บทที่-1

บทท่ี 1 หลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง

เศรษฐกจิ พอเพยี ง “เศรษฐกิจพอเพยี ง” เป็นปรัชญาท่ีพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั พระราชทานพระราชดาริ ช้ีแนะแนวทาง การดาเนินชีวิตแก่พสกนิกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา่ ๒๕ ปี ต้งั แต่ก่อน เกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจ และเมื่อภายหลงั ไดท้ รงเนน้ ย้าแนวทางการแกไ้ ขเพ่ือใหร้ อด พน้ และสามารถดารงอยไู่ ดอ้ ยา่ งมนั่ คงและยง่ั ยนื ภายใตก้ ระแสโลกาภิวตั น์และความ เปลี่ยนแปลงต่างๆ

ความหมายของเศรษฐกจิ พอเพยี ง จงึ ประกอบด้วยคุณสมบตั ิ ดงั น้ี ๑. ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไม่นอ้ ยเกินไปและไม่มากเกินไป โดยไม่เบียดเบียนตนเองและผอู้ ื่น เช่น การ ผลิตและการบริโภคท่ีอยใู่ นระดบั พอประมาณ ๒. ความมีเหตุผล หมายถึง การตดั สินใจเก่ียวกบั ระดบั ความพอเพียงน้นั จะตอ้ งเป็นไปอยา่ งมีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุ ปัจจยั ที่เก่ียวขอ้ ง ตลอดจนคานึงถึงผลท่ีคาดวา่ จะเกิดข้ึนจากการกระทาน้นั ๆ อยา่ งรอบคอบ ๓. ภูมิคุม้ กนั หมายถึง การเตรียมตวั ใหพ้ ร้อมรับผลกระทบและการเปล่ียนแปลงดา้ นต่างๆ ท่ีจะเกิดข้ึน โดยคานึงถึงความ เป็นไปไดข้ องสถานการณ์ต่างๆ ที่คาดวา่ จะเกิดข้ึนในอนาคต โดยมี เงื่อนไข ของการตดั สินใจและดาเนินกิจกรรมต่างๆ ใหอ้ ยใู่ นระดบั พอเพยี ง ๒ ประการ ดงั น้ี ๑. เง่ือนไขความรู้ ประกอบดว้ ย ความรอบรู้เกี่ยวกบั วชิ าการต่างๆ ที่เก่ียวขอ้ งรอบดา้ น ความรอบคอบท่ีจะนาความรู้ เหล่าน้นั มาพิจารณาใหเ้ ช่ือมโยงกนั เพ่อื ประกอบการวางแผนและความระมดั ระวงั ในการปฏิบตั ิ ๒. เงื่อนไขคุณธรรม ท่ีจะตอ้ งเสริมสร้าง ประกอบดว้ ย มีความตระหนกั ใน คุณธรรม มีความซ่ือสตั ยส์ ุจริตและมีความ อดทน มีความเพยี ร ใชส้ ติปัญญาในการดาเนินชีวติ

หลกั การพ่งึ ตวั เอง 1. ความพอดีดา้ นจิตใจ ตอ้ งเขม็ แขง็ พ่ึงตนเองได้ มีจิตสานึกท่ีดี เอ้ืออาทร และนึกถึงประโยชนส์ ่วนรวม 2. ความพอดีดา้ นสงั คม ตอ้ งช่วยเหลือเก้ือกลู กนั สร้างความเขม้ แขง็ ใหช้ ุมชน รู้จกั ผนึกกาลงั และมีกระบวนการเรียนรู้ที่ เกิดจากรากฐานท่ีมนั่ คงและแขง็ แรง 3. ความพอดีดา้ นทรัพยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดลอ้ ม รู้จกั ใชแ้ ละจดั การอยา่ งฉลาดรอบคอบ เพอื่ ใหเ้ กิดความยงั่ ยนื สูงสุด และใชท้ รัพยากรในประเทศเพื่อพฒั นาประเทศใหม้ นั่ คงอยเู่ ป็นข้นั เป็นตอนไป 4. ความพอดีดา้ นเทคโนโลยี รู้จกั ใชเ้ ทคโนโลยที ่ีเหมาะสม และสอดคลอ้ งกบั ความตอ้ งการ และควรพฒั นาเทคโนโลยจี าก ภูมิปัญญาชาวบา้ นของเราเอง เพ่อื สอดคลอ้ งและเป็นประโยชน์ต่อสภาพแวดลอ้ มของเราเอง 5. ความพอดีดา้ นเศรษฐกิจ เพ่อื รายได้ ลดรายจ่าย ดารงชีวติ อยา่ ง

