9 ข่า ประโยชน์และสรรพคุณของข่า

กศน.อาเภอชะอวด มาอา่ นซิว่า พชื ผกั สมุนไพร ที่ ครู กศน.อาเภอชะอวด ปลกู มี สรรพคุณ และประโยชนอ์ ะไรบ้าง

ขา่ ข่า (Galanga, Creater Galanga, False Galanga) เป็นพชื สมุนไพรจาพวกเหงา้ จดั อยูใ่ นตระกลู เดยี วกบั ขิง ทีม่ ีชอ่ื เรียกตาม ท้องถิ่นต่างๆ เชน่ ภาคกลางเรียกขา่ ตาแดง ภาคเหนอื เรียกข่าหยวก , ขา่ หลวง, ขา่ ใหญ่ หรอื กฎุกกโรหนิ ี ส่วนชาวกะเหรยี่ ง-แม่ฮอ่ งสอน เรยี กสะเออเคย เปน็ ต้น ซ่งึ ขา่ ทน่ี ยิ มในปจั จบุ ันมอี ยู่หลายสายพนั ธ์ุ เชน่ ขา่ หยวก, ข่าป่า และข่าตาแดง มอี ย่ดู ว้ ยกันหลายชนดิ แต่มัก นิยมนาขา่ ตาแดงมาทาเปน็ ยา

ลกั ษณะท่ัวไปของข่า สาหรับตน้ ขา่ นน้ั จัดเป็นไมล้ ม้ ลกุ มีความสงู ของลาตน้ ประมาณ 1.5 – 2 เมตร บรเิ วณสว่ นของเหง้าจะมีขอ้ และปล้องคอ่ นขา้ ง ชัดเจนทเี ดยี ว สว่ นใบเปน็ ใบเดี่ยวออกเรยี งสลบั ลักษณะทรงรี และ ดอกจะออกที่บริเวณยอดของข่า มดี อกย่อยขนาดเลก็ สขี าว ส่วน ปลายจะแยกออกเปน็ 3 กลบี และบริเวณโคนตดิ กันคลา้ ยหลอด ส้ันๆ เปน็ ใบประดบั รปู รหี รอื ไข่ และผลเป็นทรงกลมเมอื่ ผลแหง้ จะ แตกไดง้ ่าย ประโยชน์และสรรพคณุ ของขา่ ใบ – ใช้สาหรับแก้โรคกลากเกลื้อน แกป้ วดเมอ่ื ยบริเวณข้อตา่ งๆ และชว่ ยในการฆา่ พยาธิ ใหร้ สเผด็ รอ้ น ดอก – ใช้สาหรบั แกโ้ รคกลากเกล้อื น ให้รสเผ็ดร้อน ผล – ช่วยแก้อาการปวดท้อง คลืน่ ไส้อาเจียน แกบ้ ิด หรือท้องอืด ท้องเฟอ้ และชว่ ยใหก้ ระเพาะยอ่ ยอาหารได้ดขี ้ึน ให้รสเผ็ดรอ้ นฉุน

หนอ่ – ช่วยในการบารงุ ธาตไุ ฟ และแก้ลมแน่นหน้าอก ใหร้ สเผด็ ร้อนหวาน เหงา้ – ใช้ตากับมะขามเปียกและเกลอื ใหส้ ตรรี บั ประทานหลงั คลอด ช่วยขับเลอื ดคาวปลา แก้อาการตกเลอื ด หรือขับรก นอกจากน้ยี ังช่วยแก้อาการปวดทอ้ ง หรือจกุ เสยี ดแนน่ ช่วยขับลม ให้กระจาย แกพ้ ษิ แกบ้ ิด แก้อาการฟกชา้ แก้ลมปว่ ง แกส้ ันนิบาต หน้าเพลงิ และแก้โรคกลากเกลื้อน ใหร้ สเผด็ รอ้ นขม ตน้ แก่ – ใชต้ าผสมกบั นา้ มนั มะพรา้ ว ชว่ ยในการแกอ้ าการปวด เมื่อยตามกลา้ มเนื้อต่างๆ หรอื ขอ้ และแก้ตะครวิ ใหร้ สเผ็ดรอ้ นซา่ ราก – ชว่ ยแก้อาการเหน็บชา แก้เสมหะและโลหิต และชว่ ยขับ เลือดลมให้เดนิ สะดวก ใหร้ สเผด็ รอ้ นปร่า ขา่ นบั เป็นพืชสมนุ ไพรที่ประเทศไทยเราและอินโดนเี ซียนิยม นามาประกอบอาหารรบั ประทาน เพราะขา่ นน้ั ชว่ ยดบั กลน่ิ คาวของ เนื้อสตั วต์ า่ งๆ ไดด้ ี รวมทง้ั ยงั ใชเ้ ปน็ เครอ่ื งเทศแต่งกลน่ิ อาหาร หรือ ปรงุ รสอาหารในตม้ ขา่ หรือตม้ ยา ตลอดจนเป็นส่วนผสมใน เครือ่ งแกง หรอื นา้ พรกิ ต่างๆ นอกจากน้ใี นบางประเทศยังนิยมนาขา่ มาใชใ้ นการระงับกลิน่ ปากและกลิน่ กายอีกดว้ ย