มารยาทไทย มารยาทในสังคม

มารยาทไทย มารยาทในสังคม กรมสง่ เสริมวฒั นธรรม www.culture.go.th

ชื่อหนงั สอื : มารยาทไทย มารยาทในสังคม ISBN : 978-616-543-639-7 พมิ พ์ครงั้ ท่ี ๑ : ธันวาคม ๒๕๖๒ จ�ำ นวน : ๗๐,๐๐๐ เลม่ พิมพ์ท ี่ : ส�ำ นกั งานกิจการโรงพิมพอ์ งคก์ ารสงเคราะหท์ หารผา่ นศกึ จดั พมิ พ์และเผยแพร่โดย กรมสง่ เสริมวฒั นธรรม กระทรวงวฒั นธรรม

ค�ำ ปรารภ มารยาทไทย คือ ขนบธรรมเนียมและค่านิยมอันดีงามซึ่งเป็นวิถีปฏิบัติ ของสงั คมไทยมายาวนาน สะทอ้ นอตั ลกั ษณค์ วามเปน็ ไทยในเรอ่ื งความสภุ าพเรยี บรอ้ ย ออ่ นน้อมถ่อมตน รู้จักกาลเทศะ การเคารพผู้อาวโุ ส การให้เกียรติซึ่งกันและกนั รวมถึง ระเบียบปฏิบัติและกิริยามารยาทที่ถูกต้องเหมาะสม ตามกาลเทศะในโอกาสต่างๆ ซง่ึ เปน็ สงิ่ จ�ำ เปน็ ในการอยรู่ ว่ มกนั ชว่ ยเสรมิ สรา้ งมติ รภาพและความเขา้ ใจอนั ดใี นสงั คม กระทรวงวัฒนธรรม กำ�หนดนโยบายหลักด้านการรักษา สืบทอดมรดก ทางวฒั นธรรม และความภมู ใิ จในความเปน็ ไทย ดว้ ยการปลกุ จติ ส�ำ นกึ สง่ เสรมิ คา่ นยิ ม และอัตลักษณ์ความเป็นไทย ผ่านพื้นท่ีและกิจกรรมทางวัฒนธรรมในรูปแบบต่างๆ เปน็ องคป์ ระกอบส�ำ คญั ชว่ ยใหก้ ารด�ำ เนนิ งานวฒั นธรรมบรรลผุ ล หนังสือมารยาทไทย มารยาทในสังคม (Thai Etiquette, Etiquette in Society) ซงึ่ กรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม เปน็ ผจู้ ดั พมิ พ์ ทง้ั ภาษาไทยและภาษาองั กฤษเลม่ น้ี จะเปน็ ประโยชนแ์ กน่ กั เรยี น นกั ศกึ ษา ประชาชนทวั่ ไป ตลอดจนหนว่ ยงานตา่ งๆ ในการ ศึกษาเรียนรู้ เพ่ือปฏิบัติตนได้อย่างถูกต้องเหมาะสม ตามกาลเทศะ ทั้งในงานพิธีการ และการประกอบกิจกรรมทั่วไป อีกท้ังจะเป็นประโยชน์ต่อชาวต่างประเทศท่ีประสงค์ จะเรียนรู้เร่ืองราวการปฏิบัติตนเกี่ยวกับมารยาทไทยและมารยาทท่ัวไปในสังคม ของไทยอีกดว้ ย (นายอทิ ธพิ ล คณุ ปลมื้ ) รฐั มนตรีว่าการกระทรวงวฒั นธรรม

สารบญั หน้า ก คำ�ปรารภ ๑ คำ�ชี้แจงการแสกนภาพ AR ๑ ความหมาย “มารยาทไทย” ๒ ๑. การแสดงความเคารพ ๗ ๑.๑ การไหว้ (วันทนา หรอื วันทา) ๗ ๑.๒ การกราบ (อภิวาท) ๙ ๑.๒.๑ การกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ ๑๐ ๑.๒.๒ การกราบผใู้ หญ่ ๑๑ ๑.๓ การค�ำ นบั ๑๑ ๑.๔ การถวายความเคารพพระมหากษตั รยิ ์ ๑๕ ๑.๔.๑ การถวายความเคารพแบบโบราณราชประเพณ ี ๒๐ ๑.๔.๒ การถวายความเคารพแบบสากล ๒๐ ๑.๕ การแสดงความเคารพโดยทวั่ ไป ๒๒ ๑.๕.๑ การแสดงความเคารพศพ ๒๓ ๑.๕.๒ การแสดงความเคารพอนสุ าวรยี ์บุคคลส�ำ คญั ๒๕ ๑.๕.๓ การแสดงความเคารพของผู้เปน็ ประธาน ๒๕ ๑.๕.๔ การแสดงความเคารพของผู้ที่แตง่ เครอ่ื งแบบ ๒๕ ๑.๖ การรบั ความเคารพ ๒๕ ๓๓ ๒. การสง่ และการรบั สง่ิ ของ ๒.๑ การทลู เกลา้ ฯ ถวายส่ิงของ และการรับพระราชทานสง่ิ ของ ๓๖ ๒.๒ การประเคนสงิ่ ของแดพ่ ระภิกษุ และการรับส่ิงของ จากพระภกิ ษุ ๒.๓ การสง่ ส่งิ ของให้ผูใ้ หญแ่ ละการรับสง่ิ ของจากผใู้ หญ่

๓. การยืน หน้า ๓.๑ การยนื เคารพธงชาติ เพลงชาติ และธงชยั เฉลิมพล ๔๘ ในที่สาธารณะ ๔๘ ๓.๒ การยืนถวายความเคารพสมเด็จพระสังฆราช ๓.๓ การยืนถวายความเคารพพระมหากษตั รยิ ์ ๔๙ และพระบรมวงศานุวงศ ์ ๔๙ ๓.๔ การยนื ในพิธตี า่ งๆ ๓.๕ การยนื ในโอกาสอ่ืนๆ ๕๐ ๔. การเดิน ๕๒ ๔.๑ การเดินในกรณีท่ีเก่ยี วกบั สถาบันพระมหากษตั รยิ ์ ๕๓ ๔.๒ การเดินในพิธที างศาสนา ๕๓ ๔.๓ การเดินในพธิ ตี า่ งๆ ๕๔ ๔.๔ การเดินผา่ นผู้ใหญ ่ ๕๕ ๔.๕ การเดินน�ำ หรอื เดนิ ตามผู้ใหญ ่ ๕๖ ๔.๖ การเดนิ เชญิ ผ้าบงั สกุ ุล ๕๘ ๔.๗ การเดินโดยท่ัวไป ๕๙ ๕. การนั่ง ๖๑ ๕.๑ การนงั่ พบั เพียบ ๖๒ ๕.๒ การนง่ั ขัดสมาธิ (สะ-หมาด) ๖๒ ๕.๓ การนง่ั หมอบ ๖๕ ๕.๔ การนง่ั คกุ เข่า ๖๖ ๕.๕ การนงั่ เก้าอ้ี ๖๗ ๖๙