ความสาคญั และประโยชน์ของเศรษฐกจิ พอเพยี ง 1. ใหป้ ระชาชนพออยพู่ อกินสมควรแก่อตั ภาพในระดบั ท่ีประหยดั ไม่อดอยากและเล้ียงตนเอง ไดต้ ามหลกั ปรัชญาของ “เศรษฐกิจพอเพยี ง” 2. ในหนา้ แลง้ มีน้านอ้ ย กส็ ามารถเอาน้าท่ีเกบ็ ไวใ้ นสระมาปลูกพืชผกั ตา่ ง ๆ ที่ใชน้ ้านอ้ ยได้ โดยไม่ตอ้ งเบียดเบียนชลประทาน 3. ในปี ท่ีฝนตกตามฤดูกาลโดยมีน้าดีตลอดปี ทฤษฎีใหม่น้ากส็ ามารถสร้างรายไดใ้ หร้ ่ารวยข้ึนได้ 4. ในกรณีท่ีเกิดอุทกภยั กส็ ามารถท่ีจะฟ้ื นตวั และช่วยตนเองไดใ้ นระดบั หน่ึง โดยทางราชการ ไม่ตอ้ งช่วยเหลือมากเกินไป อนั เป็นการประหยดั งบประมาณดว้ ย

การสร้างขบวนการขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง :::การพฒั นาตามหลกั เศรษฐกิจพอเพยี ง คือ การพฒั นาที่ต้งั อยบู่ นพ้ืนฐานของทางสายกลาง และความไม่ประมาท โดยคานึงถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสร้างภูมิคุม้ กนั ท่ีดีในตวั โดยใชค้ วามรอบรู้ ความรอบคอบ และ คุณธรรม ประกอบการตดั สินใจและการกระทา ในคร้ังน้ี สศช. เสนอใหร้ ิเร่ิมการสร้างขบวนการขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อสานต่อความคิดและเชื่อมโยงการขยายผล ท่ีเกิดจากการนา หลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปใชอ้ ยา่ งหลากหลาย รวมท้งั เพ่ือจุดประกายใหเ้ กิดความรู้ความเขา้ ใจที่ถูกตอ้ ง ซ่ึงจะนาไปสู่การยอมรับ และการนาไปประยกุ ตใ์ ชใ้ หเ้ กิดผลในทางปฏิบตั ิในทุกภาคส่วนของสงั คมอยา่ งจริงจงั ยทุ ธวธิ ีในการขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงจะมีการดาเนินการอยา่ งเป็นข้นั ตอนและชดั เจน โดยมีขอบเขตการดาเนินงาน ๔ ดา้ นควบคู่กนั ไป คือ เชื่อมโยงเครือขา่ ยเรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง พฒั นาวิชาการและศึกษาวจิ ยั สร้างหลกั สูตรและกระบวนการเรียนรู้ และเผยแพร่ ประชาสมั พนั ธ์ การขบั เคล่ือนเศรษฐกิจพอเพียงจะเป็นในลกั ษณะเครือข่ายและระดมพลงั จากทุกภาคส่วน โดยมีคณะอนุกรรมการ ขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงเป็นแกนกลางในการดาเนินงาน และจะทูลเกลา้ ฯ ถวายผลการดาเนินงานขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงเพือ่ เฉลิม พระเกียรติพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั เนื่องในวโรกาสมหามงคลสมยั เฉลิมพระชนมพรรษาครบรอบ ๘๐ พรรษา ในเดือนธนั วาคม ๒๕๕๐ การขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงน้ี จะเป็นการเสริมพลงั ในการดาเนินนโยบายของรัฐบาลที่เนน้ การพฒั นาเพ่ือใหป้ ระเทศไทยสามารถพฒั นา ไปไดอ้ ยา่ งมนั่ คงภายใตก้ ระแสโลกาภิวตั น์ โดยใหค้ วามสาคญั กบั การสร้างฐานเศรษฐกิจและสงั คมในระดบั รากหญา้ ใหเ้ ขม้ แขง็ ในขณะที่ ส่งเสริม การพฒั นาประเทศใหม้ ีเสถียรภาพในระดบั ระหวา่ งประเทศ สามารถปรับตวั เลือกรับสิ่งท่ีเป็นประโยชน์และพร้อมรับการ เปล่ียนแปลงต่าง ๆ ได้ และนาไปสู่ความอยดู่ ีมีสุขของคนไทยในที่สุด

วธิ ีการปฏบิ ตั ติ นตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพยี ง 1. ยดึ ความประหยดั ตดั ทอนค่าใชจ้ ่ายในทุกดา้ น ลดละความฟ่ ุมเฟื อยในการดารงชีพอยา่ งจริงจงั ดงั พระราชดารัส วา่ . . . ความเป็นอยทู่ ี่ตอ้ งไม่ฟ้งุ เฟ้อ ตอ้ งประหยดั ไปในทางท่ีถูกตอ้ ง. . . 2.ยดึ ถือการประกอบอาชีพดว้ ยความถูกตอ้ ง สุจริต แมจ้ ะตกอยใู่ นภาวะขาดแคลนในการดารงชีพกต็ าม ดงั พระราช ดารัสท่ีวา่ . . . ความเจริญของคนท้งั หลายยอ่ มเกิดมาจาก การประพฤติชอบและการหาเล้ียงชีพ ของตนเป็นหลกั สาคญั . . . 3.ละเลิกการแก่งแยง่ ผลประโยชนแ์ ละแข่งขนั กนั ในทางการคา้ ขายประกอบอาชีพแบบต่อสูก้ นั อยา่ งรุนแรงดงั อดีต ซ่ึงมีพระราชดารัสเรื่องน้ีวา่ . . . ความสุขความเจริญอนั แทจ้ ริงน้นั 4.ไม่หยดุ นิ่งที่จะหาทางในชีวติ หลุดพน้ จากความทุกขย์ ากคร้ังน้ี โดยตอ้ งขวนขวายใฝ่หาความรู้ใหเ้กิดมีรายไดเ้ พิ่ม พนู ข้ึนจนถึงข้นั พอเพียงเป็นเป้าหมายสาคญั พระราชดารัสตอนหน่ึงท่ีใหค้ วามชดั เจนวา่ . . . การที่ตอ้ งการใหท้ ุก คนพยายามท่ี จะหาความรู้ และสร้างตนเองใหม้ นั่ คงน้ีเพ่ือตนเอง 5.ปฏิบตั ิตนในแนวทางที่ดีลดละสิ่งยว่ั กิเลสใหห้ มดสิ้นไป ท้งั น้ีดว้ ยสงั คมไทยท่ีล่มสลายลงในคร้ังน้ี เพราะยงั มีบุคคล จานวนมิใช่นอ้ ยที่ดาเนินการโดยปราศจากละอายต่อแผน่ ดิน พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ไดพ้ ระราชทานพระราโชวาท วา่ \" ถา้ ไม่มีเศรษฐกิจพอเพยี งเวลาไฟดบั …จะพงั หมด จะทาอยา่ งไร. ที่ท่ีตอ้ งใชไ้ ฟฟ้ากต็ อ้ งแยไ่ ปหากมีเศรษฐกิจ พอเพียงแบบไม่เตม็ ท่ีถา้ เรามีเคร่ืองปั่นไฟกใ็ หป้ ่ันไฟ หรือถา้ ข้นั โบราณกวา่ มืดกจ็ ุดเทียนคือมีทางท่ีจะแกป้ ัญหาเสมอ ฉะน้นั

