีม่ ปี ัญหาในการเรยี นในระบบสามารถเรยี นเพ่ือม่งุ หมาย อาชพี 2 . ต อ้ งมคี ณุ คา่ ดว้ ยพลงั ตวั ตนทเ่ี ขม้ แขง็ เสนอโครงการจติ อาสา เ ยาวชน ทุกคนมคี ุณคา่ ในตนเอง ต้องมกี จิ กรรม ต้องเปดิ โอกาสใหเ้ ดก็ คิดเอง ทำเอง โดยได้ประโยชนต์ ่อชมุ ชน และมีผูใ้ หญ่คอยให้กำลังใจ และคำช่ืนชม รวมท้งั งบประมาณหรือทรพั ยากรตามจำเปน็ 3. ต้องมที กั ษะ ด้วยพลังครอบครวั เสนอโครงการกระบวนการเรียนรู้อย่างมสี ่วนรว่ มของเดก็ เยาวชน และ ครอบครวั (ห้องเรยี นพ่อ แม่ ลกู ) เยาวชนเริ่มมคี วามคิดของตนเองและมี ความรูส้ กึ อยากเป็นตัวของตัวเอง อิสระมากข้นึ ฉะน้นั วยั รุ่นทกุ คนตอ้ งมี ทกั ษะ ที่จะไดเ้ รยี นรู้วิธกี ารควบคุมอารมณ์ การจดั การความเครยี ด ลดความ รนุ แรง ร้จู ักการใชส้ ติ ไตร่ตรองกอ่ นท่ีจะตดั สินใจ และ 4. ตอ้ งมีแบบอย่าง ด้วยพลงั ชมุ ชน โครงการปลอดบหุ ร่ี/ เหล้า ปลอดยาเสพติด เริ่มต้งั แต่ใน ครอบครวั และชมุ ชน โดยดงึ ศาสนาเข้ามาเปน็ ศูนยก์ ลางในการดำเนนิ การ อย่างเป็นรูปธรรม

แนวทางสกู ารพิชติ ปญหายาเสพตดิ ดว ยพลังครอบครัว 52 ดว ยพลงั สรา งปญ ญา โดยโครงการศูนยการเรียนรู โดยโครงการเรียนเพ่อื อาชีพ ทักษะชวี ติ อยา งมสี ว นรว ม 1. ตอ งมีอนาคต นโยบายสำหรบั การปอ งกนั 3. ตองมที กั ษะ 2. ตองมีคณุ คา ยาเสพตดิ ในวยั รนุ 4. ตองมีแบบอยาง ดว ยพลงั ตวั ตน ดว ยพลังชมุ ชน โดยโครงการจิตอาสา โดยโครงการปลอดบหุ รี/่ เหลา โดยมีศาสนาเปนศนู ยก ลาง ทัง้ ทีบ่ า น วดั โรงเรียน แผนภาพ : “4 ตอ ง” แนวทางปองกันปญ หาดานยาเสพติดสำหรับเด็กและเยาวชน

“ตน้ ทนุ ชวี ติ ..จดุ เปล่ยี นสังคมไทย” ตน้ ทุนชีวติ กบั กลุ่มเด็กดอ้ ยโอกาส 53 ความร่วมมือ : ทางแผนงานสุขภาวะเดก็ และเยาวชน ไดส้ นบั สนนุ และ ร่วมดำเนินงาน กับสภาองค์การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในพระราชูปถัมภ์ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารรี (สอ.ดย.) กบั องคก์ รภาคี 7 องค์กรคอื มลู นธิ สิ งเคราะห์เด็กพัทยา มูลนิธิเพือ่ การพฒั นาเดก็ มลู นธิ ิ ศูนยพ์ ิทักษส์ ิทธเิ ด็ก สหทยั มลู นิธิ มูลนิธไิ ว.เอม็ .ซี.เอ กรุงเทพฯ มูลนธิ ิเพ่ือ เดก็ พกิ าร และสมาคมวางแผนครอบครัวแห่งประเทศไทยฯ เพื่อดำเนิน กระบวนการเสริมสรา้ งตน้ ทุนชวี ิตกลุ่มเด็กและเยาวชนด้อยโอกาส รายละเอียด : การทำงานที่ผ่านมาท้ัง 3 ปี เร่ิมตน้ จากการสำรวจ และ เก็บฐานขอ้ มูลตน้ ทนุ ชวี ติ ในกลมุ่ ต่างๆ จากนนั้ นำผลข้อมลู ทไ่ี ด้มาวิเคราะห์ และจัดค่ายกจิ กรรมสร้างสรรคโ์ ดยมแี กนนำนอ้ งๆ จากกลุม่ ตา่ งๆ มาเขา้ รว่ ม เพื่อพัฒนาเสรมิ สร้างต้นทุนชีวิตทีข่ าดหายไป จากนน้ั น้องๆ แกนนำจะ นำส่งิ ทีไ่ ด้กลบั ไปแลกเปลีย่ น รว่ มกันคดิ รว่ มกนั ทำกับเพ่อื นๆ ในพื้นท่ี และ สรา้ งกิจกรรมสร้างสรรค์ของตนเอง หลงั จากน้นั น้องๆแกนนำกจ็ ะกลับมา คา่ ยอกี ครงั้ เพือ่ ถอดบทเรยี นและแลกเปลย่ี นสิง่ ที่ได้เรยี นรรู้ ว่ มกัน ส่งิ สำคัญ จะเน้นการถอดบทเรียนและการมีส่วนร่วมของพลังชุมชนซ่ึงเป็นพลังหนึ่งที่ มีความออ่ นแอมากทสี่ ดุ

