17แคดอกขาว หรือ ดอกแค ประโยชน์และสรรพคุณของดอกแค

กศน.อาเภอชะอวด มาอา่ นซิว่า พชื ผกั สมุนไพร ที่ ครู กศน.อาเภอชะอวด ปลกู มี สรรพคุณ และประโยชนอ์ ะไรบ้าง

แค แค ช่อื สามัญ Agasta, Sesban, Vegetable humming bird, Humming bird tree, Butterfly tree, Agati แค ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ Sesbania grandiflora (L.) Pers. จัดอยู่ ในวงศ์ถว่ั (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE) และอย่ใู นวงศ์ยอ่ ย ถ่ัว FABOIDEAE (PAPILIONOIDEAE หรอื PAPILIONACEAE) สมนุ ไพรแค มชี ือ่ ท้องถ่ินอ่นื ๆ ว่า แคขาว แคแดง แคดอกขาว ดอกแคแดง แคดอกแดง (กรุงเทพ-เชียงใหม)่ , แค แคบ้าน ต้นแค แคบา้ นดอกแดง ดอกแคบา้ น (ภาคกลาง), แคแกง เปน็ ต้น

ลกั ษณะของต้นแค ต้นแค หรือ ตน้ ดอกแค เชือ่ กนั วา่ มถี ่ินกาเนดิ ในประเทศ อนิ เดียหรอื ในแถบเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ โดยจดั เปน็ ไม้ยนื ต้น ขนาดเลก็ ถึงขนาดกลาง แตกกงิ่ ก้านสาขามาก ไมเ่ ป็นระเบยี บ มี ความสงู ประมาณ 3-10 เมตร เนอื้ ไมอ้ ่อน ท่ีเปลือกต้นเปน็ สีนา้ ตาล ปนเทา เปลอื กหนาและมีรอยขรุขระ แตกเปน็ สะเก็ด สามารถ เจรญิ เตบิ โตได้ท่ัวไปในเขตรอ้ นชนื้ เป็นตน้ ไมท้ ีโ่ ตเร็ว สามารถปลกู ไดท้ ุกที่ และมกั ขน้ึ ตามปา่ ละเมาะ หัวไรป่ ลายนา มีอายุราว ๆ 20 ปี แต่ถา้ เก็บกินใบบอ่ ย ๆ จะทาใหต้ น้ มีอายสุ ้นั ลง และตน้ แคจะ ขยายพนั ธ์ดุ ้วยวิธีการเพาะเมล็ด สาหรับในบ้านเราจงั หวดั ทม่ี กี าร ปลกู ตน้ แคเพอื่ การค้านั้นก็ไดแ้ ก่ จังหวดั นครสวรรค์ สพุ รรณบรุ ี และกรงุ เทพฯ ตน้ แค

ใบแค เปน็ ใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับ มใี บย่อยขนาดเลก็ รูปขอบขนาน ปลายใบมนกว้าง ขอบใบและแผ่นใบเรยี บ ใบสีเขียว กวา้ งประมาณ 1-1.5 เซนตเิ มตรและยาวประมาณ 3-4 เซนตเิ มตร ใบแค ดอกแค ลกั ษณะของดอกคลา้ ยดอกถั่ว ออกดอกเป็นชอ่ บริเวณซอก ใบ 2-3 ดอก ดอกมีกล่ินหอม มสี ขี าวหรอื สีแดง มีกา้ นเกสรตวั ผ้สู ี ขาวอยู่ 60 อนั กลีบเล้ียงเปน็ รูประฆงั หรือรูปถว้ ย ดอกแคขาว

แคดอกแดง ผลแค ผลมลี ักษณะเปน็ ฝกั กลมยาว มคี วามยาวประมาณ 8-15 เซนตเิ มตร ผสมเกสรโดยนก ฝกั เม่อื แก่จะแตกออกเปน็ 2 ซกี และมี เมลด็ อยดู่ า้ นใน ฝกั แคมีสเี ขียวอ่อน สามารถรบั ประทานเป็นอาหาร ได้ เมลด็ แค มลี ักษณะเหมือนลมิ่ เมลด็ กลมแปน้ สนี า้ ตาลมหี ลายเมล็ด ฝกั แค