มารยาททวั่ ไปในสงั คม หน้า ๑. มารยาทในสงั คมโดยรวม ๗๑ ๒. มารยาทในท่สี าธารณะ ๗๑ ๓. มารยาทในการรับประทานอาหาร ๗๒ ๔. มารยาทในการต้อนรบั ผ้มู าเยอื น และมารยาท ๗๓ ในการเป็นผูเ้ ยยี่ มเยือน ๗๔ ๕. มารยาทในการเย่ียมไข้ ๖. มารยาทในการไปงานศพ และงานฌาปนกจิ ๗๔ ๗. มารยาทในการไปงานพระราชทานเพลงิ ศพ ๗๔ ๘. มารยาทในการไปงานแต่งงาน ๗๕ ๙. มารยาทในโรงภาพยนตร์ ๗๗ ๑๐. มารยาทในการเขา้ ชมการแสดงในโรงมหรสพ ๗๗ ๑๑. มารยาทในการใชอ้ นิ เทอร์เน็ต ๗๘ ๑๒. มารยาทในการเข้าประชมุ ๗๙ ๑๓. มารยาทในการใช้ลิฟต ์ ๘๐ ๑๔. มารยาทในการใช้หอ้ งนํ้าสาธารณะ ๘๑ ๑๕. มารยาทในการสนทนากับผ้อู ่นื ๘๒ ๑๖. มารยาทในการใชโ้ ทรศัพท ์ ๘๒ ๑๗. มารยาทในการโดยสารรถสาธารณะ ๘๓ ๑๘. มารยาทในการโดยสารเครือ่ งบิน ๘๔ ๑๙. มารยาทในการโดยสารเรือสาธารณะ ๘๕ ๒๐. มารยาทของผใู้ ห้บรกิ ารยานพาหนะสาธารณะ ๘๖ ๒๑. มารยาทในการนอน ๘๗ ภาคผนวก ๘๙ คณะผ้จู ดั ทำ� ๙๑ ๙๕

ค�ำ ชีแ้ จงการแสกนภาพ AR วิธีการใช้งานสแกนภาพ AR 1. ดาวนโ์ หลดแอปพลเิ คชนั “มารยาทไทย AR” พิมพ์ “มารยาทไทย AR” ในช่องคน้ หา บน Google Play หรือ App Store 2. เมื่อเปิดแอปพลิเคชันขนึ้ มา จะเจอหน้าแรกของแอปพลเิ คชัน กด เพื่อเข้าสู้โหมด AR หรือ กด เพื่อดวู ิธีการใช้งานแอปพลเิ คชนั มารยาทไทย มารยาทในสงั คม ก

3. จากนน้ั สแกนภาพทีม่ สี ัญลกั ษณ์ AR ในภาพตามตวั อยา่ ง สัญลักษณ์ AR 4. รับชมวิดีโอที่ท่านสแกน และสามารถกดหยุดหรือเล่นซ้ําวิดีโอน้ันๆ ไดต้ ามตอ้ งการ กด เพื่อหยดุ วดิ โี อ กด เพือ่ เลน่ วดิ โี อ กด เพอ่ื กลับสู่หนา้ หลัก หรือ สามารถรับชมคลปิ วดิ ีโอ ได้ทางเว็บไซต์ https://seeme.me/p/D1mQeD ข มารยาทไทย มารยาทในสังคม

มารยาทไทย ความหมาย “มารยาทไทย” “มารยาทไทย” หมายถงึ กริ ิยา วาจา ท่ีสภุ าพเรียบรอ้ ยทบ่ี คุ คลพงึ ประพฤติ ปฏิบัตใิ นสงั คม โดยมรี ะเบียบแบบแผนอนั เหมาะสมตามกาลเทศะ มารยาทไทยครอบคลุมถึงกิริยา วาจาต่าง ๆ เช่น การแสดงความเคารพ การส่งและการรับส่ิงของ การยืน การเดิน การน่ัง การนอน การแสดงกิริยาอาการ การรับประทานอาหาร การให้และรับบริการ การทักทาย การสนทนา การใช้คำ�พูด การฟัง การใชเ้ คร่ืองมือสอ่ื สาร รวมทง้ั การประพฤตปิ ฏิบัตใิ นพธิ กี ารตา่ ง ๆ มารยาทไทย มารยาทไทยเป็นเอกลักษณ์ของคนไทย ควรกำ�หนดขึ้นไว้ เป็นแนวทาง ประพฤตปิ ฏบิ ตั ดิ ังน้ี ๑. การแสดงความเคารพ ๒. การสง่ และการรบั สิง่ ของ ๓. การยืน ๔. การเดนิ ๕. การนัง่ ๑. การแสดงความเคารพ การแสดงความเคารพมหี ลายลกั ษณะ เชน่ การประนมมอื การไหว้ การกราบ การคำ�นับ การถวายความเคารพ การที่จะแสดงความเคารพในลักษณะใดนั้น ต้องพิจารณาผู้ที่จะรับความเคารพด้วยว่าอยู่ในฐานะเช่นใด หรือในโอกาสใด แล้วจึง แสดงความเคารพให้ถูกต้องและเหมาะสม การแสดงความเคารพแบง่ ไดด้ ังน้ี คอื มารยาทไทย มารยาทในสังคม 1

๑.๑ การไหว้ (วนั ทนา หรือ วันทา) การปฏิบัติในท่าไหว้ประกอบด้วยกิริยา ๒ ส่วน คือ การประนมมือ และการไหว้ การประนมมือ (อัญชลี) เป็นการแสดงความเคารพ โดยการ กระพุ่มมือเล็กน้อย ให้ปลายน้ิวมือทั้งสองข้างชิดกัน ฝ่ามือทั้งสองประกบเสมอกัน แนบหว่างอก ปลายนิ้วเฉียงขึ้นพอประมาณ แขนแนบลำ�ตัว ไม่กางศอก ทั้งชาย และหญิงปฏิบัติเหมือนกัน การประนมมือนี้ ใช้ในการสวดมนต์ ฟังพระสวดมนต์ ฟังพระธรรมเทศนา ขณะสนทนากับพระภิกษุ รับพรจากผู้ใหญ่ และรับความเคารพ จากผมู้ อี ายนุ ้อยกว่า เปน็ ต้น การประนมมอื การไหว้ (วันทนา หรือ วันทา) เปน็ การแสดงความเคารพโดยการประนมมอื แล้วยกมือท้ังสองข้างขึ้นจรดใบหน้า ให้เห็นว่าเป็นการแสดงความเคารพอย่างสูง การไหวแ้ บบไทย แบ่งออกเป็น ๓ ระดบั ตามระดับของบุคคล 2 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

ระดบั ท่ี ๑ การไหว้พระ ได้แก่ การไหว้พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ รวมทั้ง ปชู นยี สถาน ปชู นยี วตั ถุ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั พระพทุ ธศาสนา ในกรณที ไี่ มส่ ามารถกราบแบบ เบญจางคประดิษฐ์ได้ ใหป้ ระนมมอื แล้วยกข้นึ พรอ้ มกับค้อมศีรษะลง ให้หวั แม่มอื จรด หว่างค้วิ ปลายนิ้วช้แี นบสว่ นของหน้าผาก AR ไหวร้ ะดบั ที่ ๑ มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 3

