วิทยศาสตร์ เล่ม ๒

á¡Ê ¤Òú ͹ ¾Å§Ñ §Ò¹ ä´ÍÍ¡ä«´ ¡ÒÃËÒÂ㨠ÍÒËÒà ¡Ò´ÃŒÇÊÂѧáà¤ÊçÒÐˏ ¹Òéí ¹Òéí á¡Ê ÍÍ¡«Ôਹ ภาพ 5.10 ความสัมพนั ธร ะหวางการสงั เคราะห ดว ยแสงและการหายใจของพืช ความสมั พนั ธในแผนภาพ 5.10 นักเรยี นอธิบายไดว าอยางไร ในกระบวนการสังเคราะหดว ยแสงสามารถสรปุ โดยการเขียนเปนสมการอยางงาย ไดด งั น้� นา้ํ + แกสคารบ อนไดออกไซด คลอโรฟลล อาหาร (นาํ้ ตาล) + แกสออกซเิ จน + นา้ํ แสง จากสมการ นาํ้ และแกส คารบ อนไดออกไซดเ ปน สารตงั้ ตน ในการสงั เคราะหด ว ยแสง สว นนา้ํ ตาล แกส ออกซิเจน และนา้ํ เปน ผลผลิตทเี่ กิดข้นึ โดยมีคลอโรฟลลเ ปนตัวดูดซบั พลังงานแสง พืชใชอาหารที่สรางข้ึนเพื่อการเจริญเติบโตและดํารงชีวิต เม่ือพืชเจริญเติบโตเต็มที่จะมีการ สืบพันธุเพ่ือดํารงเผาพันธุ พืชสืบพันธุอยางไร มีอวัยวะใดที่เกี่ยวของกับการสืบพันธุบาง และมีการ เปลยี่ นแปลงอยางไรระหวา งการเจริญเติบโต นักเรียนจะไดศ ึกษาตอไป 5.3 การสบื พันธุและการเจริญเติบโตของพชื ในชวี ิตประจาํ วัน นกั เรยี นอาจเคยเห็นดอกไมห ลายชนดิ ทีม่ ีสีสันสวยงาม นกั เรยี นทราบหรือไม วาดอกไมเ จริญเปล่ยี นแปลงไปเปน ผลท่ีรบั ประทานได เมลด็ ภายในผลสามารถงอกเปนพืชตน ใหมไ ด ผลและเมลด็ เกดิ ข้ึนจากสว นใดของดอก ถานําดอกไมแตละชนิดมาศึกษา นักเรียนคิดวาดอกไมแตละชนิดมีสวนประกอบเหมือนหรือ แตกตา งกนั หรอื ไม อยางไร ใหนกั เรยี นศกึ ษาจากกิจกรรมตอไปน้� บทที่ 5 การดาํ รงชวี ติ ของพืช 93

กิจกรรม 5.5 อวัยวะสืบพันธุของพชื ดอก ¹íÒ´Í¡äÁŒ ઋ¹ ´Í¡ªºÒ ´Í¡ÁÐà¢Í× ´Í¡¡ÅÇŒ ÂäÁŒ ´Í¡µŒÍµè§Ô ´Í¡ºÑÇËÅǧ ´Í¡ÍÑÞª¹Ñ ´Í¡ÁÐÅÐ¡Í ´Í¡¿¡˜ ·Í§ ËÃ×Í´Í¡äÁªŒ ¹Ô´Í¹×è æ ·èÕ¹¡Ñ àÃÕ¹ʹã¨ÁÒÈÖ¡ÉÒ´§Ñ ¹éÕ 1. ÊѧࡵÃÙ»ÃÒ‹ §ÅѡɳÐáÅеÒí á˹‹§¢Í§ÊÇ‹ ¹»ÃСͺµ‹Ò§æ ¢Í§´Í¡ 䴌ᡋ ¡ÅºÕ àÅéÂÕ § ¡ÅÕº´Í¡ à¡ÊÃà¾È¼ŒÙ áÅÐà¡ÊÃà¾ÈàÁÂÕ º¹Ñ ·Ö¡¼Å 2. á¡Ð¡ÅÕºàÅÂéÕ § ¡ÅÕº´Í¡ ÍÍ¡ãËËŒ Á´ Ê§Ñ à¡µáÅкѹ·Ö¡Å¡Ñ ɳТͧà¡ÊÃà¾È¼ÙŒ ¤Í× ¡ÒŒ ¹ªÍ٠ѺàóÙáÅÐ꼄 àó٠áÅÇŒ ãªáŒ Ç‹¹¢ÂÒÂÊÍ‹ §´ÅÙ ¡Ñ ɳТͧÅÐÍͧàóÙÀÒÂã¹ÍѺàó٠ºÑ¹·¡Ö ¼Å ¨Ò¡¹¹éÑ ÈÖ¡ÉÒÅѡɳÐà¡ÊÃà¾ÈàÁÕÂ Ê§Ñ à¡µÃѧ䢋áÅÇŒ 㪌ãºÁ´Õ ⡹¼Ò‹ Ãѧ䢋 µÒÁÂÒÇà¾Íè× ´ÙÍÍÇØÅ«§èÖ ÍÂÀÙ‹ ÒÂã¹Ã§Ñ 䢋â´ÂãªáŒ ǹ‹ ¢ÂÒ ºÑ¹·Ö¡¼Å ? รูปรา งและสว นประกอบของดอกแตล ะชนดิ ท่นี าํ มาศกึ ษาเหมอื นหรอื แตกตางกันอยา งไร ? ถาพิจารณาสว นประกอบของดอกไมเปนเกณฑ นักเรียนจดั กลุม ดอกไม ที่นํามาศกึ ษาออกเปน กี่กลมุ แตล ะกลมุ มลี ักษณะอยา งไรและใชอ ะไรเปน เกณฑสําคัญในการแบง กลมุ ? เกสรเพศผูและเกสรเพศเมียมีสว นประกอบอะไรบาง และมลี กั ษณะแตกตา งกัน อยางไร ? ลักษณะของออวุลของดอกไมแ ตล ะชนิดเปน อยา งไร มีจาํ นวนแตกตางกันหรอื ไม อยางไร ? ดอกไมที่นักเรียนนํามาศกึ ษา มที ้งั ทีม่ ีเกสรเพศผูและเกสรเพศเมียอยูภ ายใน ดอกเดยี วกัน และดอกทีม่ แี ตเกสรเพศผหู รอื เกสรเพศเมียเทา น้นั ลกั ษณะตา งๆ เหลาน้� มผี ลตอการสืบพนั ธขุ องพืชอยางไร ดอกไมแตละชนิดที่นํามาศึกษามีขนาด ลักษณะ รูปรางรวมท้ังสีของกลีบดอกแตกตางกันไป ดอกไมประกอบดวยสวนสําคัญ 4 สวน ไดแก กลีบเลี้ยง กลีบดอก เกสรเพศผู และเกสรเพศเมีย เรียงกันเปนวง จากดานนอกเขาหาดานในตามลําดับ ดอกไมบางชนิดอาจมีสวนประกอบครบท้ัง 4 สว น ดังภาพ 5.11 แตดอกไมบางชนดิ อาจขาดสวนประกอบสวนใดสวนหน�ึงไป 94

