Ebookพุทธศาสนสุภาษิตview415no38

1 พทุ ธศาสนสุภาษตินายธนภัทร จงเลิศฐิติ ชั้น ม.4/15 เลขท่ี 38

อนั คำสุภำษิตยอ่ มเป็นที่นิยมของหมู่ชนท้งั หลำย แมต้ ่ำงชำติ 2ต่ำงภำษำและต่ำงศำสนำ ต่ำงกม็ ีสุภำษิตในหมู่ของตน ผกู ข้ึนตำม ควำมนิยมใหถ้ กู แก่ครำว แต่กเ็ ป็นธรรมดำของควำมดีท่ีปรำกฏ แก่ใจ ของปรำชญ์ ถึงจะไม่ไดร้ ับควำมคิดจำกกนั มำโดยทำงใดทำงหน่ึง ก็ ยงั ดำริร่วมกนั ไดก้ ม็ ี แต่ขอ้ ท่ีต่ำงกม็ ีเหมือนกนัเพรำะควำมนิยม ของฝ่ ำยหน่ึงยอ่ มต่ำงจำกของอีกฝ่ำยหน่ึงอยำ่ งไรกด็ ี คำสุภำษิต ท้งั น้นั ยอ่ มเป็นคำส้นั ๆ จำไดง้ ่ำยท้งัไพเรำะมีควำมกวำ้ ง ผผู้ กู ข้ึน เลือกควำมกล่ำวใหเ้ ป็นที่จบั ใจ.สุภำษิต แปลวำ่ ถอ้ ยคำที่กล่ำวไวด้ ี (สุ = ดี, ภำษิต = กล่ำว) สำมำรถนำมำเป็นคติ ยดึ ถอื เป็น หลกั ใจได้ พทุ ธศำสนสุภำษิต หมำยถึง ถอ้ ยคำดีๆ ใน พระพทุ ธศำสนำ แต่มิไดห้ มำยควำมเฉพำะคำที่ พระพทุ ธองคต์ รัสไวเ้ ท่ำน้นั แมส้ ุภำษติ แทบ ท้งั หมดจะเป็นพระพทุ ธพจน์กต็ ำม

3๑. อัตตวรรค คือ หมวดตน ชนะตนนน่ั แหละ เป็นดี.๑. อตฺตา หเว ชิตํ เสยฺโย. ไดย้ นิ วำ่ ตนแล ฝึกไดย้ ำก.๒. อตฺตา หิ กริ ททุ ทฺ โม. ตนที่ฝึกดีแลว้ เป็นแสงสวำ่ งของบุรุษ.๓. อตฺตา สุทฺนฺโต ปุริสสฺส โชติ. ตนแล เป็นท่ีพ่ึงของตน.๔. อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ. ตนเทียว เป็นคติของตน.๕. อตฺตา หิ อตฺตโน คติ.๖. อตฺตา หิ ปรมํ ปิ โย. ตนแล เป็นท่ีรักยงิ่ .๗. นตฺถิ อตฺตสมํ เปมํ. ควำมรัก (อ่ืน) เสมอดว้ ยตนไมม่ ี.๘. อตฺตนา ว กตํ ปาปํ อตฺตนา สงฺกลิ สิ ฺสติ.๙. อตฺตนา อกตํ ปาปํ อตฺตนา ว วสิ ุชฺฌติ. ตนทำบำปเอง ยอ่ มเศร้ำหมองเอง.๑๐. อตฺตตฺถปญฺา อสุจี มนุสฺสา. ตนไมท่ ำบำปเอง ยอ่ มหมดจดเอง. มนุษยผ์ เู้ ห็นแก่ประโยชน์ตน เป็นคนไม่ สะอำด.๑๑. อตฺตานํ ทมยนฺติ ปณฺฑติ า. บณั ฑิต ยอ่ มฝึกตน. ผปู้ ระพฤติดี ยอ่ มฝึกตน.๑๒. อตฺตานํ ทมยนตฺติ สุพพฺ ตา. ผมู้ ีตนฝึกดีแลว้ ยอ่ มไดท้ ี่พ่ึงซ่ึงไดย้ ำก.๑๓. อตฺตนา หิ สุทนฺเตน นาถํ ลภติ ทุลฺลภํ. ผใู้ ดรักษำตนได้ ภำยนอกของผนู้ ้นั ก็เป็นอนั๑๔. โย รกฺขติ อตฺตานํ รกฺขิโต ตสฺส พาหิโร. รักษำดว้ ย. ถำ้ รู้วำ่ ตนเป็นท่ีรัก ก็ควรรักษำตนน้นั ใหด้ ี.๑๕. อตฺตานญฺเจ ปิ ยํ ชญฺา รกฺเขยฺย นํสุรกขฺ ติ .ํ

