Кино санъати журнали (2)

Ўзбек фильм катастрофаси ..................... КИНОФОРУМ МУАММОЛАРДАН ЕЧИМЛАР ТОМОН Байер.ш..и.қ.л.ў.иг.ағ.с.им.н.л.а.д.о.тан...аин.. 140ХУДОЙБЕРГАН ДЕВОНОВ ЙИЛЛИК СИРЛАР ............................. КЕЛАЖАКНИ ЁШЛАР БИЛАН ҚУРАМИЗ ҚИЗ БОЛА КИНО ДУНЁСИДА КУЧЛИ БЎЛИШГА МАЖБУР(МИ?)

МУНДАРИЖА 04 КИНОФОРУМ Халқ билан мулоқот: Киноижодкорлар учун очиқ микрофон 11 МУЛЬТИПЛИКАЦИЯ Севимли миллий мультфильм қаҳрамони нега яратилмаяпти? 15 ХАЛКАРО Бу йил нечта халқаро кинолойиҳа амалга оширилади? 26 ЁШЛАР ВА КИНО Ёш киноижодкорлар миллий кинемтографиямиз келажаги 32 КИНОЛАБОРАТОРИЯ Ёшлар учун замонавий кинолаборотория, киномузей ва ретро автолар 38 МУЗЕЙ Кўчманчи музейнинг янги манзили 47 ПРЕМЬЕРАГАЧА “Илҳақ” учун гид: фильмни таништирамиз 53 МУКОФОТ Оскар-2020

60 ИНТЕРВЬЮ Тараққиёт тушунчаси зарарли 64 ТАРАДДУД Олтин Ҳумо-2020: Мукофот ўз эгаларини кутмоқда 69 ПРЕМЬЕРАГАЧА Ўзбекистонда илк “фильм-катастрофа” 76 КИНО ТАРИХИ Девоновни кимлар ўлдирган? 82 ТААССУРОТ Умид Ҳамдамов: Фильмларимиз жаҳонга чиқа олади 88 МУЛОХАЗА Кинода аёл ижодкорларга ўрин борми? 98 ХУШХАБАР Йил одами

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКAСИ ПРЕЗИДЕНТИНИНГ ОЛИЙ МАЖ ЛИСГА МУРОЖAAТНОМAСИДAН Kинематография соҳасида бадиий жиҳатдан етук асарлар яратиш, замонавий киноиндустрияни ривожлантириш, жумладан, янги кинотеатрлар қуришни таъминлаш лозим. Жорий йилда давлат буюртмаси асосида кино маҳсулотлари ишлаб чиқаришни молиялаштириш такомиллаштирилади. Шу боис, Кинематография- ни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини ҳамда “Кинематография тўғрисида”ги қонунни ишлаб чиқишимиз лозим. Ш.М.Мирзиёев



Xалқ билан мулоқот: киноижодкорлар учун “очиқ микрофон” 6“Ўзбеккино” Миллий агентлигида халқ билан мулоқот тамойиллари амалга оширилмоқда. Бунинг исботини ўтказилган форумда кўришимиз мумкин. Янги Ўзбекистонда миллий “Ўзбекино” кинематография ҳам янги- Миллий агент- ланади. Барчамиз шу мақсад лиги буюртмасига йўлида баҳамжиҳат ҳаракат асосан суратга олина- қилишимиз керак. Бизни ётган “Илҳақ”, “Ибрат” давлат раҳбари қўллаяптими, ва “101-рейс” фильмлари ва бу ишончни оқлашимиз бошқа кино маҳсулотлар учун зарур. Кинони кўтариш учун 17 млрд. сўм, ёш кино ижодкорлар бирлашишимиз керак, агар учун шарт-шароит яратиш бирга ҳаракат қилмасак, бу мақсадида 600 млн. сўм кечирилмас хато бўлади. маблағ ажратилиши белгиланган. Ф.Ф.Абдухаликов «Ўзбеккино» Миллий агентлиги Бош директори 6 KINO SAN’ATI

Президентимизнинг кинема- Президентимиз тографияни ривожлантириш Шавкат Мирзиёевнинг тўғрисидаги тарихий қарор- «Дунё миқёсида турли ларидан сўнг соҳада мисли ғоя ва мафкуралар ку- кўрилмаган жонланиш раши, одамлар, айниқса, сезилди. Ҳар йили ўнлаб ёшларнинг қалби ва бадиий, ҳужжатли ва онгини эгаллаш учун анимацион фильмлар то- турли кучлар ўртасида мошабинлар ҳукмига ҳавола рақобат кескин тус олган этилмоқда. Айни пайтда бугунги кунда энг оммавий киносаноати тараққийси санъат бўлган кинонинг йўлида ғов бўлаётган омил- беқиёс имкониятларидан лар ҳам йўқ эмас. Форум самарали фойдаланишимиз иштирокчилари кадрлар керак» деган чақириғи етишмовчилиги, тарғибот ўзбек киноижодкорларига ва пиар масалаларидаги катта масъулият юклайди. сусткашлик, вилоятларда Глобаллашув даврида танлов кинотеатрлар тақчиллиги имкониятининг кенглиги каби бир қатор муаммоларни боис томошабинни йўқотиб тилга олдилар. қўймаслик учун ҳам изчил изланиш талаб қилинмоқда. KINO SAN’ATI 7

