หนังสือภาพ สัตว์มีค่า ป่ามีคุณ ประจำปี 2562

เพรียงเหยอื่ มดแดง A Barnacle Falling Prey to Green Tree Ants รมิ หาดในยาง จ.ภเู ก็ต Nai Yang Beach, Phuket Province นางสาววมิ ลณัฐ ผลสนิ Miss Vimonnut Ponsin โรงเรียนสตรภี ูเก็ต Satreephuket School 101

ภาพพฤตกิ รรมสตั วป์ ่า / Wildlife Behavior โผบิน Taking Off เขตหา้ มล่าสัตว์ปา่ ทะเลนอ้ ย จ.พทั ลุง Thale Noi Non-hunting Area, Phatthalung Province เดก็ ชายธรรมบญุ อยุ ยานนวาระ Master Thamboon Uyyanonvara โรงเรียนรงุ่ อรณุ Roong Aroon Primary School 102

ตอ่ สกู้ ลางเวหา ท่งุ นาในอ�ำ เภอบางเลน จ.นครปฐม นายกวิน สริ จิ ันทกลุ มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ Fighting in the Open Skies Fields in Bang Len District, Nakhon Pathom Province Mr. Kawin Sirichantakul Thammasat University 103

หนี The Escape บ้านปากทะเล จ.เพชรบรุ ีิ Ban Pak Tale, Phetchaburi Province เด็กชายกตญั ญู วฒุ ชิ ัยธนากร Master Katanyou Wuttichaitanakorn บา้ นเรยี นร่งุ อรุณ Roong Aroon Home School 104

นกเอ้ยี งถํ้า The Blue Whistling-Thrushes จ.พังงา Phang Nga Province นายธรี ภทั ร์ โตเลิศมงคล Mr. Terapat Tolertmongkol วทิ ยาลยั อาชวี ศกึ ษานครราชสีมา Nakhonratchasima Vocation College 105

ภาพปา่ ไม้ / Forest The Forest and the Fog ปา่ กบั หมอก Kaeng Krachan National Park, Phetchaburi Province อุทยานแหง่ ชาติแกง่ กระจาน จ.เพชรบุรี Mr. Techin Rungwattanasophol Chulalongkorn University Demonstration Secondary School นายเตชินท์ รงุ่ วฒั นโสภณ โรงเรียนสาธิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ฝา่ ยมัธยม 106

เสน่หด์ อยหลวง The Charm of Doi Luang เขตรักษาพนั ธส์ุ ัตวป์ า่ เชยี งดาว จ.เชยี งใหม่ Chiang Dao Wildlife Sanctuary, Chiang Mai Province นายกานต์ ภคธัญญา Mr. Garn Phakathunya มหาวิทยาลัยรามค�ำ แหง Ramkhamhaeng University 107

ดอกกุหลาบขาวพนั ธุ์ปี ดอยเชียงดาว จ.เชียงใหม ่ นายชลาคม เขือ่ นธะนะ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ The White Azalea Doi Chiang Dao, Chiang Mai Province Mr. Chalakom Keantana Chiang Mai University 108

The Beauty of Nature อุทยานแห่งชาติดอยอินทนนท์ จ.เชียงใหม ่ นางสาวชตุ ิกาญจน์ มนต์ประสทิ ธ์ิ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย The Beauty of Nature Doi Inthanon National Park, Chiang Mai Province Miss Chutikarn Monprasit Chulalongkorn University 109

โดย มล.ปรญิ ญากร วรวรรณ พรคุ วนเครง็ ควนั ไฟ เหนือสายนา้ํ by M.L. Prinyakorn Vorawan นานนับเดอื น ควันไฟลอย ปกคลุม เหนอื ป่าพรคุ วนเคร็ง เบื้องล่าง เปลวไฟ คุกรุ่น ปา่ พรคุ วนเครง็ จ.นครศรธี รรมราช พืชพรรณไม้เหลือ เพยี งเถ้าดำ� สัตว์นอ้ ยใหญ่ กลายเป็นซาก ไรช้ วี ติ นายสุภเศรฐ โอภิธากรณ์ สภุ เศรฐ โอภธิ ากรณ์ ชายหนุ่ม หนา้ เขม้ เคราครึ้ม ทรุดตัวลง นงั่ ถา่ ยภาพ ซากกระรอก Khuan Khreng Peat Swamp Forest, Nakhon Si Thammarat Province ดำ�เกรียม ตั้งแต่เช้า เขาพบ ซาก สัตว์หลากชนิด ที่อยู่ในสภาพนี้ “นี่เป็นภาพชัดเจนที่คน Mr. Supasek Opitakon เห็นครับ” เขาบอก แต่ “ภาพ” อันทำ�ให้สิ่ง ท่ีเคย เป็น ที่น่ี ภาพท่เี ขา เห็น มาตัง้ แต่เกดิ และคนไม่ “เหน็ ” ก�ำ ลงั จะหาย ไปตลอดกาล แลว้ ครบั ชายหนมุ่ พูด ก่อนหน้านี้ ก่อนที่สารเคมี จำ�นวนมหาศาล จะถูกพ่น ก่อนท่ีพืช ประจำ�ถิ่น นานา ชนิด จะถูกแทนท่ีด้วย พืชเชิงเด่ียว ก่อนพื้นท่ี ป่าพรุ จะถูกเผา ก่อนต้นปาล์มน้ํามัน จะ เป็นไม้ ส่วนใหญ่ ของป่าพรุ ก่อนการขุดลอกคลอง ขุดต้นไม้ และ ก่อนท่ีปลา และ สตั ว์นาํ้ หลากชนิด จะ สญู สิน้ พนั ธ์ุ ทางทศิ เหนือ ตัง้ แต่ อา่ วปากพนัง จงั หวดั นครศรธี รรมราช มคี ลองนา้ํ กรอ่ ย ทอดตวั ยาวกว่า 70 กิโลเมตร ผ่านอำ�เภอหัวไทร ป่าพรุควนเคร็ง จนกระท่ัง ถึงพ้ืนท่ีชุ่มนํ้า ทะเลน้อย ท่ีปากระวะ ในอำ�เภอระโนด เปรียบดังจมูก สำ�หรับการหายใจ เป็นช่องทาง ให้สัตว์น้าํ และ ปลาหลายชนดิ เขา้ มาวางไข่ เดินทางข้นึ ไป ถึงต้นทางนํา้ ในเทอื กเขาบรรทัด พ้นื ทช่ี มุ่ นํ้าอนั มีลักษณะ น้ํากรอ่ ย แห่งนี้ จึงมีลกั ษณะพเิ ศษ เปน็ ที่ ดำ�รงเผา่ พันธ์ุ ชวี ติ อยอู่ ยา่ ง เกื้อกลู เช่ือมโยง ระหวา่ ง พืชพันธุ์ สตั ว์ และ คนไปจนถงึ เกาะยอ จงั หวดั สงขลา วนั หนง่ึ ประตกู น้ั นา้ํ ถกู สรา้ ง นา้ํ เคม็ ถกู ขดั ขวาง พน้ื ท่ี อนั เคยเปน็ จมกู เปน็ ชอ่ งทาง ชวี ติ ถูกทำ�ลาย ความลม่ สลาย ของระบบนเิ วศ แบบลากูน เริ่มต้น ในธรรมชาติ ทกุ ชวี ติ ทกุ พน้ื ท่ี ตา่ งไดร้ บั การออกแบบมาแลว้ ใหม้ คี วามเหมาะสม ท�ำ หนา้ ที่ อย่างสอดคลอ้ ง เมือ่ เกิด ความเปล่ียนแปลง ยอ่ ม กระทบ เปน็ ลูกโซ่ ภาพ ปา่ พรุควนเครง็ รายลอ้ ม ดว้ ยเถ้าด�ำ มีเพียง สีเขยี ว ของตน้ ไม้ ท่รี อดพ้นจาก เปลวไฟ หย่อมเล็ก ๆ ตรงกลาง นั่น เปรียบ ดัง ความหวัง ที่ คน กบั ธรรมชาติ จะอยู่ รว่ ม อยา่ ง เข้าใจกนั อยา่ งแท้จรงิ ป่าพรุควนเคร็ง จ.นครศรธี รรมราช นายสุภเศรฐ โอภธิ ากรณ์ Khuan Khreng Peat Swamp Forest, Nakhon Si Thammarat Province Mr. Supasek Opitakon 110

Smoke above Khuan Khreng ป่าพรุควนเคร็ง Peat Swamp Forest อ.ชะอวด จ.นครศรธี รรมราช For months, thick smoke has covered above Khuan Khreng นายปุลนิ เวชโช peat swamp forest, while new fires are breaking out. Trees have Khuan Khreng Peat Swamp Forest been burned to cinders. Animals have become ashes and bones. Cha-uat District, Nakhon Si Thammarat Province A thick-bearded young man named Supasek Opitakon, sits down and takes a photo of a burnt corpse of a squirrel. Mr. Pulin Vechcho He has witnessed countless charred remains of wild animals since this morning. “This is what people see now”, he said. ป่าพรคุ วนเคร็ง จ.นครศรีธรรมราช But what he used to see when he grew up and what most นายสุภเศรฐ โอภิธากรณ์ people won’t get a chance to see are about to disappear forever. Before large amounts of harmful chemicals have been used. Khuan Khreng Peat Swamp Forest, Nakhon Si Thammarat Province Before native plants have been replaced by monoculture farming. Mr. Supasek Opitakon Before the peat swamp forest is burned to the ground. Before oil palm plantation takes over that same forest. Before trees are cut down. And before many species of fish and other aquatic animals have become endangered.... there is a saltwater stream running south from Pak Phanang, Nakhon Sri Thammarat, past Amphoe Hua Sai, Khuan khreng peat swamp forest to Thale Noi Wetland in Baan Pak Pra, Amphoe Ranot, covering a total distance of 70km. It allows many species of fish to travel upstream to its source at Bantad Mountain range to breed and lay eggs. With a distinct ecosystem, the saltwater wetland itself is where different species including plants, animals and the locals are sustained by complex webs of interdependency. One day  sluice gates were installed to prevent salt water intrusion. The natural waterway is destroyed resulting in the lagoon’s ecological collapse. Mother Nature has created a world where all are interconnected within the larger web of life. One small change can lead to a catastrophic chain of reaction. In this photo, the Khuang Khreng peat swamp forest is almost covered in black soot. Yet there is still a small area of green left similar to the hope of all of us… that one day humans will be able to live in harmony with nature. 111

โดย ปองพล อดเิ รกสาร นกชายเลนปากช้อน by Pongpol Adireksarn นกชายเลนปากชอ้ น ขนาด 14-16 ซม. มถี นิ่ ก�ำ เนดิ อยู่ในทงุ่ หญา้ ทนุ ดราของรฐั ชคู อตกา้ ในแคว้นไซบเี รียทางตอนเหนอื ของประเทศรสั เซีย โดยท�ำ รังวางไขบ่ นพื้นดนิ ของท่งุ หญ้า โล่งอันกว้างใหญ่ระหว่างเดือนพฤษภาคมถึงสิงหาคมของทุกปี ซึ่งไข่และลูกนกต้อง เสย่ี งภยั จากการถกู ลา่ โดยสนุ ขั จง้ิ จอกและนกนกั ลา่ ชนดิ ตา่ ง ๆ เมอื่ เรม่ิ เขา้ สฤู่ ดหู นาวในเดอื น กนั ยายน พอ่ แม่นกกบั ลกู นกชายเลนปากชอ้ นจะอพยพหนีหนาวลงใตผ้ า่ นจีน เกาหลี และ เอเชยี ใต้ไปยงั ประเทศในเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตร้ วมทง้ั ประเทศไทยเปน็ ระยะทาง 7,500 กม. นกชายเลนปากช้อนซึ่งอพยพหนีหนาวมาใช้ชีวิตอยู่ในประเทศไทยระหว่างเดือน ตุลาคมถึงมีนาคมมีจำ�นวนราว 10 ตัว ซึ่งจะพบตามนาเกลือที่บ้านโคกขามในจังหวัด สมุทรสาครและบ้านปากทะเลในจงั หวดั เพชรบุรี ท�ำ ใหน้ กเหลา่ นนั้ ใช้ชวี ิตอยู่ในประเทศไทย มากกว่าในประเทศรสั เซียซงึ่ เปน็ ถน่ิ กำ�เนิดของพวกเขา ผมกับเพ่ือนคนไทยรวม 14 คนได้มีโอกาสเดินทางไปถึงถิ่นกำ�เนิดของนกชายเลน ปากช้อนในรฐั ชูคอตก้าของประเทศรัสเซียในเดอื นกรกฎาคมของ พ.ศ. 2559 โดยเขา้ ไป ในทุ่งทุนดราถึงรงั ของนกตวั เมยี หมายเลข 05 และตวั ผ้หู มายเลข 10 ซ่งึ เราไดพ้ บเฉพาะ ตัวผู้ซึ่งเฝ้าลูกนกอยู่ในรังขณะท่ีตัวเมียออกไปหาอาหาร องค์กรอนุรักษ์นกของรัสเซีย ซ่ึงนำ�คณะของเราเข้าไปถึงรังนกเป็นผู้ดูแลถิ่นทำ�รังวางไข่ของนกชายเลนปากช้อนและ ติดหมายเลขประจ�ำ ตวั ใหน้ ก ซ่ึงขณะนี้เหลอื จำ�นวนไมถ่ ึง 400 ตัว และถกู จดั อยู่ในสภาวะ ใกล้สญู พนั ธ์ุอยา่ งยิ่ง ผมได้มโี อกาสพบนกชายเลนปากชอ้ นหมายเลข 05 ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2559 ทบ่ี ้านโคกขาม แต่ไม่พบหมายเลข 10 ซ่งึ คงแยกไปพกั พิงอยู่ท่อี ่นื ผมขอน�ำ ภาพ 3 ภาพ ซึ่งผมเป็นผู้ถ่ายมาให้ชมได้แก่ ภาพนกหมายเลข 10 เฝ้ารังอยู่ในทุ่งทุนดราท่ีชูคอตก้า ภาพนกหมายเลข 10 เดินออกมานอกรัง และภาพนกหมายเลข 05 หากินในนาเกลือท่ี บา้ นโคกขาม นกชายเลนปากชอ้ น หมายเลข 10 ทุ่งทุนดราของรฐั ชคู อตก้า Spoon-billed Sandpiper No. 10 Tundra in Chukutka State นกชายเลนปากชอ้ น หมายเลข 10 ทงุ่ ทุนดราของรัฐชคู อตก้า Spoon-billed Sandpiper No. 10 Tundra in Chukutka State 112

Spoon-billed Sandpiper marked No.05 and male marked No.10, but the former went out to find food leaving only the male to guard their newborn babies. Our A small wader around 14–16  cm in length,  the spoon-billed host, the Russian Society for the Conservation and Study of Birds, sandpiper’s habitat is in a Russian tundra in the Chukotga region is responsible for protecting the breeding habitat of spoon-billed of Siberia. They lay eggs on the ground out in open from May sandpipers and their banding, as their number have dropped to August. The eggs and the babies are, hence, often exposed to drastically to just below 400 and have been listed as critically threats including foxes and other birds of prey. When winter arrives endangered. in September, the male, female and their young migrate south In November of the same year, I was lucky enough to find the through China, Korea and South Asia before landing in Southeast No.5 again at Baan Khok Kam, but the No.10 must have found some Asian Countries including Thailand covering a total distance of place else to settle in. Here are three photos that I have taken of 7,500 km. the spoon-billed sandpipers. The first one is of No.10 guarding its There are about 10 spoon-billed sandpipers that find their tundra nest. The second one is No.10 walking out of its nest. And wintering grounds in Thailand. They can be found at salt evaporation the last one is No.5 trying to find food in a salt evaporation pond ponds in Baan Khok Kham, Samut Sakhon and Baan Pak Talay, in Baan Khok Kham. Petchaburi from October to March. This means that they spend more time in Thailand than in Russia – their main habitat. In July 2016, I and a group of around 14 Thais had the opportunity to visit the spoon-billed sandpipers’ breeding habitat in Chukotga, Russia. In the tundra, we walked right to the nest of a female นกชายเลนปากช้อน หมายเลข 5 บา้ นโคกขาม จ.สมุทรสาคร Spoon-billed Sandpiper No. 5 Baan Khok kham, Samut Sakhon Province 113

โดย สินธุยศ จนั ทรสาขา มหศั จรรยเ์ จา้ ตวั เลก็ by Sinthuyos Chandrasakha ในการประกวดภาพถา่ ย “สตั วม์ ีค่า ป่ามีคณุ ” ประจ�ำ ปี 2562 เป็นปีท่ี 25 มีผ้สู นใจสง่ ภาพเข้าประกวดมากมาย ในจำ�นวนน้ันมีภาพของเจ้าตัวเล็กและน่ารัก รวมท้ังมีความแปลก มหศั จรรย์และหาชมได้ยากอย่หู ลายภาพดว้ ยกัน จนอดไม่ไดท้ จ่ี ะตอ้ งน�ำ มาให้ชมครับ ตัวแรกของเราคือ ดว้ งดินปกี แผน่ เปน็ สัตว์ปา่ คุม้ ครองตามพระราชบัญญตั สิ งวนและ คุม้ ครองสตั ว์ป่า พ.ศ. 2535 เปน็ ด้วงในวงศ์ดว้ งดนิ (Family Carabidae) มีลักษณะ เดน่ ทม่ี รี ูปร่างคล้ายไวโอลิน จงึ เรยี ก “Violin Beetle” หรือ “Fiddle Beetle” พบได้ใน บริเวณที่มีความชื้นสูงเช่นคาบสมุทรภาคใต้ของไทย ล�ำ ตัวและปีกมีลักษณะแบน จึงมักพบ วา่ ตวั เขาจะสอดตัวซอ่ นอยู่ในเปลอื กไม้ในประเทศไทยมรี ายงานวา่ มอี ยู่ 3 ชนดิ เจา้ ตวั เลก็ ตวั ถดั ไปเปน็ เพลยี้ จกั จนั่ มชี อ่ื ในภาษาองั กฤษวา่ Flatid (Flatidae) มชี อ่ื เปน็ ทางการวา่ “เพลย้ี กระโดดปกี แบน” หรอื Flat-wingeded planthopper อยู่ในวงศเ์ พลยี้ กระโดดแบน (FlatidPlanthoppers) ทงั้ นเ้ี ปน็ เพราะวา่ ไมว่ า่ จะเปน็ ตวั ออ่ น (Nymph) หรอื ตวั โตเตม็ ไว เวลาจะไปไหนมาไหน บางทกี ็ใช้วธิ ีกระโดดครบั ความมหัศจรรยข์ องเจ้าตัวเลก็ ตัวนค้ี อื เม่ือตอนทย่ี งั เปน็ ตวั ออ่ น (Nymph) จะมีลกั ษณะคลา้ ยขนเตม็ ตัวไปหมด คนทวั่ ไป จงึ เรยี กเพลย้ี กระโดดชนดิ นวี้ า่ “เพลย้ี ไกแ่ จ”้ บา้ ง “เพลย้ี ไกฟ่ า้ ” บา้ งและเมอ่ื ถงึ เวลากจ็ ะลอก คราบออกมาเปน็ ตัวเตม็ วัย (Adult) ขอชมผถู้ ่ายภาพครับท่ีชา่ งสงั เกตุ บางทีอาจจะนัง่ รอ เวลาทเ่ี ขาลอกคราบครับ นับถอื ตวั ถัดไปเปน็ ตัก๊ แตนหนวดส้ัน (Short-horned Grasshopper) เปน็ แมลงอยู่ในวงศ์ Arcrididae ซ่งึ มอี ยปู่ ระมาณ 10,000 ชนิด ความแปลกมหศั จรรย์ของนอ้ งต๊ักแตนตวั น้ี ก็คอื หน้าตาครบั ความน่ารักแบบน้ี นกั ต๊กั แตน (วิทยา) จึงต้งั ช่ือเขาว่า “ตกั๊ แตนลิง” ครับ เรามีรูปมาฝากกันทั้งท่ีเป็นตัวเต็มวัยและตัวอ่อนครับ เห็นปริมาณตัวอ่อนแต่ละกลุ่มแล้ว จ�ำ นวนของเขาน่าจะเต็มโลก แต่ที่เหน็ นน้ั หากรอดปากตวั ห้ำ�ไปได้สกั 2-3 กถ็ ือว่าเกง่ และเฮง แลว้ ละครับ จักจัน่ ไกแ่ จ้ลอกคราบ นา้ํ ตกเขาสอยดาว เขตรกั ษาพันธุ์สัตวป์ า่ เขาสอยดาว จ.จันทบรุ ี นายวิโรจน์ จนิ ดาภาณกุ ูล The Shedding of a Durian Psyllid Khao Soi Dao Waterfall , Khao Soi Dao Wildlife Sanctuary, Chanthaburi Province Mr. Viroj Jindapanukool 114

The Small Wonder ไวโอลิน The 2019 “Precious Wildlife and Valued Forests” Photo Contest อุทยานแห่งชาติกุยบรุ ี จ.ประจวบครี ขี นั ธ์ drew a large number of entries of stunning images of wildlife, นายเศรษฐพงศ์ ตันธนวัฒน์ some of which are those of rare amazing insects with odd shapes or interesting features. Here are three exceptional photos that are Violin Beetle worth mentioning. Listed in the Wild Animal Reservation and Protection Act, Kui Buri National Park, Prachuap Khiri Khan Province B.E. 2535, a violin beetle is a species of ground beetles in the Mr. Setaphong Tantanawat์ Family Carabidae and can be divided into three subspecies. Its flat leaf-shaped body look similar to a violin, hence the name “violin beetle” or “fiddle beetle” They are often found hidden in a tree’s bark in rainforests in the Southern Peninsula of Thailand Belonging to the superfamily: FlatidPlanthoppers, Flatid which is also known as flat-winged planthoppers, as they often “hop” for quick movement in a similar way to that of grasshoppers. Nymphs of the flat-winged planthoppers are covered with a tuft of hair. Thus, they are called “Plia kai chae” or Plia kai fa”. After molting, the nymph becomes an adult. This photo is taken right during the molting process, which means the photographer must have been waiting patiently to get this amazing shot. The last one here is a short-horned grasshopper from the Acrididae family comprising some 10,000 species. It has a distinctive appearance that earns itself a local name of “monkey grasshopper” among those who study grasshoppers. Here we have both photos of an adult and a nymph. A female short-horned grasshopper lays about 100 eggs, but most of them becomes food for other insects. Only a few will survive and reach adulth ใบไม้มชี ีวิต เขตรกั ษาพนั ธ์ุสัตวป์ ่าเขาสอยดาว จ.จันทบุรี นายวิโรจน์ จินดาภาณกุ ูล A Living Leaves Khao Soi Dao Waterfall , Khao Soi Dao Wildlife Sanctuary, Chanthaburi Province Mr. Viroj Jindapanukool 115

โดย หัสชัย บุญเนอื ง ตรงปลาย กเ็ ลยเอาไมเ้ ขย่ี ดู สรุปว่า มันมีลักษณะเป็นเส้นใยเล็ก ๆ ต่อกันเป็นสาย และบนสายเล็ก ๆ by Hasachai Boonnuang นั้นก็จะมี ต้นพิศวง ที่ขนาดใหญ่ขึ้นเร่ือย ๆ จนดูออกว่ามันเหมือนพิศวง ซึ่งเคยเห็นจากแหล่งอ่ืน แต่ตัวนี้หนวดส้นั แลว้ ก็มฝี าปิดสเี ขยี ว สว่ นตัวต้นเปน็ สีขาว จึงถ่ายภาพและเก็บตวั อย่างส่งไปใหก้ ับ ผศ.ดร.สหชั จนั ทนาอรพนิ ท์ และดร.สมราน สุดดี ทำ�การศกึ ษาและได้รบั การตีพิมพ์ให้เป็นชนิดใหม่ ของโลกในเวลาต่อมา” ส�ำ หรบั พืชในวงศ์พิศวงจรงิ ๆ แลว้ ยังมรี ายงานการพบชนิดอื่น ๆ ท่ียังไม่สามารถจ�ำ แนกชนิดได้ เพราะขาดชน้ิ ตวั อยา่ ง (มเี พยี งภาพถา่ ย) และเอกสารอา้ งองิ บางชนดิ กส็ ามารถจ�ำ แนกชนดิ ไดแ้ ลว้ แต่ ยังไม่ได้รับการตีพิมพ์อย่างเป็นทางการซ่ึงในอนาคตคงจะทยอยออกมาใหร้ บั ทราบกนั แนน่ อน อย่าง นอ้ ยการทเ่ี ราไดร้ จู้ กั ทรพั ยากรในบา้ นเราใหก้ ระจา่ ง ยอ่ มน�ำ มาซง่ึ การจดั การทรพั ยากรอยา่ งเปน็ ระบบ ในอนาคต เพอื่ ลกู หลานของเราจะไดม้ โี อกาสพบเจอความมหศั จรรยแ์ หง่ ธรรมชาติ และดอกไมเ้ ลก็ ๆ กลางผืนปา่ ท่แี คช่ ่ือเราก็บอกไดว้ ่าพชื ในกลุ่มนพี้ เิ ศษแค่ไหน…พิศวง พิศวง...พชื มหศั จรรยแ์ หง่ ปา่ เขตรอ้ น Thismia angustimitra Thismia clavigera พศิ วงจากภาคใตซ้ ึง่ เปน็ พิศวงภวู ัวพบได้บริเวณเขตรักษาพันธส์ุ ัตวป์ า่ ภวู วั รายงานใหมข่ องประเทศไทย พิศวง พืชดอกขนาดเล็กที่มีชีวิตแสนมหัศจรรย์ ท่ีในแต่ละปีจะมี Thismia angustimitra is only found at Newly discovered, Thismia clavigera is ดอกเหนือพ้ืนดินเพียงไม่กี่วันเท่าน้ันเอง และใครมีโอกาสเจอดอกไม้ Phu Wua Wildlife Sanctuary. native to the South of Thailand. ชนิดน้กี �ำ ลังบานในผนื ป่านบั ไดว้ ่ามคี วามโชคดีอยา่ งเหลือล้น เพราะขนาด รูปร่าง รูปทรง สีสัน กลมกลืนไปกับถ่ินอาศัยจนยากจะสังเกต ด้วย Thismia filiformis พศิ วงจากอุทยานแหง่ ลักษณะชีวิตและความแปลกประหลาดทำ�ให้นักพฤกษศาสตร์ตั้งชื่อพืชใน ชาตเิ ขาใหญ่ พบได้ในชว่ งฤดฝู น และเปน็ ชนดิ กลมุ่ นวี้ า่ “พิศวง” ทว่าอกี หนง่ึ แนวทางเชอ่ื ว่ามาจากการเจอพชื ในสกุลน้ี ใหมข่ องโลก ชนดิ แรก Thismia mirabilis ซึ่งชอื่ ชนดิ น้มี คี วามหมายวา่ “มหศั จรรย”์ หรอื “พศิ วง” นนั่ เอง A new species of Thismia, Thismia พชื ลม้ ลกุ อาศยั เชอื้ รา (myco-heterotrophic plants) วงศพ์ ศิ วง filiformis from Khao Yai National (Thismiaceae) สกลุ Thismia เคยอย่ภู ายใตว้ งศ์ Burmanniaceae Park found during the rainy season. (หญ้าขา้ วกา่ํ ) ภายใต้วงศ์ย่อย Thismioideae มมี ากกว่า 50 ชนิด พบ ในอเมรกิ าและแอฟรกิ าเขตรอ้ น เอเชยี และออสเตรเลีย ในไทยมมี ากกว่า ประมาณ 10 ชนิด พืชในวงศ์น้ีไม่สามารถสร้างอาหารเองได้เน่ืองจากไม่มีคลอโรฟิลล์ แต่อาศัยเชื้อราทั้งท่ีเจริญอยู่ภายในต้นและรอบ ๆ ต้นพืชช่วยย่อยซาก ใบไม้ก่งิ ไม้ให้ ส่วนต้นพืชก็จะให้ความช่มุ ช้นื และเป็นท่อี ย่อู าศัยของเช้อื รา ซึ่งเรียกรูปแบบการเจริญของพืชแบบน้ีว่า “Myco-heterotrophic plant” หรือเรยี กกันวา่ พชื อาศยั เช้ือรา เกือบตลอดทั้งชีวิตของพวกมันจะเจริญอยู่ใต้ดิน โดยส่วนใต้ดิน อาจมีรูปร่างเป็นหัว รูปคล้ายปะการัง หรือต้นทอดขนาน แล้วแต่ชนิด โผล่พ้นเหนือดินขึ้นมาให้เราเห็นเฉพาะช่วงที่มีดอกเท่านั้นซึ่งมักเป็นช่วง ฤดฝู น สว่ นใหญเ่ รามกั พบพชื กลุ่มนี้ในทีร่ ม่ ครึม้ และมซี ากใบไม้ทับทม ใน ป่าเขตร้อน การค้นพบพิศวงชนิดใหม่ของโลกส่วนใหญ่เกิดจากความบังเอิญ หรือมีการสำ�รวจพืชชนิดอ่ืน ๆ โดยเฉพาะพิศวงไทยทองหรือ พศิ วงตานกฮกู (Thismia thaithongiana Chantanaorr. & Suddee) ดร.กนกอร ศรมี ว่ ง นกั วจิ ยั คณะเกษตรศาสตรแ์ ละทรพั ยากรธรรมชาติ มหาวทิ ยาลยั พะเยา เลา่ วา่ “เมอื่ ปี พ.ศ. 2555 ไดล้ งพน้ื ทศ่ี กึ ษาเรอ่ื งเชอ้ื รา ไมคอร์ไรซาในรากกลว้ ยไมข้ องสกลุ สริ นิ ธรเนยี (Genus Sirindhornia) ระหว่างเก็บตัวอย่างรากของเอื้องศรีประจิมท่ีดอยหัวหมด สังเกตว่า ใกล้ ๆ กนั นน้ั มนั มเี มด็ สขี าว ๆ ขนาดเทา่ ปลายหวั ไมข้ ดี แตม่ แี ตม้ สเี ขยี วอยู่ 116

Thismiaceae: The Wonder of Tropical Rainforests Thismia is a true wonder in so many ways. out this strange web of fibre that connected ขอขอบคณุ / Credit It blooms just a few days each year and if you to a plant resembling a Thismia. I have seen a ผศ.ดร.สหัช จนั ทนาอรพนิ ท์ ภาควิชาชีววิทยา somehow encounter this rare type of species Thismia before, but this one is quite different คณะวิทยาศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ in a forest, you should consider yourself very with short hairs, some greenish at the top and ดร.กนกอร ศรีมว่ ง นักวจิ ยั นักวจิ ยั คณะเกษตรศาสตร์ lucky. Its shape, size and colour vary and adapt white body. I took some photos and collected และทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลยั พะเยา to suit its location that sometimes makes it some samples which I later passed on to Assoc. Assoc. Prof. Dr. Sahut Chantanaorrapint, very difficult to spot them. Due to limited data Prof. Dr. Sahut Chantanaorrapint and Dr. Somran Department of Biology, Faculty of Science, concerning its biology, Thai botanists name Suddee to identify. It was later published as a Prince of Songkla University them “phitsawong”, originally from the first discovery of a new species of Thismia.” Kanokorn Srimuang, Faculty of Agricultural species of Thismia, which named “Thismia mirabilis” There are other reports regarding discoveries and Natural Resources, University of Phayao – the name of the species means “miracle”. of new species of Thismia. Unfortunately, due to Thismia is a genus of myco-heterotrophic a lack of samples (only photos) and references, Thismia mirabilis พศิ วง พชื ในสกุลพศิ วง plants in family Burmanniaceae consisting of some were classified but have not yet been on ทพ่ี บเป็นชนิดแรก ๆ ของประเทศไทย around 50 species found in America, Tropical an official publication. At least, we are getting Africa, Asia and Australia, ten of which are to know more about our own natural resources Thismia mirabilis is one of the first native to Thailand. in Thailand, which hopefully will lead to a species of Thismia found in Thailand. better management in the future. Therefore, Incapable of photosynthesis, Thismia gets the natural “wonder” of our tropical rainforests its food from parasitism upon fungi which will remain for our future generations to see is grown inside and around itself and breaks and appreciate our natural resources. down organic matter for food. The plant, on the other hand, provides humidity and home to บรรณานกุ รม / Bibliography the fungi. This symbiotic relationship is referred Sahut Chantanaorrapint and Somran Suddee. to as mycotrophy. 2018. Thismia thaithongiana (Dioscoreaceae: For most of its life cycle, Thismia grows Thismieae), A New Species of Mycoheterotroph and thrives underground. The shape of its from An Unusual Habitat. Phytotaxa. 333(2); underground part of each species varies. Some 287–292. may look like a head. Some resembles a coral Chantanaorrapint, S. 2008. Thismia angustimitra reef. Only its bloom can be seen above ground (Thismiaceae), a new species from Thailand. during the rainy season. Thismia can be found Blumea 53(3): 524-526. among leaf litter in shady wet tropical rainforests. Chantanaorrapint, S. & Chantanaorrapint, A. 2009. Most discoveries of a new species often Thismia clavigera (Thismiaceae), a new record occur by mere chance, or while investigating for Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) another plant - Thismia thaithongiana Chantanaorr. 37: 27--31. & Suddee. Dr. Kanokorn Srimuang, Faculty of Larsen, K. 1987. Thismiaceae. In: T. Smitinand & Agricultural and Natural Resources, University K. Larsen (eds), Flora of Thailand 5(1): 124–126. of Phayao explained, “In 2012, I was on a Merckx, V. 2008. Myco-heterotrophy in field trip to investigate orchid mycorrhiza Dioscoreales: Systematics and Evolution. Unpubl. associations of the Genus Sirindhornia. While Ph.D. dissertation, Catholic University of Leuven, collecting samples from roots of Sirindhornia Leuven, Belgium. mirabilis at Doi Hua Mot, I happened to notice that there was this tiny white lump – the size of a tip of a matchstick – on the ground nearby. I used a stick to pock around it and found 117

โดย นายสัตวแพทย์เกษตร สเุ ตชะ รักษ์อากาศ คณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ และสมาคมอนุรักษน์ กและธรรมชาติแห่งประเทศไทย ณ ดา้ มขวานทองของไทย ยงั มปี า่ ดบิ ชน้ื อนั แสนเกา่ แกแ่ ละลกึ ลบั กระจดั กระจายอยู่ ถกู ผา่ by Dr. Kaset Sutasha ใหข้ าดออกจากกนั โดยเหมืองแร่ สวนยาง สวนปาลม์ เขือ่ นกกั เกบ็ น้ํา ถนน บา้ นเมอื ง ฯลฯ Veterinary Teaching Hospital, Faculty of Veterinary Medicine, ถึงกระน้ันหย่อมป่าเหล่าน้ีก็ยังคงเป็นท่ีหลบซ่อนของสัตว์ชนิดหน่ึง ที่ถือกำ�เนิดมาบนโลก Kasetsart University and Chairman of the Bird Conservation Society เมอ่ื 45 ลา้ นปกี อ่ น มีรปู รา่ งหน้าตาพิลกึ และเสียงร้องดจุ คนหวั เราะ จนกึกก้องผืนปา่ เปน็ of Thailand (BCST, BirdLife Partner in Thailand) เอกลักษณ์ ถ้าได้เห็นและไดฟ้ งั เพียงคร้งั เดียวจะไมม่ ีวันลืม วิวัฒนาการมาทำ�รังวางไข่ตามโพรงต้นไม้ขนาดใหญ่กว่า 5 คนโอบ และสูงจากพื้นดิน ไม่ตํ่ากว่า 30 เมตร เมอ่ื ตวั เมยี วางไขแ่ ลว้ จะใช้มลู ของตน ผสมกับโคลนและผลไม้ที่ตัวผนู้ ำ� มาป้อนเพ่อื ปิดปากโพรง โดยจะเหลอื เพยี งชอ่ งเล็ก ๆ พอทจี่ ะยื่นปากออกมารับอาหารได้ เท่าน้ัน ตลอดระยะเวลาที่ตัวเมียและลูกอยู่ในนั้น ตัวผู้จะหาอาหารหลากหลายชนิดมาป้อน อย่างอุตสาหะไม่รู้จักเหน็ดเหน่ือยนานหลายเดือนจนสายตัวแทบขาด พอลูกนกโตใหญ่ แขง็ แรง ตวั ผแู้ ละตวั เมยี กจ็ ะกะเทาะปากโพรงใหล้ กู นกออกมา และพากนั บนิ หากนิ ตอ่ ไป แตถ่ า้ นกตวั ผู้โชคร้าย ถูกพรานฆา่ ตายไปกอ่ น ลูกและเมียทร่ี อคอยอาหารอยู่ในโพรงก็จะอดตาย ไปดว้ ยอย่างนา่ เวทนา จากชวี ติ ปกตทิ ล่ี �ำ บากอยแู่ ลว้ ปจั จบุ นั ยงั ถกู “ลา่ ตดั หวั ” น�ำ ไปขายตา่ งประเทศ เพอื่ แกะสลกั เปน็ ของตกแตง่ บา้ นและเครอื่ งประดบั ดว้ ยเพราะเปน็ วสั ดเุ นอ้ื ออ่ นคลา้ ยงาชา้ ง มสี เี หลอื ง–แดง ธรรมชาติ ซึ่งเป็นสีมงคลตามความเชื่อ จึงทำ�ให้ในรอบ 5 ปที ีผ่ ่านมา ในประเทศอนิ โดนีเซีย มกี ารลา่ ตัดหัวแบบฆา่ ล้างเผา่ พนั ธ์ุ ไปแล้วไม่นอ้ ยกวา่ 6,000 ตัว ท้งั ตัวผู้ ตัวเมีย ไม่เว้นแม้ กระทั่งนกเด็ก และพรานก็เร่ิมเบนหน้าข้ึนเหนือเพื่อล่าจนลามเข้ามาในเขตประเทศไทย ทำ�ให้ ผู้คนในแวดวงการอนุรักษ์ต่ืนตัวกันมาก เพราะเราอาจจะสูญเสียสัตว์ที่อาจไม่เคยรู้จักกัน มาก่อน แตม่ คี วามสำ�คัญมากต่อการกระจายเมล็ดพชื ทส่ี รา้ งผนื ปา่ ให้ใหญข่ ้นึ เป็นดชั นีชวี้ ัด ความหลากหลายทางชวี ภาพของพชื และสตั วป์ า่ มคี วามสวยงาม และเกอื้ กลู ความเปน็ อยขู่ อง คนท่ีอาศัยรว่ มกับปา่ ตลอดมา จนถงึ ขนั้ “สญู พันธ”์ุ และน่ีคอื เรอื่ งราวของ “นกชนหนิ ” ญาตขิ องนกเงือก 13 ชนิดในประเทศไทย สมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแหง่ ประเทศไทย ขอเรียนเชญิ ร่วมกนั ผลกั ดันใหน้ กชน หนิ เปน็ “สตั วป์ า่ สงวนล�ำ ดบั ท่ี 20” เพอ่ื ใหก้ ารบงั คบั ใชก้ ฎหมายดขี นึ้ เพอื่ การอนรุ กั ษป์ กปอ้ ง ผนื ปา่ ดกึ ด�ำ บรรพท์ างภาคใตด้ ขี น้ึ เพอ่ื การศกึ ษาวจิ ยั แบบเจาะลกึ มแี ผนอนรุ กั ษร์ ะดบั ชาตเิ ขา้ มากำ�กับดูแล และที่สำ�คัญถ้านกชนหินยังคงอยู่คู่ผืนป่า เราก็ยังมีนักสร้างป่า มีอาหารกิน เรากย็ งั มฝี นตกตามฤดกู าล มนี า้ํ ใช้ และเรากย็ งั มตี น้ ไม้ใหญท่ ผ่ี ลติ ออกซเิ จน มอี ากาศบรสิ ทุ ธ์ิ การอนรุ กั ษอ์ าจเปน็ เรอื่ งไกลตวั แตถ่ า้ เพอื่ รกั ษา “ลมหายใจ” ถอื เปน็ เรอื่ งใหญแ่ ละใกล้ ตัวยิ่งนัก นกชนหนิ ตัวผู้ เกาะที่ปากโพรงรงั เพอ่ื นำ�อาหารมาปอ้ นนกตวั เมยี และลกู ทอ่ี ย่ขู ้างใน A male Helmeted Hornbill feeds its mate and their young at their nest 118

The Oxygen Protector ecological role in seed dispersal. Moreover, their นกชนหนิ ตัวเมีย มหี นงั คอสีฟา้ เปลือยเปลา่ ไมม่ ขี น presence is generally a reliable indicator of the ตา่ งจากตัวผชู้ ัดเจน In the South of Thailand, a once vast ancient healthly forest that still produce oxygen well. rainforest has now been divided into small Hence, this is a story of the Helmeted A female Helmeted Hornbill with pale blue throat pieces for mines, rubber and palm plantations, Hornbills, “the oxygen protector”, which are patch unlike the male. dams, roads and villages. Dwindling in size and one of the 13 hornbill species in Thailand. number, they are still refuge for wild creatures Bird Conservation Society of Thailand (BCST, ลกู ไทรขนาดใหญ่ คือ อาหารหลักของนกชนหิน including a unique birds that had been evoluted BirdLife Partner in Thailand) urges the public to Large fig trees is very important because it is Main 45 million years ago. Their call, especially, is a help support a petition to include the Helmeted series of loud hoots and easily recognized. Hornbills as the 20th designated reserved wild source of food. The Helmeted Hornbills are large birds of the animal species, which are protected by the Wild hornbill family. For nesting, they prefer large, Animal Reservation and Protection Act, so that ป่าดบิ ชืน้ และตน้ ไม้ใหญ่ ส�ำ คญั ตอ่ ชีวติ ของนกชนหิน tall and old trees, particularly those that rise scientific research and conservation plan can An Evergreen rainforest and large tall tree play an above the canopy. They build a nest in the be done. With dedication, determination and important role in whole life of Helmeted Hornbill. hollow of those large tree trunks, and when the hard work, Thailand’s great natural treasures will female lay eggs, they seal the opening with a remain the symbol of the abundance of our plaster made up from many kind of fruits and forests. feces. They remain imprisoned there, relying on In general, a concept of conservation may seem the male to bring food through a slit, until the irrelevant, but if protect our natural treasure chicks are developed in several months later. for “oxygen” is impact, vital and applicable to They will crack the opening and emerge from all of us. the nest together. Unfortunately, if the male was killed during this period, the female and หวั นกชนหินทพ่ี ร้อมนำ�ไปแปรรูปเปน็ เครือ่ งประดับ offspring will die from starvation. และถูกขายในโลกออนไลน์ Sadly, the Helmeted Hornbills was hunted, and became critically An ornament made from a casqup of endangered species in recent years, a Helmeted Hornbill was to sale online. from an exploding demand for their solid casques in captivating shades of red and yellow, which are in great demand as a material for carved jewelry and ornaments. More than 6,000 male, female and young hornbills had been killed like genocide by illegal poaching during the past 5 years in Indonesia. The poaching has also spread up north to nearby countries including Malaysia and Thailand. Conservationists in South-East Asia have made a huge collaborative effort to save these extraordinary birds, as they play an important 119

120

121