สรรพคุณของแค ยอดแค อดุ มไปดว้ ยวติ ามินซงึ่ มสี ่วนชว่ ยต่อตา้ นและยับย้ัง มะเรง็ เพราะมสี ารท่ีมฤี ทธชิ์ ว่ ยยับยง้ั การกอ่ กลายพนั ธุ์ สามารถช่วย ลดความเสยี่ งของการเกดิ โรคมะเรง็ ได้เปน็ อย่างดี (ดอก, ยอดอ่อน) ชว่ ยเสริมสรา้ งภมู คิ มุ้ กนั ให้กบั รา่ งกาย ชว่ ย ปอ้ งกนั และรกั ษาอาการหวัด (ดอก) ชว่ ยดบั พิษร้อนในร่างกาย แกร้ ้อนใน กระหายนา้ (ใบสด, ดอกโตเตม็ ท่)ี ช่วยคุมธาตใุ นรา่ งกาย (เปลือกต้น) ชว่ ยในเรื่องความจา ปอ้ งกนั การเกดิ เนอ้ื งอก บรรเทาอาการไข้ ปวด โลหิตจาง ดว้ ยการใช้ฝักแคสด 20 กรมั นามาเคย่ี วกับนา้ 1 ลติ ร ประมาณ 30 นาที กรองเอาฝักออก นามา ดม่ื ก่อนอาหาร 1 ชว่ั โมง ในชว่ งเชา้ เย็น และกอ่ นนอน (ในประเทศอนิ เดีย) (ฝัก) ชว่ ยบารงุ และรักษาสายตา เนอื่ งจากมีเบตาแคโรทนี ที่ ร่างกายสามารถเปลยี่ นเปน็ วติ ามนิ เอได้ (ดอก, ยอดแค) ชว่ ยแก้โรคตาบอดตอนกลางคนื ดว้ ยการใชใ้ บ สด 20 กรมั เทนา้ เดอื ด 1 ลิตร ท้ิงไว้ 15 นาที แลว้ กรองเอาใบแค ออก นามาดืม่ แกอ้ าการ (ใบ) ช่วยบารงุ และเสริมสร้างกระดกู และฟนั เนอื่ งจากอดุ มไป ด้วยแคลเซียมและฟอสฟอรสั (ดอก, ยอดแค) ดอกแคมีสรรพคณุ ชว่ ยแก้ไข้ ลดอาการไข้ ถอนพิษไข้ในรา่ งกาย ช่วยแกไ้ ขห้ ัวลมหรือไขเ้ ปลยี่ นอากาศ เปลยี่ น

ฤดู ดว้ ยการใชด้ อกหรือใบนามาต้มกับนา้ รบั ประทาน หรือจะใช้ ดอกทโ่ี ตเตม็ ท่นี ามาล้างนา้ แล้วตม้ กบั หมูทาหมูบะชอ่ 1 ชาม แล้ว รบั ประทานวนั ละ 1 มอื้ ติดต่อกัน 3-7 วนั อาการกจ็ ะดขี ้นึ (ดอก) น้าคั้นจากรากใชผ้ สมกับน้าผงึ้ ใช้ดม่ื กอ่ นอาหาร 1 ชัว่ โมง ในช่วงเชา้ กลางวนั และกอ่ นนอน ใช้เป็นยาขับเสมหะ ลด อาการไอ แกร้ อ้ นใน แก้ไข้ลมหวั ได้ (ราก) ชว่ ยบรรเทาอาการของโรคลมบ้าหมู ดว้ ยการใชใ้ บสด 20 กรมั เทนา้ เดือด 1 ลิตร ทงิ้ ไว้ 15 นาที แล้วกรองเอาใบแคออก นามาดม่ื กอ่ นอาหาร 1 ช่วั โมง ในช่วงเช้า เย็น และกอ่ นนอน (ใบ) ช่วยแก้อาการปวดและหนักศีรษะ ดว้ ยการใชน้ ้าคน้ั ทไ่ี ด้ จากดอกและใบแคนามาสูดเขา้ จมกู เพ่อื ชว่ ยบรรเทาอาการ (ดอก, ใบ) ยอดอ่อนใชร้ ับประทานแก้อาการปวดศีรษะข้าง เดยี ว (ยอดออ่ น) ช่วยรักษาหลอดลมอกั เสบ ไซนัสอกั เสบ ดว้ ยการ ใชด้ อกแคสด 20 กรัม นามาเค่ยี วกับน้า 1 ลิตร ประมาณ 15 นาที กรองเอาแตด่ อกออก แลว้ นามาด่มื กอ่ นอาหาร 1 ช่วั โมง ในชว่ งเชา้ เยน็ และช่วงกอ่ นนอน (ดอก) ชว่ ยแก้อาการปวดฟัน รามะนาด ดว้ ยการใชเ้ ปลอื กแค นามาต้มผสมเกลือให้เค็มจดั แล้วนามาอม (เปลอื กแค) ช่วยรักษาปากเป็นแผล แก้อาการรอ้ นในจนปาก ล้ินเปอ่ื ย ด้วยการใชเ้ ปลือกแคช้ันในสุดทมี่ ีสีนา้ ตาลออ่ น ๆ นามา เคี้ยว 3-5 นาทีแลว้ คายทิ้ง ทาวนั ละ 2 ครั้ง ไม่เกิน 3 วนั กจ็ ะหาย จากอาการ