Матёқуб Матчонов, Ўзбекистон киноарбобла- ри ижодий уюшмаси раиси: – Фильмни фақат сценарист, поста- новкачи режиссёр ёки актёр-актрисалар яратмайди. Съёмка майдонида “иккинчи дивизия” деган тушунча ҳам бор. Иккинчи ре- жиссёр, оператор ассистенти, грим устаси, либос дизайнери бизда жуда тақчил. Сабаби, ўз вақтида айтарли эътибор берилмаган, маблағ ажратилма- ган, ёрдам қўли чўзилмаган. Кино ривожи ҳақида га- пирар эканмиз, ана шу масала диққатимиз мар- казида туриши зарур. Гулчеҳра Жамилова, Ўзбекистонда халқ артисти: – Охирги вақтларда киноимизни роса савалашяпти. Тушунган ҳам, тушунмаган ҳам бир гарданимизга қамчи тушириб ўтяпти. Аммо му- аммоларни ечишга келганда атрофингда саноқли одамларни кўрасан... Бу- гун томошабинга ёқадиган, ўтмишимиз ва замонамизни акс эттиради- ган фильмлар яратиш масаласи ҳар қачонгидан кўра аҳамиятлироқ. Бу нафақат маблағни, балки фидоийликни ҳам талаб қилади. Бир олам пулингиз бўлиши мумкин, бироқ жонкуярлик етишмаса, яхши фильм чиқмайди! Съёмка майдонида режиссёрдан тор- тиб чироқчигача ўз ишини севмас экан, асарда яхлитлик бўлмайди! 8 KINO SAN’ATI

Хайрулла Саъдиев, Ўзбекистон халқ артисти: – Замонавий кинематографиямизда болалар фильми- ни яратиш ноёб ҳолга айланиб боряпти. Ўтган йиллар давомида ёш томошабинлар учун ишланган картиналарни санасак, бармоқларимиз ортиб қолади. Оқибатда фарзандла- римиз ўзбек киносидан узоқлашиб, ёт ғоялар сингдирилган ме- диа маҳсулотларни томоша қилиб улғайяпти. Табиийки, кейин ҳам миллий фильмларимизни кўришни исташмайди. Экрандаги туйғулар, мавзулар уларга бегона бўлиб қоляпти, тушунишмай- ди! Биз шу тариқа томошабинни йўқотиб қўймаяпмизмикан? Болалар ва ўсмирларга аталган картиналарни кўпайти- риш ҳақида ҳам бош қотиришимиз керак, назаримда. Бу борада бизга севимли ёзувчиларимиз – Ғафур Ғулом, Худойберди Тўхтабоев, Анвар Обиджоннинг бадиий асарлари беминнат ёрдамчи бўлади. Ҳамидулло Ҳасанов, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган маданият ходими: – Бизнинг бой кинохазинамиз бор. Аммо бугун тарихий аҳамияти юқори кадрларни асраб-авайлаш, келажак авлодларга тўла- тўкис етказиш жуда катта муаммо бўлиб турибди. Аф- суски, мана шундай қимматбаҳо кинотасмалар бахт- сиз ҳодиса туфайли сув остида ҳам қолиб кетди. Бу жуда аянчли. Биз бугун устозларимиз меросига беҳурмат ёндашсак, бугун яратаётган асарла- римизга эртага фарзандларимиз ҳам худди шундай муносабатда бўлишади. KINO SAN’ATI 9

Шоира Рауфбоева, журналист: – Яхши фильмлар олинаётган айни пайтда ўзбек киносига продюсер-у ме- нежерлар керак бўлмоқда. Улар фақат молиявий масалалар билан ўралашиб қол- май, яхши фильмнинг таъмини сезиши ва ки- нобозорга тақдим эта билиши зарур. Очиғини айтиш керак, пиар-компания масаласида ҳам оқсаяп- миз. Ҳамонки кенг аудиторияни жалб этишни истар эканмиз, пиарменларни майдонга чиқаришимиз ўз-ўзи- дан заруратга айланади. Тарғибот-ташвиқот ишла- рисиз фильмларимиз томошабинини топа олмайди. • Ўзбе- кистон кино санъати музейи фаолияти янада ривожлантири- лади. • Самара- ли фаолият олиб бораётган киноижодкорлар Тош- кент шаҳрида дои- мий прописка қилинади. Фирдавс Абдухаликов, “Ўзбеккино” Миллий агентлиги Бош директори: – Биз жадал ислоҳотлар даврида яшаяпмиз. Шу ислоҳотларга мос, замон билан ҳамнафас қадам ташлашимиз, шонли тарихга эга миллий кинематографиямизни янада юксакларга кўтаришимиз лозим. Президенти- мизнинг топшириқларига кўра кино соҳасини тубдан ислоҳ қилиш, очиқлик ва шаффофликни таъминлаш бўйича дастлабки қадамларни қўйдик. 10 KINO SAN’ATI

Рашид Маликов, кинорежиссёр: – Икки йилда бир маротаба “Тошкент” халқаро кинофестивали ўтказилиши юзасидан фес- тивални ўтказиш масаласида ишчи гуруҳ шакллантирдик. Дастлабки лойиҳалар- ни ишлаб чиқдик. Ўйлайманки, ўзбек киносининг дунёга чиқишида ушбу фестивал муҳим аҳамият касб этади. KINO SAN’ATI 11

• Кинема- тография инс- титути ташкил этилади. Зулфиқор Мусоқов, кинорежиссёр: – Конфуций «Ислоҳот ўт- казишдан олдин ҳамма нарса- ни ўз номи билан айтиш лозим» деган. Бутун умр фақат бир нарса – кинода бадиийликни ҳимоя қилганман. Бадиийлик энг муҳим жиҳат. Биз кинони юксалтириш ҳақида ўйлар эканмиз, масалага бадиийлик мезонларидан келиб чиққан ҳолда ёндашишимиз керак. орумда кўтарилган муаммолар ва билдирилган таклифлар асоси- да “йўл харитаси” ишлаб чиқиш мақсадида бир неча йўналиш бўйича ишчи гуруҳлар тузилди. Анжуман давлатимиз томо- нидан миллий кинематографиямизга берилаётган бугунги эътибордан қувонч, кино санъати ва саноатимизнинг эртанги истиқболига эса ишонч руҳида кечди. Навбатдаги кинофорум Вазирлар Маҳкамасининг “Миллий кинематографияни ривожлантириш чора-тадбирлари натижа- дорлиги ва навбатдаги устувор вазифалар” бўйича йиғилиш баён- номасида белгилаб берилган вазифалар муҳокамасига бағишланди. 12 KINO SAN’ATI