การพฒั นาชีวติ โดยเศรษฐกิจพอเพยี ง 1.คน้ หาความตอ้ งการของตนเอง วา่ มีความตอ้ งการอะไร มีเป้าหมายในการดาเนินชีวติ อยา่ งไร 2.วเิ คราะห์ขอ้ มูลของตนเองและครอบครัว ทาใหร้ ู้สถานภาพ รู้ปัญหา รู้ปัจจยั ที่เก่ียวขอ้ งรู้ผลกระทบต่างๆท่ีเกิดข้ึน 3. วางแผนการดาเนินชีวติ -พฒั นาตนเองใหม้ ีการเรียนรู้ต่อเน่ือง -สร้างนิสยั ที่มีความคิดกา้ วหนา้ มุ่งมนั่ ในเป้าหมายชีวติ -ฝึกบริหารจิตใจใหม้ ีความซ่ือสตั ยส์ ุจริต -ควบคุมจิตใจใหต้ นเองประพฤติในส่ิงที่ดีงาม -พฒั นาจิตใจใหล้ ด ละ เลิกอบายมุก -เสริมสร้างและฟ้ื นฟคู วามรู้และคุณธรรมของตนเองและครอบครัว -ปรับทศั นคติในเชิงบวก 4.จดบนั ทึกและทาบญั ชีรายรับ-รายจ่าย บนั ทึกรายรับและรายจ่ายที่เกิดข้ึนของครอบครัวเพอ่ื จาไดท้ ราบ 5.สรุปผลการพฒั นาตนเองและครอบครัว -ร่างกายมีสุขภาพสมบูรณ์ แขง็ แรง -อารมณ์ตอ้ งไม่เครียด มีเหตุผล มีความเชื่อมนั่ มีระบบคิดเป็นข้นั ตอน -ลด ละ เลิก อบายมุขต่างๆ

การพฒั นาชุมชนตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพยี ง แนวความคิดพ้ืนฐานในการพฒั นาชุมชน การศึกษาแนวความคิดพ้ืนฐานของงานพฒั นาชุมชนเป็นส่ิงสาคญั ที่จะทาใหพ้ ฒั นาการสามารถทางานกบั ประชาชนไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง และทา ใหง้ านมีประสิทธิภาพ แนวคิดพ้ืนฐานในการพฒั นาชุมชนในระดบั การปฏิบตั ิ มีดงั น้ี 1.การมีส่วนร่วมของประชาชน (People Participation) เป็นหวั ใจของงานพฒั นาชุมชน โดยยดึ หลกั ของการมีส่วนร่วมที่วา่ ปดระชาชนมีส่วยร่วมในการคิด ตดั สินใจวางแผนการปฏิบตั ิการและร่วมบารุงรักษา 2.การช่วยเหลือตนเอง (Aided Self – help) เป็นแนวทางในการพฒั นาท่ียดึ เป็นหลกั การสาคญั ประการหน่ึง คือ ตอ้ งพฒั นาให้ ประชาชนพ่ึงตนเองไดม้ ากข้ึน โดยมีรัฐคอยใหก้ ารช่วยเหลือสนบั สนุนในส่วนที่เกินขีดความสามารถของประชาชน ตามโอกาสและหลกั เกณฑ์ ท่ีเหมาะสม 3.ความคิดริเริ่มของประชาชน (Initiative) ในการทางานกบั ประชาชนตอ้ งยดึ หลกั การที่วา่ ความคิดริเร่ิมตอ้ งมาจากประชาชน ซ่ึงตอ้ ง ใชว้ ถิ ีแห่งประชาธิปไตย และหาโอกาสกระตุน้ ใหก้ ารศึกษาใหก้ บั ประชาชาเกิดความคิดและแสดงออกซ่ึงความคิดเห็นอนั เป็นประโยชน์ต่อ หมู่บา้ น ตาบล 4.ความตอ้ งการของชุมชน (Felt – needs) การพฒั นาชุมชนตอ้ งใหป้ ระชาชนและองคก์ รประชาชนคิดและตดั สินใจบนพ้ืนฐาน ความตอ้ งการของชุมชนเอง เพ่ือใหเ้ กิดความคิดที่วา่ งานเป็นของประชาชน และจะช่วยกนั ดูแลรักษาต่อไป 5.การศึกษาตลอดชีวิต (Life –long Education) งานพฒั นาชุมชนถือเป็นกระบวนการใหก้ ารศึกษาตลอดชีวติ แก่ประชาชน เพ่ือ นาไปสู่การพฒั นาคน การใหก้ ารศึกษาตอ้ งใหก้ ารศึกษาอยา่ งตอ่ เนื่องกนั ไปตราบเท่าที่บุคคลยงั ดารงชีวิตในชุมชน