ผลการศึกษา และสง่ิ ท่ีได้จากการดำเนนิ งานในคร้งั นี้ จากการดำเนนิ งานร่วมกันทีผ่ ่านมา การศกึ ษาตน้ ทนุ ชีวิตของกลมุ่ เดก็ ด้อยโอกาสพบผลข้อมูลท่สี ำคญั รวมท้งั ส่ิงท่ีไดจ้ ากการเรียนรจู้ าก การถอดบทเรียน ท่ีสะทอ้ นการทำงานกับเดก็ และเยาวชน และยังเป็น แนวทางการทำงานสำหรับกลุ่มเด็กดอ้ ยโอกาสอ่นื ๆ อกี ดว้ ย เช่น 54 ผลต้นทนุ ชวี ติ ที่น่าสนใจของกลมุ่ เด็กดอ้ ยโอกาส “กลมุ่ เดก็ ดอ้ ย โอกาส 7 สภาวะยากลำบาก พบวา่ กลุม่ เด็กเรร่ ่อน และถกู ละเมดิ สทิ ธ์ิ มตี ้นทุนชีวติ ต่ำทสี่ ดุ ในขณะท่ีกลุม่ พกิ ารพลังปญั ญาตกหมดทุกขอ้ แตท่ ส่ี ำคญั กลมุ่ เดก็ ดอ้ ยโอกาสกลบั มีจิตอาสามากกวา่ เด็กกลุ่มปกต”ิ สรุปกรอบแนวคิดจากการทำงานในการพฒั นาพลังชมุ ชน พลัง ชุมชนถือเป็นพลังหนึ่งที่มีความอ่อนแอไม่ใช่แค่เพียงกลุ่มเด็กด้อยโอกาส เทา่ นั้น กลมุ่ เดก็ ทัว่ ไปก็อ่อนแอเช่นกัน โดยเฉพาะกลมุ่ เดก็ ด้อยโอกาส พบว่า การได้รบั มอบหมายบทบาทหน้าทที่ ม่ี คี ณุ ค่าและเป็นประโยชนต์ ่อ ชุมชน และการรว่ มทำกจิ กรรมบำเพญ็ ประโยชน์ในชุมชนทกุ สปั ดาห์ น้นั มคี วามออ่ นแอมากที่สุด จากการดำเนนิ งานทีผ่ า่ นมาสามารถถอด บทเรียนเรือ่ งนี้ได้ในกลมุ่ เด็กดอ้ ยโอกาส และสามารถนำผลไปปรบั ใช้กบั กลมุ่ เดก็ ทว่ั ไปได้อีกด้วย

“ต้นทนุ ชีวิต..จุดเปลีย่ นสงั คมไทย” เยาวชนริเรมิ่ / ดำเนนิ กิจกรรมใน ชุมชนแวดลอม ชุมชนโดยเนนการมสี ว นรวมของ พัฒนาทักษะ สมาชกิ ชุมชน การทำงานกบั ชุมชน ชุมชนมีบทบาทสำคญั เยาวชนดอยโอกาส องคก รภาคใี หค วามรู/ ในการดำเนินกิจกรรม ประสบการณและเปน และการประเมนิ ผล พ่ีเลยี้ งของเยาวชนใน รวมกบั เยาวชน การทำงานกับชมุ ชน ประเมินผลการ ชมุ ชนยอมรบั การทำงานของเยาวชน/ องคก รภาคี ทำงานของเยาวชน มอบหมายบทบาทหนาท่ีทัี่มคี ุณคา และ เปน ประโยชน/ ใหเ ยาวชนรว มทำกจิ กรรม ในชมุ ชนโดยมีองคกรภาคแี ละชุมชนเปน พ่ีเล้ยี ง แผนภาพ : กรอบแนวคดิ การทำงานเพอื่ พัฒนาพลงั ชมุ ชนของกลุม เด็กดอยโอกาส 55 แนวคดิ กิจกรรมสรา้ งสรรค์ ก จิ กรรมสรา้ งสรรคท์ เี่ กิดในแตล่ ะพน้ื ท่ีน้ัน เป็นกิจกรรมท่ีมีความเหมาะสมกับบริบทที่มีความแตกต่างกันของกลุ่ม เยาวชนดอ้ ยโอกาส และเปน็ กิจกรรมทอ่ี าศยั ทรพั ยากร หรือสิง่ ที่มีอยู่แลว้ มา ดำเนนิ งาน รปู แบบกจิ กรรมท่เี กิดข้นึ ของกล่มุ เยาวชนด้อยโอกาสทไ่ี ด้เข้ามา รว่ มโครงการ เช่น

(1) กิจกรรมเชิงจิตอาสา เป็นกจิ กรรมจติ อาสาที่สรา้ งสัมพนั ธภาพให้ เกิดขึน้ กับกล่มุ ทเ่ี ข้าร่วมกิจกรรมดว้ ย (2) กจิ กรรมการพฒั นาทักษะเฉพาะด้าน เป็นกจิ กรรมทเี่ หมาะสม ตอ่ เด็กในแต่ละกลมุ่ แบบเฉพาะเจาะจง (บางกิจกรรมสามารถสรา้ งรายไดใ้ ห้ เกดิ ขนึ้ เพอื่ ต่อยอดงานกิจกรรมของตนเอง) (3) ก จิ กรรมการพฒั นาเดก็ ตามวยั เ ปน็ กจิ กรรมเพอื่ ใหเ้ ดก็ ๆ ไ ดต้ ระหนกั 56 และเห็นคณุ คา่ ในตนเอง(เพราะเด็กกลุ่มด้อยโอกาสเปน็ กล่มุ เฉพาะทีม่ ีความ แตกตา่ งและอาจจะไมไ่ ด้รบั การดแู ล หรอื สทิ ธิต่างๆทพ่ี ึงได้ขาดหายไป) “เกดิ กิจกรรมเพอ่ื กระตนุ้ จติ อาสาของเดก็ และเยาวชน ด้วยการซอ้ื ตะกร้ารบั บริจาคส่งิ ของ แล้วนำไปใหผ้ ู้สูงวยั ในชุมชน” กระบวนการเสรมิ สรา้ งตน้ ทนุ ชีวิตสำหรับกล่มุ เดก็ ด้อย โอกาสนัน้ ทำงานผา่ นการมีสว่ นรว่ มและการแลกเปลีย่ น การทำงานระหว่างหน่วยงานองค์กรที่มีความเฉพาะ เจาะจงในแต่ละกลุ่ม...เน้นกระบวนการแลกเปล่ียน วางแผนการดำเนินงานร่วมกัน การพฒั นาแกนนำเพือ่ นำ กระบวนการเสริมสร้างต้นทุนชีวิตไปประยุกต์ใช้ในพื้นท่ี จรงิ รว่ มกบั เด็กและเยาวชนในพ้นื ท่ขี องตนเอง และส่งิ สำคัญของกระบวนการนั้นจะเน้นการเช่ือมโยงกับชุมชน สรา้ งการยอมรบั ในสงั คม เพือ่ ให้สงั คมเล็งเหน็ ศกั ยภาพ ของกลมุ่ เด็กเยาวชนด้อยโอกาสมากยิง่ ขึน้