ЯМКРСУМААЕЛИВТХЬИИРЛТНАФЛМЛЕМИМИЛГОАЛЙИАНЬЯМИПМУЛЬТТИПЛИИКАЦИ?Я Ўзбекистонда миллий анимацион қаҳрамонлар- ни яратиш учун умумий қиймати 50 миллион сўм бўлган ижодий танлов эълон қилинган. Ушбу тан- ловнинг асосий мақсади халқимиз учун севимли миллий мультиқаҳрамонларни яратишдир. Танлов шартларига KINO SAN’ATI 13 кўра, миллий мультқаҳрамонлар қиёфаси акс этган эскизни яратиш ва ушбу эскиз асосида мультфильм сценарий- ларини тақдим этиш лозим. Тақдим этилган лойиҳалар 3 дақиқали, 5 дақиқали, 10 дақиқа- ли мультфильмга мос бўлиши ёки мультсериал кўринишида, камида 3 қисмдан (хар бир қисми 3 дақиқадан) иборат бўлиши керак. Миллий мульт- қаҳрамон образини яратган ва у асосда сцена- рий ишлаб чиққан ғолиб учун 50 млн. сўм пул мукофоти берилади. Бундан ташқари фильмни ишлаб чиқариш учун алоҳида маблағ ажрати- лади.

“Нега бизда севимли миллий мультфильм қаҳрамонлари яратилмаяпти?”, қабилидаги саволга жавоб изладик. Албатта, соҳада муаммолар аниқланган, уларнинг ечимлари устида ишланмоқда. Севара Туляганова, «Мультипликацион фильмлар студияси» директори: – Ижодий танлов эълон қилганимиздан буён жуда кўплаб анимацион лойиҳалар танловга топширилди. Шунинг билан бирга ҳудудлардаги ёшларни танловга жалб қилиш, иқтидорлиларини аниқлаш, соҳа ҳақида ҳудудлардаги ёшларни хабардор қилиш учун \"Мультипликацион фильмлар студияси\" томонидан вилоятларда ижодий учрашувлар ўтказилмоқда. Ўйлайманки, бу йил ўзбек анимацияси бир қанча севимли миллий мультқаҳрамонлар билан бойийди. Айни вақтда “Мультипликацион фильмлар студияси” томонидан “Сеҳрли танбур”, “Зағча”, “Қалдирғоч билан Майна”, “Самарқанд нони”, “Чархпалак-4” мультипликацион фильмлари суратга олинмоқда. 14 KINO SAN’ATI

Дмитрий Власов, аниматор: – Мултипликация соҳасида ўттиз йилдан буён ишлайман. Доим кадрлар етишмовчилиги долзарб бўлиб келган. Боиси, аниматорлик рассомлик дегани эмас! Бунга ихтисослашиш, алоҳида ўқиш керак. Аммо олий таълим даргоҳларида талабалар мултипиликацияга йўналтирилмайди. Натижада битирувчилар бизда дарҳол ишлаб кетолмайди. Бу худди тўппончага тўғри келмайдиган патрон яратишдек гап. Ўқув дастурларини бугунги амалиётга мослаштириш лозим. Жаҳон мультипликациясига етиб олишимиз учун ўқитувчи ва талабаларни хорижга малака оширишга юбориш зарур. Вилоятларда анимацион фильмлар ишлаб чиқарувчи филиалларимизни очиш тўғрисида ҳам жиддий ўйлаб кўрайлик. KINO SAN’ATI 15

Абдулатиф Хайдаров, аниматор: – Севимли миллий мультқаҳрамон яратиш учун хусусий студиялар ҳам янги ғоялар ва лойиҳалар устида изланишмоқда. Яқинда биз иккита мультфильмни тамомладик: “Сайёҳ” ҳамда “Авто саргузаштлари” анимацион фильмининг учта янги қисми. “Сайёҳ” анимацион фильми воқеаларида чет давлатдан Ўзбекистонга сайёҳ бўлиб келган меҳмон Ўзбекистоннинг сўлим қишлоқларидан бирида ўзбек отахон билан тасодифий учрашув натижасида танишиб, дўстлашиб қолиши ҳамда Ўзбекистон билан танишиши ҳақида ҳикоя қилинади. Айни вақтда севимли миллий мультқаҳрамон яратиш учун янги ғоялар ўйлаяпмиз. 16 KINO SAN’ATI

БУ ХАЛҚАРО ЙИЛ НЕЧТА ХАЛКАРО КИНОЛОЙИХА ?АМАЛГА ОШИРИЛАДИ Шахмат оқ ва қора доналарнинг юришларидан иборат. Рақиб сенга юриш қилгани- дан сўнг сенинг навбатинг келади. Агар сен жойингдан жилмас экансан, унда на ғо- либ, на ўйин бўлади. Биз хориж фильмларини яхши кўриб томоша қилишимизнинг боиси улар ҳақида билишимиз, уларнинг бизга қадар етиб ке- лиши экани оддий ҳақиқат. Айтайлик, бу уларнинг юриши. Энди ўзбек киносининг гали. Шундай экан, хорижликлар фильмларимизнинг мухлис- ларига айланишларини истасак, дунёга юзлани- шимиз кераклиги ҳақиқатдан кўра зарурат ҳам. Айни шу сабаб «Ўзбеккино» Миллий агентлигида халқаро миқёсида қатор лойиҳалар амалга оширилиши кўзда тутилган. KINO SAN’ATI 17

Хусусан, Малайзиянинг Radio Televisyen Malaysia давлат телерадиокомпа- нияси билан ҳамкорлик- да Ўзбекистон ҳақида 10 қисмдан иборат ҳужжатли фильм суратга олиш режа- лаштирилган. Ҳужжатли сериал 2020 йилнинг май ойида, етакчи телеканал- ларда муқаддас Рамазон ойи давомида, праймвақт- да намойиш этилади. Шу- нингдек, AquilaEmas LTD компанияси билан бирга- ликда 5 қисмли сайёҳлик дастури, буюк ҳадисшунос олим Имом ал-Бухорий тўғрисида телесериални ҳамкорликда ишлаш ло- йиҳаси ишга туширилади. 18 KINO SAN’ATI