4๑. อัตตวรรค คอื หมวดตน(ต่อ) บณั ฑิตพึงทำตนใหผ้ อ่ งแผว้ จำกเคร่ืองเศร้ำ หมองจิต.๑๖. ปริโยทเปยฺย อตฺตำน จิตฺตเกฺลเสหิ ปณฺฑิโต. ถำ้ พร่ำสอนผอู้ ่ืนฉนั ใด กค็ วรทำตนฉนั น้นั .๑๗. อตฺตำนญฺเจ ตถำ กยริ ำ ยถญฺมนุสำสติ. จงเตือนตนดว้ ยตนเอง.๑๘. อตฺตนำ โจทยตฺตำน. จงพจิ ำรณำตนดว้ ยตนเอง.๑๙. ปฏิมเสตมตฺตนำ. จงถอนตนข้ึนจำกหล่ม เหมือนชำ้ งตกหล่ม ถอนตนข้ึนฉะน้นั .๒๐. ทุคฺคำ อุทฺธรถตฺตำน ปงฺเก สนฺโนวกุญฺชโร.๒๑. อตฺตำนุรกฺขี ภว มำ อฑยฺหิ. จงเป็นผตู้ ำมรักษำตน อยำ่ ไดเ้ ดือดร้อน.๒๒. อตฺตำนญฺจ น ฆำเตสิ. อยำ่ ฆ่ำตนเสียเลย.๒๓. อตฺตำน น ทเท โปโส. บุรุษไมพ่ ึงใหซ้ ่ึงตน.๒๔. อตฺตำน น ปริจฺจเช. บุรุษไมพ่ งึ สละเสียซ่ึงตน.๒๕. อตฺตำน นำติวตฺเตยฺย. บุคคลไม่ควรลืมตน.๒๖. อตฺตทตฺถ ปรตฺเถน พหุนำปิ น หำปเย. ไม่ควรพร่ำประโยชนต์ น เพรำะประโยชน์ ผอู้ ่ืนแมม้ ำก.๒๗. อตฺตำนญฺเจ ปิ ย ชญฺำ น น ปำเปน สยเุ ช. ถำ้ รู้วำ่ ตนเป็นที่รัก กไ็ ม่ควรประกอบตนน้นั ดว้ ยควำมชวั่ .๒๘. ยทตฺตครหึ ตทกพุ ฺพมำโน. ติตนเองเพรำะเหตุใด ไมค่ วรทำเหตุน้นั .

5๒. อัปปมาทวรรค คอื หมวดไม่ประมาท ความไม่ประมาท เป็ นทางไม่ตาย.๒๙. อปปฺ มาโท อมตปํ ท.ํ๓๐. อปฺปมาทญฺจ เมธาวี ธนํ เสฏฺ ฐํว รกฺขติ ปราชญ์ย่อมรักษาความไม่ประมาทไว้ เหมือนทรัพย์ประเสริฐสุด.๓๑. อปปฺ มาทํ ปสํสนฺติ. บณั ฑติ ย่อมสรรเสริญความไม่ประมาท.๓๒. อปปฺ มาเท ปโมทนฺติ.๓๓. อปปฺ มตฺตา น มียนฺติ. บัณฑิตย่อมบันเทงิ ในความไม่ประมาท. ผู้ไม่ประมาท ย่อมไม่ตาย.๓๔. อปฺปมตฺโต หิ ฌายนฺโต ปปฺโปติ วปิ ลุ ํ ผู้ไม่ประมาทพนิ ิจอยู่ ย่อมถงึ สุขอนั ไพบูลย์.สุขํ.๓๕. อปปฺ มตฺโต อุโภ อตฺเถ อธิคฺคณหาติ ปณฺ บัณฑติ ผู้ไม่ประมาท ย่อมได้รับประโยชน์ท้งัฑิโต. สอง.๓๖. อปฺปมาเทน สมฺปาเทถ. ท่านท้งั หลายจงยงั ความไม่ประมาทให้ถึง พร้อม.๓๗. อปปฺ มาทรตา โหถ. ท่านท้งั หลายจงเป็ นผ้ยู นิ ดใี นความไม่ ประมาท.

6๓. กมั มวรรค คอื หมวดกรรม๓๘. กมฺมํ สตฺเต วภิ ชติ ยททิ ํ หนี ปฺปณตี ตาย. กรรมย่อมจําแนกสัตว์ คือให้ทรามและ ประณตี .๓๙. ยงฺกญิ ฺจิ สิถิลํ กมฺมํ น ตํ โหติ มหปฺผล.ํ การงานอะไร ๆ ทยี่ ่อหย่อน ย่อมไม่มผี ลมาก.๔๐. สานิ กมฺมานิ นยนฺติ ทคุ ฺคตึ. กรรมช่ัวของตนเอง ย่อมนําไปสู่ทคุ ติ.๔๑. สุกรํ สาธุนา สาธุ. ความดี อนั คนดที าํ ง่าย.๔๒. สาธุ ปาเปน ทุกกฺ รํ. ความดี อนั คนชั่วทาํ ยาก.๔๓. อกตํ ทกุ ฺกฏํ เสยโฺ ย. ความช่ัว ไม่ทาํ เสียเลยดีกว่า.๔๔. ปจฺฉา ตปปฺ ติ ทกุ กฺ ฏํ.๔๕. กตญฺจ สุกตํ เสยโฺ ย. ความชั่วย่อมเผาผลาญในภายหลงั .๔๖. น ตํ กมฺมํ กตํ สาธุ ยํ กตฺวา อนุตปฺปติ.๔๗. ตญฺจ กมฺมํ กตํ สาธุ ยํ กตฺวา นานุตปฺ ความดี ทาํ น่ันแล ดีกว่า.ปติ. ทาํ กรรมใดแล้วร้อนใจภายหลงั กรรมท่ีทาํ แล้วน้ันไม่ดี. ทาํ กรรมใดแล้วไม่ร้อนใจภายหลงั กรรมที่ทาํ แล้วน้ันแลเป็ นดี.

7๓. กัมมวรรค คือ หมวดกรรม(ต่อ) กำรที่ไมด่ ีและไมเ่ ป็นประโยชน์แก่ตน ทำได้๔๘. สุกรำนิ อสำธูนิ อตฺตโน อหิตำนิ จ. ง่ำย.๔๙. ย เว หิตญฺจ สำธุญฺจ ต เว ปรมทุกฺกร. กำรใดแลเป็นประโยชนด์ ว้ ย ดีดว้ ย กำรน้นั๕๐. น หิ ต สุลภ โหติ สุข ทุกฺกฏกำรินำ. แลทำไดย้ ำกยง่ิ .๕๑. กลฺยำณกำรี กลฺยำณ. ปำปกำรี จ ปำปก. สุขไม่เป็นผลอนั คนทำชวั่ จะไดง้ ่ำยเลย. สัตวโลกยอ่ มเป็นไปตำมกรรม.๕๒. กมฺมุนำ วตฺตี โลโก. ใคร่ครวญก่อนแลว้ จึงทำ ดีกวำ่ .๕๓. นิสมฺม กรณ เสยฺโย. สิ่งท่ีทำแลว้ ทำคืนไม่ได.้๕๔. กตสฺส นตฺถิ ปฏิกำร. รู้วำ่ กำรใดเป็นประโยชนแ์ ก่ตน พึงรีบทำกำร น้นั เทียว.๕๕. ปฏิกจฺเจว ต กยริ ำ ย ชญฺ?ำ หิตมตฺตโน. ถำ้ จะทำ กพ็ ึงทำกำรน้นั (จริง ๆ).๕๖. กยริ ำ เจ กยริ ำเถน. ควรทำตำมถอ้ ยคำของผเู้ อน็ ดู.๕๗. กเรยฺย วำกฺย อนุกมฺปกำน.๕๘. กำลำนุรูปว ธุร นิยญุ ฺเช. พึงประกอบธุระใหเ้ หมำะแก่กำลเทียว.๕๙. รกฺเขยฺย อตฺตโน สำธุ ลวณ โลณต ยถำ. พงึ รักษำควำมดีของตนไว้ ดงั เกลือรักษำ๖๐. กิจฺจำนุกพุ ฺพสฺส กเรยฺย กิจฺจ. ควำมเคม็ .๖๑. นำนตฺถกำมสฺส กเรยฺย อตฺถ. พงึ ทำกิจแก่ผชู้ ่วยทำกิจ.๖๒. มำ จ สำวชฺชมำคมำ. ไม่พงึ ทำประโยชน์แก่ผมู้ ุง่ ควำมพินำศ. อยำ่ มำถึงกรรมอนั มีโทษเลย.

8๔. กเิ ลสวรรค คือ หมวดกเิ ลส ความกาํ หนัดเพราะดําริ เป็ นกามของคน.๖๓. สงฺกปฺปราโค ปรุ ิสสฺส กาโม.๖๔. น สนฺติ กามา มนุเชสุ นิจฺจา. กามท้งั หลายทเ่ี ทยี่ ง ไม่มีในมนุษย์.๖๕. กาเมหิ โลกมฺหิ น อตฺถิ ตติ ฺติ. ความอม่ิ ด้วยกามท้งั หลาย ไม่มใี นโลก.๖๖. น กหาปณวสฺเสน ติตฺติ กาเมสุ วชิ ฺชติ. ความอมิ่ ในกามท้งั หลาย ย่อมไม่มีเพราะฝน๖๗. นตฺถิ กามา ปรํ ทกุ ฺขํ. คือกหาปณะ. ทกุ ข์ (อน่ื ) ยงิ่ กว่ากาม ย่อมไม่มี.๖๘. นตฺถิ ตณหฺ าสมา นที. แม่นํา้ เสมอด้วยตัณหา ไม่มี.๖๙. อจิ ฉา โลกสฺมิ ทุชฺชหา. ความอยากละได้ยากในโลก.๗๐. อจิ ฺฉา หิ อนนฺตโคจรา. ความอยากมอี ารมณ์หาทส่ี ุดมไิ ด้เลย.๗๑. อจิ ฺฉา นรํ ปริกสฺสติ. ความอยากย่อมเสือไสซ่ึงนรชน.๗๒. นตฺถิ ราคสโม อคฺคิ. ไฟเสมอด้วยราคะ ไม่มี.

9๔. กเิ ลสวรรค คอื หมวดกเิ ลส(ต่อ) ความโลภเป็ นอนั ตรายแห่งธรรมท้งั หลาย.๗๓. โลโภ ธมฺมานํ ปริปนฺโถ. ความละโมบเป็ นบาปแท้.๗๔. อติโลโภ หิ ปาปโก. ข่ายเสมอด้วยโมหะ ไม่มี.๗๕. นตฺถิ โมหสมํ ชาล.ํ ผ้บู ริโภคกาม ย่อมปรารถนากามยงิ่ ขึน้ ไป.๗๖. ภยิ โฺ ย จ กาเม อภปิ ตฺถยนฺติ. ผู้บริโภคกามเป็ นผ้พู ร่อง ละร่างกายไป.๗๗. อูนา ว หุตฺวาน ชหนฺติ เทหํ.๗๘. โภคตณฺหาย ทมุ ฺเมโธ หนฺติ อญฺเว ผ้มู ปี ัญญาทราม ย่อมฆ่าตนเองเหมอื นฆ่าอตฺตนํ. ผ้อู นื่ เพราะอยากได้ โภคทรัพย์.๗๙. อวชิ ฺชานิวตุ า โปสา. คนท้งั หลายอนั อวชิ ชาหุ้มห่อไว้.

10๕. โกธวรรค คอื หมวดโกรธ ความโกรธไม่ดีเลย.๘๐. น หิ สาธุ โกโธ.๘๑. โกโธ สตฺถมลํ โลเก. ความโกรธเป็ นดงั สนิมศัสตราในโลก.๘๒. อนตฺถชนโน โกโธ.๘๔. อนฺธตมํ ตทา โหติ ยํ โกโธ สหเต นรํ. ความโกรธก่อความพนิ าศ.๘๕. อปฺโป หุตฺวา พหุ โหติ วฑฺฒเต โส อขนฺตโิ ช. ความโกรธครอบงาํ นรชนเมอ่ื ใด ความ มดื มนย่อมมีเม่ือน้ัน๘๖. โกโธ ทมุ ฺเมธโคจโร. .๘๗. โทโส โกธสมุฏฺ ฐาโน. ความโกรธน้อยแล้วมาก มันเกดิ จากความไม่๘๘. นตฺถิ โทสสโม คโห. อดทนจึงทวขี นึ้ .๘๙. นตฺถิ โทสสโม กล.ิ๙๐. โกธํ ฆตฺวา สุขํ เสต.ิ ความโกรธเป็ นอารมณ์ของคนมีปัญญา ทราม. โทสะมคี วามโกรธเป็ นสมุฏฐาน. ผู้จับเสมอด้วยโทสะ ไม่มี. ความผดิ เสมอด้วยโทสะไม่มี. ฆ่าความโกรธได้ อย่เู ป็ นสุข.๙๑. โกธํ ฆตฺวา น โสจติ. ฆ่าความโกรธได้ ไม่เศร้าโศก.๙๒. โกธาภิภูโต กุสลํ ชหาติ.๙๓. โกธโน ทพุ พฺ ณฺโณ โหติ. ผ้ถู ูกความโกรธครอบงํา ย่อมละกุศลเสีย.๙๔. ทุกฺขํ สยติ โกธโน. คนมกั โกรธ ย่อมมผี วิ พรรณเศร้าหมอง.๙๕. อโถ อตฺถํ คเหตฺวาน อนตฺถํ ปฏปิ ชฺชติ. คนมกั โกรธ ย่อมอย่เู ป็ นทุกข์. คนมักโกรธถอื เอาประโยชน์แล้ว กลบั ประพฤตไิ ม่เป็ นประโยชน์.

11๕. โกธวรรค คือ หมวดโกรธ(ต่อ) ผู้ถูกความโกรธครอบงํา ย่อมถงึ ความเสื่อม๙๖. โกธำภิภูโต ปุริโส ธนชำนึ นิคจฺฉติ. ทรัพย์.๙๗. โกธสมฺมทสมฺมตฺโต อำยสกฺย นิคจฺฉติ. โกธสมฺมทสมฺมตฺโต อายสกฺยํ นิคจฺฉติ. ผู้เมา มึนด้วยความโกรธย่อมถึงความไร้ยศศักด์ิ.๙๘. ญำติมิตฺตำ สุหชฺชำ จ ปริวชฺเชนฺติโกธน. ญาติมติ รและสหาย ย่อมหลกี เลยี่ งคนมัก๙๙. กุทฺโธ อตฺถ น ชำนำติ. โกรธ.๑๐๐. กุทฺโธ ธมฺม น ปสฺสติ.๑๐๑. ย กทุ ฺโธ อุปโรเธติ สุกร วยิ ทุกฺกร. ผ้โู กรธ ย่อมไม่รู้อรรถ.๑๐๒. ปจฺฉำ โส วคิ เต โกเธ อคฺคิทฑฺโฒวตปปฺ ติ. ผู้โกรธ ย่อมไม่เห็นธรรม.๑๐๓. โกเธน อภิภตู สฺส น ทีป โหติ กิญฺจิน. ผ้โู กรธจะผลาญสิ่งใด สิ่งน้ันทาํ ยากกเ็ หมอื น๑๐๔. หนฺติ กุทฺโธ สมำตร. ทาํ ง่าย.๑๐๕. โกธชำโต ปรำภโว.๑๐๖. โกธ ทเมน อุจฺฉินฺเท. ภายหลงั เมอ่ื ความโกรธหายแล้ว เขาย่อม๑๐๗. โกธ ปญฺำย อุจฺฉินฺเท. เดอื ดร้อนเหมือน ถูกไฟไหม้.๑๐๘. มำ โกธสฺส วส คมิ ผ้ถู ูกความโกรธครอบงํา ย่อมไม่มที พี่ าํ นักสัก นิดเดียว. ย่อมฆ่ามารดาของตนได้. ผู้เกดิ ความโกรธแล้ว เป็ นผู้ฉิบหาย. พงึ ตดั ความโกรธด้วยความข่มใจ. พงึ ตดั ความโกรธด้วยปัญญา. อย่าลอุ าํ นาจความโกรธ.

12๖. ขันติวรรค คอื หมวดอดทน ขนั ตคิ อื ความอดทน เป็ นตปะอย่างยงิ่ .๑๐๙. ขนฺติ ปรมํ ตโป ตีติกฺขา.๑๑๐. ขนฺติ สาหสวารณา. ความอดทน ห้ามไว้ได้ซ่ึงความผลนุ ผลนั .๑๑๑. ขนฺติ หติ สุขาวหา.๑๑๒. ขนฺติ ธีรสฺสลงฺกาโร. ความอดทน นํามาซึ่งประโยชน์สุข.๑๑๓. ขนฺติ ตโป ตปสฺสิโน. ความอดทน เป็ นเคร่ืองประดับของ๑๑๔. ขนฺติ พลํ ว ยตนี ํ. นักปราชญ์.๑๑๕. ขนฺติพลา สมณพรฺ าหฺมณา.๑๑๖. มนาโป โหติ ขนฺติโก. ความอดทน เป็ นตปะของผู้พากเพยี ร. ความอดทน เป็ นกาํ ลงั ของนักพรต. สมณพราหมณ์ มคี วามอดทนเป็ นกาํ ลงั . ผู้มีความอดทน ย่อมเป็ นทช่ี อบใจ (ของคน อนื่ ).

13๗. จิตตวรรค คอื หมวดจิต เม่ือจิตเศร้าหมองแล้ว ทคุ ติเป็ นอนั ต้องหวงั .๑๑๗. จิตฺเต สงฺกลิ ฏิ เฐ ทคุ ฺคติ ปาฏิกงฺขา.๑๑๘. จิตฺเต อสงฺกลิ ฏิ ฺ เฐ สุคติ ปาฏิกงฺขา. เม่อื จิตไม่เศร้าหมองแล้ว สุคติเป็ นอนั หวงั ได้.๑๑๙. จิตฺเตน นียติ โลโก.๑๒๐. จิตฺตสฺส ทมโถ สาธุ. จิตฺเตน นียติ โลโก. โลกอนั จิตย่อมนําไป.๑๒๑. จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ. การฝึ กจิตเป็ นความดี. จิตทฝี่ ึ กแล้ว นําสุขมาให้.๑๒๒. จิตฺตํ คุตฺตํ สุขาวหํ. จิตทค่ี ุ้มครองแล้ว นําสุขมาให้.๑๒๓. วหิ ญฺ?ตี จิตฺตวสานุวตฺตี. ผ้ปู ระพฤติตามอาํ นาจจิต ย่อมลาํ บาก. คนฉลาดได้ทาํ จิตของตนให้ซื่อตรง.๑๒๔. จิตฺตํ อตฺตโน อุชุกมกสํ ุ. พงึ เป็ นผู้ฉลาดในกระบวนจิตของตน.๑๒๕. สจิตฺตปริยายกสุ ลา ภเวยยฺ ุ.ํ พงึ รักษาจิตของตน. เหมือนคนประคอง๑๒๖. เตลปตฺตํ ยถา ปริหเรยยฺ เอวํ สจิตฺตม บาตรเตม็ ด้วยนํา้ มนั .นุรกฺเข.๑๒๗. สจิตฺตมนุรกขฺ ถ. จงตามรักษาจิตของตน.๑๒๘. จิตฺตํ รกเฺ ขถ เมธาว.ี ผ้มู ีปัญญาพงึ รักษาจิต.๑๒๙. ยโต ยโต จ ปาปกํ ตโต ตโต มโน นิวาร กบ็ าปเกดิ จากอารมณ์ใด ๆ พงึ ห้ามใจจากเย. อารมณ์น้ัน ๆ

14๘. ชยวรรค คอื หมวดชนะ ผ้ชู นะ ย่อมก่อเวร.๑๓๐. ชยํ เวรํ ปสวติ.๑๓๑. สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาติ. การให้ธรรม ย่อมชนะการให้ท้งั ปวง.๑๓๒. สพพฺ รสํ ธมฺมรโส ชินาติ.๑๓๓. สพพฺ รตึ ธมฺมรติ ชินาติ. รสแห่งธรรม ย่อมชนะรสท้งั ปวง.๑๓๔. ตณหฺ กฺขโย สพฺพทกุ ขฺ ํ ชินาติ. ความยนิ ดใี นธรรม ย่อมชนะความยนิ ดีท้ัง ปวง. ความสิ้นตณั หา ย่อมชนะทุกท้งั ปวง.๑๓๕. น ตํ ชิตํ สาธุ ชิตํ ยํ ชิตํ อวชิยยฺ ติ. ความชนะใดทชี่ นะแล้วกลบั แพ้ได้ ความ๑๓๖. ตํ โข ชิตํ สาธุ ชิตํ ยํ ชิตํ นาวชิยฺยติ. ชนะน้ันไม่ดี.๑๓๗. อกฺโกเธน ชิเน โกธํ.๑๓๘. อสาธุํ สาธุนา ชิเน. ความชนะใดทช่ี นะแล้วไม่กลบั แพ้ ความ๑๓๙. ชิเน กทริยํ ทาเนน. ชนะน้ันดี.๑๔๐. สจฺเจนาลกิ วาทนิ ํ. พงึ ชนะความโกรธด้วยการไม่โกรธ. พงึ ชนะคนไม่ดดี ้วยความดี.. พงึ ชนะคนตระหนี่ด้วยการให้. พงึ ชนะคนพดู ปดด้วยคาํ จริง.

15๙. ทานวรรค คือ หมวดทาน ท่ำนวำ่ ทำนและกำรรบ เสมอกนั .๑๔๑. ทำนญฺจ ยทุ ฺธญฺจ สมำนมำหุ. เมื่อจิตเลื่อมใสแลว้ ทกั ขิณำทำนชื่อวำ่ นอ้ ย๑๔๒. นตฺถิ จิตฺเต ปสนฺนมฺหิ อปฺปกำ นำม ยอ่ มไมม่ ี.ทกฺขิณำ.๑๔๓. วเิ จยฺย ทำน สุคตปฺปสตฺถ. กำรเลือกให้ อนั พระสุคตทรงสรรเสริญ.๑๔๔. พำลำ หเว นปฺปสสนฺติ ทำน.๑๔๕. ทท มิตฺตำนิ คนฺถติ. คนพำลเทำ่ น้นั ยอ่ มไมส่ รรเสริญทำน. ผใู้ ห้ ยอ่ มผกู ไมตรีไวไ้ ด.้๑๔๖. ทท ปิ โย โหติ ภชนฺติ น พหู. ผใู้ ห้ ยอ่ มเป็นท่ีรัก คนหมูม่ ำกยอ่ มคบเขำ.๑๔๗. ททมำโน ปิ โย โหติ. ผใู้ ห้ ยอ่ มเป็นที่รัก.๑๔๘. สุขสฺส ทำตำ เมธำวี สุข โส อธิคจฺฉติ. ปรำชญผ์ ใู้ หค้ วำมสุข ยอ่ มไดร้ ับควำมสุข.๑๔๙. มนำปทำยี ลภเต มนำป. มนำปทำยี ลภเต มนำป. ผใู้ หส้ ่ิงท่ีชอบใจ๑๕๐. เสฏฺฐนฺทโท เสฏฺฐมุเปติ ฐำน ยอ่ มไดส้ ิ่งท่ีชอบใจ. ผใู้ หส้ ่ิงประเสริฐ ยอ่ มถึงฐำนะที่ประเสริฐ.๑๕๑. อคฺคสฺส ทำตำ ลภเต ปุนคฺค. ผใู้ หส้ ่ิงท่ีเลิศ ยอ่ มไดส้ ่ิงที่เลิศอีก. .๑๕๒. ททโต ปุญฺ ํํ ปวฑฺฒติ. เม่ือให้ บุญกเ็ พ่ิมข้ึน.๑๕๓. ทเทยฺย ปุริโส ทำน. คนควรใหข้ องท่ีควรให.้

16๑๐. ทกุ ขวรรค คือ หมวดทกุ ข์ ทุกข์เสมอด้วยขันธ์ ไม่มี.๑๕๔. นตฺถิ ขนฺธสมา ทุกฺขา. สังขาร เป็ นทกุ ข์อย่างยงิ่ .๑๕๕. สงฺขารา ปรมา ทุกฺขา. เหย้าเรือนทป่ี กครองไม่ดี นําทุกข์มาให้.๑๕๖. ทรุ าวาสา ฆรา ทุกฺขา. ความจนเป็ นทุกข์ในโลก.๑๕๗. ทฬิทฺทยิ ํ ทุกขํ โลเก. การก้หู นี้ เป็ นทกุ ข์ในโลก.๑๕๘. อณิ าทานํ ทุกขํ โลเก. คนไม่มีทพ่ี ง่ึ อย่เู ป็ นทกุ ข์.๑๕๙. ทกุ ขฺ ํ อนาโถ วหิ รติ. ผู้แพ้ ย่อมอย่เู ป็ นทกุ ข์.๑๖๐. ทกุ ขํ เสติ ปราชิโต. ทุกข์ ย่อมไม่ตกถงึ ผู้หมดกงั วล.๑๖๑. อกญิ จฺ นํ นานุปตนฺติ ทกุ ฺขา.

17๑๑. ธัมมวรรค คือ หมวดธรรม ธรรมเหมือนห้วงนํา้ ไม่มีตม.๑๖๒. ธมฺโม รหโท อกทฺทโม. ธรรมท้งั หลาย มใี จเป็ นหวั หน้า.๑๖๓. มโนปุพพฺ งฺคมา ธมฺมา. ธรรมแล เป็ นธงชัยของพวกฤษี.๑๖๔. ธมฺโม หิ อสิ ินํ ธโช. ธรรมของสัตบุรุษ รู้ได้ยาก.๑๖๕. สตํ ธมฺโม ทุรนฺวโย. ธรรมของสัตบุรุษ ไม่เข้าถึงความคร่ําคร่า.๑๖๖. สตญจฺ ธมฺโม น ชรํ อเุ ปติ.๑๖๗. สทฺธมฺโม สพฺภิ รกขฺ โิ ต. ธรรมของสัตบุรุษ อนั สัตบุรุษรักษา. ธรรมทปี่ ระพฤตดิ ีแล้ว นําสุขมาให้.๑๖๘. ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหาติ. ผ้ตู ้งั ม่ันในสัทธรรม เป็ นผ้เู กอื้ กลู แก่คนท้งั๑๖๙. สพเฺ พสํ สหโิ ต โหติ สทธฺ มฺเม สุปตฏิ ฺ ฐิ ปวง.โต. ผู้มีปี ติในธรรม อยู่เป็ นสุข.๑๗๐. ธมฺมปี ติ สุขํ เสต.ิ ผู้มีปี ตใิ นธรรม อยู่ ผ้ปู ระพฤตธิ รรม อยู่เป็ นสุข.เป็ นสุข.๑๗๑. ธมฺมจารี สุขํ เสต.ิ

18๑๑. ธัมมวรรค คือ หมวดธรรม(ต่อ) ธรรมแล ย่อมรักษาผ้ปู ระพฤตธิ รรม.๑๗๒. ธมฺโม หเว รกขฺ ติ ธมฺจารึ. ผู้ประพฤติธรรม ไม่ไปสู่ทคุ ติ.๑๗๓. น ทคุ ฺคตึ คจฺฉติ ธมฺมจารี. เกยี รติ ย่อมไม่ละผ้ตู ้งั อย่ใู นธรรม.๑๗๔. ธมฺเม ฐิตํ น วชิ หาติ กติ ฺติ. ผู้ต้ังอย่ใู นธรรม ย่อมไม่ทาํ บาป.๑๗๕. ธมฺเม ฐิตา เย น กโรนฺติ ปาปก.ํ สภาวธรรมท้งั ปวง ไม่ควรถอื มน่ั .๑๗๖. สพฺเพ ธมฺมา นาลํ อภนิ ิเวสาย.๑๗๗. โยนิโส วจิ ิเน ธมฺมํ. พงึ เลอื กเฟ้ นธรรมโดยแยบคาย.๒๓๓. ๑๗๘. ธมฺมํ จเร สุจิตํ น ตํ ทุจฺจริตํ พงึ ประพฤติธรรมให้สุจริต ไม่ควรประพฤติจเร. ให้ทจุ ริต.๑๗๙. สทฺธมฺโม ครุกาตพโฺ พ. ควรเคารพสัทธรรม.๑๘๐. กณฺหํ ธมฺมํ วปิ ปฺ หาย. บัณฑิตควรละธรรมดาํ เสีย.๑๘๑. สุกกฺ ํ ภาเวถ ปณฺฑโิ ต บณั ฑิตควรเจริญธรรมขาว.

ขอจบการนาเสนอแต่เพียงเท่านี้ 19ขอบคณุ ครับ