ระดับท่ี ๒ การไหว้ผู้มีพระคุณและผู้ท่ีมีอายุมาก ได้แก่ ปู่ ย่า ตา ยาย พ่อ แม่ ครู อาจารย์ และผู้ที่เราเคารพนับถือ ให้ประนมมือแล้วยกขึ้น พร้อมกับ ค้อมศีรษะลง ใหห้ วั แมม่ ือจรดปลายจมูก ปลายนิ้วช้แี นบหว่างควิ้ AR ไหวร้ ะดับท่ี ๒ 4 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

ระดับท่ี ๓ การไหว้บุคคลทั่วไปท่ีเคารพนับถือ หรือผู้ที่มีอายุมากกว่า เล็กน้อย ให้ประนมมือ แล้วยกข้ึนพร้อมกับค้อมศีรษะลง ให้หัวแม่มือจรด ปลายคาง ปลายนิ้วชแ้ี นบปลายจมกู สำ�หรับการไหว้ในระดับท่ี ๓ นี้ จะใช้แสดงความเคารพผู้ท่ีมีอายุเท่ากัน หรือเพ่อื นกนั ได้ด้วย โดยยนื ตรงไหว้ไม่ต้องค้อมศีรษะลง AR ไหว้ระดบั ท่ี ๓ มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 5

ระดบั ที่ ๑ ระดับที่ ๒ ระดบั ท่ี ๓ ไหว้ ๓ ระดับ หญิง ถอยเท้าย่อตัวไหว้ อนง่ึ ส�ำ หรบั หญงิ การไหวท้ งั้ ๓ ระดบั อาจจะถอยเทา้ ขา้ งใดขา้ งหนงึ่ ตามถนดั ไปข้างหลงั คร่งึ ก้าว แลว้ ยอ่ เขา่ ลงพอสมควรพรอ้ มกับยกมอื ขนึ้ ไหว้ กรณกี ารไหวผ้ เู้ สมอกนั ใหไ้ หวร้ ะดบั ท่ี ๓ ทง้ั ชายและหญงิ โดยยนื ตรงไหว้ การไหว้ผเู้ สมอกัน 6 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

๑.๒ การกราบ (อภวิ าท) เปน็ การแสดงความเคารพอยา่ งสงู มี ๒ แบบ ๑.๒.๑ การกราบแบบเบญจางคประดษิ ฐ์ เปน็ การใช้อวยั วะทง้ั ๕ คอื หนา้ ผาก ๑ มอื และขอ้ ศอกทง้ั ๒ เขา่ ทง้ั ๒ สมั ผสั กบั พน้ื การกราบมี ๓ จงั หวะ คอื ทา่ เตรียม ชาย น่ังคุกเข่าตัวตรงปลายเท้าตั้ง ปลายเท้าและส้นเท้าชิดกัน นั่งบนส้นเท้า เข่าท้ังสองห่างกันพอประมาณ มือท้ังสองวางคว่ําเหนือเข่าท้ังสองข้าง นิ้วชิดกนั (ทา่ เทพบุตร) หญิง นั่งคุกเข่าตัวตรงปลายเท้าราบ เข่าถึงปลายเท้าชิดกัน นง่ั บนสน้ เทา้ มอื ทง้ั สองวางควา่ํ เหนอื เขา่ ทง้ั สองขา้ ง นว้ิ ชดิ กนั (ทา่ เทพธดิ า) ทา่ กราบ จังหวะที่ ๑ (อญั ชล)ี ยกมอื ขึ้นในทา่ ประนมมอื จงั หวะท่ี ๒ (วนั ทนา หรอื วันทา) ยกมอื ขนึ้ ไหว้ตามระดบั ที่ ๑ การไหว้พระ จังหวะท่ี ๓ (อภวิ าท) ทอดมือท้ังสองพรอ้ ม ๆ กนั ให้มอื และ แขนท้ังสองข้างราบกับพ้ืน คว่ํามือห่างกันเล็กน้อย พอให้หน้าผากจรดพ้ืนระหว่างมือ ทั้งสอง ชาย ศอกทง้ั สองขา้ งวางตอ่ จากเขา่ ราบไปกบั พน้ื หลงั ไมโ่ กง่ หญงิ ศอกทง้ั สองขา้ งครอ่ มเขา่ เลก็ นอ้ ย ราบไปกบั พน้ื หลงั ไมโ่ กง่ ทำ�สามจังหวะให้ครบทั้ง ๓ คร้ัง ยกมือข้ึนไหว้ในท่าไหว้พระ แลว้ วางมอื ควา่ํ เหนอื เขา่ ทง้ั สองขา้ ง เหมอื นในทา่ เตรยี มกราบ จากนนั้ ใหเ้ ปลยี่ นอริ ยิ าบถ ตามความเหมาะสม มารยาทไทย มารยาทในสังคม 7

ท่าเตรยี มกราบ ทา่ กราบ จังหวะที่ ๑ อญั ชลี ท่ากราบ จังหวะท่ี ๒ วันทา ทา่ กราบ จังหวะท่ี ๓ อภิวาท 8 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

๑.๒.๒ การกราบผู้ใหญ่ เป็นการกราบผู้มีพระคุณและผู้ที่มีอายุมาก ได้แก่ ปู่ ย่า ตา ยาย พ่อ แม่ ครู อาจารย์ และผู้ทีเ่ ราเคารพ ผู้กราบทั้งชายและหญิง นั่งพับเพียบ ทอดมือท้ังสองข้างลงพร้อมกัน ให้แขนทั้งสองคร่อมเข่าท่ีอยู่ด้านล่าง เพียงเข่าเดียว มือประนมต้ังกับพ้ืน ไม่แบมือ ค้อมตัวลงให้สันจมูกแตะน้ิวแม่มือ ในขณะกราบ ไมก่ ระดกนวิ้ ขน้ึ รบั หนา้ ผาก กราบเพยี งครง้ั เดยี ว จากนน้ั เปลยี่ นอริ ยิ าบถ โดยการนงั่ สำ�รวมประสานมอื แล้วเดินเขา่ ๑ ถอยหลงั พอประมาณ จงึ ลุกขึ้นจากไป การกราบผู้ใหญ่ การนัง่ พับเพยี บประสานมอื ๑เดนิ เข่า คือ การคุกเขา่ ปลายเท้าตง้ั แล้วสืบเข่าออกทีละขา้ ง มารยาทไทย มารยาทในสังคม 9

๑.๓ การค�ำ นบั เปน็ การแสดงความเคารพแบบสากล ในกรณที ไ่ี มส่ ามารถไหว้ หรอื กราบได้ เชน่ การเคารพธงชาติ เมอื่ เพลงจบใหค้ อ้ มศรี ษะค�ำ นบั โดยทง้ั ชายและหญงิ ใหย้ นื ตวั ตรง สน้ เทา้ ชดิ กนั ส�ำ หรบั ชายปลายเทา้ หา่ งกนั เลก็ นอ้ ย ส�ำ หรบั หญงิ สน้ เทา้ และ ปลายเท้าชิดกัน มือปล่อยไว้ข้างล�ำ ตัว ปลายน้ิวกลางแตะตะเขบ็ กางเกง หรอื กระโปรง ดา้ นขา้ ง ค้อมชว่ งไหล่และศรี ษะลงเล็กนอ้ ย แลว้ เงยหน้าขน้ึ ในท่าตรง การค�ำ นบั 10 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

