บทอธิบาย อัลหิกัม ตำราแม่บทแห่งศาสตร์

Al-hikam บ ท อ ธิ บ า ย Ibn Ataillah อั ล หิ หั ม แแมม่บ่บททแแหห่ง่งศศาาสสตตรร์ ์ ฆอซาลี เบ็ญหมัด

บ ท อ ธิ บ า ย อั ล หิ หั ม แแมม่บ่บททแแหห่ง่งศศาาสสตตรร์ ์ ฆอซาลี เบ็ญหมัด สาํ นักพิมพ์เลนส์อิสลาม สงขลา 2021

บทอธิบาย อัลหิกัม ตําราแม่บทแห่งศาสตร์ ส า ร บั ญ Jessica Wilde 01    shares how to ตัวบท\"อัลหิกัม\" ว่าด้วยโลกนิรนาม overcome 02    writer's block. บทอธิบาย Story on p. 20 03     ตัวบท\"อัลหิกัม\" ว่าด้วยการทําบุญได้บาป 04    บทอธิบาย โดยชัยค์มุฮัมมัด ฆอซาลี จากหนังสือ ‫اﻟﺠﺎﻧﺐ اﻟﻌﺎﻃﻔﻰ ﻣﻦ اﻹﺳﻼم‬ 05    ตัวบท\"อัลหิกัม\" ว่าด้วยผู้รู้ทีห้ามคบ 06    บทอธิบาย โดยชัยค์มุฮัมมัด ฆอซาลี จากหนังสือ ‫اﻟﺠﺎﻧﺐ اﻟﻌﺎﻃﻔﻰ ﻣﻦ اﻹﺳﻼم‬ 08   ตัวบท\"อัลหิกัม\" ว่าด้วยไม่เมาเหล้าแต่เมาดุนยา 09    บทอธิบาย โดยชัยค์มุฮัมมัด ฆอซาลี จากหนังสือ ‫اﻟﺠﺎﻧﺐ اﻟﻌﺎﻃﻔﻰ ﻣﻦ اﻹﺳﻼم‬ 52     COMICS CORNER:  Incidental Ideas

อิบนอุ ะตออิลลาฮ์ กล่าววา่ . ‫ادﻓﻦ وﺟﻮدك ﻓﻰ أرض اﻟﺨﻤﻮل‬ ‫ﻓﻤﺎ ﻧﺒﺖ ﻣﻤﺎ ﻟﻢ ﻳﺪﻓﻦ ﻻ ﻳﺘﻢ ﻧﺘﺎﺟﻪ‬ จงฝงกลบตัวตนลงในดินแดนนริ นาม อันต้นไมท้ ีไรร้ ากหยงั ดินลึกยอ่ มไมม่ วี นั งอกงาม 01

บทอธบิ าย อาคารใหญๆ่ ไมอ่ าจดํารงอยูไ่ ด้หากไรเ้ สาเขม็ อาคารใหญโ่ ตมากขนึ เพยี งใด ก็ยงิ ต้องรากฐานทีแขง็ แรงมากขนึ เพยี งนนั จงยนิ ดีเปนเสาเขม็ ทีอยูล่ ึกไมม่ ใี ครเห็น จงยนิ ดีเปนฐานให้สงั คม สงั คมไมอ่ าจดํารงอยูไ่ ด้หากไมม่ ฐี าน สงั คมไมอ่ าจเติบใหญไ่ ด้หากไมม่ ฐี าน ต้นไมไ้ มอ่ าจเติบใหญห่ ากไรร้ ากลึก อีกทังอยา่ ชงิ สกุ ก่อนห่าม อยา่ รบี โต หากฐานยงั ไมม่ นั คง ไมต่ ้องรบี รอ้ นแสดงบทบาท ก่อนทีจะมคี วามรูค้ วามสามารถ ทีพรอ้ มในระดับหนงึ อาศัยชว่ งทียงั ไมม่ ชี อื เสยี ง ฝกฝนวชิ า แสวงหาวชิ าความรูอ้ ยา่ งเงียบๆ ให้เต็มทีเต็มกําลัง เมอื ไหรก่ ระโจนลงสนาม จะได้ทําอยา่ งถกู ต้องตามหลักวชิ าการ และทักษะประสบการณท์ ีราํ เรยี นมา 02

อิบนอุ ะตออิลลาฮ์ กล่าววา่ . ‫ﻣﻦ ﻋﻼﻣﺎت اﺗﺒﺎع اﻟﻬﻮى اﻟﻤﺴﺎرﻋﺔ‬ ‫اﱃ ﻧﻮاﻓﻞ اﻟﺨﻴﺮات واﻟﺘﻜﺎﺳﻞ ﻋﻦ‬ ‫اﻟﻘﻴﺎم ﺑﺎﻟﻮاﺟﺒﺎت‬. หนงึ เครอื งหมายการตามอารมณอ์ ําเภอใจ คือการเรง่ กระทําดีภาคนาฟล แต่ละทิงการทําดีภาควาญบิ 03

บทอธบิ าย ชยั ค์มุฮัมมดั ฆอซาลี ได้อรรถาธบิ ายความนีไวว้ า่ ขา้ พเจา้ เหน็ คนมากมายเมนิ เฉยต่อหลักการนี มคี นบอกขา้ พเจา้ วา่ คนๆหนงึ ทําฮัจญม์ าหลายครงั แล้ว และกําลังจะเตรยี มตัวไปอีก และจะไมใ่ ชค่ รงั สดุ ท้าย นีแหละผดิ ถนดั หากวา่ ภายหลังจากทีได้ทําฮัจญว์ าญบิ ครงั แรกแล้ว เขาหนั กลับมาดสู งิ ทีขาดตกบกพรอ่ งในสงั คมมุสลิม แล้วไปเติมเต็มให้สมบูรณ์ ก็จะถกู ต้องมากกวา่ ก็จะใกล้ชดิ กับความพงึ พอใจของอัลลอฮ์มากกวา่ และห่างไกลจากการตามอะไรตามอําเภอใจมากกวา่ ค่าใชจ้ า่ ยในการทําฮัจญภ์ าคนาฟลเพยี งครงั เดียว เพยี งพอสาํ หรบั ค่าใชจ้ า่ ย สาํ หรบั การศึกษาของเดก็ จนๆจาํ นวนพอประมาณทีเดยี ว ในความจรงิ พวกเขาควรไดท้ รพั ยน์ นั มากกวา่ เพยี งพอสาํ หรบั การไถ่ถอนทรพั ยจ์ าํ นองของคนๆยากจนคนหน่งึ ทีกําลังจะถกู ยดึ ทรพั ย์ ในความจรงิ เขาควรได้ทรพั ยน์ นั มากกวา่ และเพยี งพอสาํ หรบั การตีพมิ พห์ นงั สอื ศาสนาและแจกจา่ ยโดยไมค่ ิดเงิน ในความจรงิ สงิ นคี ่คู วรต่อการใชท้ รพั ยน์ นั มากกวา่ \" 04

อิบนอุ ะตออิลลาฮ์ กล่าววา่ . ،‫أﺻﻞ ﻛﻞ ﻣﻌﺼﻴﺔ وﻏﻔﻠﺔ وﺷﻬﻮة اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻦ اﻟﻨﻔﺲ‬ ‫وأﺻﻞ ﻛﻞ ﻃﺎﻋﺔ وﻳﻘﻈﺔ وﻋﻔﺔ ﻋﺪم اﻟﺮﺿﺎ ﻋﻨﻬﺎ‬، ‫ﻷن ﺗﺼﺤﺐ ﺟﺎﻫﻼ ﻻ ﻳﺮﺿﻰ ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻪ ﺧﻴﺮ ﻟﻚ ﻣﻦ أن‬ ‫ﺗﺼﺤﺐ ﻋﺎﻟﻤﺎ ﻳﺮﺿﻰ ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻪ‬ ‫ﻓﺄى ﻋﻠﻢ ﻟﻌﺎﻟﻢ ﻳﺮﺿﻰ ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻪ؟‬ ‫وأى ﺟﻬﻞ ﻟﺠﺎﻫﻞ ﻻ ﻳﺮﺿﻰ ﻋﻦ ﻧﻔﺴﻪ‬ รากเหง้าของการละเมดิ ต่ออัลลอฮ์ การขาดสติ และอารมณ์ ใฝตํา คือ การไมค่ ิดทบทวนแก้ไขปรบั ปรุงตัวเอง รากเหง้าของการทําดีต่ออัลลอฮ์ การมสี ติ และบรสิ ทุ ธิ สะอาด คือ การระวงั ตน การคบคนไรก้ ารศึกษาทีระวงั ตน ประเสรฐิ กวา่ การคบผรู้ ูท้ ีไมค่ ิดทบทวนแก้ไขปรบั ปรุงตัวเอง ความรูอ้ ะไรกันทีทําให้ผรู้ ูค้ นหนงึ ไมค่ ิดทบทวนแก้ไข ปรบั ปรุงตัวเอง ความไมร่ ูแ้ บบไหนกันทีทําให้คนไรก้ ารศึกษาระวงั ตน 05

บทอธบิ าย ชยั ค์มุฮัมมดั ฆอซาลี ให้บทอธบิ ายวา่ ถ้าเจอคนทีไมค่ ิดทบทวนแก้ไขปรบั ปรุงตัวเอง ก็จงอยา่ ไป หวงั อะไรในตัวเขาอีก เพราะเขามขี อ้ บกพรอ่ งมากมายเกินไป เขาไมไ่ ดแ้ สวงหาความรอดจากความผดิ เหล่านนั ซาํ ยงั สญู เสยี ความรสู้ กึ ถึงความโสมมของมนั คนประเภทนีไมม่ วี นั ทีจะเปนคนทีสมบูรณห์ รอื พบทางรอด ความรูเ้ พยี งทฤษฎีไมอ่ าจยกระดับสถานะของคน บุคคลทีเก็บขอ้ มูลจาํ นวนหนงึ ไวใ้ นหวั จะมคี ่าอะไร หากเขาเปรอะเปอนไปดว้ ยบาปทีไมค่ ิดแก้ไข หรอื ความหยาบกระดา้ งทีไมค่ ิดจะขดั เกลา ยงิ กวา่ นนั ทังๆทีมคี วามรู้ แต่ไมร่ วู้ า่ ตนเองปวย คนเหล่านี ความรูเ้ ปนความหายนะ เพราะมนั ไปสรา้ งเสรมิ ความเขลาของพวกเขา โดยไมไ่ ด้ไปลบล้างความเขลาเหล่านนั พวกเขาหลงตัวเองด้วยความรูท้ ีมี แทนทีจะใชช้ าํ ระขดั เกลาตัวเองจากสงิ ทีไมด่ ี 06

แทนทีจะใชช้ าํ ระขดั เกลาตัวเองจากสงิ ทีไมด่ ี คนทีดกี วา่ คือ ผ้มู คี วามรูไ้ มม่ าก แต่เต็มไปด้วยความจรงิ ใจ หมนั ค้นหาขอ้ บกพรอ่ งของตัวเอง หมนั ขดั เกลา และแก้ไขปรบั ปรุงสภาพของตน คนประเภทนยี อ่ มมคี วามหวงั ในวนั ขา้ งหนา้ มากกวา่ และสงู สง่ กวา่ ในวนั นี ยงิ กวา่ นกั ปราชญผ์ ยู้ งิ ใหญ่ ทีพงึ พอใจในตนและไมค่ ิดทบทวนแก้ไข 07

อิบนอุ ะตออิลลาฮ์ กล่าววา่ . ‫ ﻳﺴﻴﺮ و اﻟﻤﻜﺎن اﻟﺬي‬،‫ ﻓﺘﻜﻮن ﻛﺤﻤﺎر اﻟﺮﺣﻰ‬،‫ﻻ ﺗﺮﺣﻞ ﻣﻦ ﻛﻮن إﱃ ﻛﻮن‬ ،‫ارﺗﺤﻞ إﻟﻴﻪ ﻫﻮ اﻟﻤﻜﺎن اﻟﺬي ارﺗﺤﻞ ﻣﻨﻪ‬ ،‫ و أن إﱃ رﺑﻚ اﻟﻤﻨﺘﻬﻰ‬،‫و ﻟﻜﻦ ارﺣﻞ ﻣﻦ اﻷﻛﻮان إﱃ اﻟﻤﻜﻮن‬ ‫و اﻧﻈﺮ إﱃ ﻗﻮﻟﻪ ﺻﲆ ﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ ﻓﻤﻦ ﻛﺎﻧﺖ ﻫﺠﺮﺗﻪ إﱃ ﷲ و‬ ‫ و ﻣﻦ ﻛﺎﻧﺖ ﻫﺠﺮﺗﻪ إﱃ دﻧﻴﺎ ﻳﺼﻴﺒﻬﺎ أو‬،‫رﺳﻮﻟﻪ ﻓﻬﺠﺮﺗﻪ إﱃ ﷲ و رﺳﻮﻟﻪ‬ ، ‫اﻣﺮأة ﻳﻨﻜﺤﻬﺎ ﻓﻬﺠﺮﺗﻪ إﱃ ﻣﺎ ﻫﺎﺟﺮ إﻟﻴﻪ‬ ‫ و ﺗﺄﻣﻞ ﻫﺬا اﻷﻣﺮ إن ﻛﻨﺖ ذا ﻓﻬﻢ‬،‫و اﻓﻬﻢ ﻗﻮﻟﻪ ﺻﲆ ﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ‬ “ ท่านอยา่ เดนิ ทางจากโลกไปสโู่ ลก ประหนงึ ลาโมแ่ ปงทีทีเดนิ ไปสทู่ ีทีเดนิ จากมา แต่จงเดนิ ทางจากโลกไปสผู่ รู้ งั สรรค์โลก (‫ ) وإن إﱃ رﺑﻚ اﻟﻤﻨﺘﻬﻰ‬และยงั องค์อภิบาลของท่านนนั คือจุดหมายปลายทาง ( อัลมุมนิ นู , 60 ) และพเิ คราะหว์ จนะแหง่ ศาสดา ศอลลัลลอฮูอะลัยฮิวะสลั ลัม : \" ผใู้ ดทีอพยพสอู่ ัลลอฮฺ และทตู ของพระองค์ การอพยพ ของเขาเปนการอพยพสอู่ ัลลอฮฺและทตู ของพระองค์ ผใู้ ด อพยพเพอื ผลประโยชนแ์ ห่งดนุ ยา หรอื อิสสตรที ีหวงั จะได้ มาเปนค่คู รอง การอพยพของเขาเปนการอพยพเพอื สงิ ที เขาอพยพไปหามนั \" ( รายงานโดยอัลบุคคอรยี ์ ) จงเขา้ ใจวจนะแหง่ ศาสดา ศอลฯ จงใครค่ รวญคําสอนนหี าก ท่านเปนปญญาชน 08

บทอธบิ าย ชยั ค์มุฮัมมดั ฆอซาลี ให้บทอธบิ ายวา่ อัลลอฮฺกล่าววา่ ‫ِﺑَﻓَﺄ ْﻳِﻨ ْ ٍﺪﻌ َ َﻢو ِإاﻧ ْﻟﺎ َﻟَﻤﺎ ُﻤ ِﻫﻮ ُﺪِﺳو ُﻌَنﻮ َن‬ ‫َواﻟﺴ َﻤﺎء َﺑ َﻨ ْﻴ َﻨﺎ َﻫﺎ‬ ‫َوا ْ َﻷ ْر َض َﻓ َﺮ ْﺷ َﻨﺎ َﻫﺎ‬ ‫{ََﻓو َِِوﻣﻔ َﺮﻻﻦو َﺗا ُﻛ ِْإﺠ َﻞَﻌﻠُﱃ َﺷﻮاﻲَِْﷲﻣ ٍء ِإَﻊﻧ َﺧﻠَﻲ ْﻘﻟَ ِ َﷲﻨ ُﻜﺎ ِإﻟََزﻢ ًْﻬوﺎﻣَﺟ ْآﻨْﻴ َُﺧﻪِﻦَﺮ َﻧﻟَِإ ِﻧﺬَﻌﻳﻠ ٌﺮﻲ ُﻜﻟَﻣْ ُﻜﻢِﺒﻴَﺗﻢ ٌَﻦﺬﻣﻛ ُْﺮﻨ ُوﻪ ََﻧن ِﺬﻳ ٌﺮ ﻣ ِﺒﻴ ٌﻦ‬ และเวหาทีเราได้บนั ดาลมนั ขนึ มาด้วยหัตถ์ และเรานนั ได้แผข่ ยาย และผนื พสธุ าทีเราได้ปูแผม่ นั นนั ชา่ งเปนผปู้ ูแผท่ ีเลิศลํา และจากสรรพสงิ เราสรา้ งให้เปนค่ๆู เพอื วา่ พวกท่านจกั ได้ตระหนกั ดังนนั จงหนีสอู่ ัลลอฮฺ ตัวฉนั นนั เปนผสู้ ง่ สญั ญาณเตือนทีชดั เจน ของพระองค์สาํ หรบั พวกท่าน และอยา่ ได้ยดึ ถือพระเจา้ อืน อืนจากอัลลอฮฺ ตัวฉนั นนั เปนผสู้ ง่ สญั ญาณเตือนทีชดั เจนของพระองค์สาํ หรบั พวกท่าน ( อัซซารยิ าต : 47 - 51) โองการทังหา้ นี สามโองการแรกพูดถึงสภาวะจกั รวาลอันไกลโพน้ และ ชดิ ใกล้ และสงิ มชี วี ติ ทีอาศัยอยู่ ณ ทีนี สองโองการหลัง เปลียนทิศทางเราออกจากจกั รวาลไปสผู่ สู้ รา้ งสรรค์ จกั รวาล พูดถึงการดาํ รงอยูข่ องพระองค์และความเปนเอกะของ พระองค์ 09

การเปลียนทิศทางของมนษุ ยส์ อู่ ัลลอฮฺ ณ ทีนี ใชค้ ําประหลาด “ จง หนีไปยงั อัลลอฮฺ ..” การหนี คือการจากไปจากสงิ ทีนา่ เกลียดนา่ กลัว ความจรงิ ก็คือ การเกลือกกลัวอยูก่ ับโลกและมายาของโลก เปน ความรูส้ กึ นกึ คิดทีตําชา้ สามานย์ ทีวญิ ูชนไมย่ อมรบั ผทู้ ีมคี วามยงั คิดสกั นดิ หนงึ สามารถรจู้ กั ผสู้ รา้ งจกั รวาลไดโ้ ดย อาศัยจกั รวาล เนอื งจากอาณาจกั รจกั วาลอันกวา้ งใหญไ่ พศาล จากอนเู ล็กๆอันมี กฎเกณฑ์หมดจด สเู่ พอื นรว่ มเสน้ ทางโคจรอันงดงาม เปนพยาน หลักฐานยนื ยนั โดยไมส่ ามารถโกหกไดว้ า่ มผี สู้ รา้ ง ผรู้ งั สรรค์ทียงิ ใหญก่ วา่ การลืมเลือนสทิ ธขิ องพระเจา้ ผยู้ งิ ใหญน่ ี เปนความงมงาย การไมย่ อมรบั ต่อพระองค์ การถือวา่ เปนเรอื งไรส้ าระเปนการสนิ คิด แต่วา่ ... ‫َﺧﻠَ َﻖ ا ِﻹﻧ َﺴﺎ َن ِﻣﻦ ﻧ ْﻄ َﻔ ٍﺔ َﻓ ِﺈ َذا ُﻫ َﻮ َﺧ ِﺼﻴ ٌﻢ ﻣ ِﺒﻴ ٌﻦ‬ พระองค์สรา้ งมนษุ ยม์ าจากหยดอสจุ ิ แล้วเขากลับกลายเปนศัตรู อยา่ งเปดเผย ( อันนะหลฺ ์ : 4 ) 10

ปญญาชนมองดจู กั รวาล เพอื เรยี นรกู้ ารสรรเสรญิ สดดุ ตี ่อพระองค์ อัลลอฮฺ มองดกู ฎเกณฑ์ชวี ติ และความเปนไปในโลกเพอื รจู้ กั พระนามและ คณุ ลักษณะอันยงิ ใหญข่ องพระองค์ มนษุ ยม์ ี 2 จาํ พวก พวกหนงึ รบั รแู้ ต่เพยี งวตั ถธุ าตุ ไมย่ อมรบั สงิ อืนจากนนั อีกพวกหนงึ ศรทั ธาต่ออัลลอฮฺ เชอื มนั ในการพบกับพระองค์ แต่ กลับมวั เมาอยูใ่ นมายาแหง่ โลก ล่มุ หลงต่ออารมณค์ วามต้องการใน ชวี ติ ความรสู้ กึ นกึ คิดติดอยูก่ ับภาวะจอมปลอม ไมค่ ่อยไดร้ บั รคู้ วาม ลับของชวี ติ ถาวร หรอื ใครค่ รวญในองค์อภิบาลแหง่ สากลโลก คนเหล่านี ไมม่ คี วามบรสิ ทุ ธใิ จต่ออัลลอฮฺในการกระทําต่างๆ การกระทําของเขาล้วนแปดปนด้วยกิเลสอารมณแ์ ห่งโลก ชวั คราว คนเหล่านีไมส่ ามารถยกระดับตนเองให้สงู ขนึ ได้ ตราบใดทีเจตนารมณย์ งั มสี งิ แปลกปลอมเจอื ปนอยู่ พวกเขาจะก้าวหนา้ ไดก้ ็ต่อเมอื มจี ติ ใจทีบรสิ ทุ ธผิ ดุ ผอ่ งเท่านนั นอกจากนนั มบี างพวกทีสาละวนอยูก่ ับรางวลั ตอบแทนของ พระองค์ จนลืมพระองค์ สาละวนอยูก่ ับเปาประสงค์ของตนจนลืมสงิ ทีค่คู วรต่อพระองค์ คน เหล่านลี ะวางตัวเองวถิ ีหนงึ แต่กลับเขา้ มาทางวถิ ีหนงึ พวกเขาถกู พนั ธนาการดว้ ยโซต่ รวนแหง่ ความเหน็ แก่ตัวอันแขง็ กล้า พวกเขาก้าวเดินแต่วกวนไปมา 11

หากพวกเขารจู้ กั พระองค์อยา่ งดี ความประสงค์ทังรปู ธรรมและ นามธรรมของพวกเขา ยอ่ มไมบ่ ดบงั พวกเขาจากพระองค์ พวกเขาจะรูส้ กึ ผกู พนั ธต์ ่อพระองค์อยา่ งล้นพน้ ต่อภาระหนา้ ทีที มตี ่อพระองค์ พวกเขาจะไมน่ าํ พาทกุ สรรพสงิ อืนจากพระองค์ พวกเขาจะเปนสขุ ในอาณาเขตแหง่ พระองค์เท่านนั หมอบสงบอยูใ่ นสงิ ทีพระองค์โปรดปรานเท่านนั อบูฟรอส กล่าววา่ ขอเพยี งพระองค์หวานชนื แมช้ วี จี ะขมขนื ขอเพยี งพระองค์โปรดปราน แมม้ วลมนษุ ยก์ รวิ โกรธ ขอเพยี งให้ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งขา้ ฯกับพระองค์จาํ เรญิ แมค้ วามสมั พนั ธร์ ะหวา่ งขา้ กับบรรดาจกั รวาลล่มสลาย หากท่านรกั พระองค์จรงิ ทกุ สงิ ไรค้ ่า สรรพสงิ บนดิน ล้วนแล้วคือดิน 12