ต้นทนุ ชีวติ กบั บรบิ ทภาคเหนือ “ตน้ ทนุ ชวี ติ ..จดุ เปลี่ยนสังคมไทย” ความร่วมมือ : ทางแผนงานสุขภาวะเด็กและเยาวชนได้สนับสนนุ และ ร่วมดำเนินงานเสริมสร้างต้นทุนชีวิตร่วมกับทางโฮงเฮียนสืบสานภูมิปัญญา ลา้ นนา จงั หวัดเชียงใหม่ เพ่ือพฒั นาองค์ความรู้เร่ืองตน้ ทนุ ชวี ิตผา่ นกระบวน การเรียนร้รู ว่ มกนั ทั้งในสว่ นของการนำแนวคิด กระบวนการ และเคร่ืองมอื สำรวจต้นทุนชวี ิตไปใช ้ ดำเนินงานผา่ นกลมุ่ เยาวชน 3 องค์กรหลัก คือ เครอื ขา่ ยเดก็ และเยาวชนภาคเหนอื กล่มุ เด็กและเยาวชนปกาเกอะญอ และ กลุ่มเครือข่ายเด็กและเยาวชนด้านวัฒนธรรมโฮงเฮียนสืบสานภูมิปัญญา ล้านนา รวมทัง้ ยงั มกี ารเผยแพร่ และขยายผลไปยังกลุ่มเด็กและเยาวชนภาค เหนือ 8 จงั หวัดอีกดว้ ย รายละเอียด : จากการขยายผลและการทำงานทีผ่ ่านมา โฮงเฮยี น 57 สบื สานภมู ิปญั ญาล้านนาสามารถท่จี ะนำแนวคิด เครื่องมือสำรวจต้นทุนชวี ิต รวมทง้ั สรา้ งกระบวนการของตนเอง เผยแพรแ่ ละขยายผลในกลุ่มอน่ื ๆ ได้ โดยทท่ี างโฮงเฮียนสบื สานและกลุ่มเยาวชนหลกั นัน้ เปน็ ผู้ทด่ี ำเนินการถ่าย ทอดองค์ความรู้ต่างๆด้วยตนเอง สามารถเปน็ พี่เล้ยี งให้กบั กลุ่มอื่นๆ ได้ โดย รูปแบบการทำงานท่สี ำคญั คือ การทำงานของกลมุ่ เยาวชนซงึ่ เริ่มต้นจากการ นำแนวคดิ กระบวนการเครอ่ื งมอื สำรวจตน้ ทนุ ชวี ติ ไปใชจ้ รงิ และเกดิ กจิ กรรม สรา้ งสรรคข์ ้ึนระหว่างการดำเนนิ งานนน้ั ๆ และนำสิ่งท่ีได้มาแลกเปล่ยี นเรียน รซู้ ึง่ กนั และกันในเวทกี ลาง โดยมีการเชญิ ตวั แทนจาก อบต. หรอื ชมุ ชน เข้ามา มสี ว่ นร่วม เพอื่ รับรูแ้ ละสร้างให้เกดิ ความตระหนักถึงความสำคัญ ดงั น้นั กระบวนการท่ีใช้ก็เป็นสิ่งหนึ่งท่ีจะผลักดันต้นทุนชีวิตเข้าสู่ระบบภาครัฐที่มี ความยัง่ ยนื ได้