๑.๔ การถวายความเคารพพระมหากษตั ริย์ ๑.๔.๑ การถวายความเคารพแบบโบราณราชประเพณี เปน็ การถวาย ความเคารพพระมหากษัตริย์แบบโบราณราชประเพณี ในงานพระราชพิธีสำ�คัญ แบง่ ออกได้ดังนี้ ๑) การถวายบงั คม ก่อนท่ีจะถวายบังคมต้องนั่งอยู่ในท่าเตรียม คือ น่ังคุกเข่า ปลายเท้าต้ัง น่ังบนส้นเท้าเช่นเดียวกันท้ังชายและหญิง มือท้ังสองวางคว่ําเหนือเข่า ทง้ั สองขา้ ง ชายนง่ั แยกเขา่ ได้เลก็ น้อย หญงิ น่ังเข่าชิด การถวายบงั คมแบ่งออกเป็น ๓ จังหวะ ดังน้ี จังหวะท่ี ๑ ยกมือข้ึนประนมระหว่างอก ปลายน้ิวต้ังขึ้น ตํา่ กว่าคางเลก็ นอ้ ย แขนแนบลำ�ตวั ไม่กางศอก จังหวะท่ี ๒ ทอดมือที่ประนมลงพร้อมกับค้อมตัวลง เล็กน้อย สายตามองที่หัวแม่มือ แล้ววาดมือขึ้นพร้อมเอนตัวไปข้างหลังพองาม ให้ปลายน้วิ หัวแมม่ อื และปลายนิ้วชี้จรดหน้าผาก มือทงั้ สองไมแ่ ยกจากกัน เงยหน้าขนึ้ เลก็ นอ้ ย จังหวะท่ี ๓ วาดมือท่ีประนมลง พร้อมค้อมตัว และ ใบหน้ากลับลงมาอยู่ในท่าจังหวะท่ี ๑ ทำ�สามจังหวะให้ครบ ๓ คร้ัง แล้วจึงลดมือลง วางคว่ําเหนือเข่าท้ังสองข้าง การถวายบังคมน้ี จะใช้ในกรณีท่ีชายหรือมีชายกับหญิง ไปถวายบังคมรว่ มกนั ถ้าเป็นหญิง หรอื กลุ่มหญิงล้วนให้ใชว้ ธิ ีหมอบกราบ มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 11

ทา่ เตรียม การถวายบังคมจังหวะท่ี ๑ 12 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

การถวายบงั คมจงั หวะท่ี ๒ AR การถวายบังคมจังหวะท่ี ๓ มารยาทไทย มารยาทในสังคม 13

๒) การหมอบกราบ ใช้ถวายความเคารพ ตั้งแต่พระมหากษัตริย์ลงมาถึง พระบรมวงศานวุ งศ๒์ ในโอกาสทเี่ ขา้ เฝา้ โดยนั่งพบั เพยี บเกบ็ ปลายเทา้ แลว้ จงึ หมอบลง ใหศ้ อกท้ังสองข้างถึงพื้นคร่อมเขา่ ทอี่ ยู่ดา้ นล่างเพยี งเขา่ เดยี ว ประสานมอื เม่อื จะกราบ ใหป้ ระนมมอื กม้ ศรี ษะลง ใหส้ นั จมกู แตะกบั นวิ้ หวั แมม่ อื เมอ่ื กราบแลว้ นงั่ ในทา่ หมอบเฝา้ อกี ครง้ั หนงึ่ แลว้ นั่งพับเพยี บตามเดิม การหมอบเฝา้ การหมอบกราบ ๒พระบรมวงศานุวงศ์ หมายถึง พระราชวงศ์ช้ันสูง ตั้งแต่พระราชโอรส พระราชธิดา และพระราชวงศ์ ทท่ี รงศกั ดเิ์ ปน็ พระราชนดั ดา (หลาน) พระราชปนดั ดา (เหลน) ของพระมหากษตั รยิ ์ และมพี ระอสิ รยิ ศกั ดเ์ิ ปน็ เจา้ ฟา้ พระองค์เจ้า หรอื หม่อมเจา้ 14 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

๑.๔.๒ การถวายความเคารพแบบสากล สำ�นักนายกรัฐมนตรี (นร.) โดย สำ�นักงานปลัดสำ�นัก นายกรัฐมนตรี (สปน.) ได้กำ�หนดแนวทางปฏิบัติเก่ียวกับการถวายความเคารพ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัว สมเดจ็ พระราชินี พระบรมวงศานุวงศ์ และพระราชวงศ์ สำ�หรับข้าราชการพลเรือน โดยมสี าระส�ำ คัญ ดงั นี้ ๑) การถวายความเคารพส�ำ หรบั ขา้ ราชการฝา่ ยพลเรอื นชาย (๑) การถวายคำ�นับ ให้ยืนตรงขาชิด ปลายเท้า แยกพองาม มือทั้งสองแนบลำ�ตัว ค้อมลำ�ตัวพอประมาณ พร้อมก้มศีรษะลง แล้วตัง้ ศรี ษะโดยเงยหน้าข้นึ ชา้ ๆ พรอ้ มต้ังล�ำ ตัวจนอยใู่ นท่าตรง ยนื ตรง การถวายค�ำ นบั มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 15

การทำ�วนั ทยหตั ถ์ (๒) การทำ�วันทยหัตถ์ ให้ใช้ในกรณีแต่งเคร่ืองแบบ ข้าราชการฝ่ายพลเรือน และสวมหมวก โดยให้ยืนตรงขาชิด ปลายเท้าแยกพองาม แลว้ ท�ำ วนั ทยหตั ถ์ หากเปน็ การแตง่ เครอื่ งแบบขา้ ราชการฝา่ ยพลเรอื น แตไ่ มส่ วมหมวก ให้ใชว้ ิธกี ารถวายค�ำ นบั ตามข้อ (๑) ๒) การถวายความเคารพส�ำ หรบั ขา้ ราชการฝา่ ยพลเรอื นหญงิ (๑) การถอนสายบวั ใหใ้ ชแ้ บบพระราชนยิ มอยา่ งเดยี ว โดย (๑.๑) ใ ห้ ยื น ต ร ง หั น ห น้ า ไ ป ท า ง ท่ี ป ร ะ ทั บ ใชเ้ ทา้ ขวาเปน็ หลกั ชกั เทา้ ซา้ ยไปทางด้านหลังของเท้าขวาทยี่ ืนอยู่ 16 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

(๑.๒) ย่อตัวให้ตํ่าลงช้า ๆ แต่อย่าให้ถึงพื้น ขณะท่ี ชักเท้าซ้าย ให้ยกมือทั้งสองข้างขึ้นวางประสานกันบนหน้าขาเหนือเข่า โดยใช้มือขวา ทับมือซ้าย ยนื ตรง การถอนสายบวั แบบพระราชนยิ ม มารยาทไทย มารยาทในสังคม 17