Йил бошидан буён эса қўшни мамлакатлар билан ҳамкорлик ишлари бошлаб юборилган. Жумладан, “Ўзбеккино” Миллий агентлиги Бош директори Фирдавс Абдухаликов ҳамда Қозоғистон Республикаси маданият ва спорт вазири Актоти Раимкулова ўртасида ўзаро ҳамкорлик алоқалари хусусидаги учрашувда ХII асрда Марказий Осиёда пайдо бўлган яссавия тариқатининг асосчиси Хожа Аҳмад Яссавий ҳақида ҳамкорликда фильм суратга олишга келишилди. Қозоқ қардошларимиз билан нафақат ҳамкорликда фильм суратга олиш, балки Қозоғистонда “Ўзбек киноси кунлари”ни ҳам ўтказиш кўзда тутилган. “Ўзбек киноси кунлари” яна Татаристон, Ҳиндистон, Хитой, Корея, Тожикистон, Қирғизистон, Россия, Саудия Арабистони ҳамда Буюк Британияда бўлиб ўтиши кутилмоқда. Ўзбекистонда ҳам қатор хориж мамлакатлари: Украина, Польша, Япония, Европа, Татаристон, Ҳиндистон, Италия, Франция, Грузия, Хитой, Тожикистон, Қирғизистон, Молдавия, Саудия Арабистони киноси кунлари ўтказилади. KINO SAN’ATI 19

Жорий йилда Ўзбекистонда ўзбек ва немис маданий алоқаларини янада мустаҳкамлаш учун ҳар йили анъанавий тарзда бўлиб ўтадиган “Шум бола” халқаро болалар кинофестивали еттинчи бор ўтказилади. 20 KINO SAN’ATI

KINO SAN’ATI 21

«Имом Абу Исо Муҳаммад Термизий» фильмининг муваффақиятлари давом этмоқда. Расмий сўровга кўра жорий йилда Татаристон ва Саудия Арабис- тонида фильм намойиш этилади. 22 KINO SAN’ATI

2020 йил Ҳиндистонда Ўзбекистон маданият йили этиб белгиланган. Ушбу ҳамкорлик натижаси ўлароқ, ўзбекистонлик ёш киноижодкорлар Болливудга боради. Ҳиндистоннинг 2019-2020 йилларга мўлжалланган техник ва иқтисодий ҳамкорлик дастури (ITEC Scholarship Training Programs for 2019-2020) доирасида ўзбекистонлик 15 нафар ёш киноижодкор Ҳиндистонда кино соҳасида малака оширади. Шунингдек, Ҳиндистоннинг EMMAY ENTERTAINMENT AND MOTION PICTORES компанияси Ўзбекистонда Бобурийлар сулоласи ҳақидаги «Mughals» (Мўғуллар) фильмини суратга олиши кутилмоқда. KINO SAN’ATI 23

Бундан ташқари йил давомида халқаро доирада фестиваллар, кино кунлари, янги фильмлар намойишлари бўлиб ўтади. Янгиланаётган ўзбек киноси дунё экранларига чиқиш билан бирга дунё томошабинлари эътиборини Ўзбекистонга қаратишни мақсад қилган. Шу йилнинг октябрь ойида “Халқаро Тошкент кинофестивали” ўтказилади. 24 KINO SAN’ATI

Булар ўзбек киносининг халқаро алоқалар борасидаги бошланғич юришларидан айримлари холос. Олдинда эса дунё киноси учун ўзбек киносининг янгиликлари бисёр... KINO SAN’ATI 25

Бахтиёр Ихтиёров Ўзбекистон халқ артисти (1989). Тошкент театр ва рассомлик санъати институтининг мусиқали драма факултетини тугатган (1963). Муқимий театрида актёр ва режиссёр (1959-1976), бош режиссёр (1980-1988), 1976—1980 йиллар A. Ҳидоятов номидаги театрда, 1988—1991 йиллар Сатира театрида бош режиссор, актёр (1991-йилдан шу театрда актёр, режиссёр). 11/03 Ўзбекистон халқ артисти 19/03 Марям Ёқубова таваллу- 25/03 дининг 111 йиллиги 28/03 Ўзбек киноси экранида миллий қаҳрамон “Ганг дарёсининг қизи” фильмининг 65 йиллиги Ўзбекистон халқ артисти Бахтиёр Ихтиёров 80 ёш МАРТ 2020

ПРЕМЬЕРАЛАР2020 МАРТ Ўзбекистон Халқ артисти Бахтиёр Ихтиёров Режиссёр Мансур Абдухолиқовнинг «Тенгиз» бадиий фильми аёл матонатига бағишланган. «Тенгиз» фильми «Қудуқ» кинокартинаси ижодкорларининг навбатдаги ижод маҳсулидир. Асар қаҳрамони тасодиф туфайли ногиронга айланиб қолса-да, тушкунликка тушмай, тикувчиликни ўрганиб, тадбиркорликни бошлайди. Шу тариқа фильмда Мўйноқлик Манзура Эрниёзова каби кучли аёлларнинг ирода ва матонати кўрсатиб берилади. Шу билан бир қаторда, фильмда ҳозирги кунда долзарб бўлиб турган Оролбўйи экологик вазият муаммолари ҳам ўз аксини топади. Фильм сценарийсини Ғиёс Шермуҳаммад ҳамда Шуҳрат Ризаев ёзишган. Картинада бош ролларни Ситора Фармонова, Феруза Саидова, Роза Пиязова каби маҳоратли актрисалар ижро этишган. «Тенгиз» бадиий фильми «Ўзбеккино» Миллий агентлиги буюртмасига биноан «Қорақалпоқфильм» ДУК томонидан тасвирга олинди.

ЁШЛАР ВА КИНО ЁШ КИНОИЖОДКОРЛАР МИЛЛИЙ КИНЕМАТОГРАФИЯМИЗ КЕЛАЖАГИ \"Ўзбеккино\" Миллий Ё« шлар билан бу каби учрашув- агентлигининг яқинда лар эндиликда тез-тез ташкил- ишга тушган “Ёшлар лаштирилиб турилади. Биз сиз лабораторияси”да каби ёш истедод эгаларининг Ўзбекистон таклифларини ва муаммоларини мёҳкшаиумннлоктаиоралкЁжризеилшоатлийдмагкткижкоиидииржанафнлгооаёиоедишрмқижибайитоолдагкрноарфлиарян–имниг л- тўғри англаган ҳолда, ҳар тарафлама учрашувлар ўтказилиб ёрдам беришга, сизларни қўллаб-қув- келинмоқда. ватлашга тайёрмиз. Муҳтарам Пре- зидентимиз киноижодкорлар зим- 28 KINO SAN’ATI масига бугунги замон қаҳрамонини яратиш масаласини қўйганлар. Замон қаҳрамонини ким яратади? Албатта, сиз каби истеъдодли ёшлар», – дейди «Ўзбеккино» Миллий агентлиги Бош директори Фирдавс Абдухаликов.

Шокир Холиқов, \"Чой\" фильми режиссёри: – Кино жамоавий соҳа, яхши жамоа йиғ- сак, яхши фильм ярата оламиз. Грант си- фатида 1 млрд. сўм берилди, лекин серти- фикатда ёшлар орасидан замон қаҳрамони яратиш ҳақида айтилган экан. Менда тайёр киносценарий бор эди. Сценарийим чол ва кампир – уларнинг дардлари ҳақида. Ижодкор ўзи ҳис қилган мавзуни фильм қилса, асари муваффақият қозонишига ишонаман. KINO SAN’ATI 29

“Эл-юрт” жамғарма- Сардор Маҳмудов, си билан хамкорлик- Ўзбекистон Давлат санъат да Бутунроссия дав- ва маданият институти ўқитувчиси: лат кинематография институти ва кинема- – Ёшлар таҳсил давомида техника, тография соҳасидаги монтаж жараёнлари учун компьютер- халқаро таълим му- лар етишмаслиги каби муаммоларга дуч ассасаларига 10 на- келади. Бу муаммо бартараф этилмас фардан, “Мосфильм” Киноконцернига 20 экан, назарий билимларни амали- нафар ходим ва му- ётга татбиқ этиш қийин кеча- тахассислар юбори- ди. Талабалар учун ажратила- лади. диган грант маблағларининг миқдорини кўпайтириш орқа- Фирдавс Абдуха- ли уларнинг иқтидорларини лиқов ўз ўрнида юзага чиқариш мумкин. бу масалаларга тўхталиб ўтар- Ҳиндистоннинг 2019-2020 йилларга мўлжаллан- кан, Агентликка 2020 йилда ган техник ва иқтисодий хамкорлик дастури до- ажратилган маблағнинг ак- ирасида 15 нафар ўзбекистонлик ёш киноижод- сар қисми “Ўзбеккино”нинг корларни Хиндистонда кино сохасида малака моддий-техник базасини оширишга юборилади. янгилаш, янги техник воси- таларни олиб келиш учун ажратилаётганини ва бу масала яқин орада ҳал қи- линишини билдирди. 30 KINO SAN’ATI

Айтиш лозимки, ёш Туркиялик киноижодкорлар ёрдамида су- киноижодкорлар би- ратга олинаётган “Жалолиддин Мангуберди” лан очиқ мулоқот бадиий фильмини тасвирга олиш жараёни- мунтазам ўтказил- да иштирок этиш учун қобилиятли ёшлардан моқда. Жумладан, “Миллий саралаб олинган режиссёр, оператор, овоз кино ва ёшлар” мавзусида таш- оператори, монтажёр ҳамда гриммёрлардан кил этилган форумда ҳам ёш иборат 4-6 кишилик ижодий гуруҳ Туркия са- кинокадрларни тайёрлаш, бу фарига боради. йўналишдаги ишларни янги босқичга кўтариш бўйича Сарвар Каримов, кинорежиссёр: ёшларнинг маърузалари тинг- ланган эди. – “Пролог” фестивали бошловчи киноижодкорлар учун катта “Ёшлар ижодий лаборо- имкониятлар майдони эди. Лекин торияси”да режиссёрлик, ўтган йилдан қисқа метражли операторлик, сценарий- фильмлар эмас, тўлиқ метражли навислик маҳорати ва фильмлар фестивалига айланиб, рассомлик йўналишла- ўз йўналишини ўзгартирди. рида 4 ва 6 ойлик ўқув Ёшлар учун номинациялар ҳам курсларини ташкил қи- камайтирилди... Истардимки, линади. фестиваль яна аввалги ҳолатига қайтарилса, ёш истеъдодлар учун Жаҳонгир Аҳмедов, яхши стимул бўларди. кинорежиссёр: – Ёшларга тезроқ кино билан боғланиш имкониятини беришимиз керак. Бугун шу масала ҳал этилмаса, авлодлар орасидаги бўшлиқ ҳали-бери тўлдирилмайди. Кадрларни фақат санъат ва маданият институтидан излайверишимиз нотўғри, менимча. Чунки режиссёр, оператор ва актёрлар сёмка майдонида туғилади. KINO SAN’ATI 31

Худойберган Девонов Биринчи ўзбек кинооператори. 1907—08 й.лар Москва, Петербургдан телескоп, граммофон, фото ва кино асбоблари олиб келиб фотолаборатория ташкил етган. Ижоди рус киносанъаткорлари фаолияти билан деярли бир вақтда бошланган. 24/04 Актриса, Ўзбекистонда хизмат 17/04 кўрсатган ёшлар мураббийи 24/04 Мунаввара Абдуллаева 70 ёшда 28/04 Биринчи ўзбек кинооператори Худойберган Девоновнинг 140 йиллиги «Тоҳир ва Зуҳра» фильмининг 75 йиллиги Замонавий ўзбек кино дурдоналари намойиши АПРЕЛЬ 2020

ПРЕМЬЕРАЛАР2020 АПРЕЛЬ Таниқли режиссёр, Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган маданият ходими Жаҳонгир Қосимов томонидан суратга олинаётган “Ибрат” бадиий фильми Туркистон халқининг ифтихорига айланган буюк зотнинг ҳаёти ва фаолиятига бағишланади. Ибратнинг ёшлигини Россияда хизмат кўрсатган актёр Фарҳод Маҳмудов ижро этган. Унда Исҳоқхон Ибратнинг машаққатлари, воқеаларга бой ҳаёт йўли тасвирланади. «Исҳоқхон Ибрат» фильмида Фарход Маҳмудов, Ирода Қосимова, Матёқуб Матчонов, Михаил Каминский, Жўрабек Орзиев, Сейдулла Молдаханов, Итало Спинелли, Абдураим Абдуваҳобов, Тоҳир Саидов, Фурқат Файзиев, Баҳром Матчонов, Акбархўжа Расулов, Шаҳзода Матчонова ва бошқа халқимиз севган кўплаб актёрларни учратамиз.

КИНОЛАБОРАТОРИЯ ЁШЛАР УЧУН ЗАМОНАВИЙ КИНОЛАБОРАТОРИЯ, КИНОМУЗЕЙ ВА РЕТРО АВТОЛАР 34 KINO SAN’ATI

2020 йилда ёш киноижодкорларни жалб этган ҳолда замон қахрамонлари акс эттирилган учта миллий сериал, иккита тўлиқ метражли бадиий фильм, шунингдек, “Зумраша” болалар ҳажвий киножурнали ишлаб чиқариш режалаштирилган. Томошабин икки соатли бутун бир фильмни кўриши учун кадр ортида юзлаб инсонлар ҳаракат қилишади, минглаб жараёнлар юз беради. Гоҳида бутун бошли уй, шаҳарлар қурилади. Ёки аксинча, атай қурилган декорациялар, ўнлаб машиналар биргина кадр учун жувонмарг бўлади. Ҳа, томошабинни фильм ичига олиб кириш, унда яшаши учун киноижодкор суратга олиш жараёнида бор кучини ишга солади. Лекин аслида асил ижодкорда фильм учун жонкуярлик анча аввал бошланади: ўқишдан, ўрганишдан, кинони яхши кўришдан... Бугунги ёш киноижодкорлар буни яхши англашади. Шу боис ўзларидан қониқмаётганларини, кўпроқ шароит кераклигини баралла айта олишади, жаҳон тажрибасини ўрганиш, хориж съёмка майдонларида тобланишни исташади. “Ўзбеккино” Миллий агентлиги айнан шундай изланувчан ёш киноижодкорлар учун янги имкониятлар эшигини очиб беришни бошлади. Хусусан, Агентлик биносида киноижодкорлар учун барча шароитлар мужассам “Ёш киноижодкорлар кинолабораторияси” очилди. Киришингиз биланоқ ижодий атмосфера уфурадиган бу лабораторияда кинонинг тарихи, бугуни ҳақидa сўзлайди ҳар бир деталь. Келажак эса бу ерда ёшлар билан бирга ўтказилаётган суҳбатлар, мастер-классларда яралмоқда. Тез орада кинолабораторияда ёш киноижодкорларга ўзбек киносининг машҳур режиссёрлари томонидан дарслар ўтилиши йўлга қўйилади. Яъни шу ернинг ўзида бир нечта кино мактаб яратилади. Шунингдек, қисқа ва тўлиқ метражли бадиий фильмларни суратга олиш ҳамда уларнинг халқаро ёш киноижодкорлар фестивалларида доимий қатнашиши йўлга қўйилиши ҳам режалаштирилган. KINO SAN’ATI 35

Истеъдодни қўлдан яратишнинг имкони йўқ, аммо истеъдодга ёрдам қўлини узатиш, уни ривожлантириш мумкин. 2020 йилда ёш киноижодкорларни жалб этган ҳолда замон қахрамонлари акс эттирилган учта миллий сериал, иккита тўлиқ метражли бадиий фильм, шунингдек, “Зумраша” болалар ҳажвий киножурнали ишлаб чиқариш режалаштирилган. 2020 йилда ёш киноижодкорларни жалб этган ҳолда замон қаҳрамонлари акс эттирилган учта миллий сериал, иккита тўлиқ метражли бадиий фильм, шунингдек, “Зумраша” болалар ҳажвий киножурнали ишлаб чиқариш режалаштирилган. Бундан ташқари шу йил ичида Агентлик томонидан “Мосфильм” Киноконцернига йигирма нафар, Бутунроссия Давлат кинематография институти ва кинематография соҳасидагибошқахалқаротаълиммуассасаларигаўннафардан ходимвамутахассисларни ўқиш ва малака ошириш учун юбориш мақсад қилинган. 36 KINO SAN’ATI

Энди киноижодкорлар учун “Ўзбеккино”да етмиш еттита ретро авто ва мототранспорт бор. Айни пайтда Агентлик биносини безаб турган турли даврга тегишли турли русум, турли рангдаги машиналар келгусида суратга олинадиган ўзбек фильмларида фойдаланилади. Ўзбекистон Республикаси Президенти ташаббуси билан тақдим этилган етмиш еттита ретро авто ва мототранспорт орасида жаҳонга машҳур бренд фирмаларининг ўтган асрда яратилган автоларини ҳам кўришингиз мумкин. Энди “GAZ”, “BMW”, “Mercedes- Benz”, “Lambarghini” каби фирмаларининг енгил автолари, юк машиналари, шунингдек, мототранспортлар режиссёрларимизнинг суратга олиш жараёнидаги транспортлар билан боғлиқ мушкулларини осон қилиш учун хизмат қилади. KINO SAN’ATI 37

Муносиблар такдирланди Ўтган йилнинг энг сермукофот картинаси – “Чой” қисқа мет- ражли фильмининг режиссёри Шокир Ҳолиқовга “Ўзбеккино” Миллий агентлиги томонидан янги – тўлиқ метражли фильм суратга олиши учун бир миллиард сўм, “Совға” картинасини суратга олган Маҳлиё Асқаралиевага беш юз миллион сўм ажратилди. Шунингдек, бошқа умидли киноижодкорларга ҳам фильм суратга олишлари учун грант танлови эълон қилинди. “Мен кино мактабига бормадим, мен кинога бордим”, дейди машҳур режиссёр Квентин Тарантино. Бугун ёш киноижодкорларга ав- вал киномактабларга, сўнг кинога боришла- рига кенг имконият яратиб берилмоқда. Агентлик томонидан ёш киноижодкорлар учун қилинаётган бу каби ишлар дунё кино- си миқёсидаги истеъдодларни улғайтиришга қўшилган ҳисса бўлиб хизмат қилса, не ажаб. 38 KINO SAN’ATI



МУЗЕЙ КЎЧМАНЧИ МУЗЕЙНИНГ 40 KINO SAN’ATI ЯНГИ МАНЗИЛИ Кўплар билмайди, жумладан, ушбу матн муаллифи ҳам билмасди: Ўзбекистон кино- санъати музейи 1972 йили ташкил топган, 40 минг экспонатга эга. Ташкилотчиси ва биринчи раҳбари Эгамназар Қодиров эди, 1985 йил- гача директор бўлган. Музей “Ўз- бекфильм”дан 1982 йили Киночи- лар уйининг эски биносига, 1985-86 йилларда эса янги биносига кўчди. 2005 йил февраль ойида “Ўзбеккино” Миллий агентлиги кўмагида Кино- чилар уйининг 2-қаватида янги экс- позицион зали очилди. Кейинги йиллардаги кўч-кўчлар- да эса умуман бошпанасиз қолди, экспонатлари Алишер Навоий но- мидаги киносарой ертўласига жой- лаштирилди. “Ўзбеккино” Миллий агентлиги бош директори Фирдавс Абдухаликов яқинда бундан хабар топгач, шахсан бориб, музейнинг аҳволини суриштирди.

Гулнора Мухторова, – Ҳар куни интернет нашрла- эллик меҳмон “Фалон экспона- Ўзбекистон киносанъати рида уйи “снос”га тушган, бу- тингизни кўрсам майлими?” музейи директори: зилиш арафасида ва бузилган деса, уни тўғри омборхонага кишилар ҳақида хабарлар ўқир бошлаб бормайсиз-ку. Ўзбеки- эдим. Уларнинг дардини бизча- стонда санъат асарларининг лик теран ҳис этадиган киши жойи ертўлада экан, деб ўйла- топилмаса керак. Бир пайтлар майдими? Ўйлайди, албатта. музейимизга ташрифларнинг Биз вазиятдан чиқиш учун кўплигидан бошимиз айланиб улар сўраган экспонатларни кетарди. Чет эллик меҳмон- биттаю битта хонамизга лар ҳам тез-тез келиб тури- олиб келиб кўрсатишга маж- шарди. Касбимизга меҳримиз бур бўлар эдик. Лекин кўпчилик ошиб, “Демак, бекорга меҳнат қизиқадиган овозсиз, тарихий қилмаётган эканмиз”, де- киноларимизни кўрсатишга ган фикрда юрардик. Алишер кинозалимиз йўқ эди... Яқинда Навоий номидаги киносарой “Ўзбеккино” Миллий агент- ертўласига кўчганимиздан лиги биноси иккинчи қавати- кейин ҳам хорижлик сайёҳлар, га кўчдик. Хоналар музейбоп қизиқувчилар, тадқиқот- қилиб таъмирлаб берилди, 45 чилар бизни қидириб топиб ўринли кинозалимиз ҳам бор. келишди. Лекин, биласизми, Бу бизни жуда қувонтирди. аҳволимиздан роса уялиб ке- тардик. Тасаввур қилинг, чет KINO SAN’ATI 41

– Бир куни АҚШлик тадқиқотчи музейимизни излаб-излаб топиб келибди. Бир неча кун шу ерда ишлади, экспонатларни ўрганди, ўзига керакли маълумотларни олди. Кетар чоғи миннатдорлик билдириб, “Шунча йиллардан бери битмаётган илмий ишимга жуда зарур материаллар олдим, деярли ярмини тугатдим десам ҳам бўлади”, деди. Чунки бу ерда дунёда ягона нусхада сақланиб қол- ган тасвирга олиш ускуналари, фотоаппаратлар, умуман, кино санъатига оид турли техник воси- талар сақланмоқда. Масалан, ХХ аср бошларида Францияда ишлаб чиқарилган «Дабриэль» ва «Си- нефон» кинокамералари бор. Француз сайёҳлар ҳам кўриб ҳайрон қолишади, ёнига туриб расмга тушишади. “Францияда бунақасини топиш амри маҳол”, дейишади. Россияда ишлаб чиқарилган “Ро- дина” кинокамераси ҳам бисотимизни безаган. 42 KINO SAN’ATI

МУЗЕЙ БИСОТИДА 40 МИНГДАН ОРТИҚ РАНГ-БАРАНГ ЭКСПОНАТ БОР: 1. Ўзбекистон илмий-оммабоп ва ҳужжатли фильмлари. 2. Ўзбек киносининг туғилиши ва овозсиз фильмлари – 20-30-йиллар. 3. Ўзбек киносининг овозли даври – 1937-йиллар. 4. Ўзбек киноси 40-йилларда – тарихий фильмлар. 5. Ўзбек киноси дурдоналари – 50-80-йиллар. 6. Экранда – замондошлар. Мустақиллик даврида яратилган фильмлар. 7. Экран – болалар учун (мультфильмлар). 8. Кинофестиваллар тарихи. KINO SAN’ATI 43

Миллий кино санъатимиз бир асрдан ошиқроқ тарихга эга. Дастлаб тасвирга муҳрланган лавҳалар, овозсиз фильмлар, кейинчалик ишланган йирик полотноли киноасарлар, соҳа дарғалари ҳақида қимматли маълумотлар, илк ўзбек фильм- ларида фойдаланилган буюм- лар, тарихий афишалар музей экспозициясидан жой олган. 44 KINO SAN’ATI

Бир пайтлар Тош- кент кинофести- валининг довруғи оламни тутганди. 1968 йили илк бор ташкил этил- ган анжуман та- рихидан сўзлов- чи экспонатлар музейнинг энг ёрқин лавҳалари- га айланган. KINO SAN’ATI 45

08/05 Комил 18/05 Ёрматов 22/05 Ўзбек кинорежиссёри, тожик МАЙ киносининг асосчиси. Ўзбекистон халқ артисти (1955), Тожикистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби (1939) Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби (1943). Биринчи филми — «Муҳожир» (1934) Тожикистон киностудиясида суратга олинган (ўзи ссенарий муаллифи, режиссёр, бош рол Муқаддас хотира. Уруш йиллари мавзусидаги туркум фильмлар намойиши Музейлар кунига бағишланган тадбир “Ленинградликлар – жигарбандларим менинг” фильми 40 йиллиги 2020

ПРЕМЬЕРАЛАР2020 МАЙ “ЎЗБЕККИНО” Миллий агентлиги буюртмасига асосан “EZGU-FILM” студияси томонидан суратга олинаётган, II Жаҳон урушидаги Ғалабанинг 75 йиллигига бағишланган “ИЛҲАҚ” тарихий бадиий фильми реал воқеалар асосида ишланмоқда. Режиссёр Жаҳонгир Аҳмедовнинг ушбу янги картинасида Тошкент вилоятининг Зангиота тумани, Хонобод қишлоғилик Зулфия ая Зокирова тақдири хусусида ҳикоя қилинади. Зулфия аянинг беш ўғли: Холматов Исоқжон, Холматов Аҳмаджон, Холматов Муҳаммаджон, Холматов Ваҳобжон, Холматов Юсуфжонлар урушдан қайтмаган. Бирин-кетин ҳамма ўғилларидан қора хат келади. Ая айниқса кенжаси Юсуфжон учун қаттиқ куюниб ўтган экан. Чунки фақатгина Юсуфжон ҳали уйланмаган, ундан зурриёд қолмаган эди. Қишлоқдошлардан кимнингдир боласидан қора хат келса, уни ”сени битта боланг ўлди, қаддингни тут, ана Зулфия беш паҳлавонидан айрилиб ҳам сабр қилаяпти”- деб бир-бирларига таскин беришаркан. Урушдан сўнг ая келинларига “ҳоҳласанглар турмуш қилинглар”- деган, аммо келинлари рад қилишган экан. Келинлар жуда эрта, ёш бева қолган бўлсаларда, бир умр эрларига садоқатда, Зулфия аянинг бағрида яшаб ўтишган.

ПРЕМЬЕРАГАЧА 48 KINO SAN’ATI

ИЛҲАҚ УЧУН ГИД ФИЛЬМНИ ТАНИШТИРАМИЗ Уруш ҳақида ишланган фильмлар ичида мавзуга янгича ёндашуви билан ўзига хос бўлиши кутилаётган “Илҳақ” фильми учун гид такдим этамиз. Ушбу гид сизни премьера олдидан фильм билан таништиради. KINO SAN’ATI 49

ЖАҲОНГИР АҲМЕДОВ, КАРТИНА фильм режиссёри: ПРОЛОГИ – Мен Зулфия Зокирова яшаган маҳаллада ўсган- Тарихий киноасар ман. Аянинг тақдири ҳақида эшитган эдим. Бун- 1939 йил, оила- дан беш-олти йил аввал шу ҳақда фильм олишга нинг қувончи, киришдик. Аммо маълум сабабларга кўра тўхтаб бахтли кунлари турганди. Президентимиз 9 май — Хотира ва қадр- тасвири билан лаш кунида Зулфия аянинг матонати ҳақида гапир- бошланади. ганларидан сўнг қўлимдаги сценарийни фильм қи- Фильм аввалида лишга аҳд қилдим. Улуғ мақсад йўлида бирлашган 120 минг киши халқнинг заҳматли меҳнатини борича, табиий кўр- меҳнат қилаётган сатишга ҳаракат қилдик. Катта Фарғона канали қурили- БЕШ ЎҒЛИДАН шида аянинг ўғли АЙРИЛГАН ОНА Мамажон ҳам қатнашаётгани Фильм реал воқеалар асосида ФИЛЬМ БЕШ ЛИНИЯНИ кўрсатилади. суратга олинган ва Иккинчи БИРЛАШТИРАДИ Жаҳон уруши пайтида бешта ўғли - Исоқжон, Аҳмаджон, Муҳам- маджон, Ваҳобжон ва Юсуфжон Холматовалардан айрилган Тош- кент вилояти, Хонобод қишлоғида яшаган Зулфия Зокированинг тақдири ҳақида ҳикоя қилади. Режиссёр Жаҳонгир Аҳме- довнинг “Илҳақ” бадиий фильми уруш, она, ватан, севги ва эксплуатация ҳақи- даги киноасар. Картинада ушбу беш мавзу бирлашти- рилади. Фильмда Иккин- чи жаҳон уруши пайтида “Фронт ортидаги фронт” манзараси акс этади. ДИЛОРОМ КАРИМОВА, актриса, бош рол ижрочиси: – Онанинг чинакам қаҳрамонлиги шундаки, урушнинг машъум фалокатида унинг болалари ҳам ўз фарзандлик бурчини бажа- риши, элу-юрт учун камарбаста бўлиши кераклигини ҳис қила- ди. Тақдирга тан беради. Болаларини юрагига кўмади. Бунинг учун инсонда қанчалар ирода, бардош бўлиши керак. Бешта ўғлининг барчаси ҳалок бўлгани, жасади олис юртларда қолиб кетганини билсада, ўла-ўлгунча уларни кутади. 50 KINO SAN’ATI