ผลการศึกษา และสงิ่ ทไ่ี ด้จากการดำเนนิ งานในคร้งั นี้ กระบวนการเสริมสร้างต้นทุนชวี ิต มีความแตกต่างกนั ในแต่ละกลมุ่ และมจี ดุ เดน่ ในการทำงานที่ตา่ งกัน กระบวนการท่เี กดิ ข้นึ จะขน้ึ อยู่กบั พนื้ ฐาน การทำงาน ความชำนาญและความถนดั ของกลุ่ม โดยท่จี ะมีการประยกุ ต์ กระบวนการเสริมสร้างตน้ ทนุ ชีวิตใหส้ อดคล้องกบั งานทก่ี ลมุ่ มีอยู่ 1.กลุ่มเครือข่ายเดก็ และเยาวชนด้านวัฒนธรรมอาศยั การจดั กจิ กรรมเพื่อ เสริมสรา้ งต้นทุนชวี ติ โดยผา่ นการประชุมรว่ มกันของกลุ่มผ้ทู ำงานโครงการ 58 เกดิ คา่ ยกจิ กรรมเพือ่ พัฒนาตวั แทนแกนนำ และจะนำส่งิ ท่ีได้ไปพฒั นากล่มุ ต่อ ไป 2.เครอื ขา่ ยเดก็ และเยาวชนภาคเหนือตอนบน กลุม่ นเี้ น้นการผลักดันงาน ตน้ ทนุ ชีวิต ผา่ นกระบวนการของหน่วยงานภาครฐั อบต. เป็นหลัก และให้ ความสำคัญกับผลการสำรวจผลข้อมูลเพ่ือเป็นฐานข้อมูลในการพัฒนางานสู่ กลมุ่ ตา่ งๆ 3.กลุ่มเยาวชนปกาเกอะญอ กระบวนการเสรมิ สร้างต้นทุนชีวติ ในกลมุ่ นี้ ค่อนขา้ งมคี วามแตกต่างจากทกุ ๆ กลุ่ม เนอ่ื งจากบรบิ ททางวฒั นธรรมท่มี ีความ เฉพาะเจาะจงในพืน้ ที่ กลุ่มนี้จะเน้นการทำงานในชมุ ชนแบบใกลช้ ิดกบั กลุ่ม เป้าหมาย กระบวนการจะต้องสอดคล้องกบั วิถชี ีวติ จรงิ โดย “เรมิ่ ทำงานกบั กลุ่มเยาวชนในชุมชนตำบลแมว่ ิน โดยใชเ้ ครอื่ งมือต้นทุนชวี ิตเข้าไปสำรวจ เพื่อนำขอ้ มูลมาวิเคราะห์ และนำเสนอกลบั คืนให้ชมุ ชน กระตุ้นใหค้ รใู น โรงเรยี นในพน้ื ทต่ี ำบลแม่วิน เห็นถงึ ความสำคัญของการเรยี นรศู้ กึ ษาชมุ ชน ผลักดนั ให้เกดิ หลกั สตู รทอ้ งถ่นิ ในโรงเรียนในพนื้ ท่ีทำงาน รวมทงั้ ผลกั ดัน เร่ืองหลกั สตู รทอ้ งถิน่ รว่ มกับหนว่ ยงานภาครัฐ และองค์กรปกครองสว่ น ทอ้ งถน่ิ เช่น อบต. / สำนักงานเขตการศกึ ษาเขต 4 ทำใหใ้ นปงี บประมาณ หน้ามแี นวคดิ นำเสนอการจดั หลกั สูตรท้องถน่ิ ในพ้นื ทีต่ ำบลแม่วิน”

“ต้นทุนชีวติ ..จุดเปล่ยี นสังคมไทย” เครือ่ งมือวัดตนทุนชวี ิต เปน เคร่อื งมอื การทำงานที่คมุ คาเพราะการลงทุนนอ ย แตไ ดประสิทธภิ าพในการทำงานมากมาย เคร่อื งมอื สำรวจตน ทุนชวี ิต เปนตวั เบกิ ทางการเชอ่ื มโยงงานกบั อบต. (เปน งานวจิ ยั อา งองิ ได สรา งกระบวนการวิเคราะหร วม) เกิดการยอมรบั ในสว นของภาครฐั ในชมุ ชน เพราะเรามีขอมูลท่ีเปนจริงในการนำไป เสนอเพอ่ื ใชเ ปน ขอ มลู ในการพฒั นาชมุ ชนตอไปขององคกรปกครองสว นทอ งถน่ิ เกดิ การเรยี นรูระหวา งคนทำงานกบั ตวั กลมุ เยาวชน และแกนนำเยาวชนในพ้ืนที่ เกิดการแลกเปล่ยี นขอมลู ระหวา งกัน ทำใหเ ห็นถึงความเปนจรงิ ของชมุ ชน และรวมพัฒนากิจกรรมรวมกนั ในทสี่ ุด แผนภาพ : ขอ สังเกตทสี่ ำคญั ..ที่ไดจ ากการดำเนินงาน 59

ตน้ ทนุ ชวี ติ กับกลมุ่ เส่ียงทางเพศ 60 ความร่วมมอื : แผนงานสขุ ภาวะเด็กและเยาวชน สนบั สนุนและ ร่วมดำเนินงานกบั องคก์ ารแพธ เพือ่ ศกึ ษาต้นทนุ ชีวิตเดก็ และเยาวชนไทย ในประเดน็ กลมุ่ เสย่ี งทางเพศ ร วมทง้ั ศกึ ษาการเผยแพรง่ านตน้ ทนุ ชวี ติ สโู่ ลก เทคโนโลยี ผ่านอนิ เตอรเ์ น็ตส่อื สารกบั กลุ่มเดก็ และเยาวชนไทยท่ีเก่ยี วข้อง กับเร่ืองเพศ รายละเอียด : การศกึ ษางานตน้ ทนุ ชวี ติ กับกลมุ่ เส่ียงทางเพศ โดย การวิเคราะห์ผลสำรวจต้นทุนชีวติ ระหวา่ ง กลมุ่ เด็กและเยาวชนในสถาน ศกึ ษาทม่ี เี พศสมั พันธ์/ ไม่มเี พศสัมพนั ธ์ และกลมุ่ เด็กและเยาวชนทเ่ี ขา้ มา รับบริการด้านสุขภาวะทางเพศในคลินกิ เลฟิ แคร์ นอกจากน้ียังส่ือสาร และ เกบ็ ข้อมลู ต้นทุนชีวิตผา่ นอนิ เตอร์เนต็ เนอื่ งจากวยั รุน่ จำนวนมากใช้เวลา อยกู่ บั โลกออนไลน์ จงึ เปน็ ความนา่ สนใจอย่างยงิ่ ว่าตน้ ทุนชีวติ ของเขาจะ เปน็ อย่างไร โดยใช้แบบสอบถามแบบออนไลน์ เปน็ ลักษณะกึ่งเกมและ ทดลองใชก้ บั กลมุ่ เดก็ จำนวนหนง่ึ เ พอื่ ใหม้ น่ั ใจวา่ เดก็ วยั รนุ่ จะยอมรบั ไดจ้ รงิ จากนนั้ จะนำไปทำการสำรวจในวงกวา้ งมากขนึ้

