8 สะระแหน่ ประโยชน์และสรรพคุณของสะระแหน่

กศน.อาเภอชะอวด มาอา่ นซิว่า พชื ผกั สมุนไพร ที่ ครู กศน.อาเภอชะอวด ปลกู มี สรรพคุณ และประโยชนอ์ ะไรบ้าง

สะระแหน่ สะระแหน่ ชือ่ สามัญ Kitchen Mint, Marsh Mint สะระแหน่ ชอ่ื วิทยาศาสตร์ Mentha × villosa Huds. (ชอื่ พ้องวิทยาศาสตร์ Mentha × cordifolia Opiz ex Fresen.) จดั อย่ใู นวงศ์กะเพรา (LAMIACEAE หรอื LABIATAE) สมุนไพรสะระแหน่ มชี ่ือท้องถิ่นอน่ื ๆ วา่ หอมดว่ น หอมเดอื น (ภาคเหนือ) ขะแยะ (ภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื ) สะระแหน่สวน (ภาคกลาง) มกั เงาะ สะแน่ (ภาคใต้) เป็นต้น มแี หลง่ กาเนดิ ในแถบทวปี ยุโรปตอนใตแ้ ละในแถบทะเลเมดิ เตอรเ์ รเนยี น ลกั ษณะใบจะคลา้ ยคลงึ กบั พืชในตระกูลม้นิ ต์มาก มี

กล่ินหอมคลา้ ยมะนาว รสชาตจิ ะคลา้ ย ๆ กบั ตะไครห้ อมและ มะนาว สะระแหน่ เป็นพชื ล้มลกุ ลาต้นเป็นรปู ส่เี หล่ียมเลอ้ื ยไปบนดิน หรอื ใต้ดนิ ขยายกง่ิ กา้ น สาขาออกไปโดยใชไ้ หลหรอื ลาตน้ ใต้ดนิ ใบ รูปกลม ขอบใบหยกั สเี ขียวเข้ม ไมม่ ีขน (ตา่ งจากพวก mint ของ ฝรั่งท่มี ขี นยาวกวา่ )ดอกเกิดบนชอ่ ดอก กลบี ดอกสขี าว สะระแหน่ เป็นพชื ทแี่ พรห่ ลายในเขตอบอุ่น เปน็ พืชทม่ี นี า้ มนั หอมระเหย อัน ประกอบดว้ ยสารเมนธอล (Menthol) อยู่สูง จงึ ทาใหม้ รี สเยน็ สดช่ือ น่ันเอง สะระแหน่อุดมไปดว้ ยวิตามินและแรธ่ าตตุ ่าง ๆ หลายชนดิ เชน่ เบตา้ แคโรทนี วิตามินบี 1 วติ ามนิ บี 2 วติ ามนิ บี 3 วติ ามินซี ธาตแุ คลเซียม ธาตฟุ อสฟอรสั ธาตุเหล็ก เปน็ ตน้ และยงั ให้พลังงาน 47 กโิ ลแคลอรี่ (ใน 100 กรัม) โดยใบสะระแหนน่ ัน้ ควรเลือกใช้ใบ สดและยอดออ่ นจะได้สรรพคุณท่ดี กี วา่ ใบแหง้ ประโยชน์ของสะระแหน่ 1.ช่วยให้ผิวชมุ่ ชื้นด้วยการนาใบสะระแหนม่ าบดแล้วนามาทา ผิว 2. ช่วยกาจดั อนมุ ลู อิสระออกจากร่างกาย 3.ใชเ้ ป็นยาเย็น ดบั ร้อน และขบั เหงอื่ ในรา่ งกาย 4.ชว่ ยบารุงและรกั ษาสายตา 5.ช่วยลดรอยคลา้ ใต้ตาดว้ ยการนาใบสะระแหนม่ าบดให้ ละเอยี ดโดยเตมิ นา้ ระหวา่ งบดดว้ ยเล็กน้อย แล้วใสน่ า้ ผง้ึ ตามลงไป

คลกุ เคล้าให้เขา้ กนั แลว้ นามาทาใต้ตาทิ้ง ไวป้ ระมาณ 15 นาทีแล้ว ล้างออก 6.ช่วยบรรเทาอาการเครยี ด 7.ช่วยรกั ษาอาการปวดศีรษะ ไมเกรน ช่วยใหส้ มองปลอดโปร่ง โล่งคอ ด้วยการดม่ื นา้ ใบสะระแหน่ 5 กรมั กบั น้า 1 ถว้ ย ผสมเกลอื เล็กน้อย วนั ละ 2 ครั้ง 8.ชว่ ยแกอ้ าการหนา้ มดื ตาลาย ดว้ ยการดม่ื น้าตม้ ใบสะระแหน่ กบั ขิงสด 9.ช่วยบรรเทาอาการและแก้หวัด นา้ มกู ไหล อาการไอ 10.ช่วยรักษาโรคหอบหดื 11.ช่วยรักษาโรคหลอดลมอักเสบ 12.ช่วยให้หวั ใจแขง็ แรง 13.ชว่ ยรักษาอาการอ่อนเพลียของรา่ งกาย 14.ช่วยหา้ มเลือดกาเดาไหลได้ ด้วยการใช้สาลีชุบน้าทคี่ ั้นจาก ใบสะระแหน่ หยอดท่ีรูจมูก 15.ชว่ ยบรรเทาอาการปวดฟนั เจ็บปาก เจบ็ ล้นิ ปวดคอ ดว้ ย การดมื่ น้าต้มใบสะระแหน่ 16.ช่วยแก้แผลในปากด้วยน้าสะระแหน่ ดว้ ยการดื่มน้าต้มใบ สะระแหน่ 17.ชว่ ยรักษาและบรรเทาอาการปวดหู ดว้ ยการใชน้ า้ คั้นจาก ใบสะระแหนม่ าหยอดทรี่ หู ู 18.ช่วยระงบั กลิ่นปากได้อกี ด้วย 19.ช่วยขับลมในลาไสแ้ ละชว่ ยในการย่อยอาหาร

20.ช่วยรักษาอาการทอ้ งร่วง ปวดทอ้ ง อาการบิด ดว้ ยการดมื่ นา้ ตม้ ใบสะระแหน่ 21.ช่วยแก้อาการท้องอืด ทอ้ งเฟอ้ 22.ชว่ ยแกอ้ าการจกุ เสยี ดในทอ้ งเด็ก ด้วยการใช้ใบสะระแหน่ ตาใหล้ ะเอยี ดผสมกบั ยาหอมแล้วนามากวาดคอเด็ก 23.ชว่ ยลดอาการหดเกรง็ ของลาไส้ 24.ชว่ ยรักษาอาการอุจจาระเป็นเลอื ด ดว้ ยการดมื่ นา้ ตม้ ใบ สะระแหน่ 25.ช่วยผ่อนคลายความกดดนั ของกล้ามเนอื้ ซง่ึ มาจากความ เหนื่อยลา้ 26.กลิ่นของใบสะระแหนช่ ่วยในการไลย่ งุ และแมลงตา่ ง ๆ ดว้ ยการนาใบมาบดแล้วนามาทาท่ีผวิ 27.ชว่ ยรักษาโรคเกย่ี วกับตอ่ มไทรอยด์ 28.ช่วยแก้พิษจากแมลงสตั ว์กัดตอ่ ย ด้วยการนาใบสะระแหน่ มาตาใหล้ ะเอยี ดแล้วนามาพอกบรเิ วณทโ่ี ดนกัด 29.ชว่ ยระงบั อาการปวดได้ดกี วา่ ยาแก้ปวด 30.ช่วยแกอ้ าการปวดบวม ผดผ่ืนคนั ดว้ ยการนาใบมาตาให้ ละเอยี ดแลว้ นามาพอกบรเิ วณดังกล่าว 31.นาไปทาเปน็ ยาปฏิชวี นะได้ 32.ช่วยยบั ยั้งเช้อื โรคตา่ ง ๆ ยับย้งั การเจริญเตบิ โตของเชื้อ แบคทเี รีย 33.นาไปใชท้ าเป็นน้ามันหอมระเหยเพอื่ ใช้ทาการบาบัดโดยใช้ กลน่ิ (อโรมาเธอราพ)ี

34.มกั ใชเ้ ปน็ สว่ นผสมในการทาไอศกรีม ชาสมุนไพร 35.ใช้เปน็ ส่วนผสมในอาหารกับสมนุ ไพรชนิดอน่ื ๆ 36.นิยมนามาใชใ้ นการปรงุ อาหารหรือรบั ประทานสด ๆ ควบคู่ ไปกับลาบ น้าตก เปน็ ต้น 37.ชว่ ยเพิ่มกลิ่นหอมให้อาหาร ชวนให้นา่ รบั ประทานยงิ่ ขน้ึ 38.ใบสะระแหนช่ ว่ ยลดกลิน่ คาวของอาหารอยา่ งลาบ ยา และ พล่าได้ 39.ใช้ในการแตง่ กลิน่ เครอ่ื งดมื่ ต่าง ๆและเหล่าได้ 40.ใชเ้ ปน็ เครื่องเคียงในอาหารจาพวกผลไม้สด ขนมหวาน 41.สะระแหน่ สามารถนามาสกัดเอาสารเพอื่ ใช้ในการทาเปน็ ลกู อม หมากฝรัง่ รสมนิ้ ต์ ชาสะระแหน่ สะระแหน่ในฐานะสมนุ ไพรไทย แพทยแ์ ผนไทย นาเอาสะระแหนม่ าปรงุ เป็นยารักษาโรคได้ หลายขนาน โดยระบุสรรพคุณว่า กลนิ่ ฉุนหอมร้อน สรรพคณุ คือ แก้ ปวดทอ้ ง แกจ้ ุกเสยี ด ขบั ผายลม แกแ้ นน่ แก้ไอ ขับเสมหะ ขยที้ า ขมับ แก้ปวดศรี ษะ ดมแกล้ ม ทาแกฟ้ กบวม นอกจากน้ยี งั ใช้เปน็ กระสายแทรกแกโ้ รคเดก็ เช่น ทรางชัก และชว่ ยใหผ้ ายลมได้ดี ลด อาการทอ้ งขน้ึ ทอ้ งเฟ้อ โดยถา้ จะสรปุ ตามการประยุกต์ใช้สามารถ นาไปใช้ไดง้ ่ายๆ ดว้ ยสตู รตามตาราสมนุ ไพรไทยดังนี้ รกั ษาอาการปวดศรีษะ ปวดฟนั เจ็บคอ เจบ็ ปาก เจบ็ ลน้ิ โดยดมื่ น้าตม้ ใบสะระแหน่ 5 กรมั กบั น้า 1 ถว้ ย ผสมเกลอื เล็กนอ้ ย วันละ 2 คร้ัง

รักษาอาการบดิ ท้องร่วง อุจจาระเปน็ เลือด โดยนาใบ สะระแหน่ตม้ ด่มื แตน่ า้ แกพ้ ิษแมลงสัตวก์ ดั ต่อย โดยตาใบสะระแหน่ใหล้ ะเอยี ด พอก บริเวณท่ีโดนกดั ชว่ ยห้ามเลือดกาเดาได้ โดยใชส้ าลีชบุ นา้ ทีค่ น้ั จากใบสะระแหน่ หยอดที่รจู มกู รกั ษาอาการปวดหู โดยนานา้ ค้ันจากใบสะระแหนห่ ยอดหู จะ ช่วยบรรเทาอาการปวดไดด้ ี รกั ษาอาการหนา้ มือตาลาย โดยรับประทานน้าตม้ ใบสะระแหน่ ประโยชนด์ า้ นอื่นๆนอกจากด้านสมุนไพรของสะแหน่ สะระแหนเ่ ป็นสมนุ ไพรไทยทีม่ ีกลน่ิ หอม เพราะมนี า้ มันหอม ระเหยอยู่มาก สามารถสกัดออกมาใชป้ ระโยชนใ์ นอตุ สาหกรรม อาหาร และอตุ สาหกรรมยา เป็นต้น เน่ืองจากสะระแหน่เป็นพชื ใน สกลุ มินต์ จงึ มกี ลนิ่ คล้ายเมนทอล อนั เป็นส่วนประกอบสาคญั ของ ลูกอมประเภทรสเย็นทงั้ หลาย แม้สะระแหน่ไทยจะมสี ่วนประกอบ ของเมนทอลอยใู่ นน้ามนั หอมระเหยน้อยกวา่ มินต์ ชนดิ อ่นื ๆ แต่ สะระแหน่กม็ กี ล่นิ ทีเ่ ปน็ เอกลกั ษณ์เฉพาะตวั ทด่ี เี ด่นไมแ่ พ้มนิ ตช์ นดิ ใด อนาคตคงมีการพัฒนานาเอากลน่ิ สะระแหนไ่ ปใช้ประโยชนไ์ ด้ มากข้ึน