บทเรียนโมดูลเสภาเเรื่องขุนช้างขุนแผน ตอนขุนช้างถวายฎีกา

สาระการเรียนร+ูภาษาไทย ชน้ั มธั ยมศึกษาป9ท่ี ๖ จัดทำโดย : นางสาวภทั รกันย2 ระเบยี บดี นางสาววรศิ รา นบนอบ เสภาเรื่องขนุ ช.างขนุ แผน ตอน ขุนชา. งถวายฎีกา

บทเรียนโมดูล เสภาขุนเรื่องช+างขุนแผน ตอน ขุนช+างถวายฎีกา เปKนบทเรียน โมดูลสาระการเรียนรู+ภาษาไทย ใช+ประกอบการจัดการเรียนรู+ในรายวิชาภาไทย รหัสวิชา ท33101 หนSวยการเรียนรู+ เรื่อง เสภาขุนช+างขุนแผน ตอน ขุนช+างถวายฎีกา สำหรับ นักเรยี นระดบั ชั้นมัธยมศึกษาปท9 ี่ 6 สSวนประกอบของบทเรยี นโมดูล มดี ังน้ี 1. คำแนะนำสำหรับการใชบ+ ทเรียนโมดูล 2. โครงสร+างบทเรียนโมดลู 3. แบบทดสอบกSอนเรยี น 4. เนอื้ หา 5. กจิ กรรม 6. แบบทดสอบหลงั เรียน 7. แนวการตอบกจิ กรรม 8. เฉลยแบบทดสอบกอS นเรียนและหลงั เรยี น บทเรียนโมดูลเรื่อง เสภาขุนช+างขุนแผน ตอน ขุนช+างถวายฎีกา จัดทำขึ้นเพื่อพัฒนา ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวรรณคดีไทย โดยมีการจัดกิจกรรมการเรียนรู+ที่เน+นผู+เรียนเปKน สำคัญ และชSวยให+ผู+เรียนสามารถเรียนรู+ได+ด+วยตนเองตามลำดับขั้นตอนอยSางเปKนอิสระ ตามความสามารถของแตSละบุคคลอยSางมีความสุข และสSงผลให+ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ของผ+เู รยี นผาS นเกณฑทe ่ีกำหนด ผจู# ัดทำ นางสาวภัทรกันย2 ระเบียบดี นางสาววรศิ รา นบนอบ

เร$ือง หน้า คำแนะนำการใชบ+ ทเรียนโมดลู ...................................................................................................... 1 โครงสรา+ งบทเรียนโมดูล เสภาเร่ืองขนุ ช+างขนุ แผน ตอนขนุ ช+างถวายฎีกา..................................... 2 แบบทดสอบกอG นเรียน เสภาเรือ่ งขนุ ชา+ งขุนแผน ตอนขนุ ช+างถวายฎีกา....................................... 4 เนอ้ื หาสาระในบทเรียน - ท่มี าของเร่ือง ประวตั ผิ แู+ ตงG และจุดประสงคP.................................................................. 9 - ลักษณะคำประพนั ธ.P ...................................................................................................... 10 - ท่มี าของกลอน............................................................................................................... 11 - ความสำคญั ของเรอ่ื ง..................................................................................................... 11 - เนื้อเรือ่ งยอG .................................................................................................................... 12 - ตัวละคร......................................................................................................................... 13 - ใบงานที่ 1...................................................................................................................... 14 - ตวั อยGางการถอดบทประพนั ธP........................................................................................ 15 - ใบงานที่ 2...................................................................................................................... 26 - คุณคาG ของเรื่อง............................................................................................................... 29 - คำศพั ท.P .......................................................................................................................... 36 - ใบงานท่ี 3....................................................................................................................... 38 - ใบงานที่ 4....................................................................................................................... 39 แบบทดสอบหลังเรยี น เสภาเร่อื งขนุ ชา+ งขนุ แผน ตอนขนุ ชา+ งถวายฎีกา........................................ 41 เฉลยแบบฝก_ หัด เสภาเรือ่ งขนุ ช+างขุนแผน ตอนขนุ ชา+ งถวายฎกี า................................................. 46 เฉลยแบบทดสอบกGอนและหลงั เรยี น เสภาเรอื่ งขุนช+างขุนแผน ตอนขุนชา+ งถวายฎกี า……..……... 53

บทเรียนโมดูล เสภาเรื่องขุนช+างขุนแผน ตอน ขุนช+างถวายฎีกา เปaนสื่อประกอบการจัด กาเรียนการสอน จัดทำขึ้นเพื่อพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวรรณคดีไทยของนักเรียนระดับชั้น มธั ยมศกึ ษาปgที่ 6/5 ขั้นตอนการใชบ, ทเรยี นโมดลู 1. ศึกษาคำแนะนำการใช+บทเรียนโมดูลและโครงสร+างของบทเรียนโมดูล เสภาเรื่องขุนช+างขุนแผน ตอน ขุนช+างถวายฎกี า 2. ทำแบบทดสอบกGอนเรียนเพื่อทดสอบความรูพ+ ้ืนฐานของตนเอง 3. การศึกษาบทเรยี นโมดูล นักเรียนสามารถศึกษาเปaนรายบคุ คลหรอื กลGมุ ยอG ย จำนวน 3 – 5 คนได+ 4. ศึกษารายละเอียดของเนื้อหา พร+อมทั้งทำแบบฝ_กหัดหรือทำกิจกรรมตGาง ๆ ที่กำหนดให+ไว+ใน บทเรียนโมดูล 5. เมื่อทำแบบฝ_กหัดหรือกิจกรรมจบ 1 เรื่อง ตรวจสอบแบบฝ_กหัดหรือกิจกรรม จากแนวคำตอบท+าย บทเรียนเพื่อตรวจสอบวGานักเรียนมีความเข+าใจเนื้อหาหรือไมG หากผิดนักเรียนควรทดลองทำอีกครั้ง พรอ+ มทงั้ ปรกึ ษาเพื่อนหรือผู+สอนใหเ+ กดิ ความเขา+ ใจกGอนทำการศึกษาตGอ 6. ทำแบบทดสอบหลังเรียน เพื่อตรวจสอบวGานักเรียนมีความรู+ผGานเกณฑPที่ประเมิน หากทำได+ 14 คะแนน จากทงั้ หมด 20 คะแนน ถือวาG ผาG นเกณฑกP ารประเมนิ รอ+ ยละ 70 7. สำหรับนักเรียนที่ไมGผGานเกณฑPการประเมินร+อยละ 70 ให+นักเรียนซGอมเสริม โดยการกลับไปศึกษา เนื้อหาในบทเรียนตามขั้นตอนอีกครั้ง พร+อมทั้งปรึกษาและซักถามผู+สอนจนเกิดความเข+าใจในเนื้อหา จากนั้นทำแบบทดสอบหลังเรียนชุดเดิมอีกครั้งโดยทำด+วยความเข+าใจจริง หากผGานเกณฑPถือวGาผGาน การประเมินสำหรับการเรยี นคร้ังน้ี 8. ในขณะที่ทำแบบฝ_กหัดและทำกิจกรรม นักเรียนต+องมีความซื่อสัตยPตGอตนเอง โดยไมGดูแนวคำตอบ เพราะการกระทำเชGนนี้จะไมGมีประโยชนใP ด ๆ ตGอนักเรียน 9. การเรียนด+วยวิธีนี้ นักเรียนต+องมีความเชื่อมั่นในตนเองวGาทุกคนมีสามารถในการเรียนรู+และสามารถ ผGานเกณฑกP ารประเมนิ ทกี่ ำหนดไว+ 1

หลักการและเหตุผล บทเรียนโมดูล เสภาเรื่องขุนช+างขุนแผน ตอน ขุนช+างถวายฎีกา มุGงให+ผู+เรียนเรียนรู+และเข+าใจ เนื้อหาของบทเสภาขุนช+างขุนแผน ตอนขุนช+างถวายฎีกา เพื่อพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวรรณคดี ไทย โดยมีการจัดกิจกรรมการเรียนรู+ที่เน+นผู+เรียนเปaนสำคัญ และชGวยให+ผู+เรียนสามารถเรียนรู+ได+ด+วย ตนเองตามลำดับขั้นตอนอยGางเปaนอิสระ ตามความสามารถของแตGละบุคคลอยGางมีความสุข และสGงผลให+ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู+เรยี นผGานเกณฑPทกี่ ำหนด จดุ ประสงคAการเรียนรู, 1. เข+าใจเนอ้ื เรอ่ื งเสภาขุนชา+ งขนุ แผน ตอน ขุนช+างถวายฎกี าได+ 2. อธบิ ายคณุ คGาที่ได+จากเร่อื งเสภาขนุ ชา+ งขุนแผน ตอน ขนุ ช+างถวายฎกี าได+ ความร,พู ืน้ ฐาน นกั เรียนมีความร+ู เสภาเร่ืองขุนชา+ งขุนแผน ตอน ขนุ ชา+ งถวายฎกี า การประเมนิ กGอนเรียน นักเรยี นทำแบบทดสอบกอG นเรยี น เสภาเรื่องขุนช+างขุนแผน ตอน ขุนชา+ งถวายฎีกา จำนวน 20 ข+อ โดยใช+เวลา 15 นาที เน้อื หาสาระในบทเรียน 2 - ที่มาของเรือ่ ง ประวัติผ+แู ตGง และจดุ ประสงคP - ลักษณะคำประพันธP - ทมี่ าของกลอน - ความสำคัญของเรอื่ ง - เน้ือเรือ่ งยอG - ตวั ละคร - ตัวอยGางการถอดบทประพนั ธP - คณุ คGาของเรือ่ ง - คำศัพทP

กิจกรรมการเรียน - ใบงานท่ี 1 : คำชีแ้ จง ใหน+ ักเรยี นตอบคำถามตGอไปน้ใี ห+ถูกตอ+ ง - ใบงานที่ 2 : คำชี้แจง ให+นักเรียนศึกษาเรื่องราวของ “นางวันทอง” เมื่อขุนช+างถวายฎีกาที่นำไปสูGการ ตัดสินชีวิตของนางวันทอง โดยการดูวีดิโอจากเว็บไซตP https://www.one31.net/news/detail/28912 จำนวน ๒ คลปิ และใหน+ ักเรียนเลือกตวั ละครทช่ี อบมากท่ีสดุ จากเรอ่ื ง พร+อมระบเุ หตผุ ลใหช+ ัดเจน - ใบงานที่ 3 : คำช้แี จง ใหน+ ักเรยี นบอกวGา คำทีข่ ีดเส+นใตต+ Gอไปนหี้ มายถงึ ใคร - ใบงานที่ 4 : ตอนที่ 1 คำชี้แจง ให+นักเรียนพิจารณาบทประพันธPในแตGละข+อวGา มีความงามทาง วรรณศิลป€ท่ีโดดเดGนในดา+ นใด : ตอนท่ี 2 คำช้ีแจง ให+นักเรยี นพิจารณาบทประพันธPทก่ี ำหนดใหว+ าG ปรากฏรสวรรณคดีใด การประเมินหลงั เรยี น นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียน เสภาเรื่องขุนช+างขุนแผน ตอน ขุนช+างถวายฎีกา จำนวน 20 ข+อ โดยใช+ เวลา 15 นาที หากทำได+ 14 คะแนน จากทง้ั หมด 20 คะแนน ถอื วGาผGานเกณฑกP ารประเมนิ รอ+ ยละ 70 **การเรยี นซอG มเสริม (กรณที ่ีไมGผGานเกณฑ)P นักเรียนที่ไมGผGานเกณฑPการประเมินหลังเรียน ให+กลับไปศึกษาเนื้อหาในบทเรียนตามขั้นตอนอีกครั้ง พร+อมทั้ง ปรึกษาและซักถามผู+สอนจนเกิดความเข+าใจในเนื้อหา จากนั้นทำแบบทดสอบหลังเรียนชุดเดิมอีกครั้งโดยทำด+วย ความเขา+ ใจจริง 3

คำช้ีแจง ใหน, กั เรยี นกาคำตอบทีถ่ กู ต,องเพยี งขอ, เดยี ว 1. เหตุการณ,ใดไม#ปรากฎในเนือ้ เรือ่ งตอนขุนช9างถวายฎกี า ก. ขุนแผนเขา9 หอ9 งนางวันทอง ข. นางวันทองและขนุ ชา9 งตDางฝนF ร9าย ค. ขุนชา9 งตนื่ นอนขน้ึ มาเสือ้ ผา9 หลุดลDุย ง. พระไวยให9คนไปแจ9งขนุ ชา9 งวาD นางวันทองปNวยจึงต9องรบั ตัวมารักษา 2. คำวDา “ถวายฎกี า” มคี วามหมายตรงกบั ขอ9 ใด ก. รอ9 งขอความเปUนธรรมตDอทางราชการ ข. ยืน่ คำรอ9 งตอD ศาลเพอื่ ขอความเปนU ธรรม ค. แจง9 ความเพ่ือใหม9 กี ารดำเนินการช้ีแจงความผดิ ง. คำร9องทุกข,ที่ราษฎรทลู เกล9าฯ ถวายตDอพระมหากษัตริย, 3. ขอ9 ใดใช9ภาพพจน,ต#างจากขอ9 อนื่ ก. อ9ายพอD ไปเชยี งใหมDมชี ยั มา ตงั้ ตวั ดงั พระยาราชสหี , ข. คราวนน้ั เมือ่ ตามไปกลางปNา หน9าดำเหมือนหน่งึ มินหมอ9 ไหม9 ค. หญิงเดียวชายครองเปนU สองมิตร ถา9 มิปลิดเสยี ให9เปล้ืองไมตD ามใจ ง. มิควรทำเจ9าอยDาทำให9รำคาญ อยาD หาญเหมอื นพDอนักคะนองใจ 4. “คะเนนับย่ำยามไดส9 ามครา” ขอ9 ความนี้ตรงกบั เวลาใด ก. ตหี นง่ึ ข. ตีสอง ค. ตีสาม ง. ตสี ี่ 4