à¡ÊÃà¾È¼ÙŒ à¡ÊÃà¾ÈàÁÂÕ ¡ÒŒ ¹ªÙÍѺàó٠ÍѺàó٠à¾ÍÈ´ààÁ¡ÕÂÊà ¡à¾ÒŒ ȹààÁ¡ÕÂÊà Ãѧ䢋 ¡ÅÕº´Í¡ ÍÍÇØÅ ¡ÅÕºàÅÕé§ ภาพ 5.11 ดอกไมทมี่ ีสวนประกอบครบทัง้ 4 สว น นกั เรยี นคิดวา สวนประกอบของดอกไมแตล ะสวนมีความสาํ คญั อยา งไรตอพืช ถา พิจารณา ดอกไม เฉพาะ สวน ของเก ส ร เพศ ผู ภาพ 5.12 แมลงมีสวนชว ยในการ จะพบวาประกอบดวย กานชูอับเรณูและอับเรณู ภายใน ถา ยละอองเรณูใหกับพืช อับเรณูมีละอองเรณู เปนจํานวนมาก ภายในละออง เรณูจะมีการสรางเซลลสืบพันธุเพศผู สวนเกสรเพศเมีย ประกอบดว ยรงั ไข กา นเกสรเพศเมยี และยอดเกสรเพศเมยี ภายในรังไขซึ�งเปนโพรงมีออวุล ท่ีมีลักษณะเปนเม็ดเล็กๆ มจี ํานวนไมเ ทา กันข้ึนอยูกบั ชนิดของพชื ภายในออวุลจะมี การสรา งเซลลไข ซ�ึงเปน เซลลส ืบพนั ธุเพศเมีย บทท่ี 5 การดํารงชวี ิตของพืช 95

