จดหมายเหตุเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ

เน่อื งในโอกาสพระราชพิธมี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ทอดพระเนตรดอกไม้ป่ารว่ มกบั พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจา้ พชั รกิตยิ าภา บริเวณลานดุสติ า พระต�ำหนักภพู านราชนิเวศน์ จงั หวัดสกลนคร จนถึงปัจจุบันสามารถน�ำกล้วยไม้คืนสู่ป่าแล้วกว่า ๕๐๐,๐๐๐ ต้น จาก ๒๕ สกุล ๖๐ ชนิด และยังคง ด�ำเนินการขยายพันธุ์อย่างต่อเน่ืองต่อไป ขณะเดียวกันได้มีพระราชดำ� ริให้อนุรักษ์กล้วยไม้พันธุ์ต่างๆ ที่ใกล้จะ สญู พนั ธ์ดุ ว้ ย เช่น กล้วยไมพ้ นั ธเุ์ ออ้ื งแซะ รองเท้านารี อกี นบั ๑๐ ชนดิ เชน่ รองเทา้ นารเี หลอื งตรงั รองเทา้ นารี ขาวสตูล รองเท้านารีช่องอา่ งทอง เปน็ ต้น นอกจากนี้ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรง ให้ศึกษาวิจัยรวบรวมและขยายพันธุ์ดอกไม้พ้ืนเมือง ต่างๆ อาทิ จัดต้ัง “ศูนย์รวมพรรณไม้บ้านร่มเกล้า อันเนือ่ งมาจากพระราชด�ำริ” จังหวัดพิษณโุ ลก และ มีพระราชด�ำริให้จัดตั้งโครงการอนุรักษ์กล้วยไม้พันธุ์ ต่างๆ รวมถึงพันธุ์ไม้พื้นเมืองอีกหลายโครงการ อาทิ “โครงการอนุรักษ์กล้วยไม้พันธุ์เอื้องแซะ จังหวัด แม่ฮ่องสอน” ซ่ึงทรงให้สกัดน้�ำหอมจากเอื้องแซะ โดยไม่ใช้สารเคมีได้ส�ำเร็จ และเอ้ืองแซะกลายเป็น พชื เศรษฐกจิ ทีส่ ำ� คญั ของประเทศ “โครงการอนุรักษ์ กลว้ ยไม้รองเทา้ นาร”ี พระองคท์ รงห่วงใยว่ารองเท้า นารีของไทยจะสูญพันธุ์ จึงทรงให้ขยายพันธุ์กล้วยไม้ รองเท้านารี เพื่อเพ่มิ จำ� นวนและปลกู คืนสู่ป่าตอ่ ไป 51 51

จดหมายเหตุเฉลมิ พระเกียรติ สมเด็จพระนางเจา้ สิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ “โครงการศึกษาวิจัยรวบรวมและขยายพันธุ์ดอกดาหลา” พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรด กระหม่อมให้ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองอันเน่ืองมาจากพระราชด�ำริศึกษาวิจัยรวบรวมและขยายพันธุ์ ดอกดาหลา ซง่ึ ปรากฏว่าสามารถขยายพนั ธ์ุและสง่ เสริมให้ราษฎรปลูก เพ่ือสร้างรายได้ใหร้ าษฎรไดเ้ ป็นอยา่ งดี “โครงการพัฒนาแหล่งกล้วยไม้เพ่ือการอนุรักษ์และท่องเที่ยว” ใช้พ้ืนท่ีโครงการอนุรักษ์สภาพป่าไม้ในพื้นที่ อำ� เภออมกอ๋ ย จงั หวดั เชยี งใหม่ เปน็ พนื้ ทโ่ี ครงการพฒั นาแหลง่ กลว้ ยไมใ้ นพนื้ ทเี่ พอื่ การอนรุ กั ษแ์ ละการทอ่ งเทยี่ ว โดยทรงใหท้ ุกหนว่ ยงานร่วมกนั ดแู ลปกป้องรกั ษากล้วยไมไ้ ทยอยา่ งจริงจงั และต่อเนอ่ื ง เพอ่ื ให้กล้วยไม้ของไทย ท่ีสวยงามและหายากคงอยเู่ ป็นสมบตั ทิ างธรรมชาติอนั ลำ้� ค่าของประเทศไทยสืบไป การเพาะพนั ธส์ุ ัตว์น้ำ� คืนสูธ่ รรมชาติ...อนุรกั ษ์ปลาไทยและแหล่งอาหารราษฎร เมื่อสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงทราบว่าโครงการพัฒนาอาชีพราษฎรของ กรมประมงหลายโครงการ ใชพ้ นั ธป์ุ ลาจากตา่ งประเทศเปน็ หลกั เชน่ ปลาจนี จากสาธารณรฐั ประชาชนจนี และ ปลายส่ี ก จากประเทศอนิ เดีย เป็นต้น พระองคท์ รงห่วงใยวา่ ปลาไทยจะสูญพันธุ์จึงมีพระราชด�ำรใิ ห้มกี ารเพาะ พันธุ์ปลาไทยเนื่องจากทรงเห็นว่าปลาไทยเลี้ยงง่าย ต้านทานโรคได้ดีกว่าปลาสายพันธุ์จากต่างประเทศ และ สามารถปรับตัวให้เข้ากับแหล่งน้�ำตามธรรมชาติในประเทศ ประกอบกับในปัจจุบัน อนุสัญญาว่าด้วยความ หลากหลายทางชีวภาพก�ำหนดว่า ไม่ควรน�ำปลาต่างถิ่นมาปล่อยในธรรมชาติ แสดงให้เห็นถึงสายพระเนตร อนั ยาวไกลทที่ รงใหฟ้ ืน้ ฟูปลาไทย ทอดพระเนตรการเพาะพนั ธ์ุปลา และการเล้ยี งปลาในกระชงั 52 52

เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ กรมประมงจึงได้จัดท�ำ “โครงการฟื้นฟูปลาไทย” ตามแนวพระราชด�ำริ โดยเพาะพันธุ์ปลาท่ีมี ความส�ำคัญทางเศรษฐกิจ เช่น ปลาตะพัด ปลาม้า และปลาบึก เป็นต้น เพื่อให้ประชาชนน�ำไปขยายผล เพาะเล้ียงในเชิงธุรกิจต่อไป และเพาะพันธุ์ปลาเพื่อปล่อยในแหล่งน�้ำธรรมชาติและบ่อเล้ียงปลาของประชาชน ท่ีอยู่ในโครงการต่างๆ ตลอดจนหาวิธีแพร่พันธุ์ปลาดังกล่าว ให้เป็นแหล่งอาหารโปรตีนของราษฎรในท้องถ่ิน ตามพระราชประสงค์ และกำ� หนดนโยบายไว้ ๔ ประการคอื หนึ่ง ปลาไทยชนิดใดท่สี ามารถสง่ เสริมให้ราษฎร เพาะเลีย้ งได้ ใหส้ ่งเสรมิ อยา่ งกวา้ งขวาง สอง ปลาไทยที่เหมาะสมทจี่ ะปลอ่ ยลงแหลง่ นำ้� ธรรมชาติ ให้เพาะและ ขยายพันธุ์ต่อไป สาม ส่งเสริมเยาวชนได้รู้จักรักสัตว์น้�ำ รักธรรมชาติ และมีจิตส�ำนึกแห่งการอนุรักษ์ และสี่ จัดตัง้ พพิ ิธภณั ฑส์ ัตว์นำ้� ตามภาคตา่ งๆ เพอื่ ให้เยาวชนได้รูจ้ ักพันธ์ุปลาของแต่ละถิน่ ให้มากขน้ึ การด�ำเนินโครงการฟื้นฟูปลาไทยประสบผลส�ำเร็จเป็นอย่างมาก ซ่ึงนอกจากให้ประชาชนน�ำไป เพาะพนั ธ์เุ ป็นปลาเศรษฐกิจ เกดิ การเพาะเล้ียงในเชงิ การค้าเพ่มิ รายได้แล้ว ยังน�ำไปปลอ่ ยสแู่ หล่งน้�ำธรรมชาติ และในบ่อเลี้ยงของประชาชน