“ต้นทุนชวี ติ ..จุดเปลี่ยนสงั คมไทย” ผลการศกึ ษา และสิง่ ทีไ่ ดจ้ ากการดำเนนิ งานในครัง้ น้ี 61 ตน้ ทนุ ชวี ิตสโู่ ลกออนไลน์ จากการทำงานสะทอ้ นบริบททางสงั คมใน ปจั จบุ นั วา่ เดก็ และเยาวชนไทยในปจั จบุ ันนั้นเขา้ ถงึ และให้ความสนใจกบั เทคโนโลยอี ยา่ งมาก โดยเฉพาะโลกอนิ เตอร์เน็ต การท่ีจะใช้อินเตอร์เน็ตเป็น ช่องทางการตดิ ต่อและสร้างเครือขา่ ย รวมท้งั กจิ กรรมดๆี ใหเ้ ดก็ และเยาวชน น้นั จะตอ้ งอาศัยการตลาดในการเชญิ ชวนใหเ้ ข้ามามสี ว่ นร่วมอยา่ งมาก ดังนั้น ถา้ กระบวนการเสริมสร้างตน้ ทุนชวี ิตเผยแพร่งานผ่านอินเตอร์เนต็ หรอื สื่อสาร ผ่านโลกออนไลน์ กค็ ิดวา่ นา่ จะสามารถเขา้ ถงึ กลุม่ เดก็ และเยาวชนไดม้ ากข้ึน และมปี ระสทิ ธิภาพไดอ้ ีกทางหน่ึงด้วย ผลการศึกษาตน้ ทนุ ชีวิตที่น่าสนใจ จากผลการวิเคราะห์ผลข้อมูลการ สำรวจต้นทนุ ชีวติ ของกลุ่มเป้าหมายท่ีแตกตา่ งกันระหว่างกลมุ่ เด็กและเยาวชน ในสถานศึกษาทีม่ เี พศสัมพนั ธ์/ ไมม่ เี พศสมั พนั ธ์ และกลมุ่ เดก็ และเยาวชนท่ีเขา้ มารับบรกิ ารด้านสขุ ภาวะทางเพศในคลนิ ิกเลิฟแคร์ พบประเด็นท่ีทา้ ทายใน การทำงานทางดา้ นนี้ คือ“ทักษะในการปฏเิ สธการมีเพศสัมพนั ธ”์ โดยพบว่า

1.เดก็ มเี พศสมั พันธ์ทก่ี ล้าเข้ามาขอคำปรกึ ษา60%มที กั ษะในการปฏเิ สธ แตย่ อมมเี พศสมั พนั ธก์ อ่ นวัยอนั ควร “กอ่ ใหเ้ กิดแนวการทำงานขององค์การ แพธ เชิงการปลกู จติ สำนกึ นอกเหนือจากการสอนใหเ้ ดก็ และเยาวชนมี ทกั ษะในการปฏเิ สธการมีเพศสมั พันธก์ อ่ นวัยอนั ควร” 62 2.กลุ่มเด็กในสถานศึกษาท่ีมีเพศสัมพันธ์แล้วมีทักษะปฏิเสธในการมี พฤติกรรมเพศสมั พนั ธต์ ่ำท่สี ดุ (รอ้ ยละ 67) และมจี ดุ ยนื ตอ่ การมเี พศสัมพันธ์ (รอ้ ยละ46) ตำ่ กว่าทักษะปฏเิ สธแสดงให้เหน็ ถงึ “เดก็ ยคุ ใหมท่ ่ีมที กั ษะปฏิเสธ แตย่ อมรับการมเี พศสัมพนั ธ์มากขนึ้ ขณะท่ีเดก็ ผ้หู ญิงยงั มีทกั ษะปฏิเสธและ มจี ดุ ยืนต่อการมีเพศสัมพันธท์ ี่ดกี วา่ เดก็ ผู้ชาย” เเกสดิร“ขมิ พ้นึสรร้อไา้ มปงแพแลรลว้้อะหมปรๆอ้ ือกงยบั กังกนั .าป.รญั .สหทราจ่ี้าตะงา่ ตทง้อกัๆงษทปะจ่ี ลชะกูีวเจติกิต.ดิ ส.ขำเนึ้ นพกึกอื่บั ใกเหาด้รก็ และเยาวชนของเรา”

“ตน้ ทุนชีวติ ..จดุ เปล่ยี นสังคมไทย” 63

64

“ตน้ ทนุ ชวี ิต..จดุ เปลีย่ นสงั คมไทย” ต้นทุนชีวติ สกู่ ารทำงาน 65 เพื่อพัฒนางาน ด้านนโยบาย