5. “มงึ ถือวาD อีวันทองเปนU แมDตัว ไมเD กรงกลัวเว9โว9ทำโมหนั ต, ไปรบั ไยไมไD ปในกลางวัน อ9ายแผนพDอน้ันกเ็ ปUนใจ” ข9อความนีใ้ ครพดู กบั ใคร ก. ขนุ ช9างพูดกบั พระไวย ข. พระพันวษาตรสั กับขนุ ช9าง ค. พระพันวษาตรสั กับขุนแผน ง. พระพนั วษาตรัสกบั พระไวย 6. ขอ9 ใดต#างไปจากข9ออนื่ ก. อสั นคี รน้ื ครัน่ สนน่ั ก9อง นำ้ ฟาd หาตอ9 งดอกไม9ไมD ข. ครัน้ วDารDงุ สางสวDางฟdา สรุ ยิ าแย9มเยี่ยมเหล่ยี มไศล ค. พระพายโชยเสาวรสขจายขจร พระจนั ทรแ, จมD แจง9 กระจDางดวง ง. ครน้ั เวลาดึกกำดัดสงดั เงียบ ใบไมแ9 ห9งแกรงD เกรยี บระรุบรDอน 7. คำที่ขีดเส9นใตใ9 นขอ9 ใด ไม#ได(หมายถึงขุนชา9 ง ก. วันนั้นแพ9กูเม่ือดำน้ำ กก็ ริ้วซ้ำจะฆาD ให9เปนU ผี ข. มาอยใDู ยกับอ9ายหนิ ชาติ แสนอบุ าทวใ, จจิตรษิ ยา ค. ฝNายพDอมีบุญเปนU ขนุ นาง แตแD มDไปแนบข9างคนจญั ไร ง. พรากใหพ9 ันคนอุบาทว,ชาติอปั รีย, ย่งิ คดิ กย็ ่ิงมีความโกรธา 8. คำตอบขอ9 ใดเปนU คำทพ่ี ระพันวษาตรสั บรภิ าษนางวันทองดว9 ยความคั่งแค9น ก. แสนอุบาทวใ, จจิตรษิ ยา ข. อีแสนถDอยจัญไรใจทมฬิ ค. พอได9ดีมสี ุขลืมทกุ ข,ยาก ง. อาจองทะนงตวั ไมDกลวั ภยั 9. “อวี นั ทองกใู ห9อ9ายแผนไป อ9ายชา9 งบงั อาจใจทำจลูD ”Dู คำวาD “จูDลDู” มคี วามหมายตรงกบั ข9อใด ก. สรูD 9ู ข. ฉกฉวยโอกาส ค. หุนหันพลันแลDน ง. เกกมะเหรกเกเร 5

10. ขนุ ชา9 งฟอd งร9องฎกี าพระทรงธรรม, ทDานใหห9 าทัง้ สามทาD นนนั้ เข9าไป “สามทDาน” หมายถงึ ขอ9 ใด ก. ขนุ แผน ขนุ ช9าง จมน่ื ไวยฯ ข. ขนุ แผน ขุนช9าง นางวันทอง ค. ขุนชา9 ง จมื่นไวยฯ นางวนั ทอง ง. ขนุ แผน จม่ืนไวยฯ นางวันทอง 11. ขอ9 ใดสะท9อนถึงอารมณโ, กรธแคน9 และสะเทอื นใจ ก. ยิ่งคิดเดือดดาลทะยานใจ ฉวยไดก9 ระดานชนวนมา ข. รDางฟอd งทDองเทยี บใหเ9 รียบร9อย ถอ9 ยคำถีถ่ ว9 นเปนU หนกั หนา ค. ลกุ ขนึ้ งกงันตวั สนั่ รวั ให9นกึ กลัวปรอทจะตอดตาย ง. สองหนสามหนกนD แตหD นี พลั้งทีคงไมDรอดนางยอดหญิง 12. ขอ9 ใดไมจ# ดั เปUนคุณคDาด9านสังคมของเรือ่ งขนุ ชา9 งขนุ แผน ก. เช่อื เร่ืองโชคชะตา ข. กษัตริยม, ีอำนาจเหนือกฎหมาย ค. ผ9หู ญิงมีบทบาทสำคัญท่ีสดุ ในครอบครัว ง. ครอบครวั ขนุ นางมีความจงรกั ภักดตี Dอพระมหากษัตริย, 13. ขอ9 ใดเปนU การกลDาวเท็จ ก. วันนัน้ แพก9 เู มอ่ื ดำน้ำ กก็ ริว้ ซ้ำจะฆาD ให9เปUนผี ข. จะเปUนความก็ตามแตทD ำนอง จงึ ใหล9 ูกรบั น9องมารDวมเรอื น ค. เสยี แรงรวD มทุกข,ยากกนั กลางไพร กนิ ผลไมต9 Dางขา9 วทกุ เพรางาย ง. ทุกวันน้ใี ชแD มDจะผาสกุ มีแตDทกุ ข,ใจเจ็บดงั เหน็บหนาม 14. ข9อใดเปUนเหตผุ ลท่ีนางวนั ทองตอ9 งถูกประหารชีวติ ก. ท่รี ปู รวยสวยสมมีถมไป มงึ ตัดใจเสยี เถดิ อีคนนี้ ข. กเู ลี้ยงมงึ ถงึ ให9เปUนหวั หม่ืน คนอน่ื รู9วDาแมDกข็ ายหน9า ค. รปู งามนามเพราะน9อยไปหรอื ใจไมDซอื่ สมศกั ดิ์เทDาเส9นผม ง. วDาหญิงชัว่ ผัวยังคราวละคนเดียว หาตามตอมกันเกรยี วเหมือนมึงไมD 6

15. เหตุใดจมน่ื ไวยจึงใหห9 มนื่ วิเศษผลไปพบขุนชา9 งเพ่อื เจรจาไกลDเกล่ียเรื่องนางวนั ทอง ก. เพราะเกรงวาD ตนจะมีความผิด ข. เพราะกลัวขนุ ชา9 งจะตามลา9 งแค9น ค. เพราะกลัวขนุ แผนจะมีความผดิ ด9วย ง. เพราะเกรงวDานางวันทองจะตอ9 งโทษ 16. พฤติกรรมของจม่ืนไวยฯ ใหแ9 งDคิดตรงกบั ขอ9 ใด ก. ความทะนงตนทำใหเ9 กดิ ศัตรู ข. ความโกรธนำความพนิ าศมาให9 ค. การใช9อำนาจกDอให9เกิดแรงตอD ต9าน ง. ความหนุ หันพลันแลนD กDอให9เกิดผลร9าย 17. ขอ9 ใดเปนU ประโยคบอกใหท9 ำ ก. อาจองทะนงตัวไมกD ลวั ภัย นี่พอD ใช9oวDาเจ9ามาเอง ข. มีธรุ ะสงิ่ ใดในใจเจ9า พอD จงเลDาแกDแมDแลว9 กลบั บา9 น ค. เจ9ามาไยปาN นนี้น่ลี กู อา เขารักษาอยูทD ุกแหงD ตำแหนงD ใน ง. จะเกดิ ผิดแมDคดิ คะนงึ เกรง ฉวยสบเพลงพลาดพลำ้ มเิ ปนU การ 18. “มึงนีถ้ Dอยยงิ่ กวDาถอD ยอีท9ายเมือง จะเอาเรือ่ งไมDไดส9 กั สิ่งสรรพ, ละโมบมากตณั หาตาเปUนมัน สักร9อยพนั ให9มึงไมถD ึงใจ” คำประพนั ธน, ีจ้ ัดเปUนรสวรรณคดใี ด ก. พโิ รธวาทงั ข. เสาวรจนี ค. นารีปราโมทย, ง. สลั ลาปงF คพสิ ัย 7

19. คำประพนั ธ,ข9อใดแสดงอาการพะวกั พะวนใจของตัวละครชัดเจนทสี่ ดุ ก. คิดคะนึงตะลึงตะลานอก ดงั ตัวตกพระสุเมรุภูผา ข. ใหอ9 ธุ จั อดั อ้ันตันอุรา เกรงผิดภายหน9าก็สดุ คิด ค. จะวDารกั ขุนชา9 งกระไรได9 ท่จี ริงใจมีได9รกั แตDสกั หนิด ง. รกั พDอลูกหDวงดงั ดวงชวี ิต แมันทูลผดิ จะพโิ รธไมDโปรดปราน 20. “ความรักขุนแผนกแ็ สนรกั ด9วยรDวมยากมานกั ไมเD ดยี ดฉนั ท, สู9ลำบากบุกปNามาด9วยกัน สารพนั อดออมถนอมใจ ขุนชา9 งแตอD ยDดู ว9 ยกนั มา คำหนกั หาได9วาD ให9เคอื งไมD เงนิ ทองกองไว9มิให9ใคร ขา9 ไทใช9สอยเหมือนของตัว” คำประพันธด, งั กลาD วตรงกบั สำนวนไทยขอ9 ใด ก. จับปลาสองมือ ข. ไมห9 ลกั ปกF เลน ค. รักพเ่ี สยี ดายนอ9 ง ง. เหยียบเรอื สองแคม 8

ทม่ี าของเรอื่ ง เรื่องขุนช+างขุนแผน สันนิษฐานว6าเป8นเรื่องจริงที่เกิดขึ้นในสมัยสมเด็จพระ รามาธิบดีที่ 2 เพราะปรากฏในพระราชพงศาวดาร คำให+การชาวกรุงเก6า เล6าสืบต6อ กันมาตั้งแต6สมัย พระเจ+าปราสาททอง ต6อมามีผู+นำเรื่องเรื่องนี้มาแต6งเป8นเสภาขับลำ นำเข+าจังหวะดนตรี แต6ต+นฉบับเดิมในสมัยกรุงศรีอยุธยาหายไป ในสมัยกรุง รตั นโกสินทรจU งึ ได+แตง6 ขน้ึ ใหม6อีกครงั้ ใน พ.ศ. 2460 สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุ ภาพ และหมื่นกวีพจนUปรีชา ได+ทรงชำระเรื่องขุนช+างขุนแผนทั้งหมด 43 ตอน ซึ่ง หอสมุดแห6งชาติได+จัดพิมพU จึงเรียกว6า ขุนช+าง ขุนแผนฉบับหอสมุดวชิรญาณ หรือ ฉบับหอสมุดแห6งชาติ ผู.แตง1 วรรณคดีเรื่องขุนช+างขุนแผนมีกวีแต6งหลายคน ในปลายสมัยอยุธยา และ ใน สมัยรัตนโกสินทรUตอนต+น ตอนที่ไพเราะส6วนมากแต6งในสมัยพระบาทสมเด็จพระ พุทธเลิศหล+านภาลัย รัชกาลที่ 2 การแต6งเสภาเรื่องขุนช+างขุนแผนไม6นิยมบอกนาม ผู+แต6ง มีเพียงการสันนิฐานผู+แต6งโดยพิจารณาจากสำนวนการแต6งเท6านั้น เสภาขุน ช+างขนุ แผน ตอน ขุนชา+ งถวายฎีกาจึงไม6ทราบนามผแ+ู ต6งที่แน6ชัด 9

จดุ ประสงค9 ใช+ขบั เสภา ลักษณะคำประพนั ธ9 ลักษณะคำประพันธUกลอนเสภาเปDนกลอนสุภาพ เสภาเป8นกลอนขั้นเล6าเรื่องอย6าง เล6านิทาน จึงใช+คำมากเพื่อบรรจุข+อความให+ชัดเจนแก6ผู+ฟbง และมุ6งเอาการขับได+ ไพเราะ เป8นสำคัญ สัมผัสของคำประพันธU คือ คำสุดท+ายของวรรคต+นส6งสัมผัสไปยังคำใดคำหนึ่งใน 5 คำแรกของวรรคหลงั สัมผัสวรรคอ่นื และสัมผัสระหวา6 งบทเหมอื นกลอนสุภาพ ผังแสดงลักษณะคำประพันธ9 10

ทีม่ าของกลอนเสภา การขับเสภาสันนิษฐานว6า มีวิวัฒนาการมาจากการเล6านิทาน คือ เล6านิทานฟbง กันนาน ๆ เข+าก็น6าเบื่อเห็นเป8นเรื่องจำเจ จึงมีคนคิดจะเล6าให+แปลกโดยแต6งเป8นบท กลอนให+คล+องจองกันใช+ขับลำนำ มีกรับเป8นเครื่องเคาะจังหวะ และนิยมเล6าเรื่องขุน ช+างขุนแผนอยู6เพียงเรื่องเคียว อาจเป8นเพราะเรื่องขุนช+างขุนแผนนี้เป8นเรื่องสนุกถอด แบบชวี ิตคน มีท้งั สขุ และทกุ ขUก6อให+เกิดความสะเทอื นอารมณUเปน8 ท่จี ับใจของผ+ฟู งb ความสำคญั ของเรอ่ื ง เสภาเรื่องขุนช+างขุนแผน เป8นวรรณคดีทีได+รับการยกย6องจากวรรณคดีสโมสรให+ เป8นยอดของวรรณคดปี ระเภทกลอนสุภาพ ด+วยเหตผุ ลดงั ตอ6 ไปนี้ 1. เนื้อเรื่องสนุกสนาน น6าติดตามตลอดทั้งเรื่อง เพียบพร+อมด+วยรสวรรณคดี ครบถ+วนทกุ รสกระบวนกลอนอา6 นเขา+ ใจง6าย 2. เนื้อเรื่องมีความสมจริงสมจัง สมเหตุสมผล ตัวละครมีชีวิตชีวา เป8นไปเหมือน ชวี ิตจริง มีรัก โลภ โกรธ หลง ฯลฯตามความเปน8 ไปแหง6 ปถุ ุชนทง้ั หลาย 3. แม+ว6าจะมีผู+แต6งหลายคน แต6เนื้อเรื่องมีความสัมพันธUกัน ไม6สับสน บุคลิกและ ลกั ษณะนสิ ัยสม่ำเสมอ คงเส+นคงวา 4. ให+ความรู+เกี่ยวกับสภาพชีวิตความเป8นอยู6 ขนบธรรมเนียมประเพณีและ วฒั นธรรมในสมัยกอ6 นเป8นอย6างดี 11

เน้อื เร่ืองยGอ เสภาเรอ่ื งขนุ ช,างขุนแผน ตอนขนุ ช,างถวายฎีกา เมื่อพระไวยชนะความขุนช+างแล+ว ก็อยูGมาด+วยความสุข และคิดวGาจะรับแมGกลับมาอยูGกับขุนแผน พอ ตกค่ำจึงออกเดินทางไปบ+านขุนช+าง สะกดผู+คน ภูตพราย แล+วสะเดาะกลอนเข+าไปถึงห+องนอนของนางวันทอง ถอนสะกตนางวันทองแล+วเจรจากัน พระไวยแจ+งวGาจะมารับนางวันทองกลับไปบ+าน นางวันทองพูดทัดทาน และแนะนำให+นำเรื่องขึ้นกราบทูลพระพันวษา พระไวยไมGเห็นด+วยและจะพาไปให+ได+ นางวันทองจนใจจึงยอม ไปกับพระไวย ขุนช+างตื่นขึ้นไมGพบนางวันทอง ให+บGาวไพรGคน+องหาไมGพบ ฝ…ายพระไวยได+คิดวGา ถ+าขุนช+างรู+วGา ลักนางวันทองมาก็คงจะนำความขึ้นกราบทูลสมเด็จพระพันวษา มารดาก็จะต+องโทษ คิดแล+วจึงให+หมื่นวิเศษ ผลไปหาขุนช+างที่บ+าน ชGวยไกลGเกลี่ยเรื่องราว โดยให+บอกขุนช+างวGา ตนจับไข+อยูGหลายวัน ขอตัวแมGมาชGวยดูแล พอให+ตนหายไข+แล+วจะสGงมารดาคืนกลับไป หมื่นวิเศษผลรับคำแล+วก็รีบไปบ+านขุนช+าง แจ+งเรื่องตามที่พระไวย สั่งมาทุกประการ ขุนช+างได+ฟ‡งก็ทั้งโกรธและแค+น เมื่อขGมความโกรธแล+วก็ตอบไปวGา ไมGเปaนไรเรื่องการเจ็บไข+ และถ+าขัดสนสิ่งไรก็ขอให+มาเอาที่ตนได+ ขุนช+างทั้งโกรธและแค+นใจจึงรGางฎีการ+องทุกขP เมื่อรGางฟˆองเสร็จแล+วก็ ไปคอยเฝˆาฯพระพันวษาที่ตำหนักน้ำ พอสมเด็จพระพันวษาเสด็จกลับวังทางเรือตอนจวนค่ำ ขุนช+างก็ลง ลอยคอเข+าถวายฎีกา สมเด็จพระพันวษาเห็นเข+าก็ทรงพระพิโรธให+รับฎีกาไว+ แล+วเอาตัวไปเฆี่ยนสามสิบที จากนั้นให+ตั้งกฤษฎีกาวGา ตั้งแตGนี้ไปถ+าใครปลGอยให+ใครเข+ามาในล+อมวง ต+องระวางโทษประหารชีวิตเจ็ดชั่ว โคตร ฝ…ายขุนแผนรู+วGาพระไวยรับนางวันทองมา จึงมาหาที่เรือนพระไวย ปลุกนางขึ้นมาสนทนาด+วย ได+ พร่ำรำพันถึงความหลังที่ตกทุกขPได+ยากด+วยกันมา นางวันทองแนะนำขุนแผนให+นำความขึ้นเพ็ดทูลพระ พันวษา และไมGยอมตกเปaนของขุนแผน พอตกดึกก็ฝ‡นไปวGาถูกพยัคฆPตะครุบ คาบตัวไปในป…า ตกใจตื่น เลGา ความฝ‡นให+ขุนแผนฟง‡ ขุนแผนได+ฟ‡งกร็ ู+วGาฝ‡นรา+ ยจะมอี นั ตรายถงึ ชวี ิต เช+าวันรุGงขึ้นสมเด็จพระพันวษาเสด็จออกวGาราชการ เห็นขุนช+างเข+าฝˆาอยูG ก็โปรดให+นำฎีกาของขุน ช+างมาทอดพระเนตร ทรงทราบข+อหาแล+วก็ยิ่งกริ้ว และตรัสวGาทำไมจึงมีเรื่องฟˆองที่เกี่ยวกับนางวันทองไมGรู+จบ จึงมีดำรัสสGงให+หมื่นศรีไปเอาตัวนางวันทอง ขุนแผน และพระไวยมาเฝˆา ทั้งสามคนได+ฟ‡งความก็ตกใจ ขุนแผน จึงจัดการชGวยเหลือนางวันทองด+วยเวทมนตรP แล+วจึงพากันไปเข+าเฝˆา สมเด็จพระพันวษาทรงพิจารณาตาม ความที่นางวันทองทูลชี้แจง แล+วสรุปวGาเรื่องทั้งหมดเกิดจากนางวันทองเปaนต+นเหตุ จึงให+นางวันทองตัดสินใจ วGาจะอยูGกับใคร หรือถ+าไมGอยากอยูGกับทั้งสองคน จะเลือกอยูGกับลูกก็ได+ นางวันทองเมื่อถึงคราวจะสิ้นอายุ ไมG สามารถตัดสินใจได+ จึงกราบทูลเปaนกลางไป หวังจะให+สมเด็จพระพันวษาตัดสินให+ สมเด็จพระพันวษาได+ทรง ฟ‡งนางวันทองพูดแล+ว ก็พิโรธยิ่งนักตรัสประณามนางวันทองวGาเปaนหญิงหลายใจอยGาอยูGให+หนักแผGนดิน ให+เอา ตวั ไปประหารชีวิต 12

ขนุ ไกร นางทองประศรี ขนุ ศรีวชิ ยั นางเทพทอง พนั ศรโยธา นางศรีประจัน พลายแก้ว พิมพลิ าไลย ขุนช้าง (ขุนแผน) (วนั ทอง) นางลาวทอง พลายงาม นางศรีมาลา (จมน่ื ไวยฯ) นางนางบัวคลี่ นางแกว้ กริ ยิ า พลายเพชร นางสร้อยฟา้ พลายชมุ พล พลายยง 13

นางวันทอง หรือนางพิมพิลาไลย เปaนหญิงรูปงามแตGปากจัด เปaนบุตรของ พันศรโยธาและนางศรีประจัน ได+แตGงงานกับพลายแก+ว มีลูกชายด+วยกัน คือ พลายงาม และได+เปลี่ยนชื่อเปaนนางวัน ตGอมานางถูกแมGบังคับให+ แตGงงานใหมGกับขุนช+าง ทำให+ถูกประณามวGาเปaนหญิงสองใจ แตGเดิมวันทอง เปaนเด็กสาวไร+เดียงสา ไมGคGอยมีโอกาสตัดสินใจด+วยตนเอง เมื่อเข+าสูGวัย ผู+ใหญGที่ผGานความทุกขPมามากมาย นางวันทองมีความสุขุมรอบคอบ รู+จัก ยับย้งั ช่ังใจคดิ กอG นทำ ขุนช,าง มีลักษณะรูปชั่วตัวดำหัวล+านมาแตGกำเนิด นิสัยเจ+าเลGหP เพทุบายเปaนบุตรของขุนศรีวิชัยและนางเทพทองซึ่งมีฐานะร่ำรวย ขุนช+างแม+จะเกิดมาเปaนลูกเศรษฐีแตGก็อาภัพถูกแมGเกลียดชังเพราะ อบั อายทมี่ ี ลูกหวั ลา+ น นอกจากขุนช+างจะมรี ปู รGางและหนา+ ตาไมนG Gา พึงใจแกGผู+พบเห็นแล+ว จิตใจยังโหดร+าย คับแคบ สิ่งที่ทำให+ขุนช+างมี ดีอยูGบ+างคือ ความรักเดียวใจเดียวที่มีให+นางวันทอง แตGความรัก ของขนุ ชา+ งเปนa ความรกั ทเี่ ห็นแกGตวั คดิ เอาแตGได+ 14

ขุนแผน เดิมชื่อพลายแก+ว เปaนบุตรของขุนไกรพลพGายและนางทองประศรี เปaนผู+เกGงกล+าในวิชาอาคม ไสยศาสตรP มีความกล+าหาญและจงรักภักดีตGอ พระมหากษัตริยP มีหน+าตางดงามคมสัน สติป‡ญญาเฉลียวฉลาด แตGเปaนชาย เจ+าชู+ มีภรรยาหลายคน มีของวิเศษ 3 อยGาง คือ ดาบฟˆาฟ‹Œนเปaนอาวุธ ประจำตัว กมุ ารทอง และม+าสีหมอกพาหนะคใGู จ พลายงาม มีตำแหนGงราชการเปaน จมื่นไวยวรนาถ ซึ่งมักเรียกสั้นๆ วGา พระไวย หรือ หมื่นไวย เปaนลูกของขุนแผนกับนางวันทอง แตGไปคลอดที่ บ+านของขุนช+าง เพราะนางวันทองถูกขุนช+างฉุดไปขณะที่ท+องแกG ยิ่งโต พลายงามก็ยิ่งละหม+ายคล+ายขุนแผนมากขึ้น ทำให+ขุนช+างเกลียดชัง มี ภรรยา ๒ คน คือ นางศรีมาลา และ นางสร+อยฟˆาพลายงามเปaนต+นเหตุ สำคัญที่ทำให+ขุนช+างถวายฎีกา ซึ่งสGงผลให+นางวันทองถูกประหารชีวิตใน ที่สุด พลายงามเปaนผู+ที่ใช+อารมณPเหนือเหตุผล กระทำทุกอยGางเพื่อ ตอบสนองความต+องการของตนโดยไมGคำนงึ ถึงความถูกตอ+ งเหมาะสม สมเด็จพระพันวษา สมเด็จพระพันวษา เปaนพระมหากษัตริยPแหGง กรุงศรีอยุธยา ยุคนี้เปaนยุคที่บ+านเมืองเจริญรุGงเรือง มีความอุดม สมบูรณPราษฎรทั้งหลายอยูGกันอยGางรGมเย็นเปaนสุข บรรดาประเทศ ใกล+เคียงก็อGอนน+อม เพราะยำเกรงบารมี สมเด็จพระพันวษามีนิสัย โกรธงGาย แตGพระองคPก็นับวGาเปaนพระมหากษัตริยPที่มีความยุติธรรม ตGอพวกทหารเสนาอำมาตยP และราษฎรพอสมควร เมื่อมีคดีฟˆองร+อง กจ็ ะให+มกี ารไตGสวน และพสิ จู นPความจริง 16

ใบงานท่ี 1 คำชแี้ จง ให,นักเรยี นตอบคำถามตอG ไปนี้ใหถ, ูกต,อง 1. เสภาเรอ่ื งขนุ ชา+ งขนุ แผน ได+รบั การยกยGองจากวรรณคดสี โมสรใหเ+ ปaนยอดวรรณคดีประเภทใด .......................................................................................................................................................... 2. จดุ มงGุ หมายของการแตGง เสภาเร่ืองขนุ ช+างขนุ แผน ตอน ขนุ ช+างถวายฎกี า คืออะไร ......................................................................................................................................................... 3. เสภาเรื่องขุนช+างขนุ แผน มเี ค+าโครงจากเร่ืองจริงท่ีเกดิ ขึ้นในสมยั ใด .......................................................................................................................................................... 4. กวีผ+แู ตGง เสภาเรอ่ื งขนุ ช+างขุนแผน ตอน ขนุ ชา+ งถวายฎีกา แตGงคอื ใคร .......................................................................................................................................................... 5. เสภาเรื่องขุนชา+ งขนุ แผน มีท้งั หมดก่ตี อน .......................................................................................................................................................... 6. เสภาเร่ืองขนุ ชา+ งขุนแผน แตงG ดว+ ยคำประพันธปP ระเภทใด .......................................................................................................................................................... 7. การขบั เสภาสนั นิษฐานวGามาจากอะไร .......................................................................................................................................................... 8. สมเด็จพระเจ+าบรมวงศPเธอ กรมพระยาดำรงราชานภุ าพ ทรงสันนษิ ฐานวGา “พระพนั วษา” ใน เสภาเร่ืองขนุ ชา+ งขนุ แผน นGาจะหมายถงึ พระมหากษตั ริยพP ระองคPใด .......................................................................................................................................................... 9. นางวนั ทอง เดิมมีชอ่ื วาG อะไร .......................................................................................................................................................... 10. ขุนแผนมเี มยี ทั้งหมดกี่คน ช่ืออะไรบา+ ง .......................................................................................................................................................... 17

จะกล<าวถงึ โฉมเจ#าพลายงาม ถ#าเปนD ความชนะขุนช#างน่ัน กลบั มาอยูบ< #านสำราญครนั เกษมสันต2สองสมภิรมย2ยวน พรอ# มญาตขิ าดอย<ูแตม< ารดา นึกนึกตรึกตราละหอ# ยหวน โอว# า< แมว< นั ทองชา< งหมองมวล ไม<สมควรเคยี งคกู< บั ขนุ ชา# ง เออนีเ้ นือ้ เคราะหก2 รรมมานำผดิ นา< อายมติ รหมองใจไมห< ายหมาง ฝTายพอ< มบี ุญเปนD ขุนนาง แตแ< มไ< ปแนบขา# งคนจญั ไร ถอดความ : เมื่อพลายงามชนะความขุนช#าง ก็ได#กลับมาอยู<บ#านอย<างสุขสบาย ขาดก็แต<มารดา พลายงามคิด ว<าแม<วัน ทองไมค< วรอยกู< บั ขุนช#าง อาจจะเปนD เคราะห2กรรมของแม<วันทองถงึ ต#องมาอบั อายแบบนี้ พอ< ก็เปDนถึงขุนนาง แต<แม<กลับไป อยก<ู บั คนจัญไร อยา< เลยจะรบั แมก< ลับมา ใหอ# ยู<ด#วยบิดาเกษมศรี พรากให#พ#นคนอบุ าทว2ชาตอิ ปั รยี 2 ยิง่ คดิ กย็ งิ่ มคี วามโกรธา อัดอดึ ฮดึ ฮดั ดว# ยขดั ใจ เมอื่ ไรตะวันจะลับหล#า เขา# ห#องหวนละหอ# ยคอยเวลา จวนสรุ ิยาเลย้ี วลับเมรุไกร เงียบสัตวจ2 ัตบุ ททวิบาท ดาวดาษเดือนสว<างกระจ<างไข นำ้ ค#างตกกระเซ็นเย็นเยือกใจ สงัดเสียงคนใครไมพ< ูดจา ถอดความ : พลายงามแค#นขุนช#างมาก จะต#องหาทางแก#แค#นขุนช#างให#ได# ใจก็อยากให#ขุนช#างตาย แต<ขุนช#างดวงดีไม<เปDน ดังที่ตนหวังไว# ก็เลยจะรับแม<(นางวันทอง)ให#มาอยู<บ#านกับพ<อ(ขุนแผน) จะพาแม<หนีให#พ#นจากขุนข#างคนชั่วช#าใจทราม ยิ่ง คิดก็ยิ่งคับแค#นใจ กระวนกระวายว<าเมื่อไรจะค่ำที่จะได#ไปรับแม<กลับบ#าน จนตะวันลับขอบฟ\\า ไม<มีแม#แต<เสียงเท#าสัตว2เดิน ดาวทอ่ี ยู<บนท#องฟ\\าสอ< งแสงสวา< ง ในตอนมดื อากาศเริ่มเยน็ มีน้ำค#าง เงยี บสงดั ไมม< แี ม#แตเ< สยี งคนพดู ได#ยินเสียง 18

เมอ่ื พอ< เจ#าเขา# คุกแมท< อ# งแก< เขาฉดุ แม<ใชจ< ะแกลง# แหนงหนี ถงึ พอ< เจ#าเลา< ไม<รูว# า< รา# ย เปนD หลายป]แมม< าอยกู< ับขนุ ชา# ง ไมเ< พด็ ทลู สงิ่ ไรแตส< กั อยา< ง เมื่อพ<อเจ#ากลับมาแตเ< ชยี งใหม< ท<านก็วางบทคืนใหบ# ิดา เมอ่ื คราวตัวแมเ< ปนD คนกลาง มิใช<เดก็ ดอกจงฟง^ คำแม<ว<า ฟอ\\ งหากราบทลู พระทรงธรรม2 เจา# เปนD ถงึ หวั หมน่ื มหาดเลก็ จงเร<งกลับไปคิดกับบดิ า ถอดความ : เมื่อตอนขุนแผนถูกจับเข#าคุก แม<ก็ท#องแก< ขุนช#างฉุดแม<มาไม<ได#หนีขุนแผนมา ตอนขุนแผนเขารบชนะ เชียงใหม<มีความดีความชอบ พระพันวษาก็ตัดสินให#ไปอยู<กับขุนแผน ลูกเปDนถึงหัวหมื่นมหาดเล็ก ไม<ใช<เด็กแล#วจง กลบั ไปคิดไตร<ตรองกับพ<อให#ดี แล#วไปกราบทูลพระพันวษา พระองค2คงจะโปรดประทานให# จะปรากฏยศไกรเฉดิ ฉนั อนั จะมาลกั พาไมว< <ากนั เช<นน้นั ใจแม<มิเต็มใจ ฟ^งความเห็นวา< แมห< าไปไม< คราน้นั จึงโฉมเจา# พลายงาม เพราะรักอา# ยขุนชา# งกว<าบิดา คดิ บ<ายเบย่ี งเล่ียงเลีย้ วเบ้ียวบิดไป แมย< ังกลับทัดทานเปDนหนกั หนา อตุ ส<าหม2 ารับแล#วยงั มิไป จงึ ว<าอนิจจาลกู มารับ เหมือนไมม< ีรักใคร<ในลูกยา ถอดความ : พระพันวษาคงจะโปรดประทานให# ถ#าจะมาลักตัวแม<กลับแม<ไม<ว<า แต<แม<จะไม<เต็มใจกลับ พลายงาม ได#ฟ^งท่ีนางวนั ทองพูดจงึ ตอบไปว<า เพราะวา< แม<รกั ชุนช#างมากกว<าขุนแผนแม<ถึงได#บ<ายเบี่ยงไม<ยอมที่จะกลับทั้ง ๆ ท่ี ลกู กม็ าแลว# แล#ว หรอื ว<าแมไ< ม<รกั ลูกแล#ว 19

เสียแรงเปนD ลูกผ#ชู ายไม<อายเพอื่ น จะพาแมไ< ปเรอื นใหจ# งได# แม#นมไิ ปใหง# ามกต็ ามใจ จะบาปกรรมอย<างไรกต็ ามที จะตดั เอาศรี ษะของแมไ< ป ท้ิงแต<ตัวไวใ# ห#อย<ูนี่ แม<อยา< เจรจาใหช# า# ที จวนแจ#งแสงศรจี ะรบี ไป คราน้นั วันทองผอ< งโสภา เหน็ ลูกยากดั ฟน^ มนั ไส# ถอื ดาบฟ\\าฟbaนยนื แกวง< ไกว ตกใจกลัววา< จะฆา< ฟน^ ถอดความ : พลายงามตอบว<าตนเปDนลูกผู#ชายวันนี้จะต#องพาแม<กลับบ#านไปให#ได#ถึงแม#ว<าแม<จะไม<ยอมก็ตาม ถ#าแม< ไม<กลับไปขอทำบาปกรรมแล#ววันนี้ ต<อให#ตัดหัวของแม<ไปแล#วทิ้งแต<ตัวไว#ที่นี่ก็จะทำ แม<อย<ามัวพูดอยู< รีบไปเถอะฟ\\า จะแจง# แลว# ฝTายนางวันทองพอเห็นลกู กัดฟน^ แกว<งดาบฟา\\ ฟabนกก็ ลวั จงึ ปลอบว<าพลายงามพ<อทรามรกั อยา< ฮกึ ฮกั วา< วน<ุ ทำหนุ หนั จงครวญใคร<ให#เห็นขอ# สำคญั แม<นีพ้ รน่ั กลวั แต<จะเกดิ ความ ดว# ยเปนD ขา# ลกั ไปไทลักมา เหน็ เบอ้ื งหน#าจะองึ แมจ< ึงห#าม ถา# เจ#าเห็นเปนD สขุ ไม<ลกุ ลาม กต็ ามเถิดมารดาจะคลาไคล วา< พลางนางลกุ ออกจากห#อง เศร#าหมองโศกาน้ำตาไหล พระหม่ืนไวยก็พามารดาไป พอรุง< แจง# แสงใสก็ถึงเรอื น ถอดความ : นางวนั ทองปลอบลกู วา< อยา< หนุ หนั ทแ่ี มไ< มไ< ปนน้ั เพราะกลวั ลกู จะเดอื ดรอ# นเปนD คดคี วาม แต<ถ#าลูกเห็น วา< ดวี า< งามแม<ก็จะตามกลบั ไป แลว# วนั ทองกต็ ามพลายงามกลับบ#าน พลายงามพาแม<ไปถงึ บ#านเมอ่ื ใกลส# วา< ง 20

บอกวา< เราจับไข#มาหลายวัน เกรงแมจ< ะไม<ทนั มาเห็นหน#า เม่ือคืนน้ีซ้ำมีอันเปนD มา เราใชค# นไปหาแม<วันทอง ร#องปลุกเข#าไปถงึ ในห#อง พอขณะมารดามาสง< ทุกข2 รกั ษาจนแสงทองสว<างฟ\\า จึงรบี มาเร็วไวดังใจปอง กูขอแมไ< วพ# อเห็นหน#า จึงจะสง< มารดานน้ั คนื ไป ไม<ตายคลายคืนฟนab ขึ้นได# แตพ< อใหเ# คลอ่ื นคลายหลายเวลา ถอดความ : ให#หมื่นวิเศษผลบอกกับขุนช#างว<าตนไม<สบายมาหลายวันจึงอยากพบหน#าแม< เลยใช#คนไปตามแม<ถึงส#วม แมจ< ึงรีบมาหาตน แต<ตอนน้ตี นไม<เปนD อะไรแล#ว แต<ขอใหแ# ม<อยู<กบั ตนสักระยะหนงึ่ แล#วจะส<งแม<กลับ ครานน้ั ขนุ ช#างไดฟ# ^งวา< แค#นดังเลือดตาจะหล่ังไหล ดบั โมโหโกรธาทำวา< ไป เรากไ็ มว< <าไรสุดแต<ดี ประจบุ ันเปนD ท้งั กรงุ ศรี การเจบ็ ไข#ล#มตายไม<วายเว#น ก็มาเอาทนี่ ี่อย<าเกรงใจ ถ#าขดั สนสงิ่ ไรท่ไี มม< ี ขนุ ช#างเดือดดาลทะยานไส# ดูดเูg ปDนได#เจยี ววันทอง ว<าแลว# ปดe บานหนา# ต<างผาง ทอดตวั ลงกับหมอนถอนฤทัย ถอดความ : ขุนช#างได#ฟ^งแล#วรู#สึกแค#นขึ้นมา แต<แกล#งพูดต<อไปว<า การเจ็บไข#นั้นเปDนเรื่องปกติเปDนกันทั่วไป ถ#าขัดสนสิ่ง ใดใหม# าขอทีต่ น พอขุนชา# งพูดเสร็จก็ปeดประตูดังผาง แล#วเข#าไปนอนแคน# นางวนั ทองกบั ครอบครัว 21

ขุนช#างดึงดอื้ มอื ยึดเรือ มใิ ช<เสอื กระหมอ< มฉานล#านเกศา สตู# ายของถวายซ่งึ ฎีกา แค#นเหลือปญ^ ญาจะทนทาน ทรงพระโกรธาโกลาหล ครานนั้ สมเด็จพระพนั วษา บนบกบนฝj^งดงั ไม<มี ทดุ อา# ยจัญไรมใิ ช<คน kอ#ายช#างเปDนบ#ากระมงั นี่ ตเี สยี สามสิบจงึ ปลอ< ยไป ใช<ทีใ่ ชท< างวางเข#ามา เฮ#ยใครรบั ฟ\\องของมนั ที ถอดความ : ขุนช#างเอามือไปยึดเรือแล#วพูดว<าเปDนตนเองไม<ใช<เสือจะมาขอถวายฎีกา พระพันวษากริ้วว<าขุนช#าง มิใช<คนบนฝ^jงก็มีไม<ไปกลับลุยน้ำมาหาหรือว<าขุนช#างเปDนบ#าถึงทำเช<นนี้ จึงสั่งให#มหาดเล็กไปรับฎีกาแล#วโบยขุน ช#าง 30 ที แลว# จงึ ปลอ< ยไป เมื่อติดคุกทกุ ข2ถงึ เจา# ทุกเชา# ค่ำ ตอ# งกลนื กกล้ำโศกเศร#านั้นเหลือแสน ซ้ำขนุ ช#างคดิ คดทำทดแทน มันดแู คลนว<าพ่ีนยี้ ากยบั อาลัยเจ#าเท<ากบั ดวงชีวิตพี่ คิดจะหนไี ปตามเอาเจา# กลบั เกรงจะพากนั ผดิ เขา# ติดทบั แตข< ยับอยู<จนไดไ# ปเชยี งอินทร2 กลับมาหมายว<าจะไปตาม พอเจา# ไวยเปนD ความกค็ #างสนิ้ ถอดความ : ขุนแผนจึงขอโทษนางวันทองและเล<าเรื่องราวทั้งหมดเพื่อปรับความเข#าใจกับนางวันทองว<า สาเหตุที่ไม<ได#ไปหาก็เพราะติดคุก แต<คิดถึงนางวันทองตลอดเวลา ตอนออกจากคุกก็ว<าจะไปพานางวันทอง กลบั มา แต<มเี รอื่ งของพลายงามเกิดขน้ึ เสยี กอ< น 22

สน้ิ ฝ^นคร้ันตนื่ ตกประหมา< หวดี ผวากอดผัวสะอนื้ ไห# เลา< ความบอกผวั ด#วยกลัวภัย ประหลาดใจน#องฝ^นพรั่นอรุ า ใต#เตียงเสยี งหนูกก็ ุกกก แมงมุมทุ<มอกท่ีรมิ ฝา ยิ่งหวาดหวั่นพรั่นตัวกลัวมรณา ดงั วิญญานางจะพรากไปจากกาย ครานัน้ ขนุ แผนแสนสนทิ ฟ^งความตามนิมิตก็ใจหาย ครง้ั นีน้ า< จะมีอนั ตราย ฝน^ รา# ยสาหัสตดั ตำรา ถอดความ : นางกต็ น่ื ขึน้ มาร#องไห#ผวากอดขุนแผนและเลา< ความฝน^ ใหข# นุ แผนฟ^ง ยิง่ ได#ยินเสียงหนรู #องและแมงมุม ทม<ุ อกย่ิงใจหายกลัวจะเกดิ เรอื่ งไมด< ี วันทองกูสใิ หก# ับไอแ# ผน ไยแล<นมาอยู<กับอ#ายชา# งนนั่ จมนื่ ศรีไปเอาตัวมันมาพลนั ทัง้ วันทองขุนแผนอา# ยหม่นื ไวย ฝาT ยพระหมนื่ ศรีไดร# ับสงั่ ถอยหลังออกมาไม<ช#าได# สง่ั เวรกรมวังในทนั ใด ตำรวจในวง่ิ ตะบงึ มาถงึ พลนั ขน้ึ ไปบนเรือนพระหม่ืนไวย แจง# ขอ# รับสั่งไปขมขี มนั ขนุ ช#างฟ\\องร#องฎกี าพระทรงธรรม2 ใหห# าท้ังสามทา< นนน้ั เขา# ไป ถอดความ : คราวก<อนก็ยกวันทองให#กับขุนแผนไปแล#ว ทำไมจึงมาอยู<กับขุนช#างอีก จึงให#จมื่นศรีไปนำตัววันทอง ขุนแผนและจมื่นไวย พระหมื่นศรีได#รับคำสั่งให#ถอยหลังออกมาในไม<ช#าและสั่งหารในวังทันทีให#ทหารวิ่งมาอย<างเร<ง รีบและขึ้นไปบนเรือนพระหมื่นไวยและแจ#งรับสั่งให#รีบไปในทันที ขุนช#างได#ยืนคำร#องทุกข2ให#พระเจ#าแผ<นดินให#เรียก ท้ังสามคนมาเขา# เฝ\\า 22

คราน้ันพระองค2ผ#ูทรงเดช ปนej ป^กนคเรศเรืองศรี เหน็ สามราเข#ามาอัญชลี พระปรานเี หมือนลูกในอทุ ร ดว# ยเดชะพระเวทวเิ ศษประสิทธ์ิ เผอิญคิดรกั ใครพ< ระทยั อ<อน ตรสั ถามอย<างความราษฎร ฮา# เฮ#ยดูกอ< นอวี ันทอง เม่อื มงึ กลบั มาแต<ปาT ใหญ< กูสิใหอ# า# ยแผนประสมสอง ครัน้ กูขดั ใจให#จำจอง ตวั ของมึงไปอยู<แหง< ไร ถอดความ : เมื่อพระพันวสาเห็นทั้งสามคน(ขุนช#าง พระไวย และนางวันทอง)เดินเข#ามาก็เกิดความเอ็นดูอย<างลูก จงึ ตรสั ถามความว<าเมอ่ื กลบั มาจากปTาท่ีตดั สินให#ไปอยูก< บั ขุนแผนเปDนอยา< งไร ทำไมไม<อย<กู บั อ#ายแผน แล<นไปอย<ูกับอา# ยชา# งใหม< เดมิ มึงรักอ#ายแผนแล<นตามไป ครั้นยกให#เตน# กลบั เล<นตัว อยู<กับอ#ายชา# งไมอ< ยไ<ู ด# เกดิ รงั เกียจเกลยี ดใจด#วยชังหัว ดูยักใหมย< #ายเกา< เฝา\\ เปล่ยี นตวั ตกว<าชัว่ แลว# มงึ ไม<ไยดี ฯ ครานน้ั วันทองได#รบั สั่ง ละลา# ละลงั ประนมก#มเกศี หัวสยองพองพรน่ั ทันที ทลู คดพี ระองค2ผ#ูทรงธรรม2 ถอดความ : ให#ไปอยู<กับขุนแผนทำไมถึงไม<ไปอยู< แต<กลับไปอยู<กับขุนช#าง ทั้ง ๆ ที่แต<ก<อนรักกับขุนแผนไม<ใช< เหรอพอจะยกให#ไปอยู<กับขุนช#าง ก็รังเกียจขุนช#างขึ้นมา เปลี่ยนไปเปลี่ยนมามันไม<ดี เมื่อนางวันทองได#รับสั่ง ก็ รส#ู กึ ละล#าละลงั จึงประนมมือไหว#เหนือหัว นางร#สู กึ กลวั มาก 23

ครานั้นวนั ทองฟง^ รับสงั่ ให#ละลา# ละลงั เปDนหนักหนา ครั้นจะทลู กลัวพระราชอาญา ขนุ ช#างแลดตู ายกั ค้วิ ลน พระหมนื่ ไวยใชใ# บ#ให#แมว< <า บุ#ยปากตรงบดิ าเปDนหลายหน วนั ทองหมองจิตคดิ เวียนวน เปนD จนใจนงิ่ อยไู< ม<ทลู ไป ครานน้ั พระองค2ทรงธรณนิ ทร2 หาไดย# นิ วันทองทูลขึ้นไม< พระตรัสความถามซักไปทันใด หรือมงึ ไมร< กั ใครใหว# า< มา ถอดความ : นางวนั ทองไดฟ# ง^ คำพระพนั วษาก็เกิดลังเลว<าจะเลือกใคร มองไปทางขุนช#างก็ยักคิ้ว มองไปทางจมืน่ ไวย ก็ทำปากบุ#ยไปตรงพ<อ วันทองคิดวนไปวนมา ก็ยังไม<ทูลอะไรแก<พระพันวษา พระพันวษาไม<เห็นว<านางวันทองทูล อะไร ทรงตรสั ถามตอ< ว<าจะไม<รักใครใหว# <ามา จะว<ารักขา# งไหนไม<ว<าได# น้ำใจจะประดังเขา# ทัง้ สอง ออกน่นั เขา# นีม่ สี ำรอง ย่ิงกว<าทอ# งทะเลอนั ล้ำลึก จอกแหนแพเสาสำเภาใหญ< จะทอดถมเท<าไรไมร< ู#สึก เหมอื นมหาสมทุ รสุดซงึ้ ซกึ น้ำลกึ เหลือจะหยง่ั กระท่งั ดิน อฐิ ผาหาหาบมาทม<ุ ถม กจ็ <อมจมสญู หายไปหมดส้นิ อแี สนถ<อยจัญไรใจทมฬิ ดงั เพชรนลิ เกดิ ขน้ึ ในอาจม ถอดความ : นางวันทองไม<ยอมบอกว<าจะเลือกใคร พระพันวษารับสั่งด<านางวันทองว<ารักข#างไหนเลือกไม<ถูกจะเอาไว# สำรองท้งั สองย่งิ วา< ความลึกของทะเลทอดสมอลึกเกินจะหยั่งถงึ ได# คนถอ< ย จัญไร ใจทมฬิ เหมอื นเพชรที่เกดิ ในส่งิ สกปรก 24

รูปงามนามเพราะนอ# ยไปหรอื ใจไม<ซอื่ สมศักด์เิ ท<าเสน# ผม แต<ใจสตั ว2มันยงั มที ีน่ ิยม สมาคมกแ็ ตถ< งึ ฤดูมัน มึงนี่ถอ< ยย่งิ กวา< ถ<อยอที า# ยเมอื ง จะเอาเรื่องไมไ< ด#สักสิง่ สรรพ2 ละโมบมากตณั หาตาเปDนมนั สักร#อยพันใหม# ึงไม<ถงึ ใจ วา< หญงิ ชั่วผวั ยังคราวละคนเดียว หาตามตอมกนั เกรียวเหมือนมงึ ไม< หนักแผน< ดินกจู ะอยไู< ย อ#ายไวยมงึ อยา< นบั วา< มารดา ถอดความ : หนา# ตาสวยงามชอ่ื เพราะนอ# ยไปหรอื ถงึ ไดจ# ติ ใจไมซ< อ่ื เทา< กบั เสน# ผม เลวกวา< สตั วเ2 พราะสตั วย2 งั มี ฤดูผสมพันธุ2 หญิงชั่วยังมีผัวคราวละคน จะอยู<ให#หนักแผ<นดินทำไม ทรงหันไปตรัสกับจมื่นไวยว<าอย<านับนาง วันทองเปนD แม<ใหอ# ายเขา กเู ลีย้ งมงึ ถงึ ให#เปDนหวั หม่นื คนอื่นรว#ู า< แมก< ข็ ายหนา# อา# ยขุนชา# งขนุ แผนทั้งสองรา กจู ะหาเมียให#อยา< อาลัย หญิงกาลกณิ อี แี พศยา มนั ไมน< า< เชยชิดพสิ มัย ทร่ี ปู รวยสวยสมมถี มไป มึงตัดใจเสยี เถดิ อคี นน้ี เรง< เร็วเหวยพระยายมราช ไปฟ^นฟาดเสียให#มนั เปนD ผี อกเอาขวานผ<าอยา< ปรานี อย<าใหม# ีโลหติ ติดดินกู เอาใบตองรองไว#ใหห# มากนิ ตกดนิ จะอัปรีย2กาลีอยู< ฟ^นให#หญิงชายทง้ั หลายดู สง่ั เสรจ็ เสด็จสู<ปราสาทชยั ถอดความ : รบั สั่งขุนช#างกับขุนแผนพระองค2จะทรงหาเมียใหม<ให# แล#วรับสั่งให#เอานางวันทองไปประหารชีวิต เอาขวานผ<าอก แล#วเอาใบตองมารองเลือดให#หมากิน อย<าให#เลือดอัปรีย2กาลีตกถึงพื้นดินเลย รับสั่งเสร็จก็ เสด็จเข#าสป<ู ราสาทท่ปี ระทบั 25

ใบงานที่ 2 คำชี้แจง ให2นักเรียนศึกษาเรื่องราวของ “นางวันทอง” เมื่อขุนช2างถวายฎีกา ที่นำไปสูIการตัดสินชีวิตของนางวันทอง โดยการดูวีดิโอจากเว็บไซตP https://www.one31.net/news/detail/28912 จำนวน 2 คลิป 1. สรปุ เรอ่ื งจากการดูวดี โิ อ - สรุปวดี โิ อ “ถูกบงั คบั ให+ตอ+ งเลอื กใครสักคน” ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 26

- สรุปวีดโิ อ “ขุนชา+ งถวายฎกี า-ตดั สินวนั ทอง ขนุ ชา+ ง-ขุนแผน” ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................... 27

2. ใหน, ักเรียนเลอื กตัวละครท่ีชอบมากที่สุดจากเรอ่ื ง พรอ, มระบุเหตผุ ลให,ชดั เจน - ตัวละครทชี่ อบ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ - แนวคดิ หรอื คุณลกั ษณะนสิ ัยของตวั ละครทีน่ กั เรยี นชอบ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ - การนำแนวคิด ลกั ษณะของตัวละครไปประยุกตPใช+ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 28

1) คุณคGาด,านวรรณศลิ ปW 1. เรื่องขุนช+างขุนแผน เปaนยอดของกลอนสุภาพ (กลอนเสภา) ดีเลิศทั้งด+านเนื้อเรื่องและกระบวน กลอน ใช+เปนa บทขบั เสภาในเทศกาลตGาง ๆ 2. ลักษณะสำคัญของกลอนเสภา กลอนเสภามีฉันทลักษณPเชGนเดียวกับกลอนสุภาพ คือ 1 บท มี 4 วรรค หรือ 2 คำกลอน จำนวน คำในวรรค มักจะมี 8 - 9 คำ เพราะทำนองเอื้อนในการขับลำนำเสภาไมGยาวมากนัก จำนวนคำในวรรค จึงมีมากได+ ตGางกับกลอนบทละคร ซึ่งมีจำนวนคำในวรรคน+อย คือ 6 - 7 คำ เพราะทำนองเอื้อนยาว กลอนเสภานิยมใช+คำนำวาG “จะกลGาวฝา… ย” “จะกลGาวถึง” “ครานนั้ ” 3. ลักษณะเดGนของบทเสภาตอนขุนชา+ งถวายฎกี า สามารถเลGาเรื่องย+อนความหลังให+ผู+อGานอGานปะติดปะตGอเรื่องได+ สามารถแสดงบุคลิกนิสัยของตัว ละครได+อยGางชัดเจน และยังแฝงข+อคิดเกี่ยวกับเรื่องความรักระหวGางแมGกับลูก และสะท+อนให+เห็นความ จงรักภักดขี องครอบครัวขุนนางทม่ี ีตGอองคพP ระมหากษตั รยิ PอยGางสูงสุด บทกลอนสะท,อนอารมณA /ลีลาการประพนั ธA ฉวยได+กระดานชนวนมา • อารมณAโกรธแคน, และสะเทอื นใจ (พโิ รธวาทงั ) ถอ+ ยคำถถ่ี +วนเปaนหนกั หนา ... ย่ิงคิดเดอื ดดาลทะยานใจ ฝน‡ รา+ ยสาหัสตัดตำรา ราG งฟˆองทGองเทยี บใหเ+ รยี บร+อย ก็บันดาลฤกษPแรงเปนa หนกั หนา • อารมณวA ติ กหวG งใย กอดเมียเมินหนา+ น้ำตากระเด็น ครงั้ นี้นาG จะมีอันตราย พเิ คราะหPดูทง้ั ยามอฐั กาล มริ ท+ู จ่ี ะแถลงแจ+งกจิ จา 29

• อารมณเA ศรา, เสียใจ มแี ตทG ุกขใP จเจบ็ ดังเหน็บหนาม ทกุ วันนีใ้ ชGแมGจะผาสกุ จะขนื ความคดิ ไปก็ใชGที ตอ+ งจำจนทนกรรมทตี่ ิดตาม จะฟมู ฟก‡ เหมือนเมอ่ื อยูใG นกลางเถอื่ น • อารมณรA ัก (นารีปราโมทยA) เจ+าเพ่อื นเสนหG าจงอาลัย จะเปaนตายงาG ยยากไมGจากรกั ขัดใจลุกขน้ึ ทง้ั แก+ผ+า ขอโทษทีพ่ผี ิดอยาG งบดิ เบือน ยาG งเทา+ ก+าวมาไมGรู+ตวั • กวีแทรกอารมณAขันในการแตงG นน่ั พGอจะไปไหนพอG ทนู หัว ขนุ ชา+ งมองดูตวั ก็ตกใจ ขนุ ช+างเห็นขา+ ไมGมาใกล+ แหงนเถGอเปอˆ ป‡งยนื จงั กา ประหลาดใจนอ+ งฝ‡นพร่ันอรุ า ยายจันงันงกยกมือไหว+ แมงมุมทมุG อกทรี่ มิ ฝา ไมนG งGุ ผGอนนงุG ผา+ ดนู าG กลัว ดงั วญิ ญานางจะพรากไปจากกาย • มีการพรรณนาถงึ เรื่องฝน] ร,าย จนั ทรPกระจาG งทรงกลดหมดเมฆส้นิ เลGาความบอกผวั ดว+ ยกลวั ภยั เสกขมิ้นวGานยาเขา+ ทาตัว ใตเ+ ตยี งเสียงหนูก็กกุ กัก ย่งิ หวาดหว่ันพร่ันตัวกลวั มรณา • การบรรยายโวหาร ฟˆาขาวดาวเดนG ดวงสวGาง จงึ เซนG เหล+าขา+ วปลาใหพ+ รายกนิ 30

• เชิงเปรยี บเทยี บ (อุปมาโวหาร) ถา# ตดั โคนขาดแล#วกใ็ บเหี่ยว อีวนั ทองตวั มนั เหมือนรากแก#ว ให#เดด็ เดี่ยวรู#กนั แตว< ันนี้ ใครจะควรส<ูสมอยก<ู ลมเกลียว - การเปรียบเทียบโดยใชอ, ุปมา โดยมีคำวา< “เหมอื น ดัง ดง่ั ดจุ ” ทีม่ ีความหมายวา< “เหมอื น” ครานั้นพระองค2ผ#ทู รงภพ ฟง^ จบแค#นคงั่ ดังเพลงิ ไหม# เหมอื นดนิ ประสวิ ปลวิ ติดกบั เปลวไฟ ดูดเูg ปนD ได#อีวันทอง ดังทองคำทำเลย่ี มปากกะลา หนา# ตาดำเหมอื นมนิ หม#อมอม เหมือนแมลงวนั วอ< นเคล#าทเี่ น<าช่ัว มาเกลือกกลว้ั ปทมุ มาลย2ทีห่ วานหอม ดอกมะเดอ่ื kจะเจือดอกพะยอม วา< นกั แม<จะตรอมระกำใจ - การเปรยี บเทียบแบบอุปลกั ษณK โดยมีคำว<า “เปนD คอื เท<า” รูปงามนามเพราะนอ# ยไปหรอื ใจไมซ< ่อื สมศกั ด์ิเทา< เส#นผม • สมั ผสั แบบกลอนแปด คราน้ันพระองคท2 รงธรณินทร2 หาไดย# ินวนั ทองทูลขึ้นไม< พระตรสั ความถามซกั ไปทันใด kมึงไมร< ักใครใหว# า< มา - สมั ผัสพยัญชนะ ดังทองคำเลย่ี มปากกะลา หน#าตาดำเหมือนมนิ หม#อมอม - สัมผสั สระ เสยี แรงเปนD ลกู ผ#ชู ายไมอ< ายเพอ่ื น จะพาแม<ไปเรอื นให#จงได# (ชาย-อาย / ไป-ให#ได)# 31

2) คณุ คาG ดา, นสงั คม เรื่องขุนช+างขุนแผน เปaนวรรณคดีที่มีเนื้อเรื่องสนุก ครบทุกรสให+ความรู+เกี่ยวกับชีวิตความเปaนอยูGของ คนในสมัยกGอนเปaนอยGางดี แสดงคGานิยมและความเชื่อของคนในสังคมสมัยอยุธยาซึ่งแม+วGาจะไมGอาจประเมิน ข+อเท็จจริงทางสังคมได+เชGนเดียวกันกับเอกสารทางประวัติศาสตรP แตGวรรณคดีเรื่องนี้ก็เปaนภาพสะท+อนท่ี แสดงให+เห็นโลกทัศนPของครอบครัวขุนนางในสมัยกรุงศรีอยุธยาและรัตนโกสินทรPวGามีความจงรักภักดีตGอ องคPพระมหากษัตริยPอยGางสูงสุดเพียงใด สะท+อนให+เห็นวGาในสังคมสมัยนั้นกษัตริยPในระบอบสมบูรณาญา สิทธิราชยังมีอำนาจอยูGเหนือกฎหมาย และสะท+อนให+เห็นวGาในสมัยนั้นมีการตีฆ+องบอกเวลาและยังมีความ เชื่อในเรื่องตGางๆ เชGนเชื่อเรื่องภูตผีปgศาจ คาถาอาคม ความฝ‡น เรื่องโชคชะตา ดวงชะตาของคน เชื่อในกฎ แหงG กรรม ซง่ึ เปนa หลักสำคัญของคำสอนในพระพุทธศาสนา • ด,านวัฒนธรรมประเพณี - ชวี ิตความเป`นอยูG จากคำประพันธP ได+สะท+อนให+เห็นสภาพชีวติ ความเปaนอยGู ของคนสมัยนน้ั วGาบา+ น เศรษฐมี ีเงนิ จะมขี +าทาสบรวิ ารมาก พลางเรยี กหาขา+ ไทอยวูG +าวุGน ออี Gุนออี ิ่มอีฉิมอีสอน อมี ีอมี าอสี าคร นิ่งนอนไยหวามาหากู - ลักษณะบ,านเรือน สะท+อนให+เห็นลักษณะบ+านเรือนที่มีกลอนประตูแบบขัดดาลและมีการปลูกไม+ ดอกทีช่ านบ+าน สะเดาะดาลกลอนบานหน+าตGางกาง ยาG งเท+าก+าวขึ้นรา+ นดอกไม+ 32

• ดา, นความเชื่อ - ความเชื่อด,านโหราศาสตรA เกี่ยวกับการใช+เวทมนตรPคาถา อิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริยP การทำเสนGหP เลหG Pกล เชนG ตอนทพี่ ลายงามลอบขึน้ เรือนขนุ ช+าง เป…ามนตรPเบอื้ งบนชอมGุ มัว พรายยว่ั ยวนใจใหไ+ คลคลา และตอนที่ขุนแผน จมื่นไวยวรนาถและวันทอง จะเข+าเฝˆาสมเด็จพระพันวษาตามรับสั่ง ขุนแผน ไดใ+ ชเ+ วทมนตรคP าถาดังนี้ สขี ้ผี ง้ึ ปากกินหมากเวทยP ซง่ึ วิเศษสารพดั แกข+ ัดสน น้ำมันพรายน้ำมันจนั ทนPสรรเสกปน เคยคุม+ ขงั บังตนแตGไรมา - ความเชอื่ เกี่ยวกับความฝ]น ครานั้นขุนแผนแสนสนิท ฟ‡งความตามนมิ ิตกใ็ จหาย ครง้ั นี้นาG จะมอี นั ตราย ฝน‡ ร+ายสาหสั ตดั ตำรา พรงุG น้ีพจ่ี ะแกเ+ สนยี ดฝ‡น แลว+ ทำมงิ่ ส่งิ ขวัญให+เปaนสขุ - ความเชื่อเกี่ยวกับลางสังหรณA โดยเชื่อวGาสัตวPบางชนิดสามารถบอกเหตุหรือบางลางร+ายได+ จากการแสดงอาการผิดปกติ เชGน ใตเ+ ตยี งเสียงหนกู ก็ ุกกุก แมงมมุ ทุมG อกที่ริมฝา 33

• ด,านคGานยิ ม คGานิยมและความเชื่อเกี่ยวกับสตรี สังคมไทยไมGนิยมสตรีเยี่ยงนางวันทอง คือ มีสามี สองคนในเวลาเดียวกัน • ด,านบทบาทของพระเจ,าแผGนดิน จากเรื่องสะท+อนให+เห็น พระราชอำนาจของพระเจ+าแผGนดิน ในการลงโทษ การตั้งพระราชกฤษฎกี า และการตัดสนิ คดีความ เฮ+ยใครรับฟˆองของมนั ที ตีเสยี สามสบิ ทีจึงปลGอยไป ลงพระราชอาญาตามวาG ไว+ พระจงึ ใหต+ ้งั กฤษฎีกา คราน้ันพระองคทP รงธรณินทรP หาไดย+ ินวนั ทองทูลขนึ้ ไมG พระตรัสความถามซักไปทนั ใด Žมงึ ไมGรักใครกว็ Gามา ขอ. คิดท่ไี ดจ. ากเร่อื ง 1. ความรักทำให+เกิดความทกุ ขP 2. พอG แมGทกุ คนรกั ลูกและยอมเสียสละทกุ อยาG งเพอื่ ลูกได+ 3. การทำสงิ่ ใดตอ+ งมีสติยง้ั คิด ไมGตดั สินใจด+วยอารมณP ต+องใชเ+ หตผุ ล 4. ชีวิตมนษุ ยยP อG มมที ั้งสุขและทกุ ขP สมหวังและผดิ หวัง 34

ชวนคดิ - เพ่มิ เติมความร.ู 1. ประหนึ่งว<าวันทองน้สี องใจ ชอบผดิ พ(อจงคิดคะนึงตรอง อันตวั น4องมลทินหาสนิ้ ไม( ประหน่งึ ว(าวนั ทองน้สี องใจ พบไหนกเ็ ปDนแต(เชน( นนั้ “วันทองสองใจ” เปDนสำนวนที่ใช#กล<าวตำหนิหญิงสาวที่รักผู#ชายพร#อมกันทีเดียวสองคน โดยเปรียบเทียบกับ พฤติกรรมของนางวันทองในวรรณคดีเรื่องขุนช#างขุนแผน ซึ่งเชื่อว<าเปDนเรื่องที่เกิดขึ้นจริงในแผ<นดินสมเด็จพระพันวษา แห<งกรุงศรีอยธุ ยา 2. มันเกดิ เหตุทง้ั น้กี เ็ พราะหญิง มนั เกิดเหตทุ ั้งน้ีกเ็ พราะหญิง จงึ หงึ หวงชว( งชิงย(งุ ยง่ิ อย(ู จำจะตัดรากใหญ(ให4หล(นพรู ใหล4 ูกดอกดกอย(แู ตก( ง่ิ เดียว เมื่อจมื่นไวยไปลักพาตัวมารดามา ขุนช#างโกรธถวายฎีกา พระพันวษาได#พิจารณาคำร#องและทรงรับสั่งสรุป เรื่องทั้งหมดว<า “มันเกิดเหตุทั้งนี้ก็เพราะหญิง” และหญิงที่เปDนต#นเหตุ คือ นางวันทอง พระองค2ทรงเห็นว<าคดีนี้จะ ตัดสินได#ก็ต#องถามตัวต#นเหตุ จึงรับสั่งให#เรียกนางวันทองเข#าเฝ\\าและให#นางวันทองตัดสินใจเลือกว<าจะอยู<กับขุนแผน หรือขุนช#าง แต<นางวันทองกลับไม<เลือกเพราะเกรงว<าถ#าเลือกไม<ถูกตามพระทัยของพระพันวษา พระองค2จะกริ้ว จึง ขอให#พระองค2ตัดสินใจให# กลับเปDนว<าพระองค2พิโรธหนัก “เหมือนดินประสิวปลิวติดกับเปลวไฟ” ตรัสบริภาษนางวัน ทองด#วยคำรุนแรงว<า“ ละโมบมากตัณหาตาเปDนมัน สักร#อยพันให#มึงไม<ถึงใจ ว<าหญิงชั่วผัวยังคราวละคนเดียว หาตาม ตอมกันเกรียวเหมอื นมงึ ไม< หนกั แผน< ดนิ กจู ะอยู<ไย” แลว# รับสัง่ ให#ประหารชีวิตนางวันทอง 3. เร่ืองที่ไม<เปDนไปตามใจหวงั เรื่องขุนช#างขุนแผนเปDนวรรณคดีไทยเรื่องเอกที่คนไทยจำนวนมากในหลายชั่วอายุคนรู#จักกันมากที่สุดสมเด็จ พระบรมวงศ2เธอเจ#าฟ\\ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ2 ทรงแสดงความคิดเห็นว<าเหตุที่คนชอบเรื่องขุนช#างขุนแผนเพราะ “เรื่องที่ไม<เปDนไปตามใจหวัง”เพราะการดำเนินเรื่องจะมีการพลิกผันตลอดเวลา ความสนุกของเรื่องอยู<ที่ผู#อ<านได#รับรส วรรณคดีหลากรส เช<น สมนึก ไม<สมนึก กลัว ดีใจ สงสาร เสียใจ ขวางใจ ใจวับหวาม ฯลฯ ผู#อ<านมักมีอารมณ2เข#าข#าง กับตัวละครและเอาใจช<วยตามที่อยากจะให#เปDนให#ได# ซึ่งก็มักจะไม<เปDนไปตามใจหวัง เช<น ผู#อ<านที่พอใจขุนแผนก็จะ เอาใจช<วยขุนแผน โดยล#ุนให#นางวันทองตดั สินใจเลอื กขนุ แผน เพราะขุนแผนเปนD ผัวเกา< เปนD ต#น 35

คำศพั ทU ความหมาย กระแจะ ผงเครื่องหอมต6างๆที่ผสมกันสำหรับทาหรือเจิม โดยปกติมี กระดานชนวน เคร่ืองประสมคอื ไม+จันทนU ชะมดเชียง เป8นต+น ข+าวสารปราย กระดานท่ีทำด+วยหินชนวนใชเ+ ขียนหนงั สือ ขคี้ รอก ขา+ วสารทีเ่ สกแลว+ ซัดให+กระจาย จวงจันทนU ลูกของขา+ ทาส จตบุ ททวิบาท เคร่ืองหอมทเ่ี จือด+วยไมจ+ วงและไม+จันทนU จังกา สัตวUส่ีเทา+ และสัตวUสองเทา+ จ6ลู ู6 คือ จงั ก+า เป8นลักษณะยนื ถา6 งขาตัง้ ทา6 เตรียมสู+ ฉวยสบเพลง หนุ หนั พลันแล6น ฎกี า บังเอิญถูกจงั หวะ ดาล คำรอ+ งทกุ ขทU ยี่ ืน่ ถวายพระเจา+ แผน6 ดิน ตราสนิ กลอนประตูท่ที ำด+วยไมส+ ำหรบั ขัดบานประตู ถกเขมร แจ+งความไว+เพื่อเปน8 หลักฐาน ทรามสวาดิ การน6งุ ผา+ หยกั รัง้ ขึ้นไปจนพน+ หัวเข6าถงึ งา6 มก+น ทักทนิ (ทัก-กะ-ทิน) ผเ+ู ป8นทร่ี กั น้ำมันจันทนU วนั อนั ชว่ั ร+าย นำ้ มนั ที่กลนั่ จากไม+จันทนU มีกลิน่ หอม 36

คำศัพทU ความหมาย น้ำมันพราย น้ำมนั ท่ีไดจ+ ากการลนปลายคางหญิงที่ตายทง้ั กลม น้ำยืนหย่ังไม6ถึง น้ำลึกเกนิ กวา6 จะเอาเท+าหยง่ั ได+ บ โ ท น อ + น ต + น ผ+คู อยให+จังหวะในการพายเรือ กัญญา ประพาสบัว เท่ยี วไปทางเรอื ในฤดนู ้ำหลาก ปรับไหม การชำระเงินทดแทนความผิด ผงอิทธเิ จ เป8นผงดินสอที่นำมาผัดหน+าสำหรับเป8นเสนห6 ทU ำให+คนรัก เพรางาย เวลาเชา+ มนิ หม+อ เขมา6 ดำที่ติดกันหม+อ แมงมมุ ทม6ุ อก ทม6ุ อก คือ ตีอก ถือกนั วา6 เม่ือแมงมุมตอี กจะเป8นลางร+ายอย6างหนึ่ง ยาเขา+ ปรอท ยาทปี่ ระสมสารปรอทซึ่งอาจทำใหเ+ ปน8 พษิ ล่มิ ไมห+ รอื เหลก็ สำหรับขัดใหแ+ นน6 วางบท กำหนดให+แสดงไปตามบท ษมา กล6าวคำขอโทษ ส6งทกุ ขU เข+าสว+ ม สะเดาะกลอน ทำใหก+ ลอนประตหู ลดุ ออกได+ดว+ ยคาถาอาคม หมากเวทยU หมากที่มีเวทมนตรคU าถา แหงนเถ6อ คา+ งอยู6 อัฐกาล คือ อัฐเคราะหU หมายถึงตำแหน6งดาวเคราะหUทั้ง 8 ตามตำรา โหราศาสตรU อฒั จนั ทรU ทีน่ งั่ เปน8 ชั้นๆ สำหรับดกู ารแสดง ในทนี่ ้ีหมายถึงช้ันทีว่ างเครอื่ งแก+ว อธุ ัจ ตกประหมา6 37

ใบงานที่ 3 คำช้แี จง ใหน2 กั เรียนบอกวาI คำทีข่ ดี เส2นใตต2 Iอไปนี้หมายถงึ ใคร 1. วันน้ันแพก+ ูเมือ่ ดำน้ำ กก็ ริ้วซ้ำจะฆาG ใหเ+ ปaนผี แสนแค+นดว+ ยมารดายังปรานี ให+ไปขอชวี ขี ุนชา+ งไว+ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 2. เม่ือพGอเจ+าเข+าคุกแมGทอ+ งแกG เขาฉดุ แมใG ชจG ะแกลง+ แหนงหนี ถงึ พอG เจ+าเราไมGร+วู าG รา+ ยดี เปaนหลายปแg มGมาอยกGู บั ขุนช+าง ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 3. ทุกวันน้ีลูกชายสบายยศ พร+อมหมดเมยี ม่ิงก็มีสอง มบี าG วไพรใG ช+สอยทง้ั เงนิ ทอง พน่ี +องข+างพอG ก็บรบิ ูรณP ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 4. ไมคG ดิ วGาจะเปนa เห็นวGาแกG ยังสาระแนหลบลีห้ นีไปไหน เอาเถดิ เปaนไรก็เปaนไป ไมGเอากลับมาได+มใิ ชกG ู ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 5. เพราะกแู พ+ความจมน่ื ไวย มันจงึ เหิมใจทำจองหอง พอG ลูกแมลG กู กถู ูกทำนอง ถึงสองครง้ั แลว+ เปaนแตGเชนG นี้ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 38

ใบงานที่ 4 ตอนที่ 1 คำช้ีแจง ให2นกั เรียนพจิ ารณาบทประพนั ธใP นแตลI ะข2อวาI มคี วามงามทางวรรณศลิ ปiที่ โดดเดนI ในดา2 นใด 1. มาอยูไG ยกับอา+ ยหินชาติ แสนอบุ าทวPใจจติ รษิ ยา ดังทองคำทำเหลยี่ มปากกะลา หน+าตาดำเหมือนมนิ หม+อมอม เหมือนแมลงวันวGอนเคลา+ ทเ่ี นาG ช่ัว มาเกลือกกลว้ั ปทมุ มาลยทP ี่หวานหอม ดอกมะเด่ือŽจะเจอื ดอกพะยอม วาG นักแมGจะตรอมระกำใจ ........................................................................................................................................................ 2. พลางเรียกหาข+าไทอยวGู า+ วุนG อีอนุG ออี ม่ิ อีฉมิ อีสอน อีมอี ีมาอีสาคร นิง่ นอนไยหวามาหากู ........................................................................................................................................................ 3. เจา+ พรายงามตามรับเอากลบั มา ทีน้ีหน+าจะดำเปนa น้ำหมึก กำเรบิ ใจด+วยไวยกำลังฮึก จะพาแมตG กลึกให+จำตาย ....................................................................................................................................................... 4. อาลยั เจ+าเทGากบั ดวงชีวติ พ่ี คิดจะหนีไปตามเอาเจา+ กลบั เกรงจะพากันผิดเข+าตดิ ทบั แตGขยบั อยGูจนได+ไปเชียงอินทรP ........................................................................................................................................................ 5. พีผ่ ดิ พกี่ ็มาลแุ กGโทษ จะคมุ โกรธคมุ แคน+ ไปถึงไหน ความรกั พีย่ งั รักระงมใจ อยGาตัดไมตรตี รงึ ใหต+ รอมตาย ........................................................................................................................................................ 39

ตอนท่ี 2 คำชี้แจง ใหน2 ักเรยี นพจิ ารณาบทประพันธPทก่ี ำหนดให2วIา ปรากฏรสวรรณคดใี ด 1. พี่ผดิ พ่กี ็มาลุแกโG ทษ จะคุมโกรธคมุ แคน+ ไปถงึ ไหน ความรักพ่ยี ังรกั ระงมใจ อยาG ตดั ไมตรตี รึงใหต+ รอมตาย วGาพลางทางแอบเข+าแนบอก ประคองยกของสำคัญมัน่ หมาย เจ+าเน้ือทพิ ยหP ยิบชน่ื อารมณPชาย ขอสบายสกั หนGอยอยาG โกรธา ........................................................................................................................................................ 2. โอ+เจา+ แมพG ระคุณของลกู เอย• ไมคG วรเลยจะพรากจากคุณพGอ เวรกรรมนำไปไมรG ง้ั รอ มิพอทจ่ี ะต+องพรากกจ็ ากมา ........................................................................................................................................................ 3. คร้ันเวลาดกึ กำดดั สงดั เงยี บ ใบไมแ+ ห+งแกรงG เกรียบระรบุ รGอน พระพายโชยเสาวรสขจายขจร พระจนั ทรแP จมG แจง+ กระจGางดวง ดุเหงาG เร+าเสียงเสยี งสำเนียงก+อง ระฆงั ฆ+องขานแขGงในวงั หลวง วนั ทองน+องนอนสนิททรวง จติ งวG งระงบั สGูภวงั คP ........................................................................................................................................................ 4. พูดงามนามเพราะน+อยไปหรอื ใจไมGซอื่ ถือศกั ดเ์ิ ทาG เส+นผม แตใG จสตั วมP นั ยังเปนa ทน่ี ิยม สมาคมกแ็ ตถG ึงฤดมู ัน มงึ น่ถี อยย่ิงกวาG ถอยอที า+ ยเมือง จะเอาเรอื่ งไมGได+สักสรรพP ละโมบมากตัณหาตาเปนa มนั สักร+อยพันใหม+ งึ ไมGถึงใจ วGาผ+หู ญงิ ช่วั ผวั ยังคราวละคนเดยี ว ตามหาตอมกันเกรียวเหมือนมงึ ไมG หนกั แผGนดินกูจะอยGไู ย อา+ ยไวยมึงอยาG นบั วาG มารดา ........................................................................................................................................................ 5. วาG พลางคลงึ เคล+าแนบขา+ ง จูบพลางทางปลอบประโลมขวญั กาG ยกอดสอดเกยี่ วพัลวัน วันทองกดี ก้ันไว+ไมGตามใจ พลิกผลักชกั ชวนให+ชน่ื ชิด เบอื นบดิ แบGงรกั หาตัวไมG สยดสยองพองเสยี งแสดงใจ พระพายพดั มาหลายตลบลอ ........................................................................................................................................................ 40

คำช้ีแจง ใหน, กั เรยี นกาคำตอบทีถ่ กู ต,องเพยี งข,อเดยี ว 1. เหตุการณ,ใดไม#ปรากฎในเนือ้ เรือ่ งตอนขุนชา9 งถวายฎกี า ก. ขุนแผนเขา9 หอ9 งนางวันทอง ข. นางวันทองและขนุ ชา9 งตDางฝนF รา9 ย ค. ขุนชา9 งตนื่ นอนขน้ึ มาเสือ้ ผา9 หลดุ ลDยุ ง. พระไวยให9คนไปแจ9งขนุ ชา9 งวาD นางวันทองปวN ยจงึ ต9องรบั ตัวมารักษา 2. คำวDา “ถวายฎกี า” มคี วามหมายตรงกับข9อใด ก. รอ9 งขอความเปUนธรรมตDอทางราชการ ข. ยืน่ คำรอ9 งตอD ศาลเพอื่ ขอความเปนU ธรรม ค. แจง9 ความเพ่ือใหม9 กี ารดำเนินการชแ้ี จงความผิด ง. คำร9องทุกข,ที่ราษฎรทลู เกล9าฯ ถวายตDอพระมหากษัตริย, 3. ขอ9 ใดใช9ภาพพจน,ต#างจากขอ9 อนื่ ก. อ9ายพอD ไปเชยี งใหมDมชี ยั มา ตงั้ ตวั ดงั พระยาราชสีห, ข. คราวนน้ั เมือ่ ตามไปกลางปNา หน9าดำเหมือนหนึ่งมินหมอ9 ไหม9 ค. หญิงเดียวชายครองเปนU สองมติ ร ถ9ามปิ ลดิ เสยี ให9เปลอ้ื งไมตD ามใจ ง. มิควรทำเจ9าอยDาทำให9รำคาญ อยDาหาญเหมอื นพอD นกั คะนองใจ 4. “คะเนนับย่ำยามไดส9 ามครา” ขอ9 ความนี้ตรงกับเวลาใด ก. ตหี นง่ึ ข. ตีสอง ค. ตีสาม ง. ตสี ี่ 41

5. “มึงถือวาD อวี ันทองเปนU แมDตัว ไมเD กรงกลัวเว9โว9ทำโมหันต, ไปรับไยไมDไปในกลางวัน อา9 ยแผนพอD นนั้ ก็เปนU ใจ” ขอ9 ความนใ้ี ครพูดกับใคร ก. ขนุ ชา9 งพูดกับพระไวย ข. พระพนั วษาตรัสกบั ขนุ ช9าง ค. พระพันวษาตรสั กับขนุ แผน ง. พระพันวษาตรสั กับพระไวย 6. ขอ9 ใดต#างไปจากข9ออนื่ ก. อัสนคี รน้ื ครั่นสนน่ั ก9อง น้ำฟdาหาต9องดอกไมไ9 มD ข. ครั้นวาD รDงุ สางสวาD งฟdา สรุ ยิ าแยม9 เยยี่ มเหลีย่ มไศล ค. พระพายโชยเสาวรสขจายขจร พระจันทร,แจมD แจง9 กระจาD งดวง ง. ครั้นเวลาดกึ กำดดั สงัดเงียบ ใบไมแ9 ห9งแกรงD เกรียบระรุบรอD น 7. คำทข่ี ดี เสน9 ใตใ9 นขอ9 ใด ไมไ# ด(หมายถึงขนุ ชา9 ง ก. วนั น้ันแพ9กูเมื่อดำนำ้ กก็ ร้ิวซำ้ จะฆาD ใหเ9 ปUนผี ข. มาอยใูD ยกับอ9ายหนิ ชาติ แสนอบุ าทว,ใจจติ รษิ ยา ค. ฝNายพอD มบี ญุ เปUนขุนนาง แตแD มDไปแนบขา9 งคนจัญไร ง. พรากให9พนั คนอบุ าทว,ชาตอิ ปั รีย, ย่งิ คิดกย็ ่งิ มคี วามโกรธา 8. คำตอบข9อใดเปนU คำทีพ่ ระพันวษาตรัสบริภาษนางวนั ทองดว9 ยความค่งั แค9น ก. แสนอบุ าทว,ใจจติ ริษยา ข. อีแสนถDอยจัญไรใจทมฬิ ค. พอได9ดีมีสุขลืมทกุ ข,ยาก ง. อาจองทะนงตวั ไมกD ลัวภยั 9. “อวี นั ทองกใู ห9อา9 ยแผนไป อา9 ยช9างบังอาจใจทำจลDู ”Dู คำวาD “จลDู ูD” มีความหมายตรงกบั ข9อใด ก. สรูD ู9 ข. ฉกฉวยโอกาส ค. หุนหนั พลันแลนD ง. เกกมะเหรกเกเร 42

10. ขนุ ชา9 งฟอd งร9องฎกี าพระทรงธรรม, ทDานให9หาทัง้ สามทาD นนน้ั เข9าไป “สามทDาน” หมายถงึ ขอ9 ใด ก. ขนุ แผน ขนุ ช9าง จมน่ื ไวยฯ ข. ขนุ แผน ขุนช9าง นางวันทอง ค. ขุนชา9 ง จมื่นไวยฯ นางวนั ทอง ง. ขนุ แผน จม่ืนไวยฯ นางวันทอง 11. ขอ9 ใดสะท9อนถึงอารมณโ, กรธแคน9 และสะเทือนใจ ก. ยิ่งคิดเดือดดาลทะยานใจ ฉวยได9กระดานชนวนมา ข. รDางฟอd งทDองเทยี บใหเ9 รียบร9อย ถอ9 ยคำถถี่ 9วนเปนU หนกั หนา ค. ลกุ ขนึ้ งกงันตวั สนั่ รวั ใหน9 ึกกลัวปรอทจะตอดตาย ง. สองหนสามหนกนD แตหD นี พลั้งทคี งไมDรอดนางยอดหญงิ 12. ขอ9 ใดไมจ# ดั เปUนคุณคDาด9านสังคมของเรือ่ งขนุ ช9างขุนแผน ก. เช่อื เร่ืองโชคชะตา ข. กษัตริยม, ีอำนาจเหนือกฎหมาย ค. ผ9หู ญิงมีบทบาทสำคัญท่ีสดุ ในครอบครวั ง. ครอบครวั ขนุ นางมีความจงรกั ภักดีตDอพระมหากษัตรยิ , 13. ขอ9 ใดเปนU การกลDาวเท็จ ก. วันนัน้ แพก9 เู มอ่ื ดำน้ำ กก็ ริว้ ซ้ำจะฆาD ใหเ9 ปนU ผี ข. จะเปUนความก็ตามแตทD ำนอง จงึ ใหล9 กู รับน9องมารวD มเรือน ค. เสยี แรงรวD มทุกข,ยากกนั กลางไพร กนิ ผลไม9ตาD งขา9 วทุกเพรางาย ง. ทุกวันน้ใี ชแD มDจะผาสกุ มีแตDทุกข,ใจเจ็บดังเหน็บหนาม 14. ข9อใดเปUนเหตผุ ลท่ีนางวนั ทองตอ9 งถูกประหารชวี ิต ก. ท่รี ปู รวยสวยสมมีถมไป มึงตดั ใจเสียเถดิ อีคนน้ี ข. กเู ลี้ยงมงึ ถงึ ให9เปUนหวั หม่ืน คนอืน่ รว9ู าD แมกD ข็ ายหน9า ค. รปู งามนามเพราะน9อยไปหรอื ใจไมDซอื่ สมศักดิเ์ ทาD เส9นผม ง. วDาหญิงชัว่ ผัวยังคราวละคนเดียว หาตามตอมกันเกรยี วเหมือนมึงไมD 43

15. เหตุใดจมนื่ ไวยจงึ ใหห9 มนื่ วเิ ศษผลไปพบขนุ ชา9 งเพื่อเจรจาไกลDเกล่ียเรื่องนางวนั ทอง ก. เพราะเกรงวาD ตนจะมคี วามผิด ข. เพราะกลัวขนุ ช9างจะตามล9างแค9น ค. เพราะกลัวขุนแผนจะมคี วามผิดด9วย ง. เพราะเกรงวDานางวนั ทองจะต9องโทษ 16. พฤติกรรมของจมื่นไวยฯ ใหแ9 งDคิดตรงกบั ขอ9 ใด ก. ความทะนงตนทำให9เกิดศตั รู ข. ความโกรธนำความพนิ าศมาให9 ค. การใช9อำนาจกDอให9เกดิ แรงตอD ตา9 น ง. ความหุนหนั พลันแลนD กอD ให9เกดิ ผลร9าย 17. ขอ9 ใดเปUนประโยคบอกให9ทำ ก. อาจองทะนงตัวไมDกลวั ภยั น่พี อD ใช9oวาD เจ9ามาเอง ข. มธี รุ ะสง่ิ ใดในใจเจา9 พอD จงเลDาแกแD มDแลว9 กลบั บา9 น ค. เจ9ามาไยปาN นน้ีน่ีลูกอา เขารกั ษาอยทDู ุกแหงD ตำแหนงD ใน ง. จะเกดิ ผดิ แมคD ดิ คะนึงเกรง ฉวยสบเพลงพลาดพลำ้ มเิ ปนU การ 18. “มึงนีถ้ Dอยย่ิงกวาD ถDอยอีท9ายเมอื ง จะเอาเรอ่ื งไมDได9สกั สิ่งสรรพ, ละโมบมากตณั หาตาเปUนมัน สักรอ9 ยพันใหม9 งึ ไมถD ึงใจ” คำประพนั ธน, ีจ้ ดั เปนU รสวรรณคดีใด ก. พิโรธวาทงั ข. เสาวรจนี ค. นารีปราโมทย, ง. สัลลาปงF คพิสยั 44

19. คำประพนั ธ,ข9อใดแสดงอาการพะวกั พะวนใจของตัวละครชัดเจนทสี่ ดุ ก. คิดคะนึงตะลึงตะลานอก ดงั ตัวตกพระสุเมรุภูผา ข. ใหอ9 ธุ จั อดั อ้ันตันอุรา เกรงผิดภายหน9าก็สดุ คิด ค. จะวDารกั ขุนชา9 งกระไรได9 ท่จี ริงใจมีได9รกั แตDสกั หนิด ง. รกั พDอลูกหDวงดงั ดวงชวี ิต แมันทูลผดิ จะพโิ รธไมDโปรดปราน 20. “ความรักขุนแผนกแ็ สนรกั ด9วยรDวมยากมานกั ไมเD ดยี ดฉนั ท, สู9ลำบากบุกปNามาด9วยกัน สารพนั อดออมถนอมใจ ขุนชา9 งแตอD ยDดู ว9 ยกนั มา คำหนกั หาได9วาD ให9เคอื งไมD เงนิ ทองกองไว9มิให9ใคร ขา9 ไทใช9สอยเหมือนของตัว” คำประพันธด, งั กลาD วตรงกบั สำนวนไทยขอ9 ใด ก. จับปลาสองมือ ข. ไมห9 ลกั ปกF เลน ค. รักพเ่ี สยี ดายนอ9 ง ง. เหยียบเรอื สองแคม 45

ใบงานท่ี 1 คำชแ้ี จง ใหน, กั เรียนตอบคำถามตGอไปนี้ใหถ, กู ตอ, ง .1.....เ.ส...ภ..า..เ.ร.ย.อ่ื.อ..งด..ขข..ุนอ..ง.ช.ก.า+.ล.ง.อ.ข..นุน..เ.แส..ผภ..น.า...ไ..ด..ร+..ับ...ก..า..ร..ย...ก..ย..อG...ง..จ..า..ก..ว..ร...ร..ณ...ค..ด...สี ..โ..ม..ส..ร..ใ..ห...+เ.ป...aน..ย..อ...ด..ว..ร..ร..ณ....ค..ด...ีป..ร..ะ...เ.ภ..ท...ใด 2. การนำ เรื่องขุนช+างขุนแผน มาเสภา สนั นษิ ฐานวาG เกดิ ขึ้นในสมยั ใด .....ส...ม..ัย..ส..ม..เ..ด..็จ..พ..ร..ะ..น...า.ร..า..ย..ณ...ม2...ห..า..ร..า.ช....ส..ม..ยั..อ...ย..ุธ..ย..า..ต..อ..น..ก...ล..า..ง.................................................................. 3. เสภาเร่ืองขุนชา+ งขนุ แผน มีเค+าโครงจากเรอ่ื งจรงิ ทเี่ กดิ ขนึ้ ในสมัยใด ............ส..ม...ยั ..อ..ย..ธุ..ย..า..ต..อ..น...ต..น#.................................................................................................................. 4. กวีผ+แู ตงG เสภาเร่ืองขุนช+างขุนแผน ตอน ขุนชา+ งถวายฎีกา แตGงคอื ใคร ...............ไ.ม..ป<...ร.า..ก...ฏ..น..า..ม..ผ...#แู ..ต..ง<........................................................................................................... 5. เสภาเรื่องขุนช+างขุนแผน มีท้ังหมดกีต่ อน ...............4..3...ต..อ..น........................................................................................................................... 6. เสภาเรอื่ งขนุ ช+างขุนแผน แตงG ดว+ ยคำประพันธปP ระเภทใด ............ก..ล...อ..น..เ.ส...ภ..า............................................................................................................................ 7. การขบั เสภาสนั นิษฐานวาG มาจากอะไร ..............ม..า..จ..า..ก..ก..า..ร..เ.ล..า<..น..ทิ...า..น............................................................................................................. 8. สมเด็จพระเจา+ บรมวงศPเธอ กรมพระยาดำรงราชานภุ าพ ทรงสันนิษฐานวาG “พระพนั วษา” ใน เสภาเรอื่ งขุนชา+ งขนุ แผน นGาจะหมายถึงพระมหากษัตริยพP ระองคPใด ............ส..ม..เ..ด..็จ..พ..ร..ะ..ร..า..ม..า..ธ..ิบ..ด...ีท..่ี .2................................................................................................ 9. นางวนั ทอง เดมิ มีช่อื วาG อะไร .................น..า..ง..พ..ิม...พ..ิล..า..ไ..ล..ย........................................................................................................... .1..0...4..ข..ค.นุ .น.แ..ช.ผ..อื่น...มน..ีเา.ม.ง..ยีว..ันท..ท.งั้ ..อห..งม...นด..าก..ง.ีค่ .ล.น.า..ว.ชท..่อื.อ..อง..ะ.น.ไ.า.ร.ง.บ.บ.า+.วั.ง.ค..ล...่ี .แ..ล..ะ..น...า.ง..แ..ก..ว#..ก..ิร..ิย..า..................................................... 46

ใบงานที่ 2 คำชี้แจง ให2นักเรียนศึกษาเรื่องราวของ “นางวันทอง” เมื่อขุนช2างถวายฎีกา ที่นำไปสูIการตัดสินชีวิตของนางวันทอง โดยการดูวีดิโอจากเว็บไซตP https://www.one31.net/news/detail/28912 จำนวน ๒ คลิป 1. สรปุ เรือ่ งจากการดูวดี ิโอ - สรปุ วีดโิ อ “ถูกบงั คับให+ตอ+ งเลอื กใครสักคน” ....................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ..........................................................................................ผ......สู# ....อ....น....ต....ร....ว....จ......ข....น้ึ....อ......ย....ก<ู ....บั ....ด....ลุ....พ......นิ ....ิจ....ข....อ....ง....ผ....#สู....อ....น.......................................................................................................... ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 47