พย. 1411 การพยาบาลครอบครัวและชุมชน 2Nu.1411 Family and Community Nursing II จานวนหน่วยกติ 3 (3-0-6) หมวดวชิ าเฉพาะ กลุ่มวชิ าชีพ
จุดมุ่งหมายของรายวชิ าเพ่ือให้นักศึกษามีความรู้ ความเข้าใจและสามารถใช้กระบวนการพยาบาลในการแก้ ปั ญหา สุ ขภ าพ ครอบครั วและชุ มชน แบบอง ค์ รวมบนพื้น ฐา นทฤษฎีการดูแลอย่างเอื้ออาทรและปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยคานึงถึงความเป็ นมนุษย์ ยึดหลักจริยธรรมและสิทธิมนุษยชน เลือกใช้ทรัพยากรนวตั กรรม เทคโนโลยที ่ีเหมาะสมและผสมผสานภูมิปัญญาท้องถิ่นเพ่ือการเสริมสร้างความเข้มแขง็ ของครอบครัวและชุมชน
คำอธิบำยรำยวชิ ำแนวคิด ทฤษฎี หลักการและกระบวนการพยาบาลชุมชนแบบองค์รวม บนพืน้ ฐานการดูแลอย่างเอือ้ อาทร บทบาทพยาบาลอนามัยชุมชน การสาธารณสุขมูลฐาน การเสริมสร้างความเข้มแข็งและการมีส่วนร่วมของชุมชน การศึกษาวถิ ีชุมชน การประเมินภาวะสุขภาพชุมชน การวนิ ิจฉัยชุมชน การวางแผนการดาเนินงาน และการประเมินผล โดยคานึงถึงความเป็ นมนุษย์ ยึดหลักจริยธรรม กฎหมาย จรรยาบรรณวิชาชีพและหลักสิทธิมนุษยชน เลือกใช้ทรัพยากร เทคโนโลยี ผสมผสานภูมิปัญญาท้องถิ่น และมุ่งสร้ างเสริมศักยภาพของชุมชนในการดูแลตนเอง
แผนกำรประเมนิ ผลกำรเรียนรู้ 35 % 35%1 แบบทดสอบกลำงภำค 5%2 แบบทดสอบปลำยภำค 5%3 พฤตกิ รรมกำรเข้ำเรียน ควำมรับผดิ ชอบ ซ่ือสัตย์4 กำรมสี ่วนร่วมในกำรอภปิ รำย กำรแสดงควำมคดิ เห็น 10% 5% ในช้ันเรียนและกำรทำงำนกลุ่ม 5%5 กำรนำเสนองำนรำยกลุ่ม6 รำยงำนกลุ่มกำรใช้กระบวนกำรพยำบำลชุมชนในกำร แก้ไขปัญหำสุขภำพชุมชนจำกโจทย์สถำนกำรณ์ท่ี กำหนด7 แฟ้มสะสมผลงำนและกำรสรุปควำมคดิ รวบยอด
บทท่ี 1 แนวคดิ และหลกั กำรพยำบำลครอบครัวชุมชนทมี่ ปี ัญหำสุขภำพ 1.แนวคดิ และหลกั กำรสำธำรณสุขและกำรพยำบำลอนำมัยชุมชน 2.ควำมสำคญั ของกระบวนกำรพยำบำลอนำมัยชุมชน 3.บทบำทและหน้ำทพ่ี ยำบำลอนำมยั ชุมชน 4.ลกั ษณะงำนพยำบำลอนำมยั ชุมชน 5.แนวทำงกำรพยำบำลครอบครัวและชุมชนแบบองค์รวม
บทที่ 2 ปัญหำสุขภำพชุมชนของประเทศไทย 1.สถำนกำรณ์และแนวโน้มของปัจจยั ต่ำงๆทเ่ี กย่ี วข้องกบั สุขภำพชุมชน 2.สถำนะสุขภำพและปัญหำสุขภำพระดับประเทศและระดับท้องถิ่น 3.ระบบบริกำรสำธำรณสุขของประเทศไทย 4.แผนพฒั นำสุขภำพ 4.1สภำพปัญหำสำธำรณสุขของประเทศ 4.2นโยบำยและแผนพฒั นำสุขภำพ 4.3แนวทำงกำรแก้ปัญหำสำธำรณสุข
บทท่ี 3 กำรเสริมสร้ำงควำมเข้มแข็งของครอบครัวและชุมชน 1.แนวคิด หลกั การความเขม้ แขง็ ของชุมชน 2.วธิ ีการสร้างความเขม้ แขง็ ของชุมชน 3.การมีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพชุมชน 4.นวตั กรรมดา้ นสุขภาพและการเลือกใชท้ รัพยากร เทคโนโลยี และผสมผสานภูมิปัญญา
บทท่ี 4 กระบวนกำรพยำบำลอนำมัยชุมชน1. กำรประเมนิ ชุมชน:กำรศึกษำสภำพชุมชน กำรเกบ็ รวบรวมกำรวเิ ครำะห์ กำรนำเสนอข้อมูลสุขภำพชุมชน2. กำรวนิ ิจฉัยชุมชนและกำรจดั ลำดบั ควำมสำคญั :ข้อบ่งชี้ลกั ษณะชุมชนทม่ี ปี ัญหำสุขภำพ วนิ ิจฉัยและระบุปัญหำสุขภำพชุมชนจัดลำดับควำมสำคญั วเิ ครำะห์สำเหตุของปัญหำ3. กำรวำงแผนงำน:เขียนโครงกำร4. กำรดำเนินงำนตำมแผน:กำรจดั กจิ กรรม เพ่ือแก้ปัญหำชุมชนกำรแก้ไขปัญหำสุขภำพ5. กำรประเมินผล
บทที่ 1 แนวคดิ และหลกั กำรพยำบำลครอบครัว ชุมชนทมี่ ีปัญหำสุขภำพ1.แนวคดิ และหลกั กำรสำธำรณสุขและกำรพยำบำลอนำมยั ชุมชน2.ควำมสำคญั ของกระบวนกำรพยำบำลอนำมยั ชุมชน3.บทบำทและหน้ำทีพ่ ยำบำลอนำมยั ชุมชน4.ลกั ษณะงำนพยำบำลอนำมัยชุมชน5.แนวทำงกำรพยำบำลครอบครัวและชุมชนแบบองค์รวม
แนวคดิ หลกั กำรสำธำรณสุข และกำรพยำบำลอนำมยั ชุมชนหลกั กำรสำธำรณสุข \"กำรสำธำรณสุขเป็ นวทิ ยำกำร และศิลปะแห่งกำรป้องกนั โรค กำรทำให้ อำยุยืนยำว กำรส่งเสริมอนำมยั และประสิทธิภำพของบุคคล โดยควำม ร่วมมือร่วมแรงร่วมใจของชุมชนในเรื่องต่ำงๆ อนั ได้แก่ กำรสุขำภบิ ำล สิ่งแวดล้อม กำรควบคุมโรคตดิ ต่อ กำรให้สุขศึกษำเกยี่ วกบั สุขวทิ ยำส่วน บุคคล กำรจดั บริกำรทำงด้ำนกำรแพทย์และพยำบำล เพื่อกำรวนิ ิจฉัยโรค ต้งั แต่เร่ิมแรก และให้กำรรักษำ เพ่ือมใิ ห้ลกุ ลำมต่อไป รวมท้งั กำรพฒั นำ กลไกแห่งสังคม เพื่อให้ทุกคนมีมำตรฐำนกำรครองชีพ ทเ่ี พยี งพอต่อกำร ดำรงไว้ ซ่ึงอนำมยั ทด่ี ขี องตน\"
โดยสรุปกำรสำธำรณสุขประกอบด้วย ๑. กำรสุขำภิบำล ๒. กำรบำรุงรักษำส่ิงแวดล้อม ๓. กำรรักษำและกำรควบคุมโรคติดต่อ ๔. สุขวทิ ยำส่วนบุคคล ๕. บริกำรทำงกำรแพทย์และพยำบำล ๖. กำรพฒั นำกลไกแห่งสังคม
ควำมหมำยของกำรพยำบำลอนำมยั ชุมชนกำรพยำบำลอนำมยั ชุมชน เป็ นศำสตร์และศิลปะในกำร ดูแลสุขภำพของประชำชนแบบเบด็ เสร็จ ผสมผสำน เป็ นองค์รวมและต่อเนื่อง โดยเน้นกำรมสี ่วนร่วมของ บุคคล ครอบครัว ชุมชน เพ่ือพฒั นำประชำชนให้ พง่ึ ตนเองได้
กำรบริกำรแบบเบด็ เสร็จ บริกำรครบถ้วน ( Comprehensive ) คือ กำรดูแลประชำกรทุกช่วงวยั ทุกควำมต้องกำร1. วยั เดก็ แรกเกดิ ถงึ อำยุ 1 ปี2. วยั ก่อนเรียนอำยุ 1-5 ปี3. เดก็ วยั เรียนอำยุ 6-12 ปี4. วยั รุ่น ( 13-19 ปี )5. วยั ผ้ใู หญ่ตอนต้น 20-35 ปี6. วยั ผู้ใหญ่ตอนปลำย 39-59 ปี7. วยั สูงอำยุ 60 ปี ขึน้ ไป
บริกำรเบ็ดเสร็จผสมผสำน Comprehensive care Holistic care Integrated careกำรให้บริกำรหรือดูแล กำรให้บริกำรหรือดูแล อย่ำงเป็ นองค์รวม อย่ำงผสมผสำน
กำรบริกำรผสมผสำน บูรณำกำร ( Integrated care )ผสมผสำนงำนท้งั 4 ด้ำน คือ- กำรสร้ำงเสริมสุขภำพ- กำรป้องกนั โรค- กำรรักษำพยำบำล- กำรฟื้ นฟูสุขภำพเน้นกำรสร้ำงเสริมสุขภำพและกำรป้องกนั โรค รวมท้งั กำรบริกำรบุคคลครอบครัวและชุมชนในทุกภำวะสุขภำพ ท้งั ภำวะสุขภำพปกติ เร่ิมเจ็บป่ วยขณะเจ็บป่ วย ฟื้ นฟูสภำพหลงั กำรเจ็บป่ วย
Integated careส่งเสริม ป้องกนั รกั ษา ฟื้ นฟูเป็ นกระบวนการต่อเน่ือง (continuสoภuาsพspectrum) Health Prevention Curative RehabilitativPromotion eไมส่ ามารถแยกขาดออกจากกนั ชดั เจน( no clear limits orboundaries)
กำรดูแลแบบองค์รวม (Holistic care )กำรดูแลบุคคลแบบองค์รวม คือ กำรดูแลบุคคลทม่ี กี ำรบูรณำกำรท้งั ของร่ำงกำย จิตสังคม และจิตวญิ ญำณ โดยกำรดูแลน้ันจะต้องคำนึงถึงควำมแตกต่ำงของแต่ละบุคคลทมี่ ีจุดมุ่งหมำยในชีวติ มีควำมรู้ ควำมคดิ ควำมเชื่อ ศำสนำ ขนบธรรมเนียม ประเพณี วฒั นธรรม สภำพสังคม สิทธิเสรีภำพ ตลอดจนรูปแบบของกำรดำเนินชีวติ ทแ่ี ตกต่ำงกนั ดังน้ันผู้ท่ีสำมำรถดูแลบุคคลแบบองค์รวมจะต้องมคี วำมรู้ ควำมสำมำรถ มีประสบกำรณ์ เข้ำใจในทุกข์สุขของมนุษย์ ไวต่อปัญหำต่ำงๆ
กำรบริกำรต่อเน่ือง (Continuing care ) กำรดูแลสุขภำพอย่ำงต่อเน่ือง ต้งั แต่เร่ิมป่ วยจนถงึ หำยป่ วยกำรฟื้ นฟูให้คืนสู่สภำพปกตเิ ท่ำทจ่ี ะเป็ นไปได้ ต่อเนื่องทุกช่วงวยัต้งั แต่อยู่ในครรภ์ แรกเกดิ วยั ทำรก วยั ก่อนเรียน วนั เรียน วยั ผู้ใหญ่วยั สูงอำยุ จนถงึ ตำย อยู่ในเขตชุมชนทห่ี น่วยน้ันๆ รับผดิ ชอบต่อเนื่องด้วยระบบส่งต่อและรับกลบั มำดูแล เพื่อให้ประชำชนได้รับกำรดูแลอย่ำงต่อเนื่อง
กำรผสมผสำนกบั งำนอ่ืนคือกำรทำงำนร่วมสหวชิ ำชีพ หรือองค์กรในชุมชน ดงั น้ันกำรทำงำนเป็ นทมี จงึ มคี วำมสำคญั ในกำร ทำงำนของพยำบำลอนำมยั ชุมชน
ประสำนหน่วยงำนในระบบ ประสำนหน่วยงำนนอกระบบ Intra-sector บริกำรสำธำรณสุข Inter-sector ●ประสำนบริกำรทตุ ิยภูมิ ตตยิ ภูมิ ●ทำให้ผู้รับบริกำรไม่รู้สึกโดดเดย่ี ว ●เสริมกำรปฏสิ ัมพนั ธ์ ภำยในระบบบริกำร
แนวคดิ และหลกั กำรของพยำบำลอนำมยั ชุมชน 1. เน้นกำรมีส่วนร่วมของบุคคล ครอบครัว ชุมชน ในกำรดูแล สุขภำพของตน 2. ใช้วธิ ีกำรทไ่ี ม่สลบั ซับซ้อนและเหมำะสมทจ่ี ะพฒั นำศักยภำพ บุคคล ครอบครัว และชุมชน 3. เป็ นบริกำรเบด็ เสร็จ ผสมผสำน เป็ นองค์รวมและต่อเน่ือง 4. บริกำรเชิงรุก 5. ผสมผสำนกบั งำนอื่น
เป้ำหมำยของกำรพยำบำลอนำมยั ชุมชนบุคคล ครอบครัว ชุมชน สำมำรถพงึ่ ตนเองได้
ควำมแตกต่ำงระหว่ำงงำนสำธำรณสุขกบั กำรพยำบำล อนำมยั ชุมชนงำนสำธำรณสุข พยำบำลอนำมยั ชุมชน*ยดึ หลกั กำรดูแลสุขภำพประชำชนต้งั แต่ *ยดึ หลกั ของกำรสร้ำงสัมพนั ธภำพระหว่ำงก่อนเกดิ -ตำย พยำบำลกบั ผู้รับบริกำร*จดั ลำดบั ควำมสำคญั ของปัญหำและ *ยดึ มนั่ ในจริยธรรมของกำรดูแลควำมต้องกำรของชุมชน รักษำพยำบำลแก่บุคคล ครอบครัว ชุมชน*มนั่ คงอย่ใู นควำมยุติธรรมทำงสังคม อย่ำงเป็ นระบบเป็ นปรัชญำของกำรทำงำน เคำรพสิทธิ *บูรณำกำรเชิงองค์รวมด้ำนร่ำงกำย จิตใจของประชำชนทุกกลุ่มโดยเฉพำะผู้อยู่ใน สังคมและจิตวญิ ญำณ รวมถึงส่ิงแวดล้อมเชิงกลุ่มเส่ียง สุขภำพ
ควำมแตกต่ำงระหว่ำงงำนสำธำรณสุขกบั กำรพยำบำล อนำมยั ชุมชน (ต่อ)งำนสำธำรณสุข พยำบำลอนำมยั ชุมชน*ให้ควำมสำคญั ในวทิ ยำกำรระบำด *รับรู้และตอบสนองอย่ำงรวดเร็วต่อเป็ นกลวิธีสำคัญในกำรจดั กำรควบคุม ควำมหลำกหลำยทำงวฒั นธรรมของโรคเชิงประจักษ์ ประชำชนผ้ใู ช้บริกำร*มุ่งเน้นกำรสร้ำงเสริมสุขภำพและ *ประสำนงำนและร่วมมือกบั ชุมชนกำรป้องกนั โรค*สร้ำงควำมมน่ั คงยงั่ ยืนในกำรดแู ล *กำรปฏิบตั งิ ำนที่เป็ นอสิ ระและในสุขภำพของชุมชนและสิ่งแวดล้อม ฐำนะหุ้นส่วนทมี งำนของชุมชน
2.ควำมสำคญั ของกระบวนกำรพยำบำลอนำมยั ชุมชน กระบวนกำรพยำบำลสุขภำพชุมชน จะเป็ นปัญหำของชุมชนโดย ส่วนรวม อกี ท้งั วธิ ีกำรได้ข้อมูลจำกชุมชนส่วนใหญ่ได้จำกกำร สำรวจจำกแห่งปฐมภูมิ (primary data) หรือทุตยิ ภูมิ (secondary data) ซึ่งเมื่อวเิ ครำะห์แล้ว ปัญหำทพี่ บเป็ นปัญหำ ซับซ้อน และเกย่ี วข้องอยู่กบั องค์ประกอบอื่น
เช่น ควำมยำกจน ระดบั กำรศึกษำ และควำมเช่ือทัศนคตติ ่ำง ๆ ตลอดจน โครงสร้ำงของชุมชน องค์ประกอบและกำรเปลย่ี นแปลงประชำกร รวมท้งั ระบบบริหำรจัดกำรของรัฐ เป็ นปัจจัยสำคญั ทท่ี ำให้เกดิ ปัญหำสุขภำพ อนำมยั อกี ท้งั พบปัญหำอกี หลำยชนิดอ่ืน ๆ ทมี่ ีควำมแตกต่ำงกันระหว่ำง ชุมชนเมืองและชุมชนชนบท ทำให้ต้องมีกำรจดั ลำดับควำมสำคญั ของปัญหำ ตำมเกณฑ์ท่ีกำหนด เพ่ือให้เหมำะสมในแต่ละสถำนทซี่ ึ่งมีทรัพยำกรแตกต่ำง กนั ไป จงึ ต้องมีกำรประยุกต์ในกำรดำเนินงำนพยำบำลชุมชน
กำรให้บริกำรของพยำบำลอนำมยั ชุมชน เน้นกระบวนกำรพยำบำลดงั นี้ กำรประเมนิ ชุมชน กำรสรุปส่ิงทไ่ี ด้เรียนรู้ ปัญหำสุขภำพชุมชน กำรประเมนิ ผล กำรจดั ลำดบั ควำมสำคัญของปัญหำ กำรปฏิบัติตำมแผน กำรวำงแผนให้บริกำร
3.บทบำทและหน้ำทพ่ี ยำบำลอนำมยั ชุมชน1. บทบำทของเป็ นผู้ให้บริกำรทำงคลนิ ิก คือ กำรเป็ นผู้ดูแลโดยตรง (Care Provider) เป็ นกำรให้กำรดูแลบุคคล ครอบครัว กล่มุ คน และชุมชนท้งั ในภำวะสุขภำพดี ภำยใต้กำรบริกำรส่งเสริมสุขภำพและกำรป้องกนั โรค ภำวะเสี่ยงต่อควำมเจบ็ ป่ วย และภำวะเจ็บป่ วย ซ่ึงเป็ นกำรปฏบิ ัตกิ ำรพยำบำลด้วยทกั ษะข้นัพืน้ ฐำนและทกั ษะข้นั สูงในวชิ ำชีพตำมสภำวะปัญหำและควำมเจ็บป่ วย
2. บทบำทของกำรให้ควำมรู้ด้ำนสุขภำพ (Educator) พยำบำลทป่ี ฏิบัตกิ ำรพยำบำลในชุมชนต้องเป็ นผู้ให้ควำมรู้แก่ประชำชน เพื่อกำรส่งเสริมป้องกนั สุขภำพ และป้องกนั ปัญหำเจบ็ ป่ วยโรคเป็ น ประเด็นหลกั และยงั ต้องสอนให้ผู้ทป่ี ่ วยและผู้ดูแล (caregiver) สำมำรถ ดูแลตนเอง และปฏิบตั ติ นเพ่ือกำรฟื้ นฟูสภำพด้วย พยำบำลชุมชน จะต้องมีควำมสำมำรถในกำรสอน ท้งั รำยบุคคลและรำยกลุ่ม ด้วย รูปแบบและวธิ ีกำรทหี่ ลำกหลำย เพื่อให้สอดคล้องกบั ผู้เรียน โดยเฉพำะ อย่ำงยง่ิ กำรปรับเปลย่ี นแบบแผนพฤตกิ รรมของประชำชน รวมท้ังกำร สร้ำงกำรเรียนรู้และพฒั นำทกั ษะให้ชุมชนสำมำรถจัดกำรปัญหำสุขภำพ ด้วยชุมชนเอง
3. บทบำทกำรเป็ นผู้พทิ กั ษ์สิทธิของผู้ใช้บริกำร (Advocator) แนวคดิ เกย่ี วกบั สุขภำพถือว่ำเป็ นสิทธิข้นั พืน้ ฐำนของมนุษย์ และผู้รับบริกำรควรจะ ได้รับบริกำรสุขภำพเมื่อมคี วำมต้องกำรเกดิ ขึน้ บทบำทนีม้ คี วำมสำคัญมำกในสังคมไทย โดยเฉพำะสังคมชนบท เน่ืองจำกประชำชนยงั ขำดควำมรู้ควำมเข้ำใจในสิทธิข้อนี้ พยำบำลชุมชนจะต้องให้ข้อมูลข่ำวสำรเกยี่ วกบั บริกำรสุขภำพต่ำงๆทมี่ ีอยู่ ว่ำเมื่อใดควร จะต้องใช้สิทธิเหล่ำนี้ เช่น ในกำรให้บริกำรแก่ครอบครัวทม่ี ปี ัญหำด้ำนเศรษฐกจิ พยำบำลชุมชนจะต้องชี้แจงต่อนักสังคมสงเครำะห์ ถึงเหตุผลและควำมจำเป็ นทจี่ ะต้อง ให้ควำมช่วยเหลือแก่ครอบครัวเหล่ำนี้ โดยเฉพำะกำรบริกำรสุขภำพแก่กลุ่มผู้ด้อยโอกำส รวมท้งั เป็ นตวั แทนของประชำชนในกำรแสดงควำมคดิ เห็นเกยี่ วกบั ปัญหำสุขภำพของ ชุมชน เช่น กำรแก้ปัญหำอนั เกดิ จำกมลพษิ จำกโรงงำนในชุมชน เป็ นต้น
4. บทบาทการเป็ นผูบ้ รหิ ารจดั การ (Manager) กำรปฏิบตั ิงำนในฐำนะผู้จดั กำรดูแลนี้ จะมกี ำรทำงำนในลกั ษณะ เป็ นผู้ วำงแผน เป็ นผู้ปฏิบัติ และบริหำรหน่วยงำนและ เป็ นผู้ควบคุม กำกบั และ ประเมินผลงำน พยำบำลชุมชน จะต้องเป็ นผู้บริหำรและจัดกำรกจิ กรรม ต่ำงๆ ในด้ำนกำรบริกำรดูแลช่วยเหลือ ผู้รับบริกำรทุกระดับ ด้วยกำร บริหำรงำนในสถำนบริกำร และโครงกำรสุขภำพในชุมชน ในกำรวำงแผน งำนพยำบำลจะต้องพจิ ำรณำ กำหนดเป้ำหมำยและวตั ถุประสงค์ร่วมกบั ชุมชน โดยใช้ข้อมูลทเ่ี กบ็ รวบรวมเกยี่ วกบั ควำมต้องกำรของผ้รู ับบริกำรและ ปัจจยั พืน้ ฐำนต่ำงๆ รวมท้งั กำหนดวธิ ีหรือกจิ กรรมต่ำงๆ ในรำยละเอยี ด โครงกำร กำหนดตัวบุคคลและเจ้ำหน้ำทข่ี องผู้รับผดิ ชอบ วสั ดุอุปกรณ์ต่ำงๆ ทีต่ ้องใช้ในกำรปฏิบัตงิ ำน
5. บทบำทกำรเป็ นผู้ประสำนควำมร่วมมือ (collaborator) ลกั ษณะงำนพยำบำลอนำมยั ชุมชน จะต้องเกยี่ วข้องกบั บุคคลและหน่วยงำนหลำยฝ่ ำย ท้งั ส่วนรำชกำร เอกชน และชุมชน กำรดูแลสุขภำพประชำชนในชุมชน จำเป็ นต้องมีกำร ทำงำนเป็ นทมี ท้งั ทมี สุขภำพและทมี งำนพฒั นำชุมชนอื่น ๆ เช่น ทมี งำนบริกำรสังคม สงเครำะห์ ทมี งำนด้ำนกำรศึกษำ กำรเกษตร และองค์กรเอกชน เป็ นต้น ซ่ึงกำร ดำเนินงำนด้ำนสุขภำพ พยำบำลเป็ นบุคลำกรกล่มุ ใหญ่ทส่ี ุดในกำรให้บริกำร ดงั น้ัน พยำบำลจึงมบี ทบำทสำคัญในฐำนะผ้ปู ระสำนงำนดูแล และให้ควำมร่วมมือในกำร ปฏิบัตงิ ำน ท้งั นีเ้ พื่อให้มกี ำรผสมผสำนกจิ กรรมกำรบริกำรด้ำนสุขภำพอย่ำงมีคุณภำพ เช่น กำรช่วยเหลือด้ำนสุขภำพและกำรประกอบอำชีพของผู้พกิ ำรในชุมชน กำร ประสำนงำนกบั ครูในโรงเรียนพฒั นำโปรแกรมเพ่ือป้องกนั กำรใช้สำรเสพตดิ ในโรงเรียน หรือกำรสูบบุหร่ีในโรงเรียน เป็ นต้น
6. บทบำทกำรเป็ นผู้นำ (Leader)เป็ นผู้ทช่ี ุมชนให้ควำมเชื่อถือ เป็ นผู้นำด้ำนสุขภำพ ช่วย ชี้แนะแนวทำงในกำรตดั สินใจในโครงกำรต่ำงๆของชุมชน ตลอดจนเป็ นแบบอย่ำงทด่ี ดี ้ำนสุขภำพ
7. บทบำทกำรเป็ นนักวจิ ยั (Researcher) พยำบำลทป่ี ฏบิ ัตกิ ำรพยำบำลในชุมชน จะต้องสำมำรถ ค้นคว้ำหำควำมรู้อย่ำงเป็ นระบบ มกี ำรรวบรวมข้อมูล วเิ ครำะห์ข้อมูล เพ่ือนำผลมำพฒั นำสุขภำพ หรือมำ แก้ปัญหำสำธำรณสุขในชุมชน ท้งั นีอ้ ำจกระทำโดยกำรร่วม วจิ ยั หรือทำวจิ ยั เอง เพ่ือให้ได้มำซ่ึงข้อเท็จจริงต่ำงๆทจ่ี ะให้ เข้ำใจถงึ ปัญหำสุขภำพและกำรแก้ไข
8. เป็ นผู้ให้คำปรึกษำ(counselor)สำมำรถให้คำปรึกษำแก่ผู้มปี ัญหำท้งั สุขภำพกำย จติตลอดจนกำรจัดโครงกำรสุขภำพ แก่ประชำชน เจ้ำหน้ำที่และหน่วยงำนต่ำงๆ
9. ประสำนงำน (Co –ordinator ) เป็ นผู้ให้ควำมร่วมมือกบั ทุกฝ่ ำยทจี่ ะช่วยกนั พฒั นำชุมชน เช่น โรงเรียน วดั อบต อปท. บริษทั เอกชน เพื่อให้มกี ำรผสมผสำน กจิ กรรมกำรบริกำรด้ำนสำธำรณสุขอย่ำงมีคุณภำพ
10. ผู้นำกำรเปลย่ี นแปลง ( Change agent ) พยำบำลทปี่ ฏิบตั ิกำรพยำบำลในชุมชน ต้องมบี ทบำทในกำรเป็ นผู้นำกำร เปลยี่ นแปลง (Change agent) ในด้ำนกำรพฒั นำสุขภำพของประชำชน เช่น เป็ นผู้ริเร่ิมโปรแกรมกำรส่งเสริมสุขภำพของคนงำนในโรงงำน อุตสำหกรรม กำรพฒั นำโปรแกรมกำรส่งเสริมสุขภำพและกำรป้องกนั โรค ในคนงำนก่อสร้ำง เป็ นต้น หรือกำรมสี ่วนร่วมในกำรกำหนดแผนและ นโยบำยกำรพฒั นำสุขภำพของประชำชน รวมท้งั กำรปฏบิ ตั ิตนให้เป็ น แบบอย่ำงของผู้มสี ุขภำพดี พยำบำลชุมชนมบี ทบำทอย่ำงมำกทจี่ ะ ก่อให้เกดิ กำรเปลยี่ นแปลง ทำให้ประชำชนมคี วำมรู้ทศั นคติ และกำรปฏบิ ัติ ทถ่ี ูกต้องในด้ำนสุขภำพ ตลอดจนกำรกระตุ้นให้ชุมชนเข้ำใจในปัญหำ โดยรวมของชุมชนสนับสนุนให้มกี ำรจัดต้ังองค์กรในชุมชน กำรจดั โครงกำรเพื่อแก้ปัญหำโดยชุมชนเอง
ลกั ษณะงำนพยำบำลอนำมยั ชุมชน ระบบบริกำรสำธำรณสุขของประเทศไทยจัดเป็ น 3 ระดบั คือ ระดบั ปฐมภูมิ ระดบั ทุตยิ ภูมิ และระดบั ตตยิ ภูมิ ซึ่งท้งั 3 ระดบั เช่ือมโยงกบั สำธำรณสุขมูลฐำน ด้วยระบบส่ งต่อ กำรบริกำรสำธำรณสุขมูลฐำน ( PHC=Primary health care ) หมำยถงึ กำร บริกำรสุขภำพทด่ี ำเนินกำรโดยประชำชน เพื่อประชำชน และเป็ นของประชำชน โดยมที มี สุขภำพหรือผู้นำชุมชน เป็ นผู้สนับสนุน อำนวยควำมสะดวก โดย ผ้รู ับบริกำรคือประชำชนทุกระดบั ท้งั ทม่ี สี ุขภำพปกติ มภี ำวะเส่ียงและมคี วำม เจบ็ ป่ วย บทบำทหน้ำทพ่ี ยำบำลมหี น้ำทส่ี ่งเสริม กระตุ้นให้ประชำชนมสี ่วนร่วมในควำม รับผดิ ชอบด้ำนสุขภำพ
Primary Care Concept“ ดูแลเม่ือมี ให้ความสาคญั กบั ปัญหำใหม่ ความเป็นบคุ คลเป็ นแห่งแรก”“ประสำนงำนกบั บริกำร “ ส่งต่อในกรณี ท่ีพบได้ท้งั หมดท่มี ี โดยเฉพำะ น้อยไม่ได้มีทวั ่ ไป”อย่ำงยง่ิ กบั รพ. ” Babara Starfield,MD
The Attributes of Primary Care1. บริกำรด่ำนแรก (First Contact)/ (Accessibility)2. บริกำรทต่ี ่อเน่ือง (Continuity) ควำมสัมพนั ธ์ระยะยำว(Longitudinalityor Patient-Focused Care Over Time)3. บริกำรครบถ้วน รอบด้ำน (Comprehensiveness of Care)4. ประสำนกำรบริกำร(Coordination of Care)5. กำรให้ควำมสำคญั /มสี ่วนร่วมของชุมชน (Community participationCommunity orientation) ยงยุทธ พงษ์สุภำพ, 2552
เป้ำหมำยเชิงหลกั กำรบริการต่อเนื่อง บริการแบบเบด็ เสรจ็ ผสมผสานและเป็นองคร์ วม continuity Comprehensive careการเข้าถงึ บริการaccessibilitประสานงาน y ชมุ ชนมีส่วนรว่ มcoordination Community participation
กำรเข้ำถงึ บริกำร●บริกำรแรกทเ่ี ข้ำถึง (first contact)●เข้ำถึงได้ง่ำยทำงภูมศิ ำสตร์ ( geographical)●ภำระทำงด้ำนกำรเงนิ ไม่เป็ นอปุ สรรคต่อกำรเข้ำถึงบริกำร●(เfขin้ำaถnึงciเaชlิง)จิตใจ (psychological)●เข้ำถงึ เชิงวฒั นธรรม (cultural)●เข้ำถึงบริกำรโดยไม่ต้องรอนำน( intra-institutional)●เข้ำถึงได้ตลอดเวลำตำมควำมจำเป็ น (permanent access)
กำรพยำบำลชุมชนในระบบกำรบริกำรสำธำรณสุขระดบั ปฐมภูมิ ( Primary care )เน้นกำรส่งเสริมดูแลให้อย่ใู นภำวะปกติ และป้องกนั กำรเจบ็ ป่ วย ด้วยกำรจัดบริกำรพืน้ ฐำนซึงประกอบด้วยงำนส่งเสริมสุขภำพและงำนรักษำพยำบำลในชุมชน ได้แก่ - งำนอนำมยั แม่และเดก็ - กำรบริกำรเดก็ วยั เรียน - กำรบริกำรอนำมยั วยั เจริญพนั ธ์ุ - กำรสร้ำงเสริมภูมคิ ุ้มกนั โรค
กำรพยำบำลชุมชนในระบบกำรบริกำรสำธำรณสุขระดบั ปฐมภูมิ ( Primary care ) ต่อ - กำรสร้ำงภำวะโภชนำกำร - กำรสร้ำงเสริมสุขภำพจิต - กำรเสริมสร้ำงกำรออกกำลงั กำย - กำรควบคุมโรคตดิ ต่อ - กำรบริกำรปรึกษำสุขภำพอนำมยั - กำรให้ควำมรู้ด้ำนสุขภำพและประชำสัมพนั ธ์ - คดั กรองโรค นอกจำกนีพ้ ยำบำลชุมชนยงั ต้องสนับสนุนงำนสำธำรณสุขมูลฐำนด้วยกำรอบรมให้ ควำมรู้ ตดิ ตำม ช่วยเหลือ อสม. และจดั บริกำรตรวจรักษำเบือ้ งต้น ซ่ึงกำรจดั บริกำรดงั กล่ำวอยู่ภำยใต้มำตรฐำนกำรพยำบำล กองกำรพยำบำล ( 2540 )
ศูนย์สุขภำพชุมชน ( Primary care unit ,PCU ) ต้องรับผดิ ชอบดูแลประชำกรไม่เกนิ 10,000 คน ต่อหน่วย พยำบำลวชิ ำชีพและเจ้ำหน้ำที่ อื่นร่วมรับผดิ ชอบประชำกรเฉลย่ี 1: 1,250 คน โรงพยำบำลส่งเสริมสุขภำพตำบล กำรจัดรูปแบบของโรงพยำบำลส่งเสริมสุขภำพตำบลเป็ นกำรปรับเปลย่ี นมำจำกสถำนีอนำมยั และศูนย์สุขภำพ ชุมชน ดงั น้ัน เม่ือจดั กล่มุ มำเป็ นรูปแบบโรงพยำบำลส่งเสริมสุขภำพตำบลจงึ เป็ นกำรจัดโดยใช้เป้ำหมำยจำนวนประชำกร ในพืน้ ที่ เป็ นเกณฑ์
ภำรกจิ ท1่ี จัดบริกำรกำรพยำบำลในชุมชน (Community Nursing Service) กจิ กรรม 1. กำรประเมนิ และวนิ ิจฉัยภำวะสุขภำพของบุคคล ครอบครัวและชุมชน เพื่อนำมำวำงแผนจัดบริกำร ท่ี ครอบคลุมทุกกลุ่มประชำกรในชุมชน และสอดคล้องกบั บริบทของพืน้ ท่ี 2. กำรจดั ระบบบริกำรพยำบำลเชิงรุกทม่ี คี วำมหลำกหลำยของกำรบริกำรพยำบำล มุ่งเน้น ส่งเสริม สุขภำพ กำรป้องกนั โรค กำรรักษำ และกำรฟื้ นฟูสภำพ ทส่ี อดคล้องกบั ภำวะสุขภำพของประชำชน เหมำะสมกบั สภำพควำมต้องกำรของชุมชน 3. กำรคดั กรองสุขภำพตำมกลุ่มอำยุ ปัญหำสุขภำพ ภำวะคุกคำมในท้องถิ่น และตำมนโยบำยของ ประเทศ 4. กำรเสริมพลงั (Empower) ประชำชนทุกกลุ่ม ทุกช่วงวยั ในชุมชน ให้มคี วำมรู้ควำมสำมำรถ ทกั ษะ ทศั นคติทถ่ี ูกต้องในกำรดูแลสุขภำพ เกดิ กลุ่มช่วยเหลือกนั และสำมำรถตัดสินใจในกำรดูแลตนเองและ กำรเลือกใช้บริกำรสุขภำพได้ถูกต้อง เกดิ พฤตกิ รรมสุขภำพทเ่ี หมำะสม 5. ส่งเสริมกำรมสี ่วนร่วม(Participation)ของประชำชนและชุมชนในกำรดูแลสุขภำพคนในชุมชน บนพืน้ ฐำน กำรพง่ึ พำตนเองและกำรพง่ึ พำซ่ึงกนั และกนั กำรเชื่อมประสำนแหล่งประโยชน์ต่ำงๆให้ เกดิ กำรจดั กำร เรื่องสุขภำพของชุมชน 6. วำงแผนดูแลสุขภำพของประชำชนทสี่ อดคล้องกบั ภำวะ สุขภำพในบริบทของประชำชนในพืน้ ทร่ี ับผดิ ชอบ
Search