(๑.๓) คอ้ มตัวเลก็ นอ้ ย ทอดสายตาลง (๑.๔) เสร็จแลว้ ยนื ตรง มือแนบขา้ งลำ�ตวั (๒) การทำ�วันทยหัตถ์ ให้ใช้ในกรณีแต่งเคร่ืองแบบ ข้าราชการฝ่ายพลเรือน และสวมหมวก โดยให้ยืนตรงขาชิด ปลายเท้าแยกพองาม แลว้ ท�ำ วนั ทยหตั ถ์ หากเปน็ การแตง่ เครอื่ งแบบขา้ ราชการฝา่ ยพลเรอื น แตไ่ มส่ วมหมวก ใหใ้ ช้วิธีถอนสายบวั (ตามข้อ (๑)) การทำ�วันทยหตั ถ์ การถวายความเคารพตามข้อ (๑) และ ข้อ (๒) ให้ใช้กับการ ถวายความเคารพ พระบรมฉายาลกั ษณ์ พระบรมสาทิสลกั ษณ์ และพระบรมรปู หรือ การถวายราชสักการะพระบรมราชานสุ รณ์ ดว้ ย สำ�หรับประชาชนท่ัวไป การถวายความเคารพพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอย่หู ัว สมเดจ็ พระราชินี พระบรมวงศานุวงศ์ และพระราชวงศ์ ชาย ใชว้ ธิ ถี วายค�ำ นับ โดยค้อมตัวตาํ่ พอสมควร หญงิ ใชว้ ธิ ถี วายความเคารพ โดยถอนสายบวั แบบพระราชนยิ ม 18 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

AR การถวายค�ำ นับ การถอนสายบวั แบบพระราชนยิ ม ด้านตรง AR การถอนสายบัว แบบพระราชนยิ ม ด้านขา้ ง มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 19

๑.๕ การแสดงความเคารพโดยทวั่ ไป ๑.๕.๑ การแสดงความเคารพศพ จะต้องกราบพระพุทธรูปก่อน แล้วจึงไปทำ�ความเคารพศพ ส่วนการจุดธูปหน้าศพน้ัน เป็นเร่ืองเฉพาะของลูกหลาน หรือศิษยานุศษิ ย์ หรอื ผูเ้ คารพนบั ถือท่ปี ระสงคจ์ ะแสดงความเคารพ การเคารพศพพระ ถ้าเจ้าภาพจัดให้มีการจุดธูป ให้จุด ๓ ดอก ชายและหญงิ ปฏิบตั เิ หมือนกัน คอื กราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ ๓ ครง้ั การเคารพศพพระ 20 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

การเคารพศพบุคคลท่ัวไป ให้ท�ำ ความเคารพเชน่ เดยี วกับตอนทผ่ี ตู้ าย ยังมีชีวิตอยู่ ถ้าเป็นศพของผู้ท่ีมีอายุมาก กราบ ๑ คร้ัง ไม่แบมือ แต่ถ้าเป็นศพ ของผทู้ มี่ อี ายใุ กลเ้ คยี งกบั ผทู้ ไ่ี ปท�ำ ความเคารพ ใหไ้ หวใ้ นระดบั ท่ี ๓ (ไหวบ้ คุ คลทวั่ ๆ ไป) สว่ นการเคารพศพเดก็ หรือผทู้ ่ีมีอายุอ่อนกวา่ เพียงยนื สงบ หรือนงั่ ส�ำ รวมครหู่ น่งึ ในกรณีท่ีศพได้รับพระราชทานเกียรติยศ ผู้เป็นประธานจุดธูปเทียน ทห่ี นา้ พระพทุ ธรปู และทหี่ นา้ ตพู้ ระธรรม จดุ เครอ่ื งทองนอ้ ยทหี่ นา้ ศพ แลว้ จงึ เคารพศพ ส่วนผู้ท่ีไปงาน กราบพระพุทธรูปที่โต๊ะหมู่บูชา แล้วจึงเคารพศพด้วย การกราบหรอื ไหว้ การเคารพศพบคุ คล มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 21

๑.๕.๒ การแสดงความเคารพอนสุ าวรยี บ์ คุ คลส�ำ คญั อนสุ าวรยี บ์ คุ คล ส�ำ คญั ทเ่ี ปน็ รปู ปนั้ ภาพถา่ ย ภาพวาด หรอื สญั ลกั ษณอ์ นื่ ๆ ใหแ้ สดงความเคารพดว้ ยการ ค�ำ นบั กราบ หรือไหว้ แลว้ แตก่ รณี ในโอกาสพเิ ศษหรอื เป็นพิธีการ เช่น เมื่อครบรอบ วันเกิด หรือวันสำ�คัญท่ีเกี่ยวข้องอันเป็นพิธีการ ให้ใช้พุ่มดอกไม้ ถ้าครบรอบวันตาย หรอื แสดงความระลกึ ถงึ อนั เปน็ พธิ กี าร ใหว้ างพวงมาลา ในโอกาสอนื่ ๆ ทไี่ มเ่ ปน็ พธิ กี าร อาจแสดงความเคารพโดยใช้หรือไม่ใชเ้ ครือ่ งสกั การะก็ได้ การค�ำ นบั อนสุ าวรีย์บุคคลสำ�คัญ 22 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

การไหวอ้ นสุ าวรยี ์บุคคลส�ำ คัญ ๑.๕.๓ การแสดงความเคารพของผเู้ ปน็ ประธาน ณ ทบ่ี ชู า เมอ่ื ประธาน ในพิธีลุกจากท่ีนั่งเพื่อไปบูชาพระรัตนตรัย ผู้ร่วมพิธียืนข้ึน และเมื่อประธานเริ่มจุด ธปู เทยี น ผู้ร่วมพิธปี ระนมมือเสมออก๓ เมอื่ ประธานกราบครบ ๓ คร้ัง ผู้ร่วมพธิ ียกมือ ที่ประนมข้ึนให้น้ิวหัวแม่มือจรดหว่างคิ้ว ปลายน้ิวชี้แนบหน้าผากพร้อมทั้งก้มศีรษะ เลก็ นอ้ ย หากทบี่ ชู ามธี งชาติ และพระบรมฉายาลกั ษณด์ ว้ ย เมอื่ ประธานบชู าพระรตั นตรยั เสร็จแล้ว ให้ยนื ข้ึนถอยหลงั ๑ กา้ ว ยืนตรงค้อมศรี ษะคารวะเพียงคร้ังเดยี ว ซ่งึ ถือว่า ได้เคารพต่อชาติ และพระบรมฉายาลักษณ์ไปพร้อมกันแล้ว ให้ประธานปฏิบัติ เชน่ เดยี วกนั นี้ ทง้ั ชายและหญงิ ทงั้ ทอี่ ยใู่ นและนอกเครอ่ื งแบบ เมอื่ จบพธิ แี ลว้ ประธาน ควรกราบพระพทุ ธรูปทโ่ี ตะ๊ หมบู่ ูชาอีกคร้ังหน่ึง สว่ นผูเ้ ข้าร่วมประชุมยนื ขึน้ ด้วยอาการ สำ�รวม แล้วจึงไหว้ลาพระรัตนตรัยเป็นอันเสร็จพิธี แต่ในกรณีท่ียังกิจกรรมต่อเนื่อง เช่น ประธานสนทนากับผู้เข้าร่วมประชุม ด่ืมน้ําชา หรือประธานอยู่ร่วมกิจกรรมด้วย เม่อื ประธานจะกลับ ไม่จ�ำ เปน็ ตอ้ งกราบพระรตั นตรัย ๓ในวงการของพระสงฆ์ก็ปฏบิ ัติเชน่ นี้ มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 23