เมอื่ ละอองเรณเู จรญิ เตม็ ท่ี อบั เรณจู ะแตกออก ทาํ ใหล ะอองเรณปู ลวิ ไปตกบนยอดเกสรเพศเมยี ซง�ึ มขี องเหลวเหนย� วเคลอื บอยู เรยี กกระบวนการทล่ี ะอองเรณูไปตดิ บนยอดเกสรเพศเมยี นว�้ า การถา ย ละอองเรณู ซงึ� อาจเกดิ ขนึ้ ภายในดอกเดยี วกนั หรอื ระหวา งดอกภายในตน เดยี วกนั หรอื ขา มตน กนั ก็ได ลม น้าํ สตั วตางๆ หรอื คน อาจชว ยพาละอองเรณกู ระจายไปตกท่ียอดเกสรเพศเมยี ได แมลงมบี ทบาทสาํ คญั มากในการถา ยละอองเรณขู องพชื ดอก ขณะทแี่ มลงเกาะดอกไมเ พอ่ื ดดู กนิ นา้ํ หวานในดอกไม ละอองเรณจู ะติดไปกบั สว นตา งๆ ของแมลง เชน ปก ขา และสว นปาก เม่อื แมลง บินไปเกาะดอกไมดอกตอไปก็จะนําละอองเรณูไปติดท่ียอดเกสรเพศเมียของดอกนั้น ทําใหเกิดการ ถา ยละอองเรณู การใชส ารเคมกี าํ จดั ศัตรพู ชื ในปจ จบุ นั ทาํ ใหแ มลงทมี่ ปี ระโยชนห ลายชนิดตายไปดวย นกั เรียนคิดวา การท่แี มลงถูกทาํ ลายมากและรวดเรว็ ดว ยการใชสารเคมกี อ ใหเ กดิ ปญ หา อยางไร และเราจะมีวธิ ใี นการปองกันและแกไ ขปญหาเหลานอ�้ ยา งไร หลังจากละอองเรณูตกลงบนยอดเกสรเพศเมียก็จะมีการงอกเปนหลอด เขาไปในเน�้อเย่ือ ของยอดและกานเกสรเพศเมีย จนกระท�ังถึงรังไข ดังภาพ 5.13 ภายในหลอดน�้จะมีเซลลสืบพันธุ เพศผู ซึ�งอยูภายในหลอดจะเขาผสมกับเซลลไขไ ดเ ปน ไซโกตซึ�งจะเจริญตอ ไปเปน เอม็ บรโิ ออยูภายใน ออวลุ เรยี กกระบวนการนว้� า การปฏิสนธิ ตอจากน้ันออวุลจะเจรญิ เปนเมลด็ ซึง� มีเอ็มบริโอและอาหาร เล้ียงเอ็มบรโิ อ อยูภายใน สว นรงั ไขจ ะเจรญิ เปนผล โดยท�วั ไปแลวหลงั จากการปฏิสนธิ สวนอน่ื ๆ ของ ดอกไม เชน กลีบเลี้ยง กลีบดอก เกสรเพศผู ยอดเกสรเพศเมยี จะเหีย่ วและหลดุ รว งไปในท่ีสุด ÅÐÍͧàó٠ËÅÍ´ÅÐÍͧàó٠ÍÒËÒÃàÅÂéÕ § ãºàÅÕÂé § à«ÅÅʏ ׺¾¹Ñ ¸Øà¾È¼ÙŒ àÍÁç ºÃÔâÍ àÍÁç ºÃÔâÍ ÍÍÇØÅ à«Åŏ䢋 ภาพ 5.13 การงอกของละอองเรณู ภาพ 5.14 สว นประกอบของเมลด็ ขาวโพด 96

มนษุ ยร จู กั การขยายพนั ธพุ ชื มาตงั้ แตอ ดตี วธิ กี ารขยายพนั ธพุ ชื ทง่ี า ยทสี่ ดุ ไดแ กก ารเพาะเมลด็ ซึ�งจะทําใหไดตนพืชจํานวนมาก แตตองใชระยะเวลานานในการเจริญเติบโตจนกระทั�งออกผล และ ตน ใหมท ไี่ ดอ าจมลี กั ษณะแตกตา งไปจากตน เดมิ แตอ ยา งไรกต็ ามพชื หลายชนดิ สามารถขยายพนั ธุโดย ใชส ว นตา งๆ ของพชื เพอ่ื ใหพ ชื ตน ใหมค งลกั ษณะตา งๆ ไว ไมแ ตกตา งจากตน เดมิ สว นตา งๆ ของพชื หลายชนดิ ใชขยายพนั ธุได ดงั ตวั อยางในภาพ 5.15 äËŢͧºÑǺ¡ ÅíÒµŒ¹ãµŒ´¹Ô ¢Í§¢‹Ò ˹͋ ¢Í§µ¹Œ ¡ÅŒÇ 㺢ͧµ¹Œ àÈÃÉ°Õà§Ô¹ËÁ×è¹ ภาพ 5.15 สว นตา ง ๆ ของพชื ท่ีสามารถขยายพนั ธุได มันฝร�ัง ขิง ขา และเผือก ใชลําตนใตดินใน ภาพ 5.16 การตอนกง�ิ พืช การขยายพนั ธุ เศรษฐเี รือนใน บวั บัวบก ผกั กระเฉด ขยายพันธุโดยสวนของลําตนท่ีเจริญออกไปจากตน เดิม หรอื ที่เรียกวา ไหล แลว งอกรากเปน ตน ใหม พืช บางชนดิ ใชร ากในการขยายพนั ธุ เชน มนั เทศ ในขณะ ทพี่ ชื บางชนิดใชใบในการขยายพันธุ เชน ตน เศรษฐี เงินหม่ืน ตนควํ่าตายหงายเปน ซ�ึงการขยายพันธุ เหลาน�้เปนไปตามธรรมชาติ ยังมีการขยายพันธุพืช โดยมนษุ ยเ ปน ผูก ระทํา เชน การตอน การปก ชํา การ ติดตา การทาบก�ิง การตอกิง� เปน ตน พืชทเี่ จรญิ จาก การขยายพนั ธุโดยวธิ เี หลา นจ้� ะมลี กั ษณะเหมอื นกบั ตน เดมิ ทกุ ประการ นกั เรยี นบอกไดห รอื ไมว า เพราะเหตใุ ด บทท่ี 5 การดํารงชีวติ ของพืช 97

มนุษยนําความรูทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีมาพัฒนาวิธีการขยายพันธุพืชโดยการคิดคน วิธีการตางๆ ท่ีทําใหสามารถขยายพันธุไดเปนจํานวนมากและรวดเร็ว ซ�ึงทําไดโดยนําเทคโนโลยี ชีวภาพ เขามาใชใ นการขยายพนั ธพุ ืช เชน การเพาะเลยี้ งเน้�อเย่ือพืช ซง�ึ เปน การนําสว นใดสว นหน�งึ ของพชื เชน ตาขา ง ดอก ใบ เนอ้� เยอื่ หรอื เซลลท กี่ าํ ลงั เจรญิ เตบิ โต มาเพาะเลยี้ งในอาหารสงั เคราะหท ่ี ประกอบดว ยสารอาหารและสารกระตนุ การเจรญิ เตบิ โตของพชื โดยจดั และควบคมุ สภาพแวดลอ มใหอ ยู ในสภาพปลอดเช้อื มีอุณหภูมิ ความชนื้ และแสงสวา งทเี่ อื้อตอการทชี่ ิน้ สวนของพชื จะเจรญิ เตบิ โตได หลงั จากชิน้ สวนของพชื เจรญิ เตบิ โตเปนตน เล็กๆ กส็ ามารถยา ยไปปลกู ลงดนิ ไดต อ ไป ก. ข. ภาพ 5.17 ก.หองเพาะเลย้ี งเน�อ้ เยอื่ พชื ข.การเพาะเลีย้ งเน้�อเยือ่ สับปะรดประดบั ในขวดบรรจอุ าหารสงั เคราะห การเพาะเลยี้ งเนอ้� เยอ่ื พชื สามารถขยายพนั ธพุ ชื ไดผ ลผลติ เปน จาํ นวนมาก ในระยะเวลาไมน าน นกั ตน พชื ท่ีไดจ ะมลี กั ษณะเหมอื นกบั พนั ธเุ ดมิ ตวั อยา งพชื ทขี่ ยายพนั ธดุ ว ยการเพาะเลย้ี งเนอ�้ เยอื่ อยา ง แพรห ลายไดแก พชื สมนุ ไพร มะพราวกะทิ ไมด อกและไมประดับ เชน กลวยไม หนาววั นอกจากจะ ทาํ ใหไ ดพ ชื เปน จาํ นวนมากแลว ยงั มปี ระโยชนต อ การปรบั ปรงุ พนั ธุใหไ ดพ ชื ทมี่ ลี กั ษณะพงึ ประสงค โดย การใชส ารเคมชี กั นาํ เนอ้� เยอื่ ทเ่ี พาะเลย้ี งไวใ หเ กดิ การกลายพนั ธุ ซงึ� อาจทาํ ใหไ ดด อกหรอื ผลขนาดใหญ ข้นึ นอกจากน้ย� ังใชเ ทคนคิ การเพาะเลยี้ งเน้�อเย่อื พชื เพอื่ ทาํ ใหไดตนพันธพุ ืชท่ีปราศไวรัสดวย เทคโนโลยีชีวภาพการเพาะเล้ยี งเน�อ้ เยอ่ื พชื จะชวยในการอนรุ กั ษพ ชื บางชนดิ เชน พชื สมนุ ไพร พชื ทห่ี ายาก และพชื ท่ใี กลสูญพนั ธุไ ดอยา งไร 98