เพ่ือเป็นแหล่งอาหารโปรตีนของชาวบ้านตลอดจนสามารถคืนความหลากหลาย ของชนิดปลาอนั เป็นการรกั ษาสภาพความสมดลุ ตามธรรมชาติ นอกจากน้ี พระองคท์ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหก้ รมประมงรว่ มกบั มลู นธิ กิ ตเวทนิ สรา้ ง “วงั ปลา” ขน้ึ ในบรเิ วณศนู ยศ์ ลิ ปาชพี พเิ ศษบางไทร จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา เพอื่ เปน็ สถานทแี่ สดงพนั ธส์ุ ตั วน์ ำ้� โดยรวบรวมพนั ธป์ุ ลาไทยไปเลยี้ งไวเ้ พอ่ื อนรุ กั ษไ์ มใ่ หส้ ญู พนั ธ์ุ และเยาวชนสามารถศกึ ษาหาความรู้ โดยพระองค์ พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จ�ำนวนหน่ึงในการด�ำเนินการ ปัจจุบันวังปลาเป็นแหล่งท่องเที่ยวของ ศูนย์ศิลปาชีพพิเศษบางไทรด้วย ตลอดจนมีพระราชด�ำริให้ราษฎรในศูนย์ศิลปาชีพพิเศษบางไทรศึกษาการ เลย้ี งและการเพาะฟกั ลกู กงุ้ กา้ มกรามดว้ ย โดยพระองคท์ รงรบั ซอื้ กงุ้ กา้ มกรามดว้ ยพระราชทรพั ยส์ ว่ นพระองค์ และทรงปล่อยลงสู่แม่น้�ำเจ้าพระยาหน้าศูนย์ศิลปาชีพพิเศษบางไทรน่ันเอง เพ่ือเป็นแหล่งอาหารของราษฎร ต่อมากรมประมงได้น�ำพันธุ์กุ้งก้ามกรามปล่อยสมทบติดต่อกัน ๒ - ๓ ปี ปรากฏว่าแม่น้�ำเจ้าพระยากลับมา อดุ มสมบูรณด์ ้วยกุง้ กา้ มกรามเหมือนดังสมัยกอ่ น โดยเฉพาะบริเวณหน้าศูนยศ์ ลิ ปาชีพพิเศษบางไทร ราษฎรจึง พากนั เรยี กกงุ้ กา้ มกรามเหลา่ นว้ี า่ “กงุ้ สมเดจ็ ” และเมอ่ื พระองคเ์ สดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเยย่ี มราษฎร ณ ทใี่ ด นอกจากทรงปลอ่ ยปลาทเ่ี ลยี้ งงา่ ยรวมถงึ สตั วน์ ำ้� ทอ้ งถนิ่ นน้ั ๆ แลว้ พระองคย์ งั ทรงสง่ เสรมิ ใหม้ กี ารปลอ่ ยกบและ กุ้งก้ามกราม เพอ่ื ให้ชาวบา้ นทวั่ ไปได้มโี อกาสบรโิ ภคดว้ ย การคนื สัตว์สปู่ า่ ชายเลน...อนุรกั ษแ์ หล่งหลากหลายทางชวี ภาพ สมเดจ็ พระนางเจา้ สิรกิ ิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงเลง็ เห็นความสำ� คัญของป่าชายเลนเปน็ อย่างยิง่ และ ทรงเกรงวา่ หากป่าชายเลนถกู ทำ� ลายมากไปกวา่ น้ี จะท�ำให้ธรรมชาติเสยี สมดลุ และประเทศสญู เสยี ทรัพยากร ทางเศรษฐกจิ เนอ่ื งจากปา่ ชายเลนเปน็ แหลง่ ทป่ี ลาหลายพนั ธม์ุ าวางไขเ่ ปน็ แหลง่ อนบุ าลและแหลง่ อาหารสำ� คญั ของสตั วน์ ำ�้ ในหว่ งโซอ่ าหาร สำ� หรบั หอย ปู และหนอนปลอ้ ง รวมถงึ สตั วน์ ำ้� ทส่ี ำ� คญั ทางเศรษฐกจิ เชน่ กงุ้ กลุ าดำ� ปลากะพงขาว และปลาอ่ืนๆ พระองค์มพี ระราชดำ� รวิ ่า วธิ ที ่ดี ที ี่สุดในการคนื สตั วส์ ู่ป่าชายเลน คือการปกป้องและฟืน้ ฟปู า่ ชายเลนให้ มีสภาพอุดมสมบูรณ์ และรักษาความสมดลุ ของระบบนเิ วศชายฝ่ังให้กลบั คนื มา เมื่อเปน็ เชน่ น้ีสตั วต์ ่างๆ ท่ีเคย อาศยั อยู่ในป่าชายเลนกจ็ ะกลบั คืนมาดว้ ย พระองคท์ รงใชว้ ธิ ีการตา่ งๆ อย่างหลากหลายในการปกป้องฟ้นื ฟใู ห้ 53 53

จดหมายเหตุเฉลิมพระเกียรติ สมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ปา่ ชายเลนกลบั มามสี ภาพทอ่ี ดุ มสมบรู ณ์ เชน่ การฝกึ อบรมราษฎรอาสาสมคั รพทิ กั ษป์ า่ การศกึ ษาวจิ ยั และขยาย พันธส์ุ ตั ว์ทะเล เพ่ือให้ราษฎรมอี าชพี เสรมิ และรายได้พอเพียง จนไมจ่ �ำเปน็ ต้องท�ำลายปา่ ชายเลน รวมถึงทรงให้ จัดตั้งโครงการตา่ งๆ เชน่ “โครงการฟนื้ ฟแู ละอนุรักษป์ ่าทุ่งทะเลอันเน่อื งมาจากพระราชด�ำร”ิ ฟ้ืนฟสู ภาพป่า ทุ่งทะเลให้มีสภาพสมบูรณ์ เพ่ือความสมดุลทางระบบนิเวศ โดยศึกษา ค้นคว้า ทดลอง เกี่ยวกับพืชพรรณ และขยายพันธุ์ปลากะรัง หรือปลาเก๋าในกระชัง เพ่ือส่งเสริมให้เป็นอาชีพของราษฎร รวมท้ังสร้างจิตส�ำนึกให้ ราษฎรเข้ามามสี ่วนร่วมในการพัฒนา และปอ้ งกนั รักษาพ้ืนท่ีป่าทุ่งทะเลมใิ ห้เสื่อมโทรม “โครงการศึกษาความ หลากหลายและนเิ วศวทิ ยาของหง่ิ หอ้ ยในประเทศในพระราชดำ� ร”ิ เพอื่ สำ� รวจและทำ� การศกึ ษาวจิ ยั ระบบนเิ วศ ของหง่ิ หอ้ ย เน่อื งจากทรงเหน็ ว่าหง่ิ หอ้ ยไมเ่ พียงแต่จะใหค้ วามสวยงามในเวลากลางคนื แตย่ ังเป็นตวั บ่งช้คี วาม อุดมสมบรู ณห์ รือความเสือ่ มโทรมของระบบนิเวศด้วย จากพระราชดำ� ริอย่างต่อเนื่องของสมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ิติ์ พระบรมราชินนี าถ ในการฟ้ืนฟูและรักษา พนั ธสุ์ ัตวป์ า่ ชายเลน ให้เป็นระบบนเิ วศท่สี มบูรณ์ เพ่อื ให้สรรพชีวิตและชมุ ชนในพื้นท่ีได้อาศัยพ่งึ พาเชน่ ในอดีต นับเป็นความส�ำเร็จของการฟื้นฟูป่าชายเลน ซ่ึงเป็นบทพิสูจน์ถึงพระวิริยะอุตสาหะและความมุ่งม่ันในการทรง งานพฒั นาของสมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ และท่ีสำ� คญั ก็คอื ทรงเป็นหลักใหห้ นว่ ยงานตา่ งๆ ได้ยึดเหนี่ยวเพ่อื ร่วมกันพลิกฟ้นื ผืนปา่ ชายเลนให้กลบั มามสี ภาพอุดมสมบูรณ์อีกครั้งหนง่ึ การคืนชีวิตสัตว์นำ�้ เคม็ ...สทู่ อ้ งทะเลเปน็ สมบตั ิของชาตสิ ืบไป สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงหว่ งใยเตา่ ทะเลทมี่ จี ำ� นวนลดนอ้ ยลงจนเกอื บสญู พนั ธ์ุ จงึ พระราชทาน “โครงการสมเดจ็ ฯ อนรุ กั ษพ์ นั ธเ์ุ ตา่ ทะเล” โดยพระราชทานเกาะมนั ใน ตำ� บลกรำ�่ อำ� เภอแกลง ทรงปลอ่ ยเตา่ ตนุ บริเวณโครงการอันเนอ่ื งมาจากพระราชดำ� ริสวนปา่ หาดทรายใหญ่ จังหวดั ประจวบครี ขี ันธ์ เมื่อวันท่ี ๗ กรกฎาคม ๒๕๓๔ 54 54

เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ ีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ จงั หวดั ระยอง เปน็ พน้ื ทดี่ ำ� เนนิ การ และพระราชทานพอ่ พนั ธแ์ุ มพ่ นั ธเ์ุ ตา่ ทะเลเพอื่ ใชใ้ นการแพรข่ ยายพนั ธต์ุ อ่ ไป และโครงการได้เสนอให้กระทรวงพาณิชย์ห้ามส่งกระดองเต่าทะเลเป็นสินค้าส่งออก พร้อมทั้งเสนอให้แก้ พระราชบญั ญตั กิ ารประมงในสว่ นทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั มาตรการอนรุ กั ษเ์ ตา่ ทะเล โดยหา้ มครอบครองกระดองเตา่ ทะเล และผลิตภัณฑ์จากเต่าทะเล ต่อมาโครงการดังกล่าวได้เปล่ียนช่ือเป็น “สถานีอนุรักษ์พันธุ์เต่าทะเล” สังกัด กรมประมง ท�ำหน้าท่เี พ่มิ จำ� นวนเพาะและขยายพันธ์ุเต่าทะเลในธรรมชาติใหค้ งอยู่ค่ทู อ้ งทะเลไทยสืบไป นอกจากน้ี พระองค์ยังทรงกังวลว่าหอยชนิดต่างๆ ของไทยจะสูญพันธุ์ จึงได้มีพระราชด�ำริให้อนุรักษ์ และเพาะพันธุ์หอยขึ้น อาทิ “หอยตลับ” เน่ืองจากเป็นหอยที่คนนิยมน�ำมาท�ำเป็นอาหารและเคร่ืองประดับ จงึ มพี ระราชด�ำริใหจ้ ดั ตัง้ “ศูนยว์ จิ ัยและพฒั นาประมงชายฝงั่ จงั หวดั ประจวบครี ีขันธ์” เนือ่ งด้วยเปน็ จังหวัด ท่ีมีหอยตลับอยชู่ กุ ชุม แต่ปจั จบุ ันลดจำ� นวนลงมาก ซง่ึ ศูนยด์ งั กล่าวสามารถทดลองเพาะพันธุ์ และคืนหอยตลบั สู่ธรรมชาติจนประสบผลส�ำเร็จ “หอยมือเสือ” เป็นหอยที่หายากอีกชนิดหนึ่ง จึงมีพระราชด�ำริให้อนุรักษ์ไว้ โดยพระองคท์ รงรบั “โครงการอทุ ยานหอยมอื เสอื ทเ่ี กาะเตา่ จงั หวดั สรุ าษฎรธ์ าน”ี ไวใ้ นพระบรมราชนิ ปู ถมั ภ์ โครงการน้ีกรมประมงได้สนองพระราชด�ำริจัดตั้งข้ึน เพ่ือศึกษาวิจัยและเพาะพันธุ์หอยมือเสือแล้วน�ำไปปล่อย ในแนวปะการงั ธรรมชาติ ซ่ึงช่วยใหห้ อยมอื เสอื ยังคงมอี ย่ใู นปัจจุบัน “หอยมกุ จาน” เปน็ หอยอกี ชนดิ หนง่ึ ทสี่ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงหว่ งใย ดว้ ยเปน็ สัตว์เศรษฐกิจ เนื่องจากถูกน�ำมาประดับเฟอร์นิเจอร์ส่งออก จนรัฐบาลต้องออกกฎหมายห้าม นอกจากน้ี ยงั เปน็ หอยทใี่ ชผ้ ลติ ไขม่ กุ เลย้ี ง สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรด กระหมอ่ มใหน้ กั วชิ าการประมงพยายามเพาะพนั ธห์ุ อยมกุ จานของไทย ซงึ่ กรมประมงไดต้ งั้ “โครงการเพาะพนั ธ์ุ หอยมกุ จาน” ขนึ้ โดยศนู ยเ์ พาะเลย้ี งสตั วน์ ำ�้ ชายฝง่ั จงั หวดั ประจวบครี ขี นั ธด์ ำ� เนนิ งานประสบผลสำ� เรจ็ ไดล้ กู หอย มกุ จานรนุ่ แรกกวา่ ๓๐,๐๐๐ ตวั ซงึ่ กลา่ วไดว้ า่ เปน็ ความสำ� คญั ครง้ั แรกของโลก เนอ่ื งจากแมจ้ ะมบี างประเทศเรม่ิ เพาะเลีย้ งหอยมุกจานไดแ้ ลว้ แต่ยงั เปน็ เพียงงานทดลอง ได้ผลไม่แน่นอนเหมอื นของประเทศไทย และเมื่อการ เพาะพันธ์ุหอยมุกจานประสบผลส�ำเร็จ ไดม้ ีภาคเอกชนนำ� ไปเล้ยี งที่เกาะนาคา จงั หวดั ภเู ก็ต ซึง่ ไดผ้ ลดี สามารถ เลี้ยงไขม่ ุกได้เมด็ ขนาดใหญแ่ ละได้ใหช้ ื่อไขม่ ุกว่า “Queen of Thailand” เพ่ือเทิดพระเกียรติสมเด็จพระนาง เจ้าสิรกิ ิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทที่ รงอนุรักษแ์ ละสนับสนนุ การเพาะเลีย้ งพนั ธห์ุ อยชนิดต่างๆ ในทอ้ งทะเลไทย นอกเหนอื จากการอนรุ กั ษแ์ ละเพาะพนั ธส์ุ ตั วน์ ำ�้ เคม็ ตา่ งๆ ดงั ตวั อยา่ งเพยี งบางสว่ นทกี่ ลา่ วมาขา้ งตน้ แลว้ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ยงั ทรงฟน้ื ฟทู รพั ยากรชายฝง่ั ทะเล เพอื่ ทดแทนสตั วน์ ำ�้ ชายฝง่ั ทะเล ทีล่ ดจ�ำนวนลงอย่างรวดเรว็ ดว้ ย การคืนสตั ว์ปา่ สพู่ งไพร...อนุรักษ์ชวี ิตสัตว์น้อยใหญ่ สรา้ งอาชีพใหร้ าษฎร สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ทรงห่วงใยชีวิตสัตว์ที่มนุษย์ล่าและน�ำมาใช้งานโดย ขาดความระมัดระวังในการดูแล พระองค์จึงมีพระราชด�ำริคืนชีวิตสัตว์ป่าสู่พงไพร เพ่ือสร้างความสมดุลให้แก่ ธรรมชาติ โดยมโี ครงการตามแนวพระราชดำ� รทิ สี่ ำ� คญั ๆ เชน่ โครงการคนื ชา้ งสธู่ รรมชาติ และสถานเี พาะเลยี้ ง และขยายพนั ธุ์สตั ว์ เป็นต้น ดังมรี ายละเอยี ดโครงการ ดงั น้ี 55 55

จดหมายเหตุเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ โครงการคนื ช้างส่ธู รรมชาติ โครงการคนื ชา้ งสธู่ รรมชาติ เปน็ หนงึ่ ในโครงการตามพระราชดำ� ริ ทส่ี มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรม ราชินีนาถ ได้พระราชทานเพ่ือคืนชีวิตสัตว์กลับสู่ธรรมชาติ โดยพระองค์ได้น้อมรับพระราชกระแสรับส่ังของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ที่ทรงใหพ้ จิ ารณาถึงหลกั การปฏิบัติวา่ หน่งึ ตอ้ งไมท่ �ำลาย สภาพแวดลอ้ ม สอง ไมท่ ำ� ใหช้ า้ งไดร้ บั อนั ตราย สาม ไมส่ รา้ งความเดอื ดรอ้ นใหร้ าษฎร และ สี่ ไมป่ ลอ่ ยใหช้ า้ งออก ไปทำ� ลายพชื ผลของราษฎร ซง่ึ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงยดึ เปน็ หลกั ปฏบิ ตั ติ ลอดมา ทง้ั น้ี มีหน่วยงานท้ังภาครัฐและเอกชนให้ความร่วมมือในการด�ำเนินการ และมีพระราชานุญาตให้จัดต้ังมูลนิธิและ พระราชทานชื่อว่า “มูลนิธิคืนช้างสู่ธรรมชาติ” เพ่ือท�ำหน้าที่สนับสนุนและดูแลโครงการคืนช้างสู่ธรรมชาติ ตอ่ ไปในระยะยาว ในการปลอ่ ยชา้ งคนื สธู่ รรมชาตมิ วี ธิ ดี ำ� เนนิ การตามขนั้ ตอน คอื จดั หาชา้ งเขา้ รว่ มโครงการ ตรวจสขุ ภาพ ระวังโรค และปรับพฤติกรรมของช้างให้รู้จักการอยู่แบบรวมโขลง และน�ำช้างคืนสู่ป่าภายหลังจากที่พบว่า ช้างอยู่ในเกณฑ์พร้อมที่จะปล่อยคืนสู่ป่าได้ จากน้ันจะติดตามผล ซ่ึงตลอดการด�ำเนินโครงการปรากฏว่า ประเทศไทยสามารถช่วยรักษาและอนรุ กั ษพ์ ันธ์ุช้างไว้ได้ เน่ืองจากมกี ารศกึ ษาตดิ ตาม และดูแลชา้ งที่ได้รบั การ ปล่อยสู่ธรรมชาติ โดยสัตวแพทย์ผู้เชี่ยวชาญอย่างต่อเน่ือง ซึ่งพบว่าช้างสามารถปรับตัวให้เข้ากับธรรมชาติได้ เป็นอย่างดี ทงั้ นี้ มลู นธิ ฯิ ไดป้ ลอ่ ยชา้ งคนื สปู่ า่ แลว้ ๘๔ เชอื ก ไมร่ วมกบั ทพ่ี ระองคเ์ คยทรงปลอ่ ยไปแลว้ กวา่ ๑๐ เชอื ก โดยพื้นท่ีด�ำเนินโครงการมี ๓ แห่งด้วยกัน ได้แก่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยผาเมือง และป่าสงวนแห่งชาติ ทอดพระเนตรช้างสำ� คญั บรเิ วณพระตำ� หนักภูพานราชนิเวศน์ จงั หวัดสกลนคร 56 56

เนอื่ งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ พระราชทานอาหารให้แกช่ า้ งกอ่ นปล่อยกลับคนื สธู่ รรมชาติ แม่ยาว ในจังหวดั ลำ� ปาง เป็นพ้ืนที่สำ� หรับใช้เล้ยี งดูและปรับพฤติกรรมชา้ งกอ่ นปล่อยคืนสปู่ ่าธรรมชาติ อุทยาน แห่งชาติแก่งกระจาน ในจังหวัดเพชรบุรี ราชบุรี และประจวบคีรีขันธ์ ได้ปล่อยลูกช้างป่าช่ือ “พังทุเรียน” ใหก้ ลบั เขา้ ไปดำ� รงชวี ติ ในปา่ แหง่ น้ี และอทุ ยานแหง่ ชาติ แม่วะ−แม่มอก ครอบคลุมจังหวัดล�ำปางและตาก เป็นพ้ืนท่ีส�ำหรับปล่อยช้างคืนสู่ธรรมชาติ ซึ่งสามารถ รองรับช้างได้ประมาณ ๑๕ - ๒๐ เชอื ก สถานเี พาะเลย้ี งและขยายพนั ธุส์ ตั วป์ ่า นอกจากทรงห่วงใยชีวิตสัตว์ท่ีถูกมนุษย์ล่า ทรงปลอ่ ยพันธไุ์ ก่ป่าคืนสธู่ รรมชาติ และนำ� มาใชง้ านแลว้ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรม ราชนิ นี าถ ทรงเลง็ เหน็ วา่ การตราพระราชบญั ญตั ติ า่ งๆ เพื่อคุ้มครองสัตว์ป่า และสงวนแหล่งที่สัตว์ป่าอยู่ อาศยั เพอื่ การปอ้ งกนั อยา่ งเดยี วนนั้ ไมท่ นั ตอ่ การไลล่ า่ พระองค์จึงทรงหาแนวทางท่ีจะอนุรักษ์สัตว์ป่าที่หา ยากใกลส้ ญู พนั ธแ์ุ ละมคี ณุ คา่ ทางเศรษฐกจิ ไวใ้ หไ้ ด้ ทรง น�ำความข้ึนกราบบังคมทูลพระกรุณาพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ซง่ึ ขณะนน้ั พระองค์ ทรงทราบขอ้ มลู เรอื่ งปา่ เทอื กเขาภเู ขยี ว จงึ ทรงศกึ ษา ภูมิประเทศป่าภูเขียวจากแผนท่ีและเทปบันทึกภาพ 57 57

จดหมายเหตเุ ฉลมิ พระเกียรติ สมเด็จพระนางเจา้ สิริกติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ รวมทงั้ เสด็จพระราชดำ� เนินไปทอดพระเนตรดว้ ยพระองค์เอง และมีพระราชด�ำริใหพ้ ฒั นาป่าภเู ขียวนใ้ี หเ้ ปน็ ที่ อยู่อาศยั ของสัตวป์ ่า โดยใหจ้ ดั เป็น “สวนสัตว์เปิดธรรมชาติ” แหง่ แรกของประเทศไทย สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงพิจารณาเห็นว่าการท่ี งานสวนสัตว์เปิดธรรมชาติ ภูเขียว จะบรรลุเป้าหมายการอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ต่างๆ ไว้ได้ จะต้องยุติการล่าสัตว์ป่ารอบพื้นท่ีภูเขียว ได้ พระราชทานแนวทางการด�ำเนินงานว่า ประชาชนในท้องถ่ินเท่านั้นท่ีจะเป็นผู้ดูแลรักษาป่าไม้และชีวิตสัตว์ป่า ในปา่ ทเ่ี ขาอาศยั อยู่ แตจ่ ะตอ้ งไมท่ ำ� ใหป้ ระชาชนเหลา่ นน้ั เดอื ดรอ้ น จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม ให้ด�ำเนินการหาอาชีพเสริมให้ นั่นก็คือการส่งเสริมให้ประชาชนที่เคยล่าสัตว์เปล่ียนมารู้จักการเลี้ยงสัตว์ป่า เปน็ แนวทางนำ� ไปสูก่ ารปอ้ งกนั ไม่ใหป้ ระชาชนลา่ สตั ว์ปา่ ในธรรมชาติ ดังนั้น พระองค์จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดต้ัง “ศูนย์เพาะเลี้ยงและขยายพันธุ์ สตั วป์ า่ ” ขน้ึ ควบคกู่ บั การปลกู พชื เปน็ อาหารสตั ว์ เพอ่ื ราษฎรทอ้ งถนิ่ จะไดเ้ รยี นรแู้ ละประกอบอาชพี ในการเพาะเลย้ี ง และขยายพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ แทนการเขา้ ไปลา่ สตั วจ์ ากปา่ ธรรมชาติ ดว้ ยทรงเหน็ วา่ การเพาะเลย้ี งและขยายพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ เพื่อน�ำไปปล่อยตามธรรมชาติให้ได้ขยายพันธุ์ต่อไปเป็นการเพ่ิมประชากรสัตว์ป่า ซ่ึงนับเป็นการอนุรักษ์ท่ี ถกู ต้องวิธีหนึ่ง อกี ท้งั ยงั เป็นการชว่ ยขัดเกลาจิตใจให้ผคู้ ดิ ล่า ทำ� ลาย เกิดความเมตตาต่อสตั ว์ เมื่อการอนุรักษ์สัตว์ป่าในสวนสัตว์เปิดธรรมชาติภูเขียว โดยเฉพาะการจัดตั้งศูนย์เพาะเล้ียงและขยาย พันธุ์สัตว์ป่าด�ำเนินงานได้ผลดี พระองค์จึงพระราชทานพระราชด�ำริให้ขยายงานจัดต้ังศูนย์ดังกล่าวข้ึนในทุก ภูมภิ าค ซ่ึงต่อมาไดเ้ ปลีย่ นชอ่ื เปน็ “สถานีเพาะเลีย้ งและขยายพันธส์ุ ัตวป์ ่า” โดยแต่ละแหง่ มีจุดเด่นทีส่ ามารถ เพาะเลี้ยงและขยายพันธุ์สัตว์ป่าที่แตกต่างกันไป ข้ึนอยู่กับภูมิภาค และแหล่งที่มาของสัตว์ ในปัจจุบันมีสถานี เพาะเลี้ยงสัตว์ป่าจ�ำนวนท้ังสิ้น ๒๔ แห่ง กระจายอยู่ท่ัวทุกภูมิภาคของประเทศไทย ดังน้ี ภาคเหนือ ๖ แห่ง ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ๓ แหง่ ภาคใต้ ๔ แห่ง ภาคกลาง ๒ แหง่ ภาคตะวนั ออก ๖ แหง่ และภาคตะวนั ตก ๓ แหง่ แตล่ ะสถานไี ดเ้ พาะพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ สงวนและสตั วป์ า่ คมุ้ ครองทห่ี ายากและใกลส้ ญู พนั ธไ์ุ มน่ อ้ ยกวา่ ๒๐ ชนดิ อาทิ กวางผา เลียงผา ละอง ละมงั่ นกปรอดหวั โขน ไกป่ ่าตุ้มหูแดง ไกป่ ่าต้มุ หูขาว ไก่ฟ้าพญาลอ ไก่ฟา้ หลงั ขาว นกยูงไทย ไก่ฟา้ หลงั เทา เปน็ ต้น ๒. โครงการสวนปา่ สริ กิ ิติ์ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ มพี ระราชปรารภวา่ อยากจะทรงเหน็ พนื้ ทส่ี กั แหง่ หนง่ึ เปน็ ท่ี รวบรวมพรรณไมป้ า่ ของไทยทข่ี น้ึ ในทอ้ งถนิ่ ตา่ งๆ ไวใ้ นทแี่ หง่ เดยี วกนั ใหไ้ ดม้ ากทส่ี ดุ เพอื่ ใหเ้ ยาวชนและประชาชน ทวั่ ไปไดใ้ ชเ้ ปน็ แหลง่ ศกึ ษาพรรณไมป้ า่ ของเมอื งไทยในอนาคต อกี ทง้ั เปน็ แหลง่ ขยายพนั ธเ์ุ พอ่ื มใิ หไ้ มไ้ ทยสญู พนั ธ์ุ จากแนวพระราชดำ� รดิ งั กลา่ ว รฐั บาลไดร้ ว่ มกนั สรา้ งสวนรวมพรรณไมป้ า่ ถวายเนอื่ งในโอกาสมหามงคล สมยั ทที่ รงเจรญิ พระชนมพรรษา ๕ รอบ ในปี ๒๕๓๕ และไดพ้ ระราชทานนามวา่ “สวนปา่ สริ กิ ติ ”์ิ ปจั จบุ นั สวนปา่ สิริกิต์ิกระจายอยู่ตามภูมิภาคต่างๆ อาทิ สวนป่าสิริกิต์ิบ้านห้วยม่วง อ�ำเภอสวนผึ้ง จังหวัดราชบุรี ส่วนป่า สริ กิ ติ บ์ิ า้ นโมง่ หลวง สวนปา่ สริ กิ ติ บิ์ า้ นมดื หลอง สวนปา่ สริ กิ ติ บ์ิ า้ นขนุ แมน่ าย อำ� เภอแมแ่ จม่ จงั หวดั เชยี งใหม่ และสวนป่าสริ กิ ติ ์ิภาคใต้ ซึง่ คลอบคลมุ พนื้ ที่ ๓ ส่วน คอื สว่ นที่ ๑ เปน็ เขตรกั ษาพนั ธ์ุสตั ว์ป่าโตนงาช้างและเขต วนอทุ ยานนำ้� ตกบรพิ ตั ร จงั หวดั สงขลา สว่ นท่ี ๒ เขตอทุ ยานแหง่ ชาตทิ ะเลบนั จงั หวดั สตลู สว่ นท่ี ๓ เขตปา่ สงวน วงั พา−เขาแก้ว อำ� เภอหาดใหญ่ อ�ำเภอสะเดา จงั หวัดสงขลา และเขตปา่ สงวนแห่งชาตหิ ัวกะหมงิ จงั หวดั สตลู 58 58

เน่ืองในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ สวนป่าพระนามาภิไธย ป่าบาลา-ฮาลา เป็นผืนป่าอีกหนึ่งผืนป่าในโครงการอนุรักษ์ธรรมชาติและ สัตว์ป่าพระนามาภิไธยภาคใต้ สวนป่าสิริกิต์ิ เป็นพื้นท่ีใหญ่อุดมสมบูรณ์ท่ีสุดแห่งหนึ่งของประเทศ ประกอบ ด้วยผนื ป่า ๒ สว่ น คือ ส่วนทีอ่ ยใู่ นจงั หวดั นราธวิ าส เรยี กวา่ “ปา่ บาลา” และส่วนที่อยใู่ นจงั หวดั ยะลาเรียกว่า “ป่าฮาลา” เป็นป่าไม้ท่ีมีความหลากหลายทางชีวภาพอันเป็นเอกลักษณ์เฉพาะ ท้ังพรรณไม้และสัตว์ป่า โดยสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ไดเ้ สดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงปลกู หวายชนดิ ตา่ งๆ เพอ่ื อนรุ กั ษ์ พนั ธห์ุ วายและศกึ ษาวจิ ยั ขยายพนั ธกุ รรมพชื ทมี่ คี ณุ คา่ ทางเศรษฐกจิ รวมทงั้ ใหค้ วามรแู้ กร่ าษฎรในทอ้ งถน่ิ ใหร้ จู้ กั ชนิดของหวาย คุณคา่ และประโยชน์ท่จี ะนำ� ไปใชเ้ พื่อเป็นการเสริมรายไดแ้ ก่ราษฎรอีกทางหนึ่ง ๓. โครงการฟ้นื ฟทู รัพยากรชายฝง่ั ทะเล...คืนความสมบูรณแ์ ก่ท้องทะเล เม่ือคราวท่ีสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเย่ียมราษฎร บ้านละเวง ต�ำบลดอนทราย อำ� เภอไมแ้ กน่ จงั หวัดปัตตานี เหลา่ ราษฎรชาวประมงพื้นบ้านได้กราบบังคมทลู ขอ พระราชทานพระราชานเุ คราะหเ์ นอ่ื งจากทรพั ยากรสตั วน์ ำ้� ชายฝง่ั ทะเลถกู เรอื ประมงขนาดใหญท่ ำ� ลาย ประกอบ กับการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรชายฝั่งทะเลมีเพิ่มข้ึน เกินก�ำลังการผลิตทดแทนของธรรมชาติ และความ เสอ่ื มโทรมของระบบนิเวศทางทะเล สง่ ผลให้ปรมิ าณสตั ว์น้ำ� ลดลงอย่างรวดเร็วจนชาวประมงพ้ืนบา้ นเดือดรอ้ น ปะการังเทียม สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ไดท้ รงนำ� ความขน้ึ กราบบงั คมทลู พระกรณุ าพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ซึ่งได้พระราชทานค�ำแนะน�ำให้จัดประชุมหารือผู้เชี่ยวชาญท่ีเกี่ยวข้องด้าน ต่างๆ โดยเร่งด่วนและมีพระบรมราชวินิจฉัยให้จัดต้ัง “โครงการฟื้นฟูทรัพยากรชายฝั่งทะเลอันเน่ืองมาจาก พระราชดำ� ริ จังหวัดปตั ตานี และจังหวัดนราธวิ าส” เพ่ือเพิม่ ผลผลติ สตั วน์ ้ำ� และชายฝัง่ โดยฟื้นฟรู ะบบนเิ วศ สรา้ งปะการงั เทยี ม ฟน้ื ฟปู า่ ชายเลน พนื้ ทชี่ มุ่ นำ�้ และแนวหญา้ ทะเล มพี น้ื ทด่ี ำ� เนนิ การบรเิ วณชายฝง่ั ทะเลจงั หวดั ปัตตานี และจังหวัดนราธิวาส ในพ้นื ท่ี ๘ อำ� เภอ ๖๑ หมบู่ า้ น เพื่อชว่ ยเหลือชาวประมงอย่างตอ่ เน่ือง และเพือ่ ฟนื้ ฟูทรัพยากรใหม้ ีความอดุ มสมบรู ณด์ ังเดิม นอกจากน้ี พระองค์ทรงห่วงใยในวิถีความเป็นอยู่และการประกอบอาชีพของชาวประมงขนาดเล็กท่ีมี ฐานะยากจน มีรายได้น้อย ขาดพื้นท่ีท�ำการประมง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ชาวบ้านท่ีท�ำ ประมงท้ังขนาดเล็กและขนาดใหญ่ได้ท�ำความตกลงแบ่งเขตการประมงที่ชัดเจน และเกิดเป็นสัญญาประชาคม วา่ ประมงขนาดใหญ่จะไม่ล้ำ� เขา้ ไปท�ำในบรเิ วณ ๓ กิโลเมตรรอบชายฝ่ังในแนวปะการงั เทยี ม เพอ่ื ทำ� ให้ประมง ขนาดเลก็ มีพืน้ ทที่ �ำกินและทกุ ฝา่ ยจะประกอบอาชีพประมงโดยไม่ทำ� ลายทรพั ยากรทางทะเล ปะการังเทียม...บ้านใหม่ของสัตว์น้ำ� แนวทางการดำ� เนนิ โครงการฟน้ื ฟทู รพั ยากรชายฝง่ั ทะเลนนั้ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดพื้นท่ีในการจัดตั้งสถานีเพาะเลี้ยงสัตว์น�้ำชายฝั่งและการอนุบาล สัตว์น�้ำเพ่ือปล่อยลงสู่ทะเลในบริเวณจังหวัดปัตตานีและจังหวัดนราธิวาส โดยเฉพาะในเขตที่ท�ำการประมง ชายฝง่ั ของกลมุ่ ชาวประมงพนื้ บา้ นทม่ี ปี ญั หา พรอ้ มทงั้ จดั ทำ� ปะการงั เทยี มใหเ้ กดิ เปน็ แหลง่ ชมุ ชนและทอ่ี ยอู่ าศยั ของปลา ตลอดจนฟ้ืนฟูระบบนิเวศชายฝงั่ โดยการปลกู ปา่ ชายเลน ป่าชุ่มน้�ำ และหญา้ ทะเล ซ่ึงเปน็ จุดเร่ิมต้นให้ ราษฎร สว่ นราชการ และหนว่ ยงานตา่ งๆ ไดส้ นองพระราชดำ� ริ หาแนวทางแก้ไขปญั หาทเ่ี กิดข้นึ เพ่ือความเป็น 59 59

จดหมายเหตเุ ฉลิมพระเกยี รติ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ อยทู่ ด่ี ขี นึ้ ของราษฎร เชน่ การทำ� ปะการงั เทยี ม ซงึ่ ไดร้ บั ความรว่ มมอื สนบั สนนุ จากหลายหนว่ ยงาน และนบั เปน็ กิจกรรมที่สามารถฟื้นฟูทรัพยากรสัตว์น้�ำให้กลับมาอุดมสมบูรณ์อย่างดียิ่ง พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า โปรดกระหมอ่ มให้จัดทำ� ปะการงั เทยี มเพิม่ ขนึ้ ครอบคลุมทกุ พ้ืนทชี่ ายฝ่ังทะเลในพน้ื ทพ่ี เิ ศษ ๕ จังหวดั ชายแดน ภาคใต้ คือ จงั หวัดสงขลา สตลู นราธวิ าส ยะลา และปัตตานี นอกจากนี้ ได้มีการจัดสร้างอาคารอเนกประสงค์บริเวณบ้านละเวง เพ่ือเป็นแหล่งเผยแพร่ความรู้ให้ แกร่ าษฎรบรเิ วณใกลเ้ คยี ง รวมทง้ั ผูส้ นใจไดเ้ ขา้ ไปศกึ ษาหาความรูจ้ ากกจิ กรรมต่างๆ ที่กรมประมงได้จัดไว้ เชน่ การปลูกป่าชายเลน การผลิตพันธุ์สัตว์น�้ำเพื่อปล่อยลงสู่ทะเล ตลอดจนส่งเสริมให้สตรีและแม่บ้านชาวประมง รวมกลุ่มกันพัฒนาผลิตภัณฑ์ประมง โดยน�ำสัตว์น้�ำท่ีจับได้มาแปรรูป เพื่อช่วยเพิ่มมูลค่าแก่ผลผลิตและ ใช้ประโยชน์จากทรพั ยากรประมงอยา่ งค้มุ ค่า ใช้ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ ทำ� ผลิตภณั ฑ์ตา่ งๆ คืนความสมบรู ณช์ ายฝงั่ คนื แหล่งประกอบอาชพี ชาวประมง หลังจากมีโครงการฟื้นฟูทรัพยากรชายฝั่งทะเล ความอุดมสมบูรณ์ของสัตว์น�้ำกลับคืนมาอย่างรวดเร็ว มปี ลาและสตั วน์ ำ�้ อนื่ ๆ จำ� นวนมากขนึ้ สง่ ผลใหร้ าษฎรในเขตการทำ� ประมงทะเลชายฝง่ั พนื้ บา้ นในจงั หวดั ปตั ตานี และจงั หวดั นราธวิ าส ๘ อำ� เภอ ๗๒ หมบู่ า้ น สามารถจบั สตั วน์ ำ้� ทะเลไดม้ ากขน้ึ ชว่ ยใหม้ รี ายไดเ้ พมิ่ ขนึ้ เหน็ ไดจ้ าก ชาวประมงพน้ื บา้ นทจ่ี บั สตั วน์ ำ้� ดว้ ยการใชเ้ บด็ เปน็ หลกั มรี ายไดเ้ ฉลยี่ ๒๒,๕๐๐ บาทตอ่ เดอื น สว่ นในชว่ งฤดมู รสมุ ไม่สามารถออกไปทำ� ประมงไกลฝงั่ ได้ มรี ายได้เฉลีย่ ๑๐,๖๐๐ บาทต่อเดือน นับเป็นการแก้ปัญหาแกพ่ สกนกิ ร อยา่ งรอบดา้ นและยงั่ ยืน ชว่ ยให้ทกุ วนั น้ีชาวประมงในพ้ืนทดี่ ังกลา่ วไม่เดือดร้อนดงั เชน่ ทผ่ี ่านมา สามารถลมื ตา อา้ ปาก เลีย้ งครอบครัว และสง่ ลกู หลานเรยี นหนังสอื ไดอ้ ยา่ งไมข่ ดั สน มคี วามเปน็ อยู่ทดี่ ีข้ึน ช่วยใหช้ ุมชนแหง่ น้ี กลับมาดำ� เนนิ ชีวติ อย่างมีความสขุ อีกคร้ัง อกี ท้งั ยงั ไดค้ ืนความอุดมสมบรู ณ์ให้แกท่ ้องทะเล ๓. ดา้ นสาธารณสขุ และสงั คมสงเคราะห์ จ า ก ก า ร เ ส ด็ จ พ ร ะ ร า ช ด� ำ เ นิ น ไ ป ท ร ง ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมใหห้ นว่ ยแพทย์ เยยี่ มเยยี นราษฎรในภมู ภิ าคตา่ งๆ ทวั่ ประเทศ ในระยะ พระราชทานตรวจรักษาราษฎร แรกพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ มี พระราชดำ� รพิ ระราชทานความชว่ ยเหลอื แกป่ ระชาชน ในสง่ิ ทจี่ ำ� เปน็ ทสี่ ดุ กอ่ น คอื ดา้ นการแพทย์ สาธารณสขุ และสังคมสงเคราะห์ เพอ่ื ชว่ ยเหลือราษฎรทเ่ี จบ็ ไข้ได้ ป่วยและยากไร้ในพ้ืนที่ทุรกันดารห่างไกล ให้พ้นจาก โรคภยั ไขเ้ จบ็ โดยทรงตระหนกั วา่ การมสี ขุ ภาพอนามยั ท่ีสมบูรณ์จะน�ำไปสู่สุขภาพจิตที่ดี และสามารถท�ำ ประโยชน์ดา้ นอื่นๆ ต่อไปได้ จึงเป็นท่มี าของโครงการ อันเนื่องมาจากพระราชด�ำริด้านสาธารณสุขและ สังคมสงเคราะหเ์ ป็นจ�ำนวนมาก 60 60

เน่ืองในโอกาสพระราชพิธมี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ทรงด�ำรงต�ำแหน่ง “องค์สภานายิกาสภากาชาดไทย” และทรงดูแลสภากาชาดไทยซ่ึงเป็นองค์กรสาธารณกุศล ที่จัดตั้งข้ึนเพ่ือช่วยเหลือผู้ประสบภัยธรรมชาติต่างๆ ตลอดจนผู้เจบ็ ปว่ ย โดยไม่คำ� นงึ ถงึ เชอ้ื ชาติ ศาสนา ทั้งยามปกติและฉุกเฉิน หรอื เม่ือเกดิ ภัยสงคราม รวมถงึ การ รบั บริจาคสง่ิ ของ โลหิต และอวัยวะในร่างกาย เพ่ือนำ� ไปบรจิ าค รักษา หรอื ต่อชีวิตผู้ทรี่ อรบั ความช่วยเหลอื เสดจ็ พระราชดำ� เนินไปทรงเยย่ี มราษฎรทศ่ี ูนย์อพยพผลู้ ี้ภยั เขาล้าน จังหวดั ตราด ทรงหว่ งใยสขุ ภาพอนามยั ของราษฎรในพนื้ ท่ที รุ กนั ดารห่างไกลคมนาคม 61 61

จดหมายเหตเุ ฉลิมพระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจา้ สิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ในระหวา่ งทพี่ ระองคท์ รงเยยี่ มราษฎรในพนื้ ทที่ รุ กนั ดารทวั่ ประเทศไดท้ รงรบั ผปู้ ว่ ยไวใ้ นพระบรมราชานเุ คราะห์ เปน็ จำ� นวนมาก เพอื่ รกั ษาเยยี วยาใหห้ ายจากโรคและมคี ณุ ภาพชวี ติ ทดี่ ขี นึ้ และทรงรบั คนดหี รอื ผบู้ รสิ ทุ ธท์ิ ปี่ ระสบ เคราะหก์ รรมไวเ้ ปน็ “คนไขใ้ นพระบรมราชานเุ คราะห”์ ดว้ ย นอกจากน้ี พระองคท์ รงกอ่ ตง้ั “มลู นธิ สิ ายใจไทย ในพระบรมราชปู ถมั ภ”์ ขนึ้ เพอื่ พระราชทานใหค้ วามชว่ ยเหลอื ทางดา้ นการเงนิ และสง่ เสรมิ อาชพี แกท่ หารและ อาสาสมัครผู้รับใช้ชาติท่ีบาดเจ็บ พิการ หรือเสียชีวิต รวมถึงครอบครัว เพ่ือตอบแทนบุญคุณของเหล่าทหาร ผู้เสียสละรกั ษาและปกป้องแผ่นดนิ ไทย สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ไดท้ รงสานตอ่ “โครงการหมอหมบู่ า้ น” ทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหจ้ ดั ตงั้ ขน้ึ โดยคดั เลอื กคนในหมบู่ า้ น ที่สมัครใจและมีความพร้อมท่ีจะท�ำหน้าที่หมอหมู่บ้าน มาเข้ารับการอบรม และน�ำความรู้กลับไปช่วยเหลือ คนในหมูบ่ ้านท่เี จ็บป่วยในเบอื้ งตน้ เมอื่ คราวเกิดภาวะวกิ ฤตเิ ศรษฐกิจครงั้ ใหญ่ในประเทศไทยเมื่อพทุ ธศักราช ๒๕๔๐ ราษฎรจ�ำนวนมาก ต้องเผชิญกับความยากล�ำบากจนกระท่ังไม่มีแม้แต่เงินซ้ืออาหารเพ่ือยังชีพ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรม ราชินีนาถ จึงได้พระราชทานเงินจัดต้ังเป็นกองทุนอาหารกลางวันเล้ียงผู้ตกงานและผู้ประสบความทุกข์ยาก เดอื ดรอ้ นรวมทง้ั ครอบครวั ภายใต้ “โครงการนำ้� พระทยั พระราชทาน” ซง่ึ ยงั คงใหบ้ รกิ ารอาหารและสงิ่ จำ� เปน็ อืน่ ๆ แก่ผูย้ ากไร้จนถงึ ปจั จุบัน หนว่ ยแพทย์พระราชทาน ในการเสด็จพระราชด�ำเนินไปทรง เยย่ี มราษฎรในถน่ิ ทรุ กนั ดาร สมเดจ็ พระนาง เจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทอดพระเนตร เหน็ วา่ ราษฎรทม่ี าเฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท รับเสด็จเป็นจ�ำนวนมากมีอาการเจ็บป่วย พระองค์จึงมีพระราชเสาวนีย์ให้แพทย์ที่ ตามเสดจ็ ในขบวนออกตรวจอาการ จา่ ยยา และใหค้ ำ� แนะนำ� แกร่ าษฎรในการดแู ลรกั ษา ตนเอง ต่อมาได้มีราษฎรที่เจ็บไข้มาขอรับ พระราชทานความชว่ ยเหลอื เปน็ จำ� นวนมาก แพทย์ที่ตามเสด็จไม่สามารถจะตรวจได้ใน เวลาอันจ�ำกัด พระองค์ก็ทรงกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดคณะแพทย์ตามเสด็จเพิ่มเข้ามาประมาณ ๕ - ๘ ท่าน เรียกว่า “หน่วยแพทย์พระราชทาน” ซ่ึงแพทย์คณะน้ีจะให้การตรวจรักษาราษฎรโดยเฉพาะ เพอื่ ใหส้ ามารถชว่ ยเหลอื พสกนกิ รทม่ี าขอพงึ่ พระบารมขี องพระองคไ์ ดอ้ ยา่ งทวั่ ถงึ และทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมให้จัดต้ังหน่วย “ศัลยแพทย์อาสา” ข้ึนอีกกลุ่มหนึ่ง เพื่อผ่าตัดให้แก่ราษฎร ณ โรงพยาบาล ในทอ้ งถ่นิ นั้นๆ ช่วยใหร้ าษฎรผเู้ จบ็ ป่วยไมต่ อ้ งยากลำ� บากเดนิ ทางเขา้ มารกั ษาในกรงุ เทพมหานคร 62 62

เนอื่ งในโอกาสพระราชพิธมี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ หากแพทยต์ ามเสดจ็ ไมส่ ามารถทจ่ี ะตรวจรกั ษาคนไขไ้ ดท้ นั ในชว่ งเวลาเสดจ็ พระราชดำ� เนนิ กท็ รงแกไ้ ข โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เดินทางไปตรวจรักษาล่วงหน้า โดยจะให้การรักษาจนกว่า คนไข้จะหมด ซ่งึ บางครั้งก็ดึกดนื่ นอกจากนี้ ทางสาธารณสุขจงั หวัดและโรงพยาบาลประจำ� จงั หวดั กไ็ ด้รว่ มมอื จัดแพทย์และผูช้ ่วยไปสมทบด้วยอีกคณะหนง่ึ ทรงรับคนไข้ทปี่ ่วยหนักและผ้ปู ระสบเคราะห์กรรมไว้ในพระบรมราชานเุ คราะห์ กรณีที่แพทย์ตามเสด็จ ไม่สามารถวินิจฉัยโรคได้ในขณะน้ัน หรือเป็นโรคร้ายแรงต้องส่งตัวเข้ารับการ รักษาที่โรงพยาบาล ซึ่งคนไข้เหล่าน้ีมีฐานะยากจน พระองค์จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมรับไว้ เป็น “คนไข้ในพระบรมราชานุเคราะห์” และมีพระราชเสาวนีย์ให้ส่งไปรับการรักษาที่โรงพยาบาลซึ่งอยู่ใกล้ ท้องถิ่นนั้น โดยพระราชทานหนังสือรับรองพร้อมกับค่าเดินทางและค่าใช้จ่ายที่จ�ำเป็น ส่วนค่ารักษาพยาบาล หรอื คา่ ยานน้ั จะพระราชทานแกโ่ รงพยาบาลโดยตรง หากผู้ป่วยไมส่ ามารถไปเองได้ จะทรงจดั เจา้ หนา้ ทน่ี �ำไป และพระราชทานคา่ ใชจ้ ่ายแก่เจ้าหน้าท่ีด้วย กรณีท่โี รงพยาบาลในท้องถิ่นนน้ั ขาดแคลนบคุ ลากรทางการแพทย์ หรือเครื่องมือเคร่ืองใช้ในการรักษา ก็ให้ส่งไปรับการรักษาท่ีโรงพยาบาลในกรุงเทพมหานคร โดยพระราชทาน ค่าเดนิ ทางและค่ารักษาพยาบาลทั้งหมด นอกจากนี้ หากพระองคท์ รงไดร้ บั ทราบขา่ วสารวา่ มบี คุ คลผซู้ ง่ึ ทำ� ความดแี กส่ งั คมแตต่ อ้ งประสบเคราะห์ กรรมหรอื ผปู้ ระสบภยั อนั เปน็ ทสี่ ลดใจ พระองคก์ จ็ ะทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มพระราชทานความ ช่วยเหลือโดยรับบุคคลผู้นั้นไว้เป็นคนไข้ในพระบรมราชานุเคราะห์ ซ่ึงจะทรงพระกรุณาพระราชทานค่าใช้จ่าย ในการรักษาพยาบาลทุกขั้นตอน เพื่อเป็นขวัญกำ� ลังใจใหย้ ดึ มนั่ ทำ� ความดีต่อไป ทรงหว่ งใยและทรงดูแลคนไขใ้ นพระบรมราชานเุ คราะห์ประดุจลูก เมื่อทรงรบั คนไข้ไว้ในพระบรมราชานุเคราะหแ์ ลว้ กองราชเลขานกุ ารในพระองค์ฯ จะรบั ผดิ ชอบดแู ล ผู้ปว่ ยตงั้ แตก่ ารจัดทำ� ประวัตคิ นไข้ เพอื่ ใชพ้ จิ ารณาพระราชทานความชว่ ยเหลือด้านการเงนิ แก่ครอบครวั ผ้ปู ่วย หากเปน็ ผปู้ ว่ ยทม่ี าจากตา่ งจงั หวดั กน็ ำ� เขา้ พกั ในบา้ นพกั ผปู้ ว่ ยทอี่ ยใู่ นซอยสคุ นั ธาราม เขตดสุ ติ กรงุ เทพมหานคร ซงึ่ จดั เจา้ หนา้ ทคี่ อยดแู ลผปู้ ว่ ยทงั้ กลางวนั และกลางคนื และพระราชทานอาหารจากหอ้ งเครอื่ งของสวนจติ รลดา แกผ่ ้ปู ่วย เมื่อถึงข้นั ตอนการพบแพทย์ กองราชเลขานุการในพระองคฯ์ จะนดั หมายแพทยโ์ ดยมีเจา้ หน้าทีค่ อย อำ� นวยความสะดวกพาไปพบแพทยด์ ้วย สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงจำ� ไดว้ า่ มคี นไขร้ ายใดบา้ งทมี่ อี าการไมค่ อ่ ยดี พระองคท์ รง เปน็ หว่ งมาก ทรงสอบถามถงึ อาการอยเู่ สมอ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหจ้ ดั นางสนองพระโอษฐ์ และอาสาสมคั รเวียนกันไปเยย่ี มเยียนคนไข้เหลา่ นตี้ ามโรงพยาบาลตา่ งๆ ทุกวัน โดยมีพระราชเสาวนียใ์ หท้ ำ� ตัว ประดจุ ญาติของเขา ทเ่ี ขาจะไวใ้ จบอกเล่าทุกขส์ ขุ เผื่อจะสามารถปัดเปา่ บรรเทาความทกุ ข์ของเขาได้ การพระราชทานพระบรมราชานเุ คราะหม์ ไิ ดจ้ ำ� กดั อยเู่ ฉพาะตวั ผปู้ ว่ ยเทา่ นน้ั พระองคท์ รงมพี ระเมตตา แผ่ไปถึงครอบครัวของผู้ป่วยอีกด้วย เช่น ผู้ป่วยที่ต้องเข้ามารับการรักษาในกรุงเทพมหานคร บางรายมีบิดา มารดาทแ่ี กช่ รา หรอื มลี กู เลก็ ๆ กจ็ ะทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหจ้ ดั การใหม้ ผี ดู้ แู ลบคุ คลเหลา่ นน้ั แทนผู้ป่วย โดยส่งเงินพระราชทานค่าเล้ียงดูไปให้เป็นรายเดือน หรือฝากเจ้าหน้าที่ไปเยี่ยมเยียนดูแลที่บ้าน 63 63

จดหมายเหตเุ ฉลมิ พระเกียรติ สมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ เสด็จพระราชดำ� เนนิ ไปทรงเยย่ี มราษฎร หากผู้ป่วยต้องอยู่ท่ีโรงพยาบาลนานๆ ก็ทรงจัดให้ญาติเดินทางมาเย่ียมเป็นครั้งคราว นอกจากน้ี หากผู้ป่วยมี บตุ รทอ่ี ยใู่ นวยั ศกึ ษาเลา่ เรยี น กไ็ ดร้ บั พระราชทานพระราชานเุ คราะหด์ า้ นการศกึ ษาของบตุ รตามสมควรอกี ดว้ ย อบรมหมอหม่บู า้ น...สรา้ งความรู้สาธารณสขุ มูลฐาน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดอบรม “หมอหมูบ่ ้าน” ข้ึนเพื่อใหร้ าษฎรได้เรียนรวู้ ิธกี ารดำ� เนินชีวติ อย่างถกู สขุ อนามัย และการปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้ รู้จักยา และการใช้ยา รู้จักการรักษาอนามัยแม่และเด็ก การประสานงานเพื่อจัดส่งผู้ป่วยหนักไปโรงพยาบาล และวิธกี ารตดิ ต่อกับหนว่ ยราชการ เพือ่ สามารถชว่ ยเหลือ ใหค้ ำ� แนะน�ำญาติพ่นี ้อง เพ่ือนบ้าน และประชาชนใน ท้องถน่ิ ของตนในดา้ นการสาธารณสขุ เบือ้ งต้น ผู้ที่จะเข้ารับการอบรมเป็น “หมอหมู่บ้าน” พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้คัด เลอื กราษฎรทม่ี คี วามรอู้ า่ นออกเขยี นไดอ้ ยใู่ นหมบู่ า้ นทอ้ งถน่ิ ทรุ กนั ดารหา่ งไกลจากสถานบรกิ ารของรฐั ทส่ี มคั รใจ และมคี วามพรอ้ ม และทรงมอบหมายแพทยแ์ ละเจา้ หนา้ ทสี่ ภากาชาดไทยดำ� เนนิ การฝกึ อบรมหมอหมบู่ า้ นรนุ่ ละ ประมาณ ๓๐ - ๔๐ คน ซงึ่ จะไดร้ บั พระราชทานอาหาร ทพ่ี กั และเบยี้ เลย้ี ง และผทู้ ผ่ี า่ นการอบรมจะไดร้ บั กระเปา๋ ