COVID-19 га қарши вакциналарнинг ишланмалари бўйича ДАЙЖЕСТ

№135, 25 январь, 2021 й. COVID-19 га қарши вакциналарнинг ишланмалари бўйича ДАЙЖЕСТ Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник ахборот маркази Тошкент-2021

Жаҳонда пандемия билан боғлиқ вазият 2021 й. 24 январь ҳолатига кўра Умумий зарарланганлар сони – 99 500 120 (+ 512 101) Соғайганлар – 71 525 852 (+ 394 876) Вафот этганлар – 2 133 825 (+ 11 665) Мамлакатлар бўйича беморлар сони АҚШ – 25 579 523 (+ 174 767) Ҳиндинстон – 10 661 943 (+ 7 287) Бразилия – 8 816 254 (+ 47 974) Россия – 3 719 400 (+ 21 127) Буюк Британия – 3 647 463 (+ 30 004) Франция (+ 23 924) – 3 035 181 Испания – 2 603 472 (+ 42 885) Италия – 2 466 813 (+ 11 628) Туркия – 2 429 605 (+ 5 277) Ўзбекистон – 78 375 (+ 58) Манба: https://www.worldometers.info/coronavirus/ 2

ЖССТ COVID-19 «британия» штампининг ўлимга олиб келиш даражаси ошганлигини айтди Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти мутаҳассиси, Буюк Британия бош вазири Борис Жонсоннинг баёнотига кўра, янги коронавирус турининг ўлим даражаси ошганлиги соғлиқни сақлаш тизимининг ҳаддан ташқари вазифасининг ортгани билан боғлади [2, 3]. Аввал Жонсон, 22 январ жума куни берган баёнотида, 2020 йил охирида пайдо бўлган коронавируснинг янги “британ” штампи, аввалги турига нисбатан 30 фоиз ўлим даражасига ва 70 фоиз тез юқумли эканлигини айтган эди. У, шунингдек, коронавирус инфекциялари даражаси ҳали жуда юқори бўлганлиги сабабли, Буюк Британияда карантин режимидан чиқиш ҳали эрта, дея таъкидлади. Катта шаҳарлардаги касалхоналар беморлар оқимига дош беролмаяпти. “Агар сизда вирус юқиш тезлиги тез бўлса, зарарланиш эҳтимоли юқори бўлади. Бу сизнинг ўзингизга сезилиши мумкин, агар сизда бундай ҳолатлар кўп бўлса, касалхонага ёткзилиш эҳтимоли юқори бўлади. Соғлиқни сақлаш тизимининг ҳаддан ташқари вазифа ортган вазиятда сиз ўлим сони ортишига сабаб бўласиз, чунки тизим ҳаддан ташқари юкланган \", -деди жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖСТ) фавқулодда вазиятлар бўлими техник гуруҳи раҳбари Ван Керкхове Январь ойининг бошидан буён Англияда карантин режим жорий этилди, у биринчиси сингари қаттиқ талаблар билан олиб борилмоқда. Инфекцияларнинг ўсиши даражаси аста-секин камайиб бормоқда, аммо ҳукумат мамлакатда карантин март ойининг охиригача узайтирилиши мумкинлигини рад қилмади ва чеклов чоралари кучайтирилади [4]. 3

Европа Иттифоқи кенгаш раҳбари коронавирусга қарши учинчи вакцинанинг чиқиши ҳақида маълумот берди Европа Иттифоқида учинчи коронавирус вакцинаси келгуси ҳафта бозорга чиқиши мумкин. Бу ҳақда Европа Кенгаши раҳбари Шарль Мишель томонидан эълон қилинди. У дорини номини айтмаган бўлсада, ОАВ маълумотларига кўра, бу инглиз-швед компанияси АstraZeneca и Оксфорд университети вакцинаси тўғрисида сўз кетмоқда дея тахмин қилишмоқда. [5]. Илгари Pfizer / BioNTech ва Moderna вакциналари Епропа Иттифоқи томонидан тасдиқланган эди, Европа Иттифоқи мамлакатларида коронавирусга қарши эмлаш декабрь ойининг охири ва январь ойиниг бошларида бошланган, аммо бу жараён Pfizer вакцинаси етказиб беришдаги узилишлар тўсқинлик қилмоқда. Шу сабабли Европа Кенгаши раҳбари, Европа Иттифоқи аҳолисининг 70 фоизини эмлаш вазифаси ушбу ёзга қадар амалга ошиши эҳтимоли камроқ эканлигини тан олди [6]. 4

AstraZeneca Европага вакцина етказиб бериш икки бароварга қисқарганини эълон қилди. Британиянинг AstraZeneca фармацевтика компанияси Европа Иттифоқи билан шартнома бўйича ўз мажбуриятларини бажара олмаслигини ва коронавирусга қарши вакцинани Европага этказиб беришни икки бараварга қисқартирилганини айтди. Бу ҳақда Европа соғлиқни сақлаш бўйича комиссар Стелла Кириакидес 22 январь куни Твиттер саҳифасида ёзди. Унинг сўзларига кўра, бунга Европа Иттифоқи аъзоларининг норозилиги сабаб бўлган. Дастлабки AstraZeneca Европага 31 миллион дозани етказиб бера олмайди. Олдинроқ Pfizer Европа Иттифоқига вакцина етказиб беришдаги узилишлар ҳақида хабар берган эди [7]. Эмлаш стратегияси бўйича Европа Иттифоқи аъзоларининг бугунги бошқарув қўмита йиғилишида AstraZeneca вакиллари 2021нинг биринчи чорагида вакциналарни етказиб беришда кечикиш мумкинлиги ҳақида сўз юритдилар\", деди Европа комиссари. Унинг сўзларига кўра, Европа Иттифоқига аъзо давлатларга дори-дармонларни этказиб беришга норозилик билдиришди. «Биз вақтинчалик савдо рухсатномасини тақдим этган ҳолда, мамлакатлар эмлаш дастурларини режалаштиришлари керак бўлган аниқ таъминот режасини талаб қилдик»,-деди Кйриаcидес. Reuters маълумотига кўра, 2021 йилнинг дастлабки уч ойида AstraZeneca Европага буюртма қилинган партиянинг 60 фоизини (деярли 31 миллион дозани) қисқартиради. Шу билан бирга, Европа Иттифоқи билан тузилган шартнома март ойига қадар 80 миллион дозали препаратни етказиб беришни назарда тутган. Хабарларга кўра, ишлаб чиқарувчи 2021 йилнинг иккинчи чорагида вакциналар етишмовчилигини қоплаш бўйича кафолатлар бермаган ва ҳали биринчи ярим йилликда етказиб беришнинг аниқ жадвалини аниқлай олмади [8, 9]. 5

Исроил ўсмирларни коронавирусга қарши эмлашни бошлайди Исроил 16 ёшдан 18 ёшгача бўлган ўсмирларни коронавирусга қарши эмлашни бошлайди [10]. Мамлакатнинг оммавий эмлаш кампаниясининг кейинги босқичи бу -ўсмирлар. Ҳозирги кунга қада Исроилнинг 2,5 миллион фуқароси коронавирусга қарши эмланди. Мамлакат умумий 9 миллион аҳолига эга. Дори дозасини оладиган шахслар тоифасининг кенгайиши, касалланиш бошланганлиги сабабли 11 ва 12 синф ўсмирлар янги карантин чекловларини жорий этиш чоғида содир бўлди. Ҳукумат карантин чекловларини 31 январга қадар узайтиришга қарор қилди [11]. 6

Россиялик олимлар COVID-19 ва ОИВга қарши вакциналарининг прототипларини яратишди Россия олимлари томонидан яратилган ОИВ, коронавирус ва бошқа инфекцияларга қарши янги вакциналарнинг синовлари Нижнийновгород вилоятида ўтказиш режалаштирилган, дея хабар беради вилоят ҳукумати матбуот хизмати [12]. «Блохина номидаги Нижнийновгород эпидемиология ва микробиология илмий- тадқиқот институти олимлари Нижний Новгород университети билан ҳамкорликда, вирусли инфекцияларнинг олдини олиш учун актуаль вирусларни профилактика қилиш мақсадида генетик- муҳандислик вакциналарини яратиш устида иш олиб бормоқдалар. Бугунги кунга келиб, олимлар аллақачон норовирус, ротавирус, ОИВ инфекциясига қарши вакциналарнинг прототипларини, шунингдек коронавирус инфекциясига қарши вакцинанинг прототипини жаҳон даражасидаги оригинал молекуляр платформага асосланган ҳолда яратдилар \", дейилади хабарда. Нижний Новгород эпидемиология ва микробиология илмий-тадқиқот институти иммунокимё лабораторияси бошлиғи Виктор Новиковнинг сўзларига кўра, ишлаб чиқарилаётган коронавирусга қарши вакцина бошқалардан фарқ қилади, яъни у бурун томчи сифатида бўлиб болалар ва қариялар учун мос келади. Олимлар таъкидлаганидек, ротавирус ва норовирус инфекциялари болалардаги доминант ичак инфекциясидир. Чет элда ротавирус инфекциясига қарши вакциналар мавжуд бўлса, норовирусга қарши вакциналар мавжуд эмас Нижний Новгородда ишлаб чиқилган инфекцияларни олдини олишга мўлжалланган эмлаш прототипи коронавирусга қарши прототипларга асосланган. 7

Манбалар 1. Reported Cases and Deaths by Country, Territory, or Conveyance // https://www.worldometers.info/coronavirus/ (24.01.2021 г.) 2. UK chief scientist says new virus variant may be more deadly // https://abcnews.go.com/Health/wireStory/uk-chief-scientist-virus-variant-deadly- 75429865 (24.01.2021 г.) 3. U.K.’s Boris Johnson: ‘Some Evidence' New Coronavirus Variant May be Deadlier // https://www.usnews.com/news/health-news/articles/2021-01-22/uks-boris-johnson- some-evidence-new-coronavirus-variant-may-be-deadlier (24.01.2021 г.) 4. В ВОЗ объяснили повышенную летальность \"британского\" штамма COVID-19 // https://lt.sputniknews.ru/world/20210123/14283536/V-VOZ-obyasnili-povyshennuyu- letalnost-britanskogo-shtamma-COVID-19.html (24.01.2021 г.) 5. Charles Michel: Vaccinating 70 percent by summer will be ‘difficult’ // https://www.politico.eu/article/charles-michel-coronavirus-vaccinating-70-percent-by- summer-will-be-difficult/ (24.01.2021 г.) 6. Шарль Мишель рассказал о выходе третьей в Евросоюзе вакцины от коронавируса // https://radiomayak.ru/news/article/id/2514498/ (24.01.2021 г.) 7. Stella Kyriakides – Twitter // https://twitter.com/SKyriakidesEU/status/1352701615933947905 (24.01.2021 г.) 8. EXCLUSIVE-AstraZeneca to cut EU's COVID-19 vaccine deliveries by 60% in Q1 -EU source // https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-eu-astrazeneca/exclusive- astrazeneca-to-cut-eus-covid-19-vaccine-deliveries-by-60-in-q1-eu-source- idUSB5N2B301S (24.01.2021 г.) 9. AstraZeneca сообщила о двукратном урезании поставок вакцины в Европу // https://www.rbc.ru/society/24/01/2021/600ca3c49a7947809bceb018 (24.01.2021 г.) 10. Israel expands vaccination campaign to teens aged 16-18 // https://www.timesofisrael.com/israel-expands-vaccination-campaign-to-teens-aged-16- 18/ (24.01.2021 г.) 11. Израиль начинает вакцинацию подростков от коронавируса // https://www.pravda.com.ua/rus/news/2021/01/24/7280999/ (24.01.2021 г.) 12. Нижегородские ученые создали прототипы вакцин от COVID-19 и ВИЧ // https://ria.ru/20210123/vaktsina-1594322048.html (24.01.2021 г.) 8

Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник ахборот маркази Тошкент-2021