กจิ กรรม 5.6 ความกาŒ วหนาŒ ของเทคโนโลยชี ีวภาพเก่ยี วกับพชื 1. Êº× ¤¹Œ ¢ÍŒ ÁÙÅà¡ÂÕè Ç¡ºÑ ËÅÑ¡¡ÒÃáÅФÇÒÁ¡ÒŒ Ç˹ŒÒ¢Í§à·¤â¹âÅÂªÕ ÕÇÀÒ¾·Õè 㪌㹡ÒâÂÒ ¾Ñ¹¸ØáÅлÃѺ»Ã§Ø ¾Ñ¹¸Ø¾ ª× ઋ¹ ¡ÒÃà¾ÒÐàÅÕé§à¹×Íé àÂ×è;ת ¾Ñ¹¸ÇØ ÔÈÇ¡ÃÃÁ 2. ¹Òí àʹͼšÒÃÊº× ¤Œ¹¢ÍŒ ÁÅÙ áÅÐÍÀÔ»ÃÒ¼Ţͧ¡ÒÃãªàŒ ·¤â¹âÅÂµÕ ‹ÍÁ¹ÉØ ÂáÅÐʧÔè áÇ´ÅŒÍÁ ความกาวหนาทางดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ทําใหมนุษยขยายพันธุพืชไดมากขึ้น และ รวดเรว็ ขนึ้ กวา แตก อ น อยา งไรกต็ าม การขยายพนั ธุโดยการใชเ มลด็ ยงั คงมคี วามสาํ คญั เปน อยา งมาก ในทางการเกษตรและพชื หลายชนดิ ทข่ี น้ึ อยตู ามธรรมชาติ เมลด็ พชื จะงอกเปน ตน กลา และเจรญิ เตบิ โต เต็มทีจ่ นสามารถสบื พันธุไดต อ ไปดังภาพ 5.18 ½¡˜ ´Í¡ ãºá·Œ ãºàÅéÕ§ ãźÒí àµÅ¹ŒÕé§ àÁÅ´ç ÃÒ¡á¡ÇŒ ภาพ 5.18 การเจรญิ เติบโตของตนถั�ว พืชจะเจรญิ เตบิ โตและดาํ รงชวี ติ อยูไดนัน้ ตอ งอาศยั แรธาตทุ ีจ่ าํ เปน หลายชนดิ ซึง� สวนใหญพืช ไดจ ากดนิ ถา พชื ขาดแรธ าตอุ าจทาํ ใหเ กดิ อาการผดิ ปกตไิ ด แรธ าตทุ จี่ าํ เปน และพชื ขาดไมไ ดม ี16 ธาตุ ไดแก คารบ อน ไฮโดรเจน ออกซิเจน ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส กํามะถนั โพแทสเซยี ม แมกน�เซียม แคลเซยี ม เหล็ก แมงกานส� บอรอน ทองแดง สังกะสี โมลิบดินัม และคลอรีน ถา พชื ไดร บั แรธ าตแุ ละปจ จยั ตา งๆ ทจ่ี าํ เปน ในการเจรญิ เตบิ โตทเ่ี หมาะสมกจ็ ะมกี ารเจรญิ เตบิ โต ตามปกติ ซ�ึงพืชแตละชนิดจะมีการเจริญเติบโตเปนอยางไร นักเรียนสามารถศึกษาขอมูลการเจริญ เตบิ โตของตนถั�วเขยี ว โดยสังเกตจากความสงู ไดจากตาราง 5.2 บทท่ี 5 การดาํ รงชวี ติ ของพืช 99

µÒÃÒ§ 5.2 áÊ´§¤ÇÒÁʧ٠¢Í§µ¹Œ ¶èÇÑ à¢ÕÂÇ໚¹àÇÅÒ 25 Çѹ วันที่ 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 ความสงู (cm) 0 2.5 10.9 13.7 17.3 19.3 21.0 22.4 23.4 24.3 25.5 25.9 26.4 ใหนกั เรยี นเขียนกราฟจากขอมูลของตน ถวั� ในตาราง แลวอธิบายลกั ษณะการเจริญเติบโต ของตนถัว� จากกราฟและคาดคะเนแนวโนมของการเจรญิ เตบิ โตในระยะตอไป นอกจากการวัดความสงู ของลําตน นักเรียนคิดวามวี ธิ ีใดอีกทีใ่ ชตรวจสอบการ เจรญิ เติบโตของพชื ได ขณะท่ีพืชเจริญเติบโต ความสูง นํ้าหนัก ขนาด และจํานวนใบของพืช จะเพิ�มขึ้น ดังน้ันจึง สามารถใชสง�ิ เหลาน�้มาเปนเกณฑในการวดั การเจรญิ เตบิ โตได หลงั จากพชื งอกออกจากเมลด็ แลว ในชว งแรกพชื จะเจรญิ เตบิ โตอยา งชา ๆ ตอ มาจะเจรญิ เตบิ โต อยางรวดเร็วซึง� สังเกตจากความสงู ทีเ่ พ�มิ ขึ้น จนถงึ ระยะหน�ึงจะเจริญเตบิ โตอยา งชา ๆ จนเกอื บคงท่ี การเจริญเติบโตของพืชเปนผลจากการเพ�ิมจํานวนเซลลและการขยายขนาดของเซลลควบคู กนั ไป ขณะทเ่ี ซลลเ หลา นน้ั เจรญิ เตบิ โต จะมกี ารเปลย่ี นแปลงรปู รา งของเซลลเ พอื่ ทาํ หนา ทเี่ ฉพาะอยา ง อกี ดวย เชน การเปลยี่ นแปลงรูปรา งเพื่อทําหนาทล่ี าํ เลยี งน้ําและลาํ เลียงอาหาร เปน ตน ขณะทพี่ ชื มกี ารเจรญิ เตบิ โตจะพบวา พชื มกี ารตอบสนองตอ สง�ิ แวดลอ มตา งๆ ดว ย พชื ตอบสนอง ตอ ปจ จยั ใดบา ง 5.4 การตอบสนองของพชื นกั เรียนเคยสงั เกตบางหรอื ไมว า เมื่อเราสัมผัสกับใบของตน ไมยราบ ใบจะหบุ ลงทันที ดังภาพ 5.19 ดอกไมบางชนิด เชน ดอกทานตะวันจะหันดอกเขาหาดวงอาทิตยเสมอ แสดงวาพืชมีการ ตอบสนองตอ ส�ิงแวดลอม ซง�ึ เปน สง�ิ เรา ภายนอก 100

ภาพ 5.19 การหบุ ของใบไมยราบเมอื่ ไดร ับการสัมผสั กิจกรรม 5.7 การตอบสนองของพชื Ἃ¹¡ÃШ¡ µÍ¹·èÕ 1 à·»¡ÒÇ 1. áªà‹ ÁÅ´ç ¶ÑèÇà¢ÕÂÇã¹¹éÒí ໹š àÇÅÒ 1 ¤¹× 2. ¹íÒàÁÅ´ç ¶ÇÑè à¢ÕÂÇ㹢͌ 1 ÁÒÇÒ§àÃÂÕ § ¡ÃдÒÉàÂèÍ× ªºØ ¹Òíé àÁÅç´¶ÑÇè à¢ÕÂÇ à»š¹á¶ÇµÃ§¡ÅÒ§¢Í§á¼‹¹¡ÃШ¡ËÃ×Í ¡ÃдÒÉàÂÍè× äÁª‹ غ¹íÒé á¼¹‹ ¾ÅÒʵԡãÊ ´Ñ§Ã»Ù 3. ¹íÒ¡ÃдÒÉàÂÍ×è ÁҾѺ«ŒÍ¹¡¹Ñ ãËËŒ ¹Ò ชดุ ทดลองเพือ่ ศึกษาการตอบสนองของพชื ¾ÍÊÁ¤Çèíҹǹ 2 ¡Í§ ¡Í§Ë¹èÖ§ªºØ ¹Òéí ãËŒª¹×é ¾ÍÊÁ¤Çà áÅÇŒ ¹Òí ÁÒÇÒ§·Õè´ÒŒ ¹Ë¹§èÖ ¢Í§àÁÅ´ç ¶ÑÇè Í¡Õ ¡Í§Ë¹§èÖ äÁµ‹ ÍŒ §ªØº¹éÒí Çҧŧ·ÕèÍÕ¡´ŒÒ¹Ë¹è§Ö »´·ºÑ ´ÒŒ ¹º¹ ´ŒÇ ¡ÃШ¡ãÊ áÅÇŒ ãªàŒ ·»¡ÒÇ»´â´ÂÃͺ à¾Í×è ¡Ñ¹äÁ‹ãˤŒ ÇÒÁª¹é× ÃÐàËÂÍÍ¡ä» Êѧࡵ¡ÒÃà¨ÃÞÔ ¢Í§ÃÒ¡ ? รากพชื เจรญิ เขา หากระดาษเย่ือดา นใด ? ส�ิงเราในกิจกรรมน�ค้ ืออะไร ? นกั เรยี นจะสรปุ ผลของกจิ กรรมน้�อยางไร µÍ¹·Õè 2 ÊÒí ÃǨ¾ª× ã¹·ŒÍ§¶Ôè¹ÇÒ‹ Á¡Õ Òõͺʹͧµ‹ÍÊÔ§è áÇ´ÅŒÍÁ ઋ¹ áʧ ¹íéÒ ¡ÒÃÊÑÁ¼ÑÊ ËÃÍ× ÊÔè§àÃŒÒÍè×¹ ºÑ¹·¡Ö ÀÒ¾áÅТ͌ ÁÅÙ äÇŒ ¨Ò¡¹Ñé¹¹Òí ÁҨѴáÊ´§áÅÐÍÀ»Ô ÃÒÂËÇÁ¡Ñ¹ã¹ËŒÍ§àÃÂÕ ¹ บทที่ 5 การดํารงชวี ิตของพืช 101

ในขณะท่ีพืชมีการเจริญเติบโตจะตอบ ภาพ 5.20 มือเกาะของตาํ ลึงทีเ่ ล้ือย สนองตอสิ�งแวดลอมซึ�งมักเกิดข้ึนอยางชาๆ ไปเกาะกบั ตน ไมอ ื่น เชน การทปี่ ลายยอดของพชื เบนเขา หาแสงสวา ง การเจริญของรากพืชเขาหาความช้ืน การเจริญ ของรากลงสูพื้นดิน โดยมีทิศทางการเจริญตาม แรงโนมถวงของโลก สวนลําตนจะมีการเจริญ ในทิศทางตรงขามกับแรงโนมถวงของโลก พืช บางชนิด เชน ตาํ ลงึ ถว�ั ลนั เตา หรอื ฟกทองมี สวนของลําตนที่เรียกวา มือเกาะ เจริญยืดยาว ออกไป และเม่ือเลอื้ ยไปสัมผัสกับส�ิงยึดเกาะ จะ พนั โดยรอบสง�ิ นน้ั เพอื่ พยงุ ลาํ ตน ไว ดงั ภาพ5.20 ภาพ 5.21 ดอกบัวบานและหุบ เมือ่ ความเขม ของแสงเปลยี่ นแปลง การตอบสนองตอสิ�งเราของพืชบางชนิด ไมเก่ียวของกับการเจริญเติบโต เชน การหุบของใบ ไมยราบทันทีท่ีถูกสัมผัสบริเวณใบหรือกานใบ การตอบสนองของพืชบางชนิดเกิดข้ึนอยางชาๆ ไม สามารถสังเกตเห็นไดทันที เชน ดอกบัวและใบของพืชตระกูลถั�วบางชนิดท่ีบานหรือกางออกเมื่อมี แสงแดดและหุบเม่อื ความเขม ของแสงลดลงถึงระดบั หน�ึง ในการดาํ รงชวี ติ ของพชื ตอ งมกี ารประสานสมั พนั ธก นั ของระบบการทาํ งานตา งๆ เชน การลาํ เลยี ง นํ้าของพืช มีรากซึ�งดูดนํ้า และแรธาตุในดินเขาสูเน้�อเยื่อที่ลําเลียงน้ําและแรธาตุ ไปยังสวนตางๆ การลําเลียงอาหารชวยใหเซลลตางๆ ของพืชไดรับอาหารจากกระบวนการสังเคราะหดวยแสง อยางท�ัวถึง เม่ือพืชเจริญเติบโตเต็มท่ีจะมีการสืบพันธุซ�ึงตองการน้ําและอาหารในการสรางอวัยวะ สืบพนั ธุ ในการงอกของเมล็ด เพือ่ การเจรญิ พัฒนาของตน ออน ถาเซลลหรอื อวัยวะทาํ งานผิดปกติไป 102

กอ็ าจสง ผลตอการทาํ งานของสว นอื่นๆ ดว ย เชน การทีแ่ มลงกัดกินใบและกง�ิ กา นพืช เปนการรบกวน การลาํ เลยี งนํา้ และอาหาร และทาํ ลายเน้�อเยอื่ ที่สังเคราะหด วยแสงได ถา พชื ถกู กัดกนิ เสียหายมาก จะ เจริญเตบิ โตชา ไมมดี อกผลตามฤดกู าลสง ผลตอการตอบสนองตอ ส�งิ แวดลอ ม จากทนี่ กั เรยี นไดศ กึ ษาเรอ่ื งพชื มาแลว จะเหน็ ไดว า พชื มคี วามสาํ คญั ตอ มนษุ ยแ ละสงิ� มชี วี ติ ตา ง ๆ มาก เชน เปน แหลง อาหาร ผลติ แกส ออกซเิ จนใหส ง�ิ มชี วี ติ ทกุ ชนดิ ใชห ายใจ ใชท าํ เครอ่ื งนงุ หม ยารกั ษาโรค ซง�ึ ถา โลกนป�้ ราศจากพชื สงิ� มีชวี ิตก็ไมส ามารถดํารงชวี ิตอยูได บทที่ 5 การดาํ รงชวี ติ ของพชื 103

1. นักเรยี นคนหน�งึ สงั เกตวาเพลีย้ มกั ดดู ของเหลวจากพืชเฉพาะในเวลากลางวันเทา นั้น นักเรียนคิดวาเหตุใดจงึ เปน เชนนนั้ 2. ใหนักเรยี นพิจารณากราฟแลวตอบคาํ ถาม 굄 ÃÒ¡ÒäÒ¹Òéí Ñ͵ÃÒ¡ÒäÒ éí¹Ò ¤ÇÒÁ¡ÇÒŒ §¢Í§»Ò¡ãº ¤ÇÒÁ¡ÇŒÒ§¢Í§»Ò¡ãº 2.00 4.00 6.00 8.00 10.00 12.00 14.00 16.00 18.00 20.00 22.00 24.00 àÇÅÒ (¹Ò�Ô¡Ò) ภาพ 1 กราฟแสดงอตั ราการคายน้ําและความกวา งของปากใบ ณ เวลาตา งๆ ในชวงวัน 2.1 นักเรยี นจะอธิบายความสมั พันธ ระหวางอัตราการคายนํ้าและความกวา งของปากใบ จากกราฟขา งตนอยา งไร 2.2 เหตุใดอัตราการคายน้ําในระหวา ง เวลา 8.00 น. ถงึ 10.30 น. จงึ เพม�ิ ขน้ึ ในขณะท่ี ความกวางของปากใบยังคงเทาเดมิ 3. กระบวนการสงั เคราะหด วยแสงคืออะไรและมคี วามสําคัญตอ มนษุ ยและส�ิงแวดลอ มอยา งไร 4. การถายละอองเรณแู ตกตา งจากการปฏสิ นธิอยา งไร 5. นักเรียนคนหน�งึ ไดท าํ การทดลองเก่ียวกบั ผล ของแสงทมี่ ีตอ ทศิ ทางการเจริญเตบิ โตของพชื ที่กาํ ลังงอก โดยการทําการทดลองใน ¡Ò÷´Åͧ ¼Å·àèÕ ¡Ô´ 3 การทดลอง ดงั ภาพ »ÅÒÂÂÍ´ áʧ จากภาพใหน กั เรียนตอบคาํ ถามดังน�้ ¡ÃдÒÉ´íÒ áʧ 5.1 ทิศทางการเจรญิ เติบโตของพืช เมือ่ เปรียบเทยี บกับทิศทางของแสง เปน อยางไร ¡ÃдÒÉ´Òí áʧ 5.2 สว นใดของพชื ท่ตี อบสนองตอแสง ภาพ 2 การทดลองเกย่ี วกับผลของแสง 5.3 นักเรียนจะสรุปผลการทดลองน้อ� ยางไร ทมี่ ีตอทิศทางการเจริญเติบโตของพชื

บรรณานกุ รม กฤษณ มงคลปญญา และอมรา ทองปาน. ชวี วทิ ยา. พิมพคร้งั ที่ 4. กรุงเทพฯ : สาํ นักพมิ พ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร, 2542 ภาควชิ าฟส กิ ส จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั . ฟสกิ ส 1. กรุงเทพฯ : สาํ นักพมิ พแหงจฬุ าลงกรณ มหาวิทยาลยั , 2546. เชาวน ชิโนรกั ษ และพรรณ� ชิโนรักษ. ชวี วิทยา 3. กรงุ เทพ : บรู พาสาสน, 2541. คณะอนุกรรมการปรับปรุงหลักสูตรวิทยาศาสตร สาขาชวี วทิ ยา ทบวงมหาวิทยาลัย. ชวี วิทยา. พิมพ ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ : ชวนพมิ พ, 2530. วิไลลักษณ ตง้ั เจรญิ . อุตนุ ยิ มวิทยา. กรุงเทพฯ : โรงพิมพทิพยวิสุทธ์,ิ 2540. สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลย.ี หนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาสตร ว 102. พมิ พค รง้ั ท่ี 10. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พค รุ ุสภาลาดพราว, 2541. สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี. หนังสือเรียนวิทยาศาสตรการเรียนรูพื้นฐาน ชวี วทิ ยา เลม 1. พิมพครง้ั ที่ 7. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พค ุรุสภาลาดพราว, 2550. สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี. หนังสือเรียนวิทยาศาสตรการเรียนรูพื้นฐาน ชวี วทิ ยา เลม 4. พมิ พครง้ั ท่ี 5. กรุงเทพฯ : โรงพิมพครุ ุสภาลาดพรา ว, 2550. สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี. หนังสือเรียนวิทยาศาสตรการเรียนรูพื้นฐาน ชวี ิตกับส�งิ แวดลอม สิ�งมีชวี ิตกบั กระบวนการการดาํ รงชวี ิต ชน้ั มัธยมศกึ ษาปท่ี 3. พมิ พค รัง้ ที่ 4. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พค ุรุสภาลาดพรา ว, 2551. สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลย.ี หนังสือเรยี นสาระการเรียนรูพ ้ืนฐาน แรงและ การเคลอ่ื นที่ พลงั งาน ช้นั มธั ยมศึกษาปท่ี 1. พมิ พค รงั้ ท่ี 7. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพค ุรสุ ภา ลาดพราว, 2551. สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี. หนังสือเรียนสาระการเรียนรูพื้นฐาน โลก ดาราศาสตร และอวกาศ ช้ันมัธยมศึกษาปท ่ี 2. พมิ พครง้ั ที่ 7. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พค ุรสุ ภา ลาดพราว, 2551. สวุ พนั ธ นลิ ายน. อตุ นุ ิยมวทิ ยา. พมิ พค ร้ังท่ี 4. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พแ หง จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั , 2543. เอเดน, ฟลปิ . ลมฟา อากาศ. แปลโดยเปรมจติ ต แทนสถิต. กรุงเทพฯ : นานมีบุคส จาํ กดั , 2541 Ahrens, C. D. Meteorology Today. New York : West publishing Company, 1988 Bernstein, R. and Bernstein, S. Biology. Dubuque : Time Mirror Higher Education Group lnc., 1992. Campbell, N. A. and Reece, J. B. Biology. 8th sd. San Francisco : Pearson Education inc., 2008.

Feather, R. M. Earth Science. Teacher Wraparound Edition. New York : Glencoe McGraw-Hill, 1997 Hewitt, P. G., Lyons, S., Suchocki, J. Conceptual Integrated Science. San Francisco : Pearson inc., 2007 Hewitt, P. G. Conceptual Physics. 7th ed. New York : HarperCollins College Publisher, 1993. Kaskel, A., Hummer, P. J. Jr. and Daniel, L. Glencoe Biology and Everyday Experience. Columbus : McGraw-Hill, 1999. Lee, S. M. Biology the Living Science Theory Workbook. Singapore : Pearson Education Asia Ltd., 2003. Monger, G. Nuffield Co-ordinated Science Biology. leeds : Chorley and Pickersgill Ltd., 1988. National Geographic Socity. The Air Around you. New York : Glencoe McGraw-Hill, 2002. Sand, M. K. Problems in Plant Physiology. Londor : Martins Printing Works, 1971. Serway, R. A. and Faughn, J. S. Holt Physics Teacher’s edition. Holt, Rinehart and Winston, 2009. Serway, R. A. & Jewett, J. W. Principles of Principles of Physics. 3rd ed. Harcourt, lnc., 2002 Sugar, R. J. and others. Modern Earth Science. Annotated Teacher’s Edition. Austin : Holt, Rinehert and Winston, 2002. Walker, J. S. PHYSICS. Prentice-Hall, lnc., 2002. Williams, J. The Weather Book. 2nd ed. New York : Vintage Books, 1997. Zitzewitz, P. W. PHYSICS Principles and Problems. Glencoe McGraw-Hill, 2002. _______ ,Weather and Climate. Annotated Teacher’s Edition. Austin : Holt, Rinehart and Winston, 2002



พิมพ์ที่โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว นายสมมาตร์ มีศิลป์ ผู้พิมพ์และผู้โฆษณา พ.ศ. 2555