ต้นทุนชีวิตสู่การดำเนินงานด้านนโยบายมีความชัดเจนในหลายๆ หน่วยงาน และองค์กรท่รี ่วมกนั เสรมิ สร้างต้นทุนชวี ิตเดก็ และเยาวชน โดย องค์กรหลกั ๆไดแ้ ก่ 1) ทางด้านการศกึ ษา ผ่านสำนักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขัน้ พืน้ ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ด้วยโครงการบรู ณาการตน้ ทุนชวี ติ สรู่ ะบบการดูแล 66 ช่วยเหลอื นกั เรยี น การดำเนินงานผลักดันเข้าสู่ระบบการศึกษาและมีความชัดเจน ทำงานรว่ มกบั สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน กระทรวง ศึกษาธกิ าร มีพ้ืนท่ีนำรอ่ งในการดำเนินโครงการ 10 พนื้ ท่ี โดยพบว่า ปัจจยั หนง่ึ ทที่ ำใหโ้ ครงการประสบผลสำเรจ็ ได้ เน่อื งจากการดำเนินงานที่มี กระบวนการ และการวางแผนการดำเนินงานร่วมกัน ทั้งในสว่ นของแนวคิด วธิ กี าร ขน้ั ตอนการทำงาน และการตดิ ตามประเมินผล ซง่ึ ทำใหเ้ กดิ ความมี ส่วนรว่ มและความร้สู กึ เปน็ เจ้าของงานรว่ มกัน และถือไดว้ า่ พนื้ ทีน่ ำรอ่ งทงั้ 10 จังหวัดนีเ้ ปน็ พ้นื ท่กี ารเรียนรูท้ ด่ี ี ซึง่ อาจจะสำเรจ็ หรอื ไมส่ ำเรจ็ ตามทีไ่ ด้ วางแผนไว้ แต่ก็ทำใหท้ ราบถงึ ปัญหาและอปุ สรรคท่เี กดิ ขน้ึ เพอ่ื ท่จี ะปรับ และพัฒนาโครงการให้เกดิ ประสทิ ธิภาพ และสามารถผลกั ดนั เข้าสูร่ ะบบ ทางการศึกษาได้อยา่ งเป็นรปู ธรรม

“ตน้ ทุนชวี ติ ..จุดเปลี่ยนสังคมไทย” 2) ทางด้านหน่วยงานทที่ ำงานด้านเด็กและเยาวชน ผา่ นคณะอนุกรรม การเสริมสรา้ งตน้ ทุนชีวติ เดก็ และเยาวชนไทย การดำเนนิ งานกระบวนการเสรมิ สรา้ งต้นทุนชีวติ เกดิ ขึ้นจากคำสงั่ 67 คณะอนุกรรมการการสร้างเสรมิ ต้นทนุ ชวี ิตของเด็กและเยาวชน ท่ไี ด้มีการ แต่งตั้งคณะทำงานบูรณาการกระบวนการสร้างเสริมต้นทุนชีวิตของเด็ก และเยาวชนขนึ้ เพ่อื ใหค้ ณะทำงานมอี ำนาจและหนา้ ที่ เพือ่ 1) วางรปู แบบ การประสานเชื่อมโยงกระบวนการสร้างเสริมต้นทุนชีวิตของเด็กและ เยาวชนระหวา่ งหน่วยงานตา่ งๆในลักษณะบูรณาการ 2) จดั ทำโครงการ บูรณาการกระบวนการสรา้ งเสริมตน้ ทุนชวี ิตของเด็กและเยาวชน เพื่อใช้ ขับเคลือ่ นการดำเนนิ งานอยา่ งเปน็ รปู ธรรม 3) ติดตามผลการดำเนินงาน และรายงานต่อคณะอนุกรรมการการสร้างเสริมต้นทุนชีวิตของเด็กและ เยาวชน และ 4) ปฏิบตั ิหนา้ ทอ่ี ืน่ ๆ ตามท่ีคณะอนกุ รรมการการสร้างเสริม ตน้ ทนุ ชวี ติ ของเดก็ และเยาวชนมอบหมาย ส ำหรบั การดำเนนิ งานจะมที งั้ ใน เร่ืองของการพฒั นากจิ กรรมสร้างสรรค์ของพ้นื ทเี่ ป้าหมาย และการพัฒนา ศักยภาพคนทำงาน นอกจากน้ีกระบวนการสำคญั คือ จะตอ้ งมีการวางแผน การทำงานท้งั จากทางส่วนกลาง และพ้ืนที่เป้าหมาย และเร่อื งของการ ตดิ ตามและประเมินผลซึง่ จะทำใหเ้ กิด เวทกี ารถอดบทเรยี นการทำงานท่ีมี ความสำคญั และนำเสนอส่คู ณะอนกุ รรมการทจี่ ดั ตง้ั ขน้ึ ตอ่ ไป

3) ทางด้านนโยบายภาครัฐ ผ่านแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนแห่งชาติ จากการดำเนนิ งานท่ผี า่ นมาทางแผนงานฯ โดยนายแพทย์สรุ ิยเดว ทรีปาตี ได้เขา้ รว่ มจดั ทำแผนพัฒนาเดก็ และเยาวชนแหง่ ชาติ มีเปา้ หมาย หลักในการจัดทำเพือ่ แผนพฒั นาเด็กและเยาวชนแห่งชาติปี2554 แ ละแผน 68 พฒั นาเดก็ และเยาวชนแห่งชาตปิ ี 2555-2557 ซ่ึงกระบวนการเสริมสรา้ ง ต้นทนุ ชวี ิตไดถ้ กู นำไปเปน็ แนวคิดหนง่ึ ในการพัฒนาแผน และมเี รอ่ื งของ การสำรวจข้อมลู ต้นทุนชวี ิตเพ่อื เปน็ ฐานขอ้ มลู ทางดา้ นปจั จัยสร้างดว้ ย การ ดำเนนิ งานในส่วนน้ีจะตอ้ งมีการตดิ ตามและดคู วามคืบหนา้ ตอ่ ไป โดยใน อนาคตถ้ามีการนำไปใช้จริงในการดำเนินงานของแผนพัฒนาเด็กและ เยาวชนแห่งชาติ แผนงานฯ กจ็ ะเปน็ หน่วยงานท่ีสำคัญในเรือ่ งของการ ถา่ ยทอดองคค์ วามรู้ และแลกเปลีย่ นกระบวนการเสริมสร้างต้นทนุ ชีวิต ให้ กบั หน่วยงาน หรือองคก์ รทสี่ นใจอย่างเป็นรปู ธรรม และมีความยง่ั ยนื

ศูนยเฝ าระวงั ทาง ศพค .สภาเดก็ และ ศูนยสงเสริมพ ฒั นาการเดก็ และ วัฒ นธรรมทองถนิ เยาวชน สถาบนั เยาวช น ท อ งถนิ คณะกรรมการ ภาครฐั การศกึ ษา คณะกรรมการ คุมครองระดบั จังหวดั อบต . คุมครองระดบั จงั หวัด ฝ ายเดก็ เอกชน ครอบครวั ประชา สงั คม องคก รพัฒนาเอกชน สอื่ III ตน ท นุ ชีวิต ตัวชว้ี ัดรวม เดก็ +เยาวชน หนดวา ยนงเาดน็ก คเนยทาำวงชานน ัพฒนาแกนนำ สภาเดก็ +เยาวชน แขง็ แรง ม่ันคง ดี มี II สถาบนั แหงชาติเพือ่ การ ภาคีเครือขา ย พัฒนาเด็กและครอบครัว สุข สร้างสรรค์ ศูนยเฝ าระวงั อนกุ รรมการ แผนพ ฒั นาเดก็ และเยาวชน รายงานสถานการณ แหง ชาติ รายงาน คณ ะกรรมการคุมครอง คณ ะกรรมการเดก็ และ I เดก็ แหงชาติ เยาวชนแหงชาติ กลไกการตดิ ตามประเมนิ ผล กลไกการขบั เคลือน ครม. “ตน้ ทุนชีวติ ..จดุ เปล่ยี นสังคมไทย” สงั คม 69 แผนภาพ : การพฒั นางานดา นเดก็ และเยาวชนสนู โยบายระดับชาติ

สรุปงาน...การผลกั ดันกระบวนการ เสริมสรา้ งตน้ ทุนชีวติ สนู่ โยบายในหนว่ ยงาน และองคก์ รตา่ งๆ 70 ต้นทุนชีวิตเป็นกระบวนการในการติดตามประเมินผลของแผน พฒั นาเดก็ และเยาวชนแหง่ ชาติ ปี 2555-2559 ของทกุ หนว่ ยงานที่ผา่ น คณะรฐั มนตรีแล้ว ต้นทุนชีวิตและหลักสูตรพ่ีเลี้ยงได้บรรจุเข้าเป็นหน่ึงหมวดวิชาใน หลักสูตรพัฒนาการมนุษย์ของสถาบันแห่งชาติเพื่อการพัฒนาเด็กและ ครอบครวั มหาวทิ ยาลัยมหิดล ต้นทุนชีวิตได้รับการบรรจุในแผนขับเคล่ือนงานของสำนักงาน สง่ เสรมิ สวสั ดิภาพและพทิ ักษ์เดก็ เยาวชน ผู้ด้อยโอกาส คนพิการและ ผสู้ ูงอายุ(สท.)กระทรวงพฒั นาสงั คมและความมั่นคงของมนุษย์และกำลัง จะเสนอเขา้ คณะกรรมการคมุ้ ครองเดก็ แหง่ ชาติ

“ต้นทนุ ชวี ติ ..จดุ เปลยี่ นสังคมไทย” ต้นทุนชีวิตเป็นหน่ึงในวิชาพัฒนาองค์ความรู้ให้กับกุมารแพทย์ท่ัว 71 ประเทศผา่ นอนกุ รรมการดูแลสขุ ภาพวยั รุ่นราชวิทยาลยั กมุ ารแพทยแ์ หง่ ประเทศไทย ต้นทุนชีวิตยังได้รับความสนใจในเวทีนานาชาติท่ีได้นำเสนอในเวที การประชุมแพทยเ์ ฉพาะทางวยั รุ่นโลกทสี่ หรัฐอเมรกิ า ต้นทุนชีวิตได้รับการบรรจุเป็นกระบวนการพัฒนาหลักสูตรในศูนย์ เด็กปฐมวัยของสถาบนั แหง่ ชาติเพ่ือการพฒั นาเดก็ และครอบครวั และ เป็นนโยบายของมหาวทิ ยาลัยมหิดลสำหรบั นักศึกษาปีท่ี1 กำลังพัฒนาแบบสำรวจด้วยอักษรเบรลล์สำหรับคนตาบอดด้วย งานวิจยั ของสถาบันแหง่ ชาตเิ พ่อื การพัฒนาเด็กและครอบครัว

72

“ต้นทุนชีวติ ..จุดเปลี่ยนสังคมไทย” รวมพลังสร้างตน้ ทุนชีวิต เพ่อื เด็กและเยาวชนของเรา 73

กระบวนการเสริมสร้างต้นทุนชีวิตเป็นกระบวนการท่ีเกิดจากความ ร่วมมือ ท้งั จากพืน้ ทก่ี ลไกฐานชุมชน หนว่ ยงาน และองคก์ รตา่ งๆ ทเ่ี ขา้ มา มีสว่ นร่วมสร้างแนวคิดการทำงานใหม่ “แนวคดิ เชงิ บวก” รวมท้ังกระบวน การท่เี กิดจากการมีสว่ นร่วม การวางแผน การดำเนินงาน การวเิ คราะห์ การตดิ ตามและประเมนิ ผลรว่ มกัน นำไปสู่ผลการศกึ ษา ข้อมูลทส่ี ำคญั และ มีประโยชนต์ ่อการทำงานดา้ นเดก็ และเยาวชน ท้ังน้ตี ้องขอขอบคุณทุกๆ พืน้ ท่ี หนว่ ยงาน องค์กร และทุกๆท่านทเ่ี ขา้ ร่วมกระบวนการเสรมิ สรา้ งตน้ ทุนชีวิตเป็นอย่างมากทรี่ ่วมกนั สรา้ งสงิ่ ดีๆเหล่านี้ใหเ้ กิดขึ้น และหวงั อย่าง 74 ย่ิงว่าจะมีอีกหลายๆภาคส่วนท่ีจะเข้ามาร่วมกันสร้างกระบวนการเสริม สร้างตน้ ทนุ ชีวติ น้ตี อ่ ไป ขอขอบคณุ สำนกั งานกองทนุ สนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สมาคมผู้บำเพญ็ ประโยชน์แห่งประเทศไทยฯ สถาบนั แหง่ ชาติเพ่ือการพัฒนาเด็กและครอบครวั มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล พ้นื ท่กี ลไกฐานชมุ ชน สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พืน้ ฐาน สำนกั งานคณะกรรมการป้องกนั และปราบปรามยาเสพติด สภาองค์การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในพระราชปู ถมั ภ์ สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารรี โฮงเฮียนสบื สานภมู ปิ ัญญาลา้ นนา องค์การแพธ สำนกั งานสง่ เสริมสวสั ดิภาพและพิทักษ์เด็ก เยาวชน ผู้ดอ้ ยโอกาส คนพกิ าร และผูส้ ูงอายุ

