ชืมม

1 นางมโนราห์ นางมโนราห์ เป็นธดิ าองค์เล็กของท้างทุมราชผู้เปน็ พระยากินนร นางมีพระพ่ีนางอีกหกองค์ล้วนมีหน้าตา เหมือน กันและงดงามย่ิงกว่านางมนุษย์ โดยทุกองค์มีปีกและหางที่ถอดออกได้ เมื่อใส่ปีกใส่หางแล้ว กนิ นรก็สามารถบินไปยังท่ตี ่าง ๆ ได้ นางมโนราห์และพี่นอ้ งท้ังหกได้ไปเล่นนา้ ท่ีสระน้าอโนดาต เจอพราน บุญที่ต้องการจับตัวนางกินรีเพราะเห็นว่านางงดงามคู่ควรแก่พระสุธน โอรสแห่งเมอื งปญั จาลนคร พราน บุญจึงไปยืมบ่วงนาคบาศจากท้าวชมพูจิต พญานาคราช ท้าให้สามารถจับนางมโนราห์ไปถวายแค่พระสุ ธนได้ พระสุธนเมอื่ เห็นนางเข้าก็เกิดหลงรกั และพานางกลบั เมืองจนได้อภเิ ษกกนั ต่อมาปุโรหิตคนหน่ึงได้เกิดจิตอาฆาตแค้นแก่พระสุธน เพราะพระสุธนไม่ให้ต้าแหน่งแก่บุตรของ ตน เมอ่ื ถงึ คราวเกดิ สงคราม พระสธุ นออกไปรบ เมื่อพระบิดาพระสุธนได้ทรงพระสุบิน ปุโรหิตจงึ ท้านายว่า จะเกดิ ภัยพบิ ัติคร้ังใหญ่ โดยให้น้านางมโนราห์ไปบูชายัญเพ่ือแก้เคล็ด เมื่อทา้ วอาทิตยวงศ์ยินยอมตามน้ัน นางมโนราห์ที่รู้เข้าก็เกิดตกใจ จึงออกอุบาย ของปีกกับหางขอนางคืน เพ่ือร่ายร้าหน้ากองไฟก่อนจะตาย เมื่อนางไดป้ ีกกบั หางแลว้ นางจงึ รา่ ยรา้ สกั พกั ก่อนบนิ หนไี ป ไปเจอฤาษี เมื่อพระสุธนมาถึงสระน้าอโนดาต ได้แอบเอาพระธ้ามรงค์ใส่ลงในคณโฑของนางกินรีนางหน่ึง ซ่ึงั้นางกินรีได้น้าน้าน้ันไปสรงให้นางมโนราห์ พระธ้ามรงค์ได้ตกลงมาท่ีแหวนของนางพอดี ท้าให้นางรู้ว่า พระสุธนมาหานาง นางจึงแจ้งให้พระบิดาและพระมารดาทราบ ดังนั้นเมื่อพระบิดาของนางมโนราห์ ตอ้ งการทราบวา่ พระสุธนมีความรักต่อนางมโนราห์จริงหรือไม่ จงึ ไดท้ า้ การทดสอบพระสธุ น โดยให้บอกว่า นางไหนคือนางมโนราห์ ซ่ึงนางมโนราห์และพ่ี ๆ ต่างมีหน้าตาเหมือนกัน ด้านพระอินทร์เกิดเห็นใจจึงให้ ความชว่ ยเหลอื จนทา้ ให้นางมโนราหแ์ ละพระสุธนได้เคยี งคกู่ ันอย่างมคี วามสุข

2 พระเพื่อน พระแพง จ้าราชวงศ์แมนสรวงกับเจ้าราชวงศ์สรองเป็นปรปักษ์ต่อกัน แต่โอรสและธิดาของ 2 เมืองน้ีเกิดรักกันและ ยอมตายด้วยกัน ฝ่ายชายคือ พระลอ เป็นกษัตริย์แห่งเมืองแมนสรวง มีพระชายาชื่อ นางลักษณวดี ส้าหรับ พระลอ นั้น เป็นหนุ่มรูปงามเป็นท่ีเล่ืองลือไปท่ัวจนท้าให้พระเพ่ือน พระแพง เกิดความรักและ ปรารถนาที่จะได้พระลอมาเป็นสวามี พ่ีเลี้ยงของพระเพ่ือน พระแพง ชื่อนางรื่น นางโรย จึงได้ออกอุบาย ส่งคนไปขับซอยอโฉมพระเพ่ือน พระแพง ให้พระลอฟัง และให้ปู่เจ้าสมิงพรายท้าเสน่ห์ให้พระลอเกิด ความรักหลงใหลคิดเสดจ็ ไปหานาง ต่อมา เม่ือพระพิชัยพิษณุกร พระบิดาของพระเพื่อน พระแพง ทราบเร่ืองก็ทรงกริ้ว แต่พอทรง พิจารณาเห็นว่าพระลอมีศักดิ์เสมอกันก็หายกร้ิว แต่พระเจ้าย่า (ย่าเลี้ยง) ของพระเพ่ือน พระแพง โกรธ มาก เพราะแค้นท่ีพระบิดาของพระลอได้ประหารท้าวพิมพิสาครสวามีในที่รบ พระเจ้าย่าจึงถือว่าพระลอ เป็นศัตรู และได้ส่ังทหารให้ไปล้อมพระลอท่ีต้าหนักกลางสวน พร้อมทั้งส่ังประหารด้วยธนู ท้าให้ พระลอ พระเพอื่ น พระแพง ทร่ี ว่ มกันตอ่ ส้กู บั ทหารของพระเจา้ ยา่ ส้ินชีพเคียงข้างกนั ท้ัง 3 พระองค์ ด้านท้าวพิชัยพิษณุกร ทรงทราบว่าพระเจ้าย่าสั่งให้ทหารฆ่าพระลอพร้อมพระธิดาทั้งสององค์ ก็ ทรงกร้ิวและส่ังประหารพระเจ้าย่าเสีย เนื่องจากมิใช่พระชนนี แล้วโปรดให้จัดการพิธีศพพระลอกับ พระธดิ าร่วมกนั อย่างสมเกยี รติ โดยส่งทูตน้าสาส์นไปถวายพระนางบุญเหลือ ชนนีของพระลอ ท่ีเมืองแมน สรวง สุดทา้ ยเมืองสรองกับเมืองแมนสรวงจงึ กลับมามสี ัมพันธไมตรีท่ดี ตี ่อกนั

3 นางจินตหรา นางจินตหรา เป็นพระธิดาท้าวหมันหยากับนางจินดาส่าหรีประไหมสุหรี เกิดในปีเดียวกับอิเหนาแต่อ่อน เดอื นกว่า จึงมีฐานะเป็นน้อง แต่ความงามของนางเป็นที่เล่ืองลือและท้าให้อิเหนาหลงใหลจนไม่อยากกลับ บ้าน แต่ขณะน้ันอิเหนามีคู่หมั้นแล้ว คือ นางบุษบา ขณะที่จะอภิเษกสมรสกับนางบุษบา อิเหนาได้หนี ออกไปประพาสป่า และได้ปลอมตัวเป็นโจรช่ือ ปันหยี โดยต้ังใจเดินทางไปเมืองหมันหยา ระหว่างทางได้ พบเจ้าเมืองรายทางรวมท้ังได้รับการถวายพระธิดา คือ นางสการะวาตกี ับนางมาหยารัศมี ให้เป็นขา้ รับใช้ อิเหนาได้สู่ขอนางจินตหรา แต่ท้าวหมันหยาไม่กล้ายกให้ บอกให้อิเหนาไปคุยกับนางจินตหราเอง อิเหนา จึงไม่ยอมอภิเษกกบั บุษบา ท้าวดาหาโกรธมากจึงรับสง่ั ว่า ใครมาสู่ขอจะยกให้ แต่เมื่อจรกามาสู่ขอและได้ เกดิ ศึกชงิ นางบษุ บาข้ึน อิเหนาจึงจ้าใจยกทัพไปช่วย แต่เม่อื ได้พบนางบุษบา อิเหนาเกิดหลงรกั นางข้ึนมา จงึ ไม่ยอมกลับไปท่ีเมืองหมนั หยาตามท่ีตั้งใจไว้ ดา้ นนางจินตหราน้อยใจมากที่อิเหนาลืมนาง ต่อมานางได้พบกับอิเหนาอีกครั้ง เม่ือท้าวกุเรปันส่ง สารมาให้นางไปเข้าพิธีอภิเษกพร้อมกับนางบุษบา แม้นางจินตะหราไม่อยากไปร่วมพธิ ี แต่ขัดไม่ได้ จึงพา นางสการะวาตแี ละนางมาหยารัศมีไปดว้ ย ในพิธอี ภิเษก นางบษุ บาได้อยู่ในต้าแหน่งประไหมสุหรีฝ่ายซ้าย ขณะท่ีจินตหราวาตีอยู่ในต้าแหน่งประไหมสุหรีฝ่ายขวา ด้วยความเห็นชอบของท้าวดาหา แต่นางจินตะ หราไมม่ คี วามสขุ กบั ตา้ แหนง่ น้นั เพราะอิเหนาไมไ่ ดร้ ักนางเหมือนเม่อื กอ่ น ดังน้ันเม่ืออิเหนามาหา นางก็ได้ทวงสัญญาเม่ือคร้ังเก่า ท้าให้อิเหนาเสื่อมรักนางมากขึ้น แต่ไม่ สามารถขัดค้าสั่งของประไหมสุหรีของท้าวดาหาได้ ดังน้ันอิเหนาจึงจ้าใจต้องไปง้อนาง แต่เม่ือท้าวหมัน หยากับประไหมสุหรีได้ทราบเรื่องน้ี จึงเรียกนางจินตหราไปตักเตือน ท้าให้นางจินตหราทราบว่า แท้จริง แล้วตัวนางเสียเปรียบนางบษุ บามาก หากนางท้าตวั เชน่ น้ีมีแต่จะท้าให้เร่ืองแย่ลง นางจนิ ตหราจึงยอมคืน ดีกบั อิเหนาและเปน็ ฝ่ายเข้าหานางบษุ บาแต่โดยดี

4 นางบุษบา นางบุษบา เป็นธิดาของท้าวดาหาและประไหมสุหรีดาหราวาตี แห่งกรุงดาหา เมื่อตอนประสูติมีเหตุ อัศจรรย์คือ มีกล่ินหอมตลบอบอวลไปท่ัวทั้งวัง ดนตรี แตรสังข์ก็ดังข้ึนเองโดยไม่มีผู้บรรเลง และเม่ือ ประสูติไดไ้ ม่นาน ท้าวกเุ รปันกข็ อตุนาหงันให้กับอเิ หนา ทง้ั น้ี นางบุษบาเปน็ หญงิ ที่งามล้าเลศิ กว่านางใดใน แผ่นดินชวา กิริยามารยาทเรียบร้อย คารมคมคาย เฉลียวฉลาดทันคน ใจกว้างและมีเหตุผล จึงท้าให้ อิเหนารักใคร่หลงใหลนางยิง่ กวา่ หญิงใด ทวา่ นางถกู เทวดาบรรพบุรุษของวงค์อสญั แดหวา คอื องค์ปะตาระกาหลาบันดาลให้ลมพายุหอบ ไป ท้าให้นางต้องพลัดพรากจากอิเหนาเป็นเวลาหลายปีกว่าจะได้พบอิเหนาและวิวาห์กัน โดยนางได้ ตา้ แหนง่ เป็นประไหมสุหรีฝา่ ยซ้าย ทัง้ น้ี การทนี่ างยอมให้อเิ หนายกนางจินตหราเป็นประไหมสุหรีฝา่ ยขวา แต่โดยดี ด้วยเห็นว่านางจินตหราเป็นผู้มาก่อน แม้ว่าจินตหราจะไม่ใช่วงศเ์ ทวัญ ซึ่งข้อน้ยี ากท่ีจะหาหญิง ใดเสมอเหมือนและนับวา่ นางบษุ บาเป็นหญงิ ไทยในวรรณคดีทส่ี มบรู ณ์ดว้ ยคณุ สมบตั ิคนหนงึ่

5 นางละเวงวณั ฬา นางละเวงวัณฬา เป็นธิดาของของกษัตริย์เมืองลังกา และเป็นน้องสาวของอุษเรนผู้เป็นคู่หมั้นของนาง สุวรรณมาลี เม่ือนางอายุได้ 16 ปี นางต้องสูญเสียบิดาและพี่ชายในสงครามสู้รบระหว่างเมืองลังกาและ เมืองผลึกเพ่ือแย่งชิงนางสุวรรณมาลีกลับคืนจากพระอภัยมณี แม้จะเสียใจจนคิดท่ีจะฆ่าตัวตายตามพ่อ และพ่ีชายไป แต่ด้วยความแค้นและภาวะที่บ้านเมืองก้าลังขาดผู้น้า นางจึงข้ึนครองเมืองลังกาแทนบิดา และต้งั ใจแน่วแน่ท่ีจะแกแ้ คน้ แทนบิดาและพ่ีชายใหจ้ งได้ ในตอนต้นนางท้าศึกด้วยการใช้เล่ห์กลอุบายตามค้าแนะน้าของบาทหลวง ทั้งนี้ ด้วยความแค้นท่ี พอ่ และพ่ีชายถูกฆา่ ตายด้วยฝีมือชาวเมืองผลึก แมว้ ่าความพยายามของนางในตอนต้น ๆ จะไม่ได้ผล นาง ก็ไม่ละความพยายาม จนกระทั่งพระอภัยมณียกทัพไปราวีกรุงลังกาเสียเอง ทั้ง ๆ ที่มีความเกลียด ความ โกรธ ความอาฆาตแค้นอยู่เต็มอก แต่พอนางได้พบหน้าและได้ต่อปากตอ่ ค้ากับพระอภัยมณีศตั รูคนส้าคัญ เพียงครั้งเดียว นางก็เกิดรู้สึกเสน่หาในตัวพระอภัยมณี แต่ดว้ ยความที่เป็นเจา้ เมืองลังกา นางละเวงวัณฬา จงึ ตอ้ งยอมตัดใจเป็นเดด็ ขาดและคดิ ทีจ่ ะยกกองทัพกลบั มาตอ่ สูใ้ ห้ชนะจงได้

6 นางวนั ทอง นางวันทอง เป็นธิดาคนเดียวของพันศรโยธาและนางศรีประจัน ครอบครัวของนางวันทองเป็นตระกูล พ่อคา้ ท่ีมีฐานะดพี อสมควร นางจึงได้รบั การเล้ียงดูเปน็ อย่างดี ความสวยของนางวนั ทองปรากฏให้เห็นชัด ต้ังแต่ยังเป็นเด็ก เมื่อนางเติบโตข้ึนก็ย่ิงมีความงามมากขึ้น เป็นชนวนเหตุให้ขุนแผนและขุนช้างมีจิตใจ ผูกพันรกั ใคร่ สง่ ผลให้เกิดเรอ่ื งราววุ่นวายตามมา นางวันทองมีลักษณะสาวชาวบ้านจึงเป็นคนซื่อ ไม่ค่อยฉลาดเท่าใดนัก ท้าอะไรก็ท้าตามประสา หญิงชาวบ้าน เม่ือโตเป็นสาวก็เริ่มคดิ เรื่องคู่ครอง อันเป็นเร่ืองธรรมดาตามธรรมชาติ แต่สังคมไทยมีความ จ้ากัดใหผ้ ู้หญงิ อยใู่ นกรอบของประเพณี จึงทา้ ใหด้ ูเหมือนว่านางวนั ทองไม่รักนวลสงวนตวั อย่างไรก็ตาม นางวันทองก็ยังมีภาพลักษณ์ด้านดีทเี่ ห็นได้ชัด คือ ความละเอียดออ่ น ไม่ว่าจะเป็น ในเรื่องการรับรู้ถึงความดีของผู้อนื่ ทป่ี ฏิบัติต่อนาง ดังจะเห็นไดจ้ ากการท่ีแมน้ างจะไม่ได้รกั ขนุ ชา้ ง แต่ดว้ ย ความดีของขนุ ช้างและความผูกพันท่ีอยู่กันมา 15 ปี ท้าให้นางเป็นหว่ งเป็นใยความทกุ ข์สุขและความรู้สึก ของขุนช้างไม่น้อย หรือ อารมณ์ทล่ี ะเอียดอ่อนในการเป็นแม่ศรีเรือนท่ีดี เช่น ความประณีตในการปักม่าน นอกจากนี้ นางวันทองยังเป็นคนกล้าที่จะยอมรับชะตากรรมของตัวเอง มีน้าใจเมตตา และให้อภัยโดยไม่ เคียดแค้น

7 นางสดี า นางสีดาคอื พระลักษมจี ุตลิ งมาตามบญั ชาของพระอิศวรเพ่ืออัญเชญิ พระนารายณ์อวตาร นางสีดาเกดิ จาก นางมณโฑและทศกณั ฐ์ พิเภกได้ท้านายดวงชะตานางสดี าว่าจะเกดิ มาท้าลายเผ่ายักษ์ นางจึงถกู ทง้ิ ให้ลอย น้ามาในผอบทอง ดังน้ันพระฤาษีชนกก็รับเลี้ยงนางสีดาเป็นธิดา ต่อมาเมื่อนางได้อภิเษกกับพระราม และ เกิดเหตุการณ์วุ่นวายขึ้นเม่ือนางถูกทศกัณฐ์จับตัวไปเพื่อให้เป็นมเหสีเน่ืองจากความงามเป็นเลิศของนาง จึงเกิดการรบกันระหวา่ งฝา่ ยพระรามและทศกัณฐ์ ซงึ่ เป็นสาเหตุทที่ า้ ให้เกิดเรอ่ื งรามเกียรต์ขิ น้ึ ทั้งนี้ ลักษณะนิสัยนางสีดาเป็นผู้ที่มีความจงรักภักดีต่อสามีอย่างเป็นเลิศ เช่น ในตอนที่พระราม ต้องออกดินป่า นางก็ขอตามเสด็จไปด้วยโดยไปเกรงกลัวต่อความยากล้าบากที่จะต้องพบ นางสีดาน้ันรัก นวลสงวนตวั รักในเกียรติของตนเอง เชน่ ในตอนที่หนุมานอาสาจะพานางกลบั ไปหาพระรามโดยใหน้ งั่ บน มือของหนุมาน นางก็ปฏเิ สธท้ังทม่ี ีโอกาสหนี แตด่ ้วยเหตทุ ี่ไม่อยากให้ใครมาถูกเน้ือต้องตัวจึงยอมทนทุกข์ อยเู่ มอื งลงกาตอ่ ส่วนการมีความกล้าหาญเด็ดเด่ียว เช่น ตอนท่ีนางสีดายอมลุยไฟเพ่ือแสดงความบริสุทธ์ิของตน นางสีดามีความรู้คุณ กตัญญูต่อผู้มีพระคุณ เช่น ในตอนท่ีนางสีดากล่าวขอบคุณพระลักษมณ์ที่ช่วยเหลือ นางมาตลอด เมื่อรูว้ ่าตนท้าผิดก็รู้จักขอโทษ เชน่ ในตอนที่รู้ว่าตนท้าผิดท่ีไม่เช่ือค้าของพระรามว่าเป็นกล ลวงของยักษาท่ีแปลงกายเป็นกวางเพ่ือหลอกล่อนาง แต่นางก็ไม่ฟัง จึงได้กล่าวขอพระราชทานอภัยโทษ จากพระรามที่ได้กระท้าผิดไป นางเป็นคนใจแข็ง ไม่ยอมเชื่อใครโดยง่าย ทั้งยังรักศักด์ิศรีของตน เช่น ใน ตอนที่พระรามตามงอ้ ขอคนื ดี นางกป็ ฏเิ สธไปเพราะ ยังมีทฐิ ิ

8 นางสุพรรณมจั ฉา นางสุพรรณมัจฉา เป็นธิดาของทศกัณฐ์กับนางปลา เป็นพี่น้องร่วมบิดากับนางสีดา ถึงแม้นางจะเป็นถึง ธิดาของเจ้าผคู้ รองกรุงลงกา แตเ่ จ้าหญงิ องค์น้ี ก็ไมม่ ีโอกาสจะอยใู่ นเวียงวังดังผู้อื่น เพราะนางอยู่ได้เฉพาะ แต่ในนา้ ดังนน้ั ทอ่ี ยู่ของนางจงึ อยกู่ ลางทะเลใหญ่ คร้ังเม่ือพระรามจะยกทัพข้ามมหาสมุทรมาตีเมืองลงกา และได้ให้หนุมานกับนิลพัท พาพลวานร เอาหินมากองท้าถนนข้ามมหาสมุทร ฝ่ายทศกัณฐ์รู้ข่าวจึงขอให้นางสุพรรณมัจฉาพาบริวารปลาไปคาบ ก้อนหินของฝ่ายพระรามไปทิ้ง ซ่ึงนางสุพรรณมัจฉาก็ท้าตาม จนท้าให้การท้าถนนไม่ส้าเร็จ เม่ือหนุมานมี ความสงสยั จงึ ได้ด้าน้าลงไปใตส้ มุทรพบฝูงปลาก้าลังขนหิน โดยมีนางสุพรรณมจั ฉาเป็นหัวหน้า หนมุ านจึง ชักตรีออกมาไล่ฆ่านางสุพรรณมัจฉา แต่ในที่สุดหนุมานกลับเกิดความรักต่อนางและได้นางสุพรรณมัจฉา เปน็ ภรรยา