ประธานจุดธปู เทียน ประธานกราบพระพุทธรปู ประธานทำ�ความเคารพธงชาตแิ ละ พระบรมฉายาลกั ษณ์ 24 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

๑.๕.๔ การแสดงความเคารพของผู้ท่ีแต่งเครื่องแบบ ให้ปฏิบัติตาม ระเบยี บของสถาบนั นน้ั ๑.๖ การรบั ความเคารพ เมอ่ื ผนู้ อ้ ยมาทำ�ความเคารพ ควรรบั ความเคารพ ด้วยการประนมมือ หรือค้อมศีรษะรับตามควรแกก่ รณี การรบั ความเคารพและรบั ไหว้ ๒. การส่งและการรับสงิ่ ของ ๒.๑ การทลู เกล้าฯ ถวายสิ่งของและการรับพระราชทานส่งิ ของ ๒.๑.๑ การทลู เกลา้ ฯ ถวายสงิ่ ของ สิ่งของที่จะทูลเกล้าฯ ถวายที่เป็นสิ่งของเบา ในขณะประทับ พระราชอาสน์ พระเกา้ อี้ หรือประทบั ยนื ชายหรอื หญงิ เมื่อจะทูลเกล้าฯ ถวาย จะตอ้ ง นำ�สิ่งของใส่พานทรงสูงปูด้วยผ้าตาดทอง เก็บชายผ้าให้เสมอขอบพาน ผู้ทูลเกล้าฯ ควรจับคอพาน ประคอง ๒ มือ ก่อนเข้าไปทูลเกล้าฯ ถวาย ต้องถวายความเคารพ เม่ือเข้าใกล้ที่ประทับพอประมาณ ถวายความเคารพ แล้วย่อตัวลง โดยก้าวเท้าขวา มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 25

ไปขา้ งหนา้ ลงเขา่ ซา้ ยจรดพน้ื แลว้ ยกพานขนึ้ ทลู เกลา้ ฯ ถวาย โดยใหพ้ านอยเู่ หนอื ศรี ษะ เลก็ นอ้ ย สายตาอยใู่ นระดบั คอพาน เมอื่ ทรงรบั สง่ิ ของในพานแลว้ ใหล้ กุ ขนึ้ ถอื พานลดตา่ํ ระดับเอวพรอ้ มกบั ถอยเทา้ ขวากลับ ยนื ตรง ถวายความเคารพ เดินถอยหลัง ๓ ก้าว ถวายความเคารพ แล้วกลบั ไปยืนหรอื นั่งเฝา้ ฯ ทีเ่ ดมิ กรณปี ระทับบนพระราชอาสนส์ งู ผ้ทู ูลเกล้าฯ ไมต่ ้องลงเข่าซา้ ย ให้จรดพืน้ การยืนตรงถือพาน ถวายความเคารพ โดยการถวายคำ�นับ การทลู เกล้าฯ ถวาย การถวายความเคารพ โดยการถวายคำ�นับ 26 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

การยืนตรง ถอื พาน การถวายความเคารพ โดยการถอนสายบวั แบบพระราชนยิ ม การทูลเกล้าฯ ถวาย การถวายความเคารพ โดยการถอนสายบัวแบบพระราชนิยม หลังจากทลู เกล้าฯ ถวาย มารยาทไทย มารยาทในสังคม 27

กรณที ที่ ลู เกลา้ ฯถวายเครอ่ื งราชสกั การะผทู้ ลู เกลา้ ฯถวายยนื ตรง ถวายความเคารพ เดนิ เขา้ ไปใกลท้ ปี่ ระทบั พอประมาณ ถวายความเคารพ แลว้ ยอ่ ตวั ลง เดินเข่า วางเคร่ืองราชสักการะไว้ด้านขวามือ หมอบกราบ เอางาน๔ แล้วเปิดกรวย วางไวด้ า้ นขา้ ง ยกพานขน้ึ ทลู เกลา้ ฯ ถวาย เมอื่ ทรงรบั แลว้ ผทู้ ลู เกลา้ ฯ ถวาย หมอบกราบ เก็บกรวย แลว้ เดินเข่าถอยหลงั เลก็ นอ้ ย ยืนตรง ถวายความเคารพ ถอยหลงั ๓ กา้ ว ถวายความเคารพ กลบั ไปยนื หรือน่ังเฝ้าฯ ทเ่ี ดิม การเดนิ การคุกเข่า การเดนิ เขา่ ถอื เคร่ืองราชสักการะ ถอื เครอื่ งราชสกั การะ ถือเครอ่ื งราชสกั การะ ๔เอางาน คอื การแสดงความเคารพพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี และพระบรมวงศานวุ งศ์ ใชส้ �ำ หรบั บคุ คลทว่ั ไป เจา้ นายราชตระกลู ระดบั รองลงมา ไดร้ บั พระกรณุ าธคิ ณุ โปรดเกลา้ ฯ ใหเ้ ขา้ เฝา้ ฯ รบั พระราชทาน สง่ิ ของจากพระหตั ถ์ หรอื กระท�ำ กจิ บางอยา่ งเฉพาะพระพกั ตร์ เชน่ เปดิ กรวยกระทงดอกไม้ เปดิ หรอื ปดิ ภาชนะ หรอื ถอนเครอ่ื งเสวย ฯลฯ โดยยนื่ มอื ขวาออกไปขา้ งหนา้ พรอ้ มกบั ยกมือขนึ้ ใหเ้ ฉยี งจากล�ำ ตวั พอประมาณ นว้ิ มอื ชดิ กนั มือซ้ายแนบล�ำ ตวั กระดกปลายมือขนึ้ ประมาณ ๔๕ องศา 28 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

การวางเครื่องราชสักการะ การหมอบกราบ การเอางาน การเปิดกรวย การทูลเกลา้ ฯ ถวายเครอ่ื งราชสกั การะ มารยาทไทย มารยาทในสังคม 29

กรณปี ระทบั ราบกบั พนื้ ใหถ้ วายความเคารพกอ่ นแลว้ จงึ เดนิ เขา่ เขา้ ไป จนใกลท้ ป่ี ระทบั หา่ งพอประมาณ ยกสงิ่ ของนน้ั ขน้ึ ทลู เกลา้ ฯ ถวาย เมอื่ ทรงรบั แลว้ ให้วางพานทางด้านขวา และถวายความเคารพ โดยหมอบกราบ หากมพี ระราชด�ำ รสั ดว้ ย ใหห้ มอบเฝา้ สดบั พระราชกระแส และ กราบบงั คมทลู ตอบ เมอื่ จบแลว้ ใหห้ มอบกราบอีก ๑ ครง้ั กอ่ นเดินเข่าถอยหลงั กลบั ส่ิงของ หรือสิ่งใดก็ตามท่ียกถือเชญิ ไมไ่ ด้ เพราะเปน็ สง่ิ ของหนัก หรือสิ่งมีชีวิตท่ีจะถวาย เรียกว่า “น้อมเกล้าฯ ถวาย” ให้จัดทำ�เป็นเอกสาร เช่น โฉนดท่ีดิน บัญชี รายการ และคู่มือการใช้ส่ิงของต่าง ๆ วิธีการเข้าเฝ้าฯ ให้ปฏิบัติ เช่นเดียวกบั การทลู เกล้าฯ ๒.๑.๒ การรับพระราชทานส่งิ ของ ผู้รับพระราชทานส่ิงของ ต้องเอางาน ๑ ครั้ง โดยย่ืนมือขวา ออกไปข้างหน้า พร้อมกับยกมือข้ึนให้เฉียงจากลำ�ตัวพอประมาณ นิ้วมือชิดติดกัน มือซ้ายแนบลำ�ตัว กระดกปลายมือขึ้นประมาณ ๔๕ องศา แขนอยู่ในลักษณะเดิม ลดมอื ลงแลว้ ชอ้ นมอื ขน้ึ รบั พระราชทานสง่ิ ของ หรอื หยบิ จบั เปดิ ปดิ หรอื ถอนภาชนะ ต่าง ๆ ท้ังนี้ ต้องระวังไม่ให้สิ่งของนั้นตกจากมือ ถ้าเป็นสิ่งของเบาให้รับมือเดียว แตถ่ ้าเป็นสิง่ ของหนักใหย้ กมอื ขวาเอางาน แลว้ จึงยกมอื ซ้ายขึ้นมาช่วยรับ ชาย เดินเข้าไปห่างพอประมาณ ถวายความเคารพ (ถวายคำ�นับ) ย่อตัวลง โดยก้าวเท้าขวาไปข้างหน้า ลงเข่าซ้าย ยกมือขวาเอางาน มือซ้ายแนบลำ�ตัว รับพระราชทานส่ิงของ เสร็จแล้วถอยเท้าขวาพร้อมกับลุกข้ึนยืน ถวายความเคารพ ถอยหลังออก 30 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

การถวายค�ำ นบั การลงเข่า เอางาน การถวายค�ำ นับ หลังจากรบั พระราชทานสิ่งของ มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 31

หญิง เดินเข้าไปห่างพอประมาณ ถวายความเคารพ ด้วยการ ถอนสายบัวแบบพระราชนิยม แล้วยืนตรง ก้าวเท้าขวาไปข้างหน้า ลงซ้าย ยกมือขวาเอางาน มือซ้ายแนบลำ�ตัว รับพระราชทานส่ิงของ เสร็จแล้วถอยเท้าขวา พรอ้ มกบั ลกุ ขน้ึ ยนื ถวายความเคารพดว้ ยการถอนสายบวั แบบพระราชนยิ ม ถอยหลงั ออก การถอนสายบวั แบบพระราชนิยม การก้าวเท้าขวา ลงเขา่ เอางาน เมื่อรบั พระราชทานส่ิงของแลว้ ลกุ ข้ึนยนื ถวายความเคารพ ดว้ ยการถอนสายบัวแบบพระราชนยิ ม 32 มารยาทไทย มารยาทในสังคม

อน่ึง เมื่อจะรับพระราชทานสิ่งของ ต้องชำ�เลืองดูว่า ทรงถือสิ่งของ ที่จะพระราชทานแล้วหรือยัง เพื่อจะได้เข้ารับพระราชทานให้พอดี ส่ิงของท่ีได้รับ พระราชทานแล้ว จะเป็นส่ิงของหนักหรือส่ิงของเบาก็ตาม เม่ือกลับไปนั่งหรือยืน ณ ทเ่ี ดมิ ให้ถือเชิญไว้จนกว่าจะเสรจ็ พิธี ๒.๒ การประเคนสง่ิ ของแดพ่ ระภกิ ษุ และการรบั สง่ิ ของจากพระภกิ ษุ ๒.๒.๑ การประเคนสิ่งของแด่พระภิกษุ หมายถึง การถวายสิ่งของ โดยสง่ ใหต้ ามวธิ กี ารทางวนิ ยั ถา้ เปน็ สงิ่ ของทพี่ อยกได้ ใชส้ องมอื ยกแลว้ ประเคนในระยะ หตั ถบาส (หตั ถบาส หมายถงึ บว่ งมือ) ถ้าเปน็ ส่งิ ของใหญเ่ กินกว่าทีจ่ ะยกได้ เชน่ เรอื รถ หรือกฏุ ิ ใหก้ ล่าวคำ�ถวาย หรอื ถวายเอกสารประกอบสง่ิ น้นั วิธกี ารประเคนส่ิงของ ชายและหญิงปฏิบัตดิ งั น้ี กรณีท่ีพระภิกษุนั่งกับพ้ืน ถือสิ่งของเดินเข่าเข้าไปในระยะ หัตถบาส แล้วยกส่ิงของข้ึนประเคน ชายจะประเคนส่ิงของแด่พระภิกษุในลักษณะ มือต่อมือได้เลย ส่วนหญิงจะต้องวางบนผ้าที่พระภิกษุทอดออกมา จะไหว้หรือกราบ แล้วแตก่ าลเทศะ ถอยโดยวธิ ีเดินเข่า เมอื่ ห่างพอประมาณ จงึ ลกุ ขน้ึ หันหลงั กลับ การประเคนสง่ิ ของแดพ่ ระภกิ ษุ มารยาทไทย มารยาทในสังคม 33

การประเคนส่งิ ของแดพ่ ระภกิ ษุ กรณีพระภิกษุน่ังบนเก้าอี้หรืออาสนะ ไม่ต้องเดินเข่า แตเ่ ขา้ ไป ให้ได้ระยะหัตถบาส และประเคนตามวิธีดังกล่าวข้างต้น ถ้ามีส่งิ ของถวายหลายอย่าง ควรประเคนทีละอย่าง แต่ถา้ มีภาชนะใส่ไว้ ก็ประเคนท้ังภาชนะได้ ๒.๒.๒ การรบั สงิ่ ของจากพระภกิ ษุ กอ่ นรบั สง่ิ ของ ใหเ้ ขา้ ไปใกลใ้ นระยะ พอประมาณแลว้ แสดงความเคารพ จะกราบหรอื ไหวต้ ามความเหมาะสม ชาย ใหย้ น่ื สองมอื รบั ทงั้ สง่ิ ของเบาและสง่ิ ของหนกั แลว้ ถอยกลบั หญงิ พระภกิ ษจุ ะวางสง่ิ ของไวต้ รงหนา้ อาจวางไวบ้ นผา้ ถา้ เปน็ สงิ่ ของเบาใหเ้ ออ้ื มมอื ขวาไปหยบิ หากเปน็ ของหนกั ใหใ้ ชท้ ง้ั สองมอื ยกของออกจากผา้ ด้วยอาการสำ�รวม แล้วถอยกลับ 34 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

การรับส่ิงของจากพระภกิ ษุ การรับส่งิ ของจากพระภกิ ษุ มารยาทไทย มารยาทในสังคม 35

๒.๓ การส่งส่ิงของใหผ้ ู้ใหญ่และการรบั สิ่งของจากผู้ใหญ่ สิ่งของท่ีจะส่งหรือรับมี ๒ ลักษณะ คือ ส่ิงของหนักและส่ิงของเบา สงิ่ ของหนกั ใหถ้ อื สองมอื สง่ิ ของเบาใหถ้ อื มอื เดยี ว โดยถอื ดว้ ยมอื ขวา มอื ซา้ ยแนบล�ำ ตวั สง่ิ ของทจ่ี ะสง่ หรอื รบั ควรถอื ตามขวาง ถา้ เปน็ สมดุ หรอื หนงั สอื ควรหนั ทางสนั ไปทางผรู้ บั ๒.๓.๑ การสง่ และรับสงิ่ ของอย่างเป็นพิธีการ คำ�ว่า “พิธีการ” ในท่ีน้ีคือ การกระท�ำ ท่ีเป็นพิธี มีกำ�หนดการ และมีระเบียบปฏิบตั ิ ซึ่งอาจไม่เหมอื นกบั วิธปี ฏิบัติทีเ่ ป็นส่วนตัว ๑) การสง่ ส่งิ ของขณะผใู้ หญย่ นื ชาย ถือสิ่งของเดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอประมาณ ยนื ตรง กา้ วเทา้ ขวาไปขา้ งหนา้ พรอ้ มกบั คอ้ มตวั เลก็ นอ้ ย สง่ สงิ่ ของแลว้ ถอยเทา้ ขวากลบั แสดงความเคารพ โดยการไหว้ ๑ ครง้ั แลว้ ถอยพอประมาณ จงึ หนั หลงั กลบั ถือสิง่ ของ ยืนตรง 36 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

กา้ วเท้าขวา สง่ สง่ิ ของ ถอยเทา้ ยืนตรง ไหว้ มารยาทไทย มารยาทในสังคม 37

หญิง ถือสิ่งของเดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอประมาณ ยนื ตรง กา้ วเทา้ ขวา ไปขา้ งหนา้ พรอ้ มกบั ยอ่ ตวั เลก็ นอ้ ย สง่ สง่ิ ของ ไหวใ้ นขณะทย่ี อ่ ตวั อยู่ แล้วถอยเท้าขวากลับ ยนื ตรง ถอยพอประมาณ จงึ หนั หลังกลบั ถือส่งิ ของ ยืนตรง ก้าวเท้าขวา ย่อตวั ส่ง ไหว้ ขณะย่อตวั ถอยเทา้ ขวา ยืนตรง 38 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

ในกรณีที่ใช้พานส่งส่ิงของ ให้จับคอพานทั้งสองมือเดินเข้าไป ระยะพอประมาณ ทำ�ความเคารพ (ชาย คำ�นับ หญิง ค้อมศีรษะเล็กน้อย) ยกพาน ส่งส่ิงของให้ เมื่อผู้ใหญ่รับสิ่งของไปแล้ว ลดพานลงถือในลักษณะเดิม ชายและหญิง ทำ�ความเคารพ ถอยพอประมาณ จงึ หนั หลงั กลบั ๒) การสง่ ส่ิงของ ขณะผ้ใู หญน่ ัง่ เกา้ อี้ ชาย ถอื สงิ่ ของเดนิ เขา้ ไปหา่ งจากผใู้ หญพ่ อประมาณ ยนื ตรง ก้าวเท้าขวาลงเข่าซ้ายส่งส่ิงของ เสร็จแล้วยืนตรง ไหว้ ๑ คร้ัง ถอยหลังพอประมาณ จึงหนั หลงั กลบั ถือสิ่งของ ยนื ตรง ก้าวเทา้ ขวา ส่งสง่ิ ของ ถอยเท้า ยนื ตรง คอ้ มตัวไหว้ มารยาทไทย มารยาทในสงั คม 39

หญิง ถือสิ่งของเดินเข้าไปห่างจากผู้ใหญ่พอประมาณ ยนื ตรง กา้ วเทา้ ขวา ไปขา้ งหนา้ ลงเขา่ ซา้ ย สง่ สง่ิ ของ ไหวข้ ณะทลี่ งเขา่ เสรจ็ แลว้ ยนื ตรง ถอยพอประมาณจงึ หนั หลงั กลบั ถือส่ิงของ ยืนตรง ก้าวเทา้ ขวา ลงเข่าซ้าย สง่ สง่ิ ของ ไหว้ ขณะลงเข่าซ้าย ถอยเท้าขวา ยืนตรง ในกรณีท่ใี ชพ้ านส่งสิง่ ของ ถือพานเดนิ เขา้ ไปห่างจากผู้ใหญ่ พอประมาณยนื ตรงท�ำ ความเคารพโดยชายค�ำ นบั หญงิ คอ้ มศรี ษะกา้ วเทา้ ขวาไปขา้ งหนา้ ลงเข่าซ้ายส่งส่ิงของ เสร็จแล้วยืนตรง ทำ�ความเคารพอีก ๑ ครั้ง ถอยพอประมาณ จงึ หันหลงั กลบั 40 มารยาทไทย มารยาทในสงั คม

๓) การส่งสิ่งของ ขณะผู้ใหญ่น่ังกับพ้ืน ชายและหญิงปฏิบัติ เหมอื นกนั ถา้ เปน็ ผใู้ หญท่ มี่ ีพระคณุ หรือผ้ทู มี่ อี ายุมาก ให้ผ้ทู ีเ่ ขา้ ไปสง่ ส่งิ ของ เดนิ เข่า ถือส่ิงของ ห่างจากผู้ใหญ่พอประมาณ นั่งพับเพียบขาขวาทับขาซ้าย (ให้หัวเข่าซ้าย ตรงผู้ใหญ่) วางสิ่งของเย้ืองเข่าขวาเล็กน้อย กราบผู้ใหญ่ ๑ ครั้ง ส่งสิ่งของให้ผู้ใหญ่ ถา้ เปน็ สง่ิ ของเบาใหส้ ง่ ดว้ ยมอื ขวา มอื ซา้ ยวางควา่ํ อยเู่ หนอื เขา่ ซา้ ย ถา้ เปน็ สง่ิ ของหนกั ให้ใช้ท้ังสองมือส่งสิ่งของ ถ้าผู้ใหญ่สนทนาด้วยก็ให้นั่งลักษณะสำ�รวม เม่ือจะลากลับ กราบ ๑ ครัง้ ถอยโดยวิธเี ดนิ เข่าหา่ งจากผ้ใู หญพ่ อประมาณ ลกุ ขึ้นยนื จึงหันหลังกลบั ในกรณที ผี่ ใู้ หญอ่ ายไุ มม่ ากใหแ้ สดงความเคารพดว้ ยการไหว้ ตามระดบั เดนิ เข่า ถอื สง่ิ ของ วางสิ่งของเยอ้ื งทางขวาเหนอื เขา่ กราบผู้ใหญ่ ส่งสิ่งของ นงั่ ประสานมอื สนทนากบั ผูใ้ หญ่ มารยาทไทย มารยาทในสังคม 41