“ต้นทุนชีวติ ..จุดเปล่ยี นสงั คมไทย” á¼¹§ Ò¹Ê¢Ø ÀÒÇÐà´ç¡á ÅÐàÂÒǪ¹ ไสสด่วาท้นมี่หานรึ่งถขดอางวกโาหรลเดสขรอ้ ิมมสูลร้าแงลตะ้นขทอุนขช้อวีมิตูลเเพพือ่ม่ิ เเดต็กมิ แลระวเมยทาัง้ วรชว่ นมไเทปย็น 75 wโจมสแwท.หถผwรนาาน./ควบงdโรทินัาeทปยแนkรฐาหสpสมล่งุขlา ยัชภuร มาาs7หตว.03ดิิเะo21ลพเr-7ื่อดg40ตกก็ 4.าแห1ศรลร0าพะอื0ลัฒเ5านยw3ยาาwาเวwดช.อ็กนd.แeพลkทุะpธคlมรuณอsฑบ.ลคc รo ัวm

รูจ้ กั เรา..เด็กพลสั 76 เดก็ พลัส เป็นชอื่ เล่นทีใ่ ชเ้ รียก แผนงานสุขภาวะเดก็ และเยาวชน ซึง่ หมายถึง เด็กแนวบวก หรือตรงตามสโลแกน “KID D. DO D.” เป็น เด็กยคุ ใหมท่ ม่ี สี ุขภาวะอยา่ งเตม็ เป่ียม และมคี วามพรอ้ มทจ่ี ะเติบโตไป เป็นกำลังสำคญั เพื่อการพฒั นาประเทศชาตใิ นอนาคต แผนงานสุขภาวะเด็กและเยาวชนมีความมุ่งม่ันในการพัฒนาองค์ ความรู้เรอื่ ง “ต้นทนุ ชีวติ เดก็ และเยาวชนไทย” ( Life Assets ) เพ่ือนำไป เผยแพร่ผ่านงานกจิ กรรมเยาวชนในพื้นท่ดี ำเนนิ การของเรา และเราฝัน วา่ วันหนงึ่ ในอนาคตอันใกลน้ ี้ เราจะได้เหน็ “ เดก็ พลสั ” หรือเดก็ แนวบวก เพ่ิมจำนวนเตม็ พน้ื ท่ีในสงั คมไทย ความฝนั ของ “เดก็ พลสั ” เด็กพลัสอยากเห็นเด็กและเยาวชนไทยมีสุขภาวะท่ีดีขน้ึ โดยทกุ ภาค ส่วนมีสว่ นรว่ มในการสรา้ งเสรมิ ต้นทนุ ชีวิต

“ตน้ ทนุ ชีวติ ..จดุ เปลย่ี นสังคมไทย” เดก็ พลสั พันธกจิ สนับสนุนชุมชนให้มีความสามารถในการกำหนดแผนพัฒนาสุขภาวะ ดา้ นเด็กและเยาวชน และดำเนินการผา่ นรูปแบบกิจกรรมสรา้ งสรรค์สำหรับ เด็ก เยาวชน และครอบครวั โดยการบริหารจัดการทรัพยากรบคุ คลและ ส่ิงแวดล้อมของชมุ ชนเอง ภายใต้ฐานขอ้ มลู แนวคิดเชิงบวก ทีมงานเดก็ พลสั ผู้จดั การแผนงาน 77 รองผ้จู ัดการดา้ นการขับเคลือ่ น นายแพทยส์ ุรยิ เดว ทรปี าต ี และพัฒนากลไก ผศ.ดร.เพม่ิ ศริ ิ นติ มิ านพ รองผจู้ ดั การดา้ นระบบบรหิ าร นกั วจิ ัยพัฒนาองคค์ วามรู้ นางสลิลทิพย์ เชียงทอง ผชู้ ว่ ยนักวิจยั พัฒนาองคค์ วามรู้ นางสาวพรรณนิภา สงั ขท์ อง นกั วจิ ัยขบั เคล่อื นและพฒั นากลไก นางสาวสิรวิ ิมล ศาลาจนั ทร์ ผูช้ ว่ ยนักวจิ ยั ขบั เคลอ่ื นและพฒั นากลไก นายอนรุ กั ษ์ พนิ จิ นยิ ม เจ้าหนา้ ทป่ี ระสานงานสื่อ นางสาววสธุ ิดา เวสสะสุนทร เจ้าหน้าท่ีบรหิ ารสำนกั งาน นายธนวฒั น์ ศรีสุวรรณ นายณฐั พล ศักดาพสิ ุทธ์ ิ

78

“ตน้ ทุนชีวติ ..จดุ เปล่ยี นสังคมไทย” 79