วิทย์ใบงาน ป.4 เทอม 1 หลักสูตรใหม่

แรง และพลงั งาน มวลและน้าหนกั ตวั กลางแสง 151

แรงโนม้ ถ่วงของโลก แรงโนม้ ถ่วง แรงโนม้ ถ่วงของโลก มีทิศทางเขา้ สู่ศนู ยก์ ลางโลก คือ แรงดึงดูดที่โลกกระทาต่อวตั ถุ โดยดึงเขา้ สู่ศนู ยก์ ลางของโลก ทาใหว้ ตั ถุต่างๆ ติดอยกู่ บั พ้ืนโลก ไม่ใหห้ ลุดปลิวออกไป นอกอวกาศ เซอร์ ไอแซก นิวตนั เป็นนกั วทิ ยาศาสตร์ชาวองั กฤษ เป็นผคู้ น้ พบแรงโนม้ ถ่วง จากการสังเกต ผลแอปเปิ้ ลที่หล่นจากตน้ ลงสู่พ้นื หมายเหตู : แรงโนม้ ถ่วงไม่จาเป็นตอ้ งสัมผสั กบั วตั ถุน้นั ไม่วา่ วตั ถุน้นั จะอยู่ บนโลกหรือจะอยไู่ กลจากโลก เช่น โลกดึงดูดดาวเทียม และดวงจนั ทร์ 152

มวลและน้าหนกั มวล น้าหนกั คือ ปริมาณเน้ือของวตั ถุ คือ แรงโนม้ ถ่วงที่โลกกระทากบั วตั ถุ มีหน่วยเป็นกรัม หรือ กิโลกรัม มีหน่วยเป็นนิวตนั (N) มวล = 1 กก. น้าหนกั = 10 N แตงโมท้งั ลูก คือ มวลของแตงโม สงั เกต !!! มวลจะมีค่าคงที่เสมอ วดั ค่าไดจ้ าก เคร่ืองชง่ั สปริง มวล 60 kg มวล 60 kg น้าหนกั 600 N น้าหนกั 100 N มวล น้าหนกั สงั เกต !!! น้าหนกั มีค่าไม่คงท่ี ไม่ใช่ส่ิงเดียวกนั เนื่องจาก แรงดึงดูดบนดวงจนั ทร์ = 1 เท่าของโลก 6 จึงทาใหม้ ีน้าหนกั เท่ากบั 100 N 153

มวล มวลมีผลต่อการเปล่ียนแปลงการเคล่ือนที่ของวตั ถุ วตั ถุท่ีมีมวลมาก จะเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนที่ไดย้ ากกวา่ วตั ถุท่ีมีมวลนอ้ ย มวลมาก มวลนอ้ ย มวลมากตอ้ งออกแรงผลกั มากเพอ่ื ใหก้ ล่องเริ่มเคล่ือนท่ีมากกวา่ มวลนอ้ ย มวลและน้าหนกั มวลและน้าหนกั มีความสมั พนั ธก์ นั โลกจะดึงดูดวตั ถุที่มวลนอ้ ย ดว้ ยแรงท่ีนอ้ ย โลกจะดึงดูดวตั ถุท่ีมวลมาก ดว้ ยแรงท่ีมาก ทาใหว้ ตั ถุน้นั มีน้าหนกั นอ้ ย ทาใหว้ ตั ถุน้นั มีน้าหนกั มาก หากกินเน้ือแตงโมไปส่วนหน่ึง จะมีเน้ือบางส่วนหายไปทาใหม้ วลนอ้ ยลง 154

น้าหนกั ระยะทางจากศนู ยก์ ลางโลก ถึงข้วั โลก ประมาณ 6,357 กิโลเมตร ระยะทางจากศนู ยก์ ลางโลก ถึงเส้นศนู ยส์ ูตร ประมาณ 6,378 กิโลเมตร บริเวณข้วั โลกมีระยะห่างจากจุดศนู ยก์ ลางโลกนอ้ ยกวา่ บริเวณเส้นศนู ยส์ ูตร ดงั น้นั แรงโนม้ ถ่วงท่ีโลกกระทาต่อวตั ถุจะมากกวา่ บริเวณเส้นศนู ยส์ ูตร มีผลทาใหม้ ี น้าหนกั มากกวา่ บริเวณเส้นศนู ยส์ ูตร น้าหนกั มากกวา่ ห่างจากจุดศูนยก์ ลางมาก แรงดึงดูดนอ้ ย น้าหนกั นอ้ ย น้าหนกั นอ้ ยกวา่ ห่างจากจุดศนู ยก์ ลางนอ้ ย แรงดึงดูดมาก น้าหนกั มาก แรงโนม้ ถ่วงจะมีค่าลดลงเมื่อระยะห่างจากศนู ยก์ ลางโลกมากข้ึน มีผลทาใหน้ ้าหนกั ลดนอ้ ยลง 155

แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน..............  ใหเ้ ดก็ ๆ วาดทิศทางของแรงโนม้ ถ่วงที่กระทาต่อวตั ถุใหถ้ กู ตอ้ ง  156

แบบฝึ กหดั ชื่อ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน..............  ใหเ้ รียงลาดบั แรงดึงดูดท่ีโลกกระทาต่อวตั ถุจากนอ้ ยไปมาก โดยใส่หมายเลย 1- 4 สรุปไดว้ า่ …………………..................………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… สรุปไดว้ า่ …………………..................………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 157

แบบฝึ กหดั ชื่อ .................................................................... ช้นั ...............................เลขท่ี............................ คะแนน..............  ใหเ้ ดก็ ๆ เติมคาลงในช่องวา่ งใหถ้ ูกตอ้ ง สมบรู ณ์นะ  ตกลง น้าหนกั แรงดึงดูด โลกมี...........................มวลของวตั ถุ ทาใหว้ ตั ถุ...................สู่พ้นื แรงที่โลกดึงดูดหรือแรงโนม้ ถ่วงน้ีทาใหว้ ตั ถุมี......................... นิวตนั (N) กรัม เคร่ืองชง่ั สปริง ไมใ่ ช่ กิโลกรัม มวล น้าหนกั วดั น้าหนกั ของวตั ถุไดโ้ ดยใช.้ ................................มีหน่วยเป็น........................... ...................เป็นเน้ือของวตั ถุ มีหน่วยเป็น.................หรือ.......................... ...................เป็นแรงดึงดูดของโลกที่กระทาต่อวตั ถุ มีหน่วยเป็น............... ดงั น้นั มวลและน้าหนกั จึง.....................สิ่งเดียวกนั แต่มีความสมั พนั ธก์ นั คือ  โลกดึงดูดวตั ถุที่มีมวลมากดว้ ยแรงที่มาก ทาใหว้ ตั ถุน้นั มี..................มาก  โลกดึงดูดวตั ถุที่มีมวลนอ้ ยดว้ ยแรงที่นอ้ ย ทาใหว้ ตั ถุน้นั มี.................นอ้ ย มวลกบั การเปล่ียนแปลงการเคลื่อนที่ของวตั ถุ มาก ยาก วตั ถุที่มีมวลมาก จะเปล่ียนแปลงการเคล่ือนที่ได.้ .................. นอ้ ย วตั ถุที่มีมวลนอ้ ย จะเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนท่ีได.้ ................. ง่าย มวล.................ตอ้ งใชแ้ รงในการทาใหว้ ตั ถุหยดุ เคลื่อนที่ มาก มวล.................ตอ้ งใชแ้ รงในการทาใหว้ ตั ถุหยดุ เคลื่อนท่ี นอ้ ย 158

แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขท่ี............................ คะแนน..............  จากภาพจงใชใ้ นการตอบคาถาม แสนสนุกดว้ ยกนั นะ  1. แรงโนม้ ถ่วงของโลกที่กระทาต่อ ด.ช.เป็นปล้ืม ณ เชิงเขากบั ยอดเขา เท่ากนั หรือแตกต่าง กนั อยา่ งไร ...................................................................................................................... 2. จากคาถามในขอ้ 1 เพราะเหตุใดจึงเป็นเช่นน้นั ........................................................................................................................................... 3. มวล ของ ด.ช.เป็นปล้ืม ณ เชิงเขากบั ยอดเขา เท่ากนั หรือแตกต่างกนั เพราะเหตุใด ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 4. น้าหนกั ของ ด.ช.เป็นปล้ืม ณ เชิงเขากบั ยอดเขา เท่ากนั หรือแตกต่างกนั เพราะเหตุใด ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 5. มีแรงดึงดูดกระทาต่อเครื่องบินกระดาษหรือไม่ ทราบไดอ้ ยา่ งไร ........................................................................................................................................... 159

แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน..............  ใหเ้ ดก็ ๆ เลือกขอ้ ความดา้ นล่างเติมลงในช่องวา่ งใหถ้ ูกตอ้ ง  เท่าเดิม มากข้ึน นอ้ ยลง 0N อยากทราบค่าที่ไดจ้ าการชง่ั แอปเปิ้ ล ณ บริเวณข้วั โลกเหนือ ไดด้ งั น้ี มวล ...................... น้าหนกั ......................... อ่านค่าที่ไดจ้ าการชง่ั แอปเปิ้ ล ณ บริเวณเส้นศนู ยส์ ูตร ไดด้ งั น้ี มวล 500 กรัม หนกั 5 นิวตนั สรุปจากสถานการณ์ขา้ งตน้ ไดว้ า่ …………………..................………………...…………… ………………………………………………………………………………………………… อ่านค่าที่ไดจ้ าการชง่ั แอปเปิ้ล ณ สถานที่แห่งหน่ึงในโลก ไดด้ งั น้ี มวล 500 กรัม หนกั 5 นิวตนั อยากทราบค่าท่ีไดจ้ าการชงั่ แอปเปิ้ล ในสถานีอวกาศ ไดด้ งั น้ี มวล ...................... น้าหนกั ......................... สรุปไดว้ า่ …………………..................…………………………………………................... ………………………………………………………………………………………………… 160

แบบฝึ กหดั ชื่อ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน..............  ใหเ้ ดก็ ๆ ตอบคาถามอยา่ งมีเหตุผล ใหถ้ ูกตอ้ งสมบรู ณ์  รถท้งั สองคนั วงิ่ มาดว้ ยความเร็วท่ีเท่ากนั ถา้ ตอ้ งการใหร้ ถท้งั 2 คนั หยดุ ในระยะทางที่เทา่ กนั รถคนั ใดใชแ้ รงในการหยดุ มากกวา่ เพราะเหตุใด พยายามนา้ สู้ๆ รถโดยสารส่วนตวั รถโดยสารสาธารณะ ............................................…………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… 161

แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน..............  ใหเ้ ดก็ ๆ ตอบคาถามอยา่ งมีเหตุผล ใหถ้ กู ตอ้ งสมบรู ณ์  หากนอ้ งกระต่ายตอ้ งการหยดุ ลูกฟุตบอลท่ีเคลื่อนท่ีมาดว้ ยความเร็วที่เท่ากนั ใหห้ ยดุ ในระยะทางที่เท่ากนั ภาพใดใชแ้ รงในการหยดุ นอ้ ยกวา่ เพราะเหตุใด พยายามนา้ สูๆ้ ภาพ ก ภาพ ข ............................................…………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… 162

แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขท่ี............................ คะแนน..............  ใหเ้ ดก็ ๆ ทาเคร่ืองหมาย หนา้ ขอ้ ความที่ถูกตอ้ ง  1. .....................เป็นปริมาณเน้ือสารท้งั หมดท่ีประกอบข้ึนเป็นวตั ถุ  น้าหนกั  มวล 2. .....................เป็นแรงโนม้ ถ่วงซ่ึงเกิดจากแรงดึงดูดที่โลกกระทาต่อวตั ถุ  น้าหนกั  มวล 3. การที่โลกมีแรงโนม้ ถ่วงกระทากบั วตั ถุ ทาใหว้ ตั ถุมี..................  น้าหนกั  มวล 4. มวล และ น้าหนกั ของวตั ถุ เหมือนหรือแตกต่างกนั  แตกต่างกนั  เหมือน 5. น้าหนกั มีหน่วยเป็น  นิวตนั  กรัม 6. มวลมีหน่วยเป็น  กรัม  นิวตนั 7. ผลแอบเปิ้ ลท่ีหล่นลงพ้ืน เป็นผลมาจาก  แรงลอยตวั  แรงโนม้ ถ่วงของโลก 8. แรงโนม้ ถ่วงมีทิศทาง................  ข้ึนในแนวดิ่ง  ลงในแนวด่ิง 9. ผคู้ น้ พบแรงโนม้ ถ่วง คือ  กาลิเลโอ กาลิเลอี  เซอร์ ไอแซก นิวตนั 10. เพื่อเป็นเกียรติแก่ผคู้ น้ พบแรงโนม้ ถ่วง จึงกาหนดใหห้ น่วยของแรง คือ  กรัม  นิวตนั 163

แบบฝึ กหดั ชื่อ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน..............  ใหเ้ ดก็ ๆ ทาเคร่ืองหมาย หนา้ ขอ้ ความท่ีถูกตอ้ ง  1. เมื่อปล่อยวตั ถุจากมือ วตั ถุ................ลงสู่พ้ืนโลก  อาจจะตก  จะตก 2. แรงโนม้ ถ่วงของโลกเป็นแรงดึงดูดของโลกที่กระทาต่อวตั ถุ โดย................ตอ้ งสัมผสั กบั วตั ถุน้นั  จาเป็น  ไม่จาเป็น 3. แรงโนม้ ถ่วงจะมีค่า.......................ข้ึนอยกู่ บั ระยะห่างของวตั ถุจากศนู ยก์ ลางโลก  เหมือนกนั และไม่  แตกต่างกนั 4. แรงโนม้ ถ่วงจะมีค่า..................เมื่อระยะห่างจากศนู ยก์ ลางโลกมากข้ึน  มากข้ึน  ลดลง 5. เม่ือระยะห่างจากศนู ยก์ ลางโลกมากข้ึน มีผลทาใหน้ ้าหนกั ของวตั ถุมีค่า..............  มากข้ึน  ลดลง 6. เม่ือชง่ั วตั ถุที่มวลมาก กบั มวลนอ้ ย ในที่ที่ไม่มีแรงโนม้ ถ่วง จะมีน้าหนกั  เท่ากนั  ไม่เท่ากนั 7. เมื่อนาวตั ถุหน่ึงไปชง่ั บนภูเขา มวลของวตั ถุจะ  มากข้ึน  เท่าเดิม 8. เม่ือนาวตั ถุหน่ึงไปชงั่ บนภูเขา น้าหนกั ของวตั ถุจะ  เท่าเดิม  นอ้ ยลง 9. แรงโนม้ ถ่วงบริเวณข้วั โลกเหนือที่กระทาต่อวตั ถุจะ................บริเวณเสน้ ศนู ยส์ ูตร  มากกวา่  เท่ากบั 10. เม่ือเรานาเคร่ืองชงั่ น้าหนกั เครื่องเดียวกนั ชงั่ น้าหนกั ชิ้นเดียวกนั น้าหนกั ที่อา่ นไดบ้ ริเวณข้วั โลก เหนือจะ.......................บริเวณเส้นศนู ยส์ ูตร  มากกวา่  เท่าเดิม 164

11. แบบฝึ กหดั ชื่อ .................................................................... 12. ช้นั ...............................เลขท่ี............................ คะแนน.............. 13.  ใหเ้ ดก็ ๆ ทาเคร่ืองหมาย หนา้ ขอ้ ความท่ีถูกตอ้ ง  1. โลกจะดึงดูดวตั ถุที่มีมวล...................ดว้ ยแรงท่ีนอ้ ยกวา่  นอ้ ย  มาก 2. โลกจะดึงดูดวตั ถุที่มวลมากดว้ ยแรงที่..............ทาใหว้ ตั ถุน้นั มีน้าหนกั ..............  นอ้ ย นอ้ ย  มาก มาก 3. วตั ถุที่มีมวลอยา่ งไร จะเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนท่ีไดง้ ่ายกวา่  นอ้ ย  มาก 4. วตั ถุท่ีมีมวลอยา่ งไร จะเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนที่ไดย้ ากกวา่  นอ้ ย  มาก 5. วตั ถุที่มีมวลอยา่ งไร โลกจะดึงดูดดว้ ยแรงที่นอ้ ยกว่า  นอ้ ย  มาก 6. วตั ถุท่ีมีมวลอยา่ งไร โลกจะดึงดูดดว้ ยแรงท่ีมากกวา่  นอ้ ย  มาก 165

7. วตั ถุท่ีมีมวลอยา่ งไร จะเปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่ไดง้ ่ายกวา่  นอ้ ย  มาก 8. วตั ถุท่ีมีมวลอยา่ งไร จะเปล่ียนแปลงการเคล่ือนที่ไดย้ ากกวา่  นอ้ ย  มาก 9. วตั ถุที่มีมวลอยา่ งไร จะหยดุ การเคล่ือนท่ียากกวา่  นอ้ ย  มาก 10. วตั ถุท่ีมีมวลอยา่ งไร จะหยดุ การเคลื่อนที่ง่ายกวา่  นอ้ ย  มาก 166

แบบฝึ กหดั ชื่อ .................................................................... ช้นั ...............................เลขท่ี............................ คะแนน..............  ใหเ้ ดก็ ๆ ทาเคร่ืองหมาย หนา้ ตอบท่ีถกู ตอ้ ง พร้อมใหเ้ หตุผล 1. ขอ้ ใดที่ใชแ้ รงในการลากมากกวา่  เพราะ .............................................................................................................................. 2. ขอ้ ใดท่ีใชแ้ รงในการผลกั มากกวา่  เพราะ .............................................................................................................................. 3. ขอ้ ใดท่ีใชแ้ รงในการโยนนอ้ ยกวา่  เพราะ .............................................................................................................................. 167

4. ขอ้ ใดที่ใชแ้ รงในการเตะนอ้ ยกวา่  เพราะ .............................................................................................................................. 5. ขอ้ ใดที่ใชแ้ รงในการยกมากกวา่  เพราะ .............................................................................................................................. 168

14. แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขท่ี............................ คะแนน.............. 15.  ใหเ้ ดก็ ๆ เลือกคาตอบท่ีถูกตอ้ งเพียงคาตอบเดียว  1. แรงโนม้ ถ่วงเป็นแรงท่ีกระทาต่อวตั ถุในทิศทางใด ก. ทุกทิศทาง ข. ทิศทางลงในแนวดิ่ง ค. ทิศทางข้ึนในแนวด่ิง ง. ในแนวต้งั ฉาก 2. เซอร์ ไอแซก นิวตนั สังเกตเห็นผลแอปเปิ้ ลท่ีหล่นจากตน้ ลงสู่พ้ืนทาใหน้ ิวตนั คน้ พบสิ่งใด ก. โลกมีแรงดึงดูดวตั ถุหรือแรงโนม้ ถ่วง ข. แรงลอยตวั ค. น้าหนกั และมวล ง. พลงั งานศกั ยโ์ นม้ ถ่วง 3. สิ่งใดท่ีเกิดจากแรงดึงดูดที่โลกกระทาต่อวตั ถุ ก. มวล ข. น้าหนกั ค. นิวตนั ง. ปริมาตร 169

4. ขณะท่ีบอลลนู ลอยข้ึนสู่ทอ้ งฟ้ า แรงโนม้ ถ่วงของโลกท่ีกระทาต่อบอลลนู ในทิศทางใด ก. กระทาต่อลกู บอลลูนทุกทิศทาง ข. ทิศทางข้ึนแนวดิ่ง ค. ทิศทางลงในแนวดิ่ง ง. บอลลนู กาลงั ลอยข้ึน จึงไม่มีแรงโนม้ ถ่วงกระทาต่อบอลลนู 5. ขอ้ ใดกล่าวไดถ้ ูกตอ้ ง ก. แรงดึงดูดที่กระทาต่อวตั ถุทาใหเ้ กิดมวล ข. มวลของวตั ถุหาไดโ้ ดยใชเ้ ครื่องชงั่ สปริง ค. มวลและน้าหนกั ไม่มีความสัมพนั ธ์กนั ง. โลกมีแรงดึงดูดมวลของวตั ถุ ทาใหว้ ตั ถุตกลงสู่พ้ืน 170

6. เหตุการณ์ใดที่ไม่มีความเก่ียวขอ้ งกบั แรงโนม้ ถ่วงของโลก ก. ฝนตกลงสู่พ้นื ดิน ข. ลูกแอปเปิ้ ลตกลงมาจากตน้ ค. เดก็ ๆเตะลูกบอลที่มีลกั ษณะกลมจึงเคล่ือนที่ไปไดไ้ กล ง. เดก็ ๆ เล่นกระดานลื่น 7. นกั บินอวกาศชงั่ น้าหนกั ก่อนข้ึนบินได้ 60 N เม่ือนกั บินอวกาศไปชง่ั น้าหนกั ในอวกาศ จะมีน้าหนกั เท่าใด ก. เท่าเดิม ข. นอ้ ยกวา่ 60 N ค. มากกวา่ 60 N ง. 0 N 8. เมื่อนาผลแตงโมไปชงั่ บนดวงจนั ทร์ มวลและน้าหนกั ของผลแตงโม เมื่อเทียบกบั โลก เป็นอยา่ งไร ก. มวลเปลี่ยน น้าหนกั เปล่ียน ข. มวลไม่เปล่ียน น้าหนกั ไม่เปล่ียน ค. มวลเปล่ียน น้าหนกั ไม่เปลี่ยน ง. มวลไม่เปล่ียน น้าหนกั เปลี่ยน 9. ชง่ั ผลแตงโมบนโลกไดม้ วลเท่ากบั 1 กิโลกรัม น้าหนกั 10 นิวตนั หากนาแตงโมผลเดิม ไปชง่ั บนดวงจนั ทร์ มวลและน้าหนกั ของแตงโมเป็นอยา่ งไร ก. มวล 1 กิโลกรัม น้าหนกั 10 N ข. มวล 1 กิโลกรัม น้าหนกั นอ้ ยกวา่ 10 N ค. มวลนอ้ ยกวา่ 1 กิโลกรัม น้าหนกั 10 N ง. มวลนอ้ ยกวา่ 1 กิโลกรัม น้าหนกั นอ้ ยกวา่ 10 N 171

10. รถ 3 คนั 3 สี โดยรถแต่ละคนั มีมวล ดงั น้ี 1,000 กิโลกรัม 1,200 กิโลกรัม 950 กิโลกรัม รถท้งั 3 คนั วง่ิ ดว้ ยความเร็วท่ีเท่ากนั หากรถท้งั 3 คนั น้ีเบรก เพื่อใหร้ ถหยดุ ในระยะทาง ที่เท่ากนั รถคนั ใดใชแ้ รงในการหยดุ มากท่ีสุด ก. รถสีแดง ข. รถสีเหลือง ค. รถสีเขียว ง. เท่ากนั ทุกคนั 172

แสง แสงมีลกั ษณะ การเคลื่อนท่ีเป็ นแนวตรง จากแหล่งกาเนิดแสงทกุ ทิศทาง ประโยชนข์ องแสง ใหค้ วามสวา่ ง ช่วยในการมองเห็น ใหค้ วามอบอุ่น ห่ิงหอ้ ย ปลาแองเกลอร์ แมงกะพรุนบางสายพนั ธุ์ 173

การมองเห็นวตั ถุ วตั ถุที่ไม่ใช่แหล่งกาเนิดแสง วตั ถุท่ีเป็นแหล่งกาเนิดแสง แสงอาทิตยไ์ ม่จาเป็นตอ้ งอาศยั ตวั กลางในการเคล่ือนท่ี สังเกตไดจ้ ากแสงเคล่ือนที่ผา่ นอวกาศซ่ึงเป็นสุญญากาศ มายงั โลกของเราได้ แสงเดินทางดว้ ยความเร็ว 300,000 กม.ต่อวนิ าที หรือ 3 x 108 เมตรต่อวนิ าที แสงอาทิตยใ์ ชเ้ วลาเดินทางถึงโลกราว 8 นาที 174

ตวั กลางแสง ตวั กลางแสง(Optical medium) ตวั กลางโปร่งใส(Transparent) ตวั กลางโปร่งแสง (Translucent) วตั ถุทึบแสง(Opaque) ประเภทของตวั กลางแสง : จาแนกวตั ถุโดยใชเ้ กณฑล์ กั ษณะการมองเห็นส่ิงตา่ งๆ ผา่ นวตั ถุน้นั เม๊ียว เมี๊ยว จ๊ะเอ๋ เมี๊ยว ตวั กลาง ตวั กลางโปร่งแสง วตั ถุทึบแสง เป็นวตั ถุท่ีแสงเคลื่อนที่ เป็นวตั ถุที่แสงเคลื่อนที่ เป็นวตั ถุท่ีแสงไม่สามารถ ผา่ นไดด้ ี มองเห็นวตั ถุท่ีอยู่ ผา่ นได้ มองเห็นวตั ถุท่ีอยู่ เคล่ือนท่ีผา่ นได้ ดา้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน ดา้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั 175

การนาไปใช้ ประโยชน์ ตวั กลางโปร่งใส น่ากินจงั แวน่ ขยาย แวน่ สายตา ตโู้ ชวส์ ินคา้ กระจก ใชว้ างสินคา้ จาหน่าย ใชม้ องเห็นวตั ถุขนาดเลก็ แกไ้ ขปัญหาทางสายตา ตวั กลางโปร่งแสง วตั ถุทึบแสง ไม่ร้อนจร้า กระจกฝ้ า ผนงั หอ้ ง ผนงั บา้ น ร่มกนั แดด ใชใ้ นหอ้ งน้าหรือหอ้ งครัว ตอ้ งการใหแ้ สงเขา้ มา บงั สายตาเพอื่ ความปลอดภยั แต่ไม่ตอ้ งการแสงมาก ป้ องกนั แสง ป้ องกนั ความร้อน ประหยดั ไฟฟ้ าไดด้ ีทีเดียว 176

การเกิดเงา เม่ือแสงตกกระทบวตั ถุทึบแสง แสงไม่สามารถ ผา่ นทะลุวตั ถุ จึงทาใหเ้ กิดเงาของวตั ถุบนฉาก เงา วตั ถุทึบแสง เงามี 2 ประเภท คือ เงามืดและเงามวั ขนาดของเงา ข้ึนอยกู่ บั ระยะห่างระหวา่ งแหล่งกาเนิดแสง วตั ถุ และฉาก เงามืด เงามวั เงามืด เป็นบริเวณที่ไม่มีแสงตกลงบนฉาก เงามวั เป็นบริเวณท่ีมีแสงบางส่วนตกลงบนฉาก ลกั ษณะของเงา วตั ถุใกลฉ้ าก ไกลจากแหล่งกาเนิดแสง วตั ถุไกลฉาก ใกลแ้ หล่งกาเนิดแสง 177

ประโยชน์ของเงา การแสดงหุ่นเงา การแสดงหนงั ตะลุง ที่มา http://nangdtalung.blogspot.com อุปกรณ์กนั แดด นาฬิกาแดด ใชใ้ นการบอกเวลา เงา ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ โลกบงั ดวงอาทิตย์ ดวงจนั ทร์บงั ดวงอาทิตย์ จนั ทรุปราคา สุริยปุ ราคา 178

1. แบบฝึ กหดั ชื่อ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน.............. 2.  ใหเ้ ดก็ ๆ เติมคาลงในช่องวา่ งใหถ้ ูกตอ้ งและสมบรู ณ์นะ ตวั กลาง...................... ตวั กลาง...................... วตั ถุ................... ตวั อยา่ ง ตวั อยา่ ง ตวั อยา่ ง ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... ............................... กาแพง กระจกเงา กระจกฝ้ า กระจกใส กระดาษแขง็ ผา้ หนา กระดาษแกว้ แผน่ ไม้ แวน่ ขยาย หมอก พลาสติกขนุ่ กระดาษไข แวน่ สายตา กระเบ้ืองมุงหลงั คา แกว้ น้าใส น้าด่ืม กระดาษลอกลาย 179

3. แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน.............. 4.  ใหเ้ ดก็ ๆ ตดั ภาพจากหนา้ ถดั ไป แลว้ นามาติดในช่องวา่ งใหถ้ กู ตอ้ ง ตวั กลางโปร่งใส ตวั กลางโปร่ง วตั ถุทึบแสง 180

ภาพสาหรับตดั ปะ 181

1. แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน.............. 2.  ใหเ้ ดก็ ๆ ทาเครื่องหมาย  ใหต้ รงกบั คุณสมบตั ิของวตั ถุ   มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั 182

 มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั  มองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั  มองเห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั  มองเห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดช้ ดั เจน  มองเห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั วตั ถุน้นั ไดไ้ ม่ชดั เจน  มองไม่เห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั 183

1. แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขท่ี............................ คะแนน.............. 2.  ใหเ้ ดก็ ๆ ตอบคาถามอยา่ งมีเหตุผลนะ  เมื่อนาวสั ดุ A B และ C มาวางไวร้ ะหวา่ ง ดญ.ฟรุ้งฟริ้งและรุ้งกินน้า ดญ.ฟรุ้งฟริ้งมองรุ้งกินน้าผา่ นวสั ดุดงั กล่าว ไดผ้ ลการสังเกตดงั น้ี วสั ดุ ผลการสงั เกต A ไม่สามารถมองเห็นรุ้ง B มองเห็นรุ้งไดช้ ดั เจน C มองเห็นรุ้งไดไ้ ม่ชดั เจน วสั ดุ A เป็นตวั กลางแสงชนิดใด ....................................... วสั ดุ B เป็นตวั กลางแสงชนิดใด ....................................... วสั ดุ C เป็นตวั กลางแสงชนิดใด ....................................... หากตอ้ งการเลือกวสั ดุ ไปใชท้ าร่มกนั แดด ควรเลือกวสั ดุใด ............................... หากตอ้ งการเลือกวสั ดุ มาทาเป็นหนา้ ต่างของหอ้ งครัวใหม้ ีแสงสวา่ งเพียงพอแต่ไม่ ตอ้ งการแสงมาก โดยไม่ตอ้ งเปิ ดหลอดไฟฟ้ า ควรเลือกวสั ดุใด ............................... 184

1. แบบฝึ กหดั ช่ือ .................................................................... ช้นั ...............................เลขที่............................ คะแนน.............. 2.  ใหเ้ ดก็ ๆ ยกตวั อยา่ งการนาความรู้เร่ืองตวั กลางแสงไปใชป้ ระโยชน์ โดยการวาดรูปและเขียนอธิบายใหล้ ะเอียดนะ  .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... .................................................................................... 185

1. แบบฝึ กหดั ชื่อ .................................................................... ช้นั ...............................เลขท่ี............................ คะแนน.............. 2.  ใหเ้ ดก็ ๆ ตอบคาถามถกู ตอ้ งเพยี งคาตอบเดียวนะ  เม่ือนาวสั ดุ A B และ C มาวางไวร้ ะหวา่ ง ดญ.ฟรุ้งฟริ้งและรุ้งกินน้า ดญ.ฟรุ้งฟริ้งมองรุ้งกินน้าผา่ นวสั ดุดงั กล่าว ไดผ้ ลการสงั เกตดงั น้ี วสั ดุ ผลการสังเกต A ไม่สามารถมองเห็นรุ้ง B มองเห็นรุ้งไดไ้ ม่ชดั เจน C มองเห็นรุ้งไดช้ ดั เจน 1. จากขอ้ มลู ขอ้ ใดคือ วตั ถุทึบแสง ตวั กลางโปร่งใส และตวั กลางโปร่งแสง ตามลาดบั ก. A B C ข. C B A ค. B A C ง. A C B 2. ถา้ ตอ้ งการเลือกวสั ดุ ไปทาแวน่ กนั แดด ควรเลือกวสั ดุใด ก. A ข. B ค. C ง. A หรือ B 186

3. ขอ้ ใดถกู ตอ้ งเก่ียวกบั ตวั กลางของแสง ก. ตวั กลางโปร่งใส เป็นตวั กลางสามารถมองเห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั ไดไ้ ม่ชดั เจน ข. ตวั กลางโปร่งแสง เป็นตวั กลางสามารถมองเห็นวตั ถุที่อยดู่ า้ นหลงั ไดไ้ ม่ชดั เจน ค. วตั ถุทึบแสบ เป็นตวั กลางสามารถมองเห็นวตั ถุท่ีอยดู่ า้ นหลงั ไดไ้ ม่ชดั เจน ง. ตวั กลางโปร่งใส สามารทาใหเ้ กิดเงาได้ 4. ตวั กลางในขอ้ ใดท่ีแตกต่างจากพวก ก. แกว้ น้าสีฟ้ า ข. กระดาษไข ค. กระดาษแกว้ ง. แวน่ สายตา 5. ขอ้ ใดคือตวั กลางแสงที่อยใู่ นประเภทเดียวกนั ท้งั หมด ก. กระดาษแกว้ กระดาษไข กระดาษลอกลาย ข. หนงั สือ กระจกฝ้ า ผนงั หอ้ ง ค. แวน่ สายตา แวน่ กนั แดด แวน่ ขยาย ง. ยางลบ กระจกเงา กระดาษไข 187

6. ตวั กลางชนิดใด ไม่ สามารถทาใหเ้ กิดเงาได้ ข. แกว้ น้าใส ก. ประตู ค. ร่ม ง. ถุงกระดาษ 7. ปรากฏการณ์ธรรมชาติในขอ้ ใดท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การเกิดเงา ก. สุริยปุ ราคา จนั ทรุปราคา ข. ฤดูกาล ค. น้าข้ึน น้าลง ง. การเกิดกลางวนั กลางคืน 8. กิจกรรมในขอ้ ใด ไม่ได้ ใชป้ ระโยชนจ์ ากเรื่องเงา ก. นาฬิกาแดดใชบ้ อกเวลา ข. การเชิดหนงั ตะลุง ค. การมองเห็นตวั เองในน้า ง. สุริยปุ ราคา 9. ขอ้ ใดเป็นการใชป้ ระโยชนจ์ ากตวั กลางโปร่งแสง ก. การใชแ้ วน่ ขยายสังเกตพฤติกรรมมด ข. ใชก้ ระจกฝ้ าทาหนา้ ต่างในหอ้ งครัว ค. การมองตนเองในกระจกเงา ง. การวางกอ้ นเคก้ ขายในตวู้ างสินคา้ 188

10. ถา้ ตอ้ งการปรับปรุงหอ้ งน้าใหม้ ีความสวา่ งจากธรรมชาติเพิ่มข้ึน โดยทาช่องแสงเพิ่มเติม และ ไม่ใหม้ องเห็นทะลุภายในห้องน้า วสั ดุขอ้ ใดที่เหมาะสมสาหรับเลือกใชท้ าช่องแสง (ONET) ก. แผน่ หินหยกสีเขียวบาง ข. แผน่ กระเบ้ืองปูพ้ืน ค. แผน่ แกว้ ใส ง. แผน่ เหลก็ 189