1.การพง่ึ ตนเองด้านเศรษฐกจิ มีขา้ ว ปลา ผกั ผลไม้ ในทอ้ งถ่ินเพื่อการยงั ชีพ และนาส่วนเกินเขา้ ร่วม กบั การพฒั นา เศรษฐกิจของชาติ มีแนวทางท่ีผนู้ าชุมชนเรียกวา่ \"เกษตรอินทรียว์ ถิ ีชุมชน\" หรือ \"เกษตรอินทรียว์ ถิ ีพอเพียง“ 2.การพงึ่ ตนเองทางสังคม เสริมสร้างใหแ้ ต่ละชุมชนร่วมมือช่วยเหลือเก้ือกลู กนั ปัจจยั พ้นื ฐานบางอยา่ งไม่สามารถ พ่ึงตนเองในครอบครัวได้ ตอ้ งพฒั นาการพ่ึงตนเองอยา่ งเป็นระบบ 3) พงึ่ ตนเองด้านทรัพยากรธรรมชาติ เป็นการพ่ึงตนเองบนฐานองคป์ ระกอบ 3 ประการ คือ \"คน ความรู้ และ ทรัพยากร\" โดยการพฒั นาศกั ยภาพของคน คน้ หาทรัพยากรในชุมชนทอ้ งถิ่น มาพฒั นาใหเ้ กิดประโยชน์สูงสุด บน ฐานความรู้ภูมิปัญญาของชุมชนทอ้ งถ่ินน้นั ตวั อยา่ งรูปธรรม เ 4) การพงึ่ ตนเองด้านเทคโนโลยี ตวั อยา่ งท่ีชุมชนศึกษาเป็นตน้ แบบ คือ กงั หนั น้าชยั พฒั นา ประดิษฐกรรม ของ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ท่ีไดร้ ับรางวลั ระดบั โลก ชาวบา้ นศึกษา ทดลอง ทดสอบ เพือ่ สร้างเทคโนโลยใี หม่ๆ ท่ี ช่วยใหไ้ ม่ตอ้ งซ้ือหาในราคาแพงๆ และทาใหป้ ระเทศชาติเสียดุลการคา้ ตวั อยา่ งของเทคโนโลยที ี่คิดคน้ ได้ คือ ปลา กินอาหารในน้า ไม่ใช่กินอาหารแขวนลอย 5) การพงึ่ ตนเองทางด้านจิตใจ ยดึ หลกั ธรรมทางศาสนาหล่อหลอมการดาเนินชีวติ ปฏิบตั ิกิจทางศาสนาอยา่ ง สม่าเสมอตลอดปี ที่เป็นรูปธรรมที่สุด คือ \"นพปฏิญาณเศรษฐกิจพอเพยี ง\" คาปฏิญาณ 9 ขอ้ ท่ีถอดเอาหลกั ปฏิบตั ิ รูปธรรม ของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง