บทท่ี 6 การจัดการสิ่งปฏิกลู (Excreta Disposal)
ส่ิงปฏิกลู
การจัดการสว้ มและสงิ่ ปฏกิ ลู ? 3 Excreta: urine & faecesBlackwater: Yellow-water: Greywater: Faecal sludge: urine, separated wastewater solids and liquids urine from kitchen, accumulating in faeces & bath, shower. sanitation systems flushระบบสุขาภิบาลท่ีดีตอ้ งมีการจดั การแบบครบวงจร!Source: Sandec Training Tool ver. 1.0
ส่ิงปฏิกลู 4
รถสบู สง่ิ ปฏกิ ลู 1 คนั ทปี่ ลอ่ ยสงิ่ ปฏกิ ลู = 5,000 คนขบั ถา่ ยโดยไม5 ม่ สี ว้ ม!
ความหมายศัพท์เฉพาะ สง่ิ ปฏิกลู“อจุ จาระหรือปัสสาวะ และหมายความรวมถึงสงิ่ อ่ืนใดซึ่งเป็ น สิ่งโสโครกหรือมกี ลิ่นเหม็น”(พ.ร.บ. การสาธารณสขุ 2535)“Human waste or Human excreta: ของเสียท่ี ปลอ่ ยหรือขบั ถ่ายออกจากรา่ งกายมนษุ ย์ ทสี่ าคญั ไดแ้ ก่ อจุ จาระ (Feces) และ ปัสสาวะ (Urine)”
ส่ิงปฎิกลู“ของเสยี ท่ปี ลอ่ ยออกมาจากรา่ งกายโดยมนี า้ หนกั แหง้ 27กรมั ตอ่ คนตอ่ วนั นา้ หนกั เปี ยก 100-200 กรมั ตอ่ คนตอ่ วนั มอี โี คไล ประมาณ 400 พนั ลา้ นตอ่ คน ตอ่ วนั ฟิ คลั โคลฟิ อรม์ 2000 พนั ลา้ นตอ่ คน” (พฒั นา มลู พฤกษ)์“อจุ จาระและปัสสาวะ รวมตลอดถึงวสั ดอุ ืน่ ใดที่เป็ นสิ่งสกปรก โสโครก และมีกลนิ่ เหม็น”(สมศกั ดิ์ พิทกั ษานรุ ตั น)์
ความหมายศัพท์เฉพาะ การบาบดั สงิ่ ปฏกิ ลู (Excreta treatment) การเปล่ยี นสภาพของของเสียในสง่ิ ปฏิกลู โดยการทาลาย ลด หรือควบคมุ ป้ องกนั การแพรก่ ระจายของเชอื้ โรค และการยอ่ ย สลายสารอนิ ทรียใ์ นสง่ิ ปฏิกลู หรือลดค่าบีโอดขี องสิ่งปฏิกลู เพอื่ ไมใ่ หเ้ กดิ มลพษิ ตอ่ สิ่งแวดลอ้ มทางนา้ ทางดนิ เป็ นตน้ การกาจดั ส่ิงปฏกิ ลู (Excreta disposal) การนาสิ่งปฏิกลู ทผ่ี า่ นการบาบัดหรือผลผลิตทีเ่ กิดจากการบาบดั ตา่ งๆ ไปกาจดั ทง้ิ หรือนาไปใชป้ ระโยชนต์ อ่ ไป
คุณสมบตั ิของส่ิงปฏิกลู Concentrations Parameters Minimum Maximum Mean SD 7.07 -pH 2,655 8.67 7.60 6,126Total solids (mg/L) 1,890 4,362Total volatile solids (mg/L) 1,380 32,350 10,595 5,286Total suspended solids (mg/L) 600 740Biochemical oxygen demand (mg/L) 3,382 25,813 6,911 5,793Chemical oxygen demand (mg/L) 317 247Total Kjeldahl nitrogen (mg/L) 106 27,440 7,376 99Ammonia nitrogen (mg/L) 9.4 9.4Total phosphorus (mg/L) 3,780 1,494 2.6x107Fecal coliform (MPN/100 mL) 1.4x106 895Helminth egg (No./1,000 mL) 1,000 33,320 9,239 9แหลง่ ท่ีมา: Petchrat, 2006 1,674 723 658 343 46.8 22.5 1.3x108 2.1x107 5,000 2,700
ปัจจยั ที่เก่ียวขอ้ งกบัคุณสมบตั ิของสิ่งปฏิกลู วธิ ีการในการสูบส่ิงปฏิกลูเวลากกั เกบ็ ในบ่อเกรอะ ประสิทธิภาพของ บ่อเกรอะ คุณสมบตั ิของสิ่งปฏิกลูสิ่งปนเป้ื อนอื่นๆเช่น น้า อุณหภูมิ การซึมของน้าใตด้ ิน เสียจากหอ้ งครัว 10
The idea of a different approach to sanitation: Closing the loop between sanitation and agriculture rainwater harvestingrestoring soil fertilityagricultural food use organic waste faeces greywater urinetreatment /sanitisation water reuse no waste disposal in water bodies Source: www2.gtz.de/ecosan/english/ 11
Ecological sanitation: The concept of nutrient* recycling Human Sanitisation steps: excreta to kill pathogensConsumption followed by Sanitised urine and faeces urination/defecation (“ecosan products”)Crop & Harvest Apply as fertiliser and soil conditioner* Nutrients = nitrogen and phosphorus 12
อตั ราการเกิดสิ่งปฏิกลูVariable Night soil Public toilet and Pit latrine Fresh “pan”/bucket sludge Excreta• BOD g/cap.day 1 latrine sludge 8 45 16• TS g/cap.day 14 100 90 110• TKN g/cap.day 0.8 8 5 10• l/cap.day 1 2 0.15 - 0-20 1.5 (includes water for (feces and toilet cleansing) urine) 13
Domestic/Community Sanitary Sewage• Human feces and urine diluted in water + other “stuff”• ~20-50 grams feces dry weight (100-250 grams wet weight) + 1-1.5 L urine/500-800 L raw sewage• Dry weight suspended matter is about 0.1-0.2% (~1-2 grams/L) • Most is organic • Contains many pathogens, especially larger but also smaller ones• Sewage also contains “soluble” organic matter – of ten measured directly/indirectly as carbon or biodegradable carbon – Smaller microbes are part of the “soluble” matter: viruses + bacteria
Human Excreta – Resource or Risk?• Human excreta as a potential resource Nitrogen (N) 4.5• Contains nutrients (N, P, K, and organic Phosphorous (P) 0.6matter) Potassium 1.0• Nutrients and organic matter are: Organic matter 35 •Detrimental in water, esp. surface water (as BOD) •Eutrophication, anoxia, fish kills Annual Amounts/Person, Kg• Beneficial on land •Fertilizer, soil conditioner, land stabilizer• Widely used as a fertilizer and soilamendment in both developed and developingcountries• Potential for excreta misuse andenvironmental pollution is great without properattention to management plans and humanbehavior considerations
Nutrient Content of Human Excreta• Rich source of inorganic plant nutrients: N, P K and organic matter• Daily human excretion: ~30 g of C (90 g of organic matter), ~ 10-12 g N, ~ 2 g of P and 3 g of K.• Most organic matter in feces most N and P (70-80 %) in urine. K equally distributed between urine and feces.
เช้ือโรคในส่ิงปฏิกลูเช้ือโรค โรค ปัสสาวะ อจุ จาระแบคทีเรียEscherichia coli อจุ จาระรว่ ง Leptospira interrogans เลปโตสไปโรซิส Salmonella typhi ไทฟอยด์ Shigella spp. ชเิ กลโลซิสVibrio cholerae อหิวาตกโรค
เช้ือโรคในส่ิงปฏิกลูเช้ือโรค โรค ปัสสาวะ อจุ จาระไวรสั โปลโิ อ เอ็นเทอไรทิส PoliovirusRotavirusesโปรโตซวั Entamoeba histolytica บิดมตี วั Giardia intestinalis จอิ าดเิ อวิส
เช้ือโรคในสิ่งปฏิกลูเช้ือโรค โรค ปัสสาวะ อจุ จาระไขแ่ ละตวั อ่อนของหนอนพยาธิAscaris lumbricoides พยาธิไสเ้ ดอื น Fasciola hepatica พยาธิใบไมใ้ นตบั Ancylostima duodenale พยาธปิ ากขอ Necator americanas พยาธปิ ากขอ Schistosoma spp. พยาธิใบไมเ้ ลอื ด Taenia spp. พยาธติ วั ตดื Trichuris trichiura พยาธแิ สม้ า้
ความสาคัญของการจัดการสิ่งปฏิกลู มือ ตายเช้ือโรคในส่ิง น้า อาหาร คน สขุ ภาพ ปฏิกลู ผกั เส่ือม แมลงวนั และ ผลไม้ โทรม สตั วอ์ ่ืนๆ น้านม ดิน
แมลงวันและสัตว์อ่ืนๆ
ความสาคัญของการจัดการส่ิงปฏิกลู อาหาร + น้า มนษุ ย์ ระบบการยอ่ ยและ ดดู ซึมอาหารกากอจุ จาระ/ สารอาหาร แรธ่ าต ุ ปัสสาวะ วิตามินขบั ถา่ ย นาไปใชป้ ระโยชน์
ปริมาณและองค์ประกอบของส่ิงปฏิกลูปรมิ าณของสิ่งปฏิกลู ที่ขบั ถ่ายออกมา ขน้ึ กบั การกินอาหาร การดมื่ นา้ สภาพภมู อิ ากาศ การประกอบอาชพี
ปริมาณและองค์ประกอบของส่ิงปฏิกลูการถ่ายอจุ จาระ (นา้ หนกั เปี ยก) คนในประเทศกาลงั พฒั นา 200-600 กรมั คนในยโุ รปและคนอเมริกนั 100-200 กรมัการขบั ถ่ายปัสสาวะ 0.6-1.3 ลติ ร/วนั
WHO กาหนดค่าเฉล่ียปริมาณของสิ่งปฏิกลู ของคนประเภทอาหาร ภมู ิอากาศ อุจจาระ ปัสสาวะ (ก./คน/วนั ) (ลิตร/คน/วนั )โปรตีนสูง เขตหนาว 120 1.2พชื ผกั เขตร้อน 400 1
เช้ือโรคในสิ่งปฏิกลู สงิ่ ปฏิกลู Viruses, bacteria, protozoa and wormsInfected excreta Excreta–related transmission Insect or Vector transmission
การบาบดั และกาจัดส่ิงปฏิกลูวตั ถปุ ระสงคก์ ารจดั การสิ่งปฏกิ ลู การป้ องกนั การแพรก่ ระจายโรค การยอ่ ยสลายสารอินทรยี ใ์ นส่งิ ปฏิกลูสิง่ ปฏิกลู ยอ่ ยสลายโดยจลุ นิ ทรีย์ CH4, CO2, Ammonia etc.
การจัดการส่ิงปฏิกลู (Excreta management)ประกอบดว้ ย 3 กระบวนการ1. การรวบรวมเก็บกกั ทปี่ ลอดภยั (safe storage)2. การบาบดั และกาจดั ทถ่ี กู หลกั สขุ าภบิ าล(sanitary treatment)3. การทาใหเ้ กดิ ประโยชนจ์ ากการกาจดั ส่ิงปฏกิ ลู (value added)
หลักการบาบดั และกาจัดสิ่งปฏิกลูกระบวนการยอ่ ยสลายสารอินทรยี ์ 2 แบบ 1. แบบใชอ้ อกซิเจน (Aerobic Treatment) 2. แบบไมใ่ ชอ้ อกซิเจน (Anaerobic Treatment)
เกณฑ์สาคัญในการบาบดั และกาจัดสิ่งปฏิกลู1. ไมป่ นเปื้ อนผวิ ดนิ2. ไมป่ นเป้ื อนกบั นา้ ใตด้ นิ3. ไมป่ นเป้ื อนกบั นา้ ผวิ ดนิ4. ไมเ่ ป็ นท่อี ยอู่ าศยั ของแมลงและสตั วต์ า่ งๆ5. ตอ้ งไมม่ กี ารขนถ่ายอจุ จาระสด หากจาเป็ นให้ มนี อ้ ยที่สดุ
เกณฑ์สาคัญในการบาบดั และกาจัดส่ิงปฏิกลู6. ตอ้ งปราศจากกลน่ิ เหม็นรบกวนหรือสภาพทน่ี า่ รังเกยี จ7. การใชง้ านงา่ ย สะดวก ปลอดภยั8. คา่ กอ่ สรา้ งไมเ่ กนิ 10% ของราคาบา้ น9. ใชว้ สั ดทุ มี่ ใี นทอ้ งถ่ิน บารงุ รกั ษานอ้ ย10.หลกี เลีย่ งการใชน้ า้ เพ่อื เจือจางหรือเคล่อื น11.ใชง้ านในพน้ื ท่ีซึ่งมชี มุ ชนอยหู่ นาแนน่
ระบบบาบดั และกาจัดส่ิงปฏิกลู1. การกาจดั สิ่งปฏิกลู โดยวิธีระบบบาบดั น้าเสีย (Sewerage system) ระบบบาบดั รวม (Central treatment) นา้ ท้ิงจากครวั เรือน อจุ จาระ ระบบ เคร่ือง ระบบ ปลอ่ ยสแู่ หลง่ นา้ปัสสาวะจาก ระบาย สบู บาบดั นา้ สาธารณะ สว้ ม นา้ เสยี โสโครก
Sewerage system
ระบบบาบดั และกาจัดส่ิงปฏิกลู2. การกาจดั ส่ิงปฏกิ ลู โดยระบบสว้ ม สว้ ม(privy, latrine or toilet) ระบบทไี่ มใ่ ชน้ า้ ขบั เคลอ่ื น (non water carriedsystem) ระบบทใ่ี ชน้ า้ ขบั เคลอื่ น (water carried system)
ระบบที่ไมใ่ ช้น้าขับเคล่ือน (Non water carried system)สว้ มหลมุ (Pit privy) เชน่ สว้ มหลมุ ตนั สว้ ม หลมุ เจาะ สว้ มหลมุ ตกั สว้ มหลมุ ขดุ เป็ นตน้สว้ มถงั เท (Bucket or Receptacle)สว้ มแบบหมกั (Composting toilet)
Pit privy
Privy model
Pit privy
ส้วมหลมุ แบบ VIP
ส้วมหลมุ แบบ VIP
Receptacle
Composting toilet
Composting toilet process
Composting toilet
ส้วมหลมุ ตัน (Vault privy)Fiberglass vault privy
ส้วมหลมุ ตัน (Vault privy)
ส้วมหลมุ เจาะ (Bored-hole latrine)
ระบบที่ใช้น้าขับเคล่ือน(Water carried system) สว้ มราดนา้ (Pour-flush toilet) สว้ มถงั เกรอะ(Septic tanks) สว้ มซึม (Cesspool) สว้ มเตมิ อากาศ สว้ มเคมี (Chemical toilet) ฯลฯ
Pour flush toilet
Pour flush toilet
Search