(เปลอื กแค) ชาวอนิ เดยี ใช้น้าทค่ี ั้นจากดอกหรือใบ นามาสูดเข้า จมกู รกั ษาโรครดิ สีดวงในจมกู ทาใหม้ ีน้ามกู ออกมา (ดอก, ใบ) เปลอื กของตน้ แคน้ามาคน้ั เปน็ นา้ รับประทานชว่ ย แก้อาการทอ้ งรว่ ง แก้ท้องเดนิ แกโ้ รคบดิ มีตัว แกม้ ูกเลอื ดได้ หรือ จะนามาใช้ตม้ หรอื ฝนรบั ประทานแก้อาการได้ หรอื จะใชเ้ ปลอื กตน้ ปงิ้ ไฟ 1 สว่ น นามาตม้ กบั นา้ หรือนา้ ปนู ใส 10 สว่ น แล้วนามา รับประทานครงั้ ละ 1-2 ชอ้ นแกงกไ็ ดเ้ ชน่ กัน (เปลือกตน้ ) ชว่ ยแก้ตานขโมย ดว้ ยการใช้แคทั้งห้าสว่ นอย่าง ละ 1 กามอื แลว้ ใสน่ า้ พอทว่ มยา หลงั จากนนั้ ต้มใหเ้ ดือดประมาณ 5-10 นาที แลว้ นามากนิ ครงั้ ละ 1 ช้อนโต๊ะ วันละ 3 คร้งั ประมาณ 15 วนั (ทงั้ หา้ สว่ น) ช่วยทาใหเ้ จรญิ อาหาร เนอ่ื งจากรสขมของดอกแคช่วยกวาด ลา้ งเมือกในช่องปาก ทาใหล้ ิ้นเสียความรสู้ กึ แตท่ าใหอ้ ยากอาหาร ทาใหร้ บั ประทานอาหารได้มากขน้ึ (ดอก) สรรพคณุ ดอกแค ชว่ ยในการขบั ถา่ ย ป้องกันอาการ ท้องผูก (ดอก, ใบ)ใบแค ใชร้ ับประทานช่วยทาใหร้ ะบาย หรอื จะใชฝ้ กั แคสด 20 กรัม นามาเคย่ี วกบั นา้ 1 ลติ ร ประมาณ 30 นาที กรอง เอาฝกั ออก นามาดื่มก่อนอาหาร 1 ช่วั โมง ในชว่ งเชา้ เยน็ และก่อน นอน (ใบ, ฝัก)ช่วยขับพยาธิ ด้วยการใช้ใบสด 20 กรัม เทนา้ เดือด 1 ลติ ร ทิ้งไว้ 15 นาที แลว้ กรองเอาใบแคออก นามาดมื่ กอ่ นอาหาร 1 ช่ัวโมง ในช่วงเชา้ เยน็ และก่อนนอน

(ใบ)ช่วยบารงุ และรักษาตบั ดว้ ยการใชด้ อกแคสด 20 กรัม นามาเคย่ี วกับนา้ 1 ลติ รประมาณ 15 นาที กรองเอาแตด่ อกออก แล้วนามาด่ืมก่อนอาหาร 1 ชัว่ โมง ในชว่ งเชา้ เย็น และกอ่ นนอน (ดอก, ใบ) ช่วยแกอ้ าการอกั เสบ ดว้ ยการใชร้ ากสด 20 กรัม นามาเค่ยี วในน้า 1 ลิตรประมาณครงึ่ ชั่วโมง แล้วกรองเอารากออก ใชด้ ่ืมก่อนอาหาร 1 ชวั่ โมง ในช่วงเชา้ เย็น และก่อนนอน (ราก) ช่วยบรรเทาอาการของโรคเกาต์ ดว้ ยการใช้ใบสด 20 กรมั เทน้าเดอื ด 1 ลติ ร ทงิ้ ไว้ 15 นาที แลว้ กรองเอาใบแคออก นามาดืม่ ก่อนอาหาร 1 ชั่วโมง ในช่วงเช้า เย็น และกอ่ นนอน (ใบ) เปลือกตน้ นามาใช้ภายนอก สามารถใช้ทาเป็นยาล้างแผล ชะลา้ งบาดแผลได้ ดว้ ยการใช้เปลอื กตน้ นามาตม้ กบั นา้ เดือด 15 นาที ใสเ่ กลอื เล็กน้อย แล้วนามาใชล้ ้างแผลวนั ละ 3 ครั้ง (เปลอื กต้น) ช่วยรกั ษาแผลมหี นอง ด้วยการใช้เปลอื กต้นแค แก่ ๆ นามาตากแห้งแลว้ ฝนกับนา้ สะอาดหรือนา้ ปนู ใส ใชท้ า แผลเชา้ เยน็ (กอ่ นทาควรใชน้ า้ ต้มจากเปลอื กแคลา้ งแผลก่อน) จะ ชว่ ยทาใหแ้ ผลหายเร็วยง่ิ ข้ึน (เปลือกตน้ )ใบสดนามาตาละเอียดใชพ้ อกแกอ้ าการฟกช้าได้ (ใบ) ในอินเดยี มีการใชใ้ บอ่อนเป็นอาหารเสรมิ บตี า-แคโร ทนี อยดใ์ นผู้ท่ขี าดแคโรทีนอยด์ พบวา่ หลงั จากได้รบั อาหารเสรมิ ใบ ออ่ นแค (Agathi) จะมีปริมาณแคโรทีนในซีรม่ั เพิ่มข้ึนในวันท่ี 7 ในหนูทดลองที่รบั ยาและสารสกดั จากใบแคจะมปี รมิ าณของระดับ คอเลสเตอรอล ไตรกลีเซอไรด์ ฟอสโฟไลพดิ และกรดไจมนั อิสระตา่ กว่าหนทู ดลองในกลุ่มทไี่ ดร้ บั ยาเพียงอยา่ งเดียว

(ใบ) สารสกดั จากใบแค ชว่ ยทาใหป้ ริมาณของสารตา้ นอนุมลู อิสระในกระแสเลอื ดของหนทู ดลองกลบั สูส่ ภาวะปกติ ผลงานวจิ ยั นี้ จึงเปน็ ขอ้ สนบั สนนุ ข้อมลู แพทยท์ างเลือกท่ีมกี ารใชใ้ บแคเพ่อื บารงุ ตบั และแกค้ วามผดิ ปกตขิ องตบั ไดเ้ ปน็ อยา่ งดี (ใบ)สารสกดั จากเอทานอลของใบแคมีฤทธิ์ชว่ ยป้องกนั ตับถกู ทาลายในหนูทดลองทีไ่ ด้รบั ยาเกนิ ขนาด (ใบ) ชว่ ยแก้อาการหัวใจสัน่ (ใบ) เปลอื กในของตน้ ใชอ้ มแก้ลิน้ เปน็ เม็ดคนั หรือแสบ (เปลือกใน) (ข้อมลู น้ยี ังขาดแหล่งอ้างองิ ทนี่ า่ เช่อื ถอื ดอกช่วยชะลอความแกช่ รา แก้อาการเวยี นศรี ษะ คลนื่ ไส้ อาเจยี น ปอ้ งกนั โรคเบาหวาน ทาให้ร่างกายไม่อ่อนแอหรอื เหนอ่ื ย ง่าย ปอ้ งกนั ผมร่วง บารงุ ผวิ พรรณ ปอ้ งกนั ผวิ แห้งแตกหรือรวิ้ รอย ลดปญั หาเลบ็ มือ เล็บเท้าเปราะแตกง่าย ลดอาการซมึ เศร้า อาการ หงดุ หงิด นอนไมห่ ลับ รักษาผิวหนงั เปน็ ผ่ืน บรรเทาอาการของสวิ อักเสบ ประโยชนข์ องแค ประโยชนข์ องต้นแค นิยมปลกู ไวเ้ ปน็ ร้วั บา้ น ปลกู ตามคนั นา ริมถนนขา้ งทาง และปลกู ไว้ในบริเวณบ้าน แคเปน็ พชื ที่มีจุลนิ ทรยี ์ท่ปี มราก เม่ือจบั กบั กา๊ ซไนโตรเจนใน อากาศจะผลิตเปน็ ปุ๋ยท่ีพชื สามารถนาไปใช้ประโยชน์ได้ ต้นแคจึง เปน็ พืชท่ีช่วยปรบั ปรงุ ดินไปไดใ้ นตัวอีกด้วย ใบใช้เปน็ อาหารสัตว์ เลี้ยงโคกระบอื ได้ดี และเปน็ ทีช่ นื่ ชอบ ของโคกระบอื

ไม้ ใช้ทาเปน็ ฟืนหรอื เช้อื เพลงิ ได้ ลาต้นนิ ยมนามาใชใ้ นการเพาะเลยี้ งเห็ดหหู นไู ด้ดี ประโยชน์ของดอกแค ฝกั ออ่ น ยอดออ่ น และใบอ่อน สามารถนามาปรุงเป็นอาหารได้หลากหลาย เมนูดอกแค เช่น แกง แค, แกงสม้ ดอกแค, ดอกแคสอดไส,้ ดอกแคห่อกุง้ ทอด, แกงเหลือง ปลากะพง, แกงจดื ดอกแค, ดอกแคชบุ แป้งทอด, ดอกแคผัดหม,ู ดอกแคผัดกงุ้ , ดอกแคผดั เตา้ เจย้ี ว, ดอกแคผดั กะเพรา, ยาดอกแค, สว่ นใบอ่อน ยอดออ่ น และฝกั อ่อนนามาลวกจมิ้ กินกบั นา้ พริกกไ็ ด้ เปน็ ตน้ สาหรบั ชาวอสี าน นยิ มนาดอกแคและยอดออ่ นมานงึ่ หรือยา่ ง รับประทานรว่ มกบั ลาบ กอ้ ย แจว่ และดอกยงั นามาปรุงเป็นอาหาร ประเภทออ่ มอกี ดว้ ย บา้ นเรานิยมกนิ ดอกและยอดออ่ น แตส่ าหรบั ประเทศอนื่ ๆ บางประเทศจะนยิ มกนิ ดอกแคสดหรือนามานึง่ เป็นสลัดผัก ส่วนฝกั จะใชร้ ับประทานเหมือนกบั ถ่ัวฝกั ยาว คาแนะนาในการรบั ประทานดอกแค การนาดอกแคมาใชท้ าเปน็ อาหาร ตอ้ งเดด็ เอา เกสรสีเหลอื ง ของดอกแคออกกอ่ น จะชว่ ยลดความขมหรอื ทาใหม้ รี สขมได้ แต่ถา้ ไม่กงั วลเรอ่ื งความขมกไ็ มต่ อ้ งเดด็ ออกก็ได้ การเลือกซอ้ื ยอดอ่อน และใบออ่ นของแค ควรเลอื กเปน็ ใบสด ไม่รว่ ง สว่ นดอกให้เลอื ก ดอกตูมทกี่ าลังจะบาน ซึ่งยอดออ่ นและใบออ่ นจะหาซ้ือไดท้ ่วั ไปใน

ตลาด แต่สาหรับฝกั อ่อนค่อนขา้ งจะหาซือ้ ยาก ต้องปลกู ต้นแคไวเ้ อง จงึ จะไดร้ บั ประทาน ยอดออ่ นและใบออ่ นของแคนนั้ จะมีในชว่ งฤดฝู น สว่ นดอก แคจะมใี นชว่ งตน้ ฤดูหนาว ดอกแค มรี สเฝ่อื น ไม่นยิ มรบั ประทานสด ๆ วธิ ีทดี่ ที สี่ ุดกค็ ือ การไปลวกโดยใช้เวลาอันส้นั ที่สดุ การรบั ประทานดอกแคในปรมิ าณ มากเกนิ ไปอาจทาใหอ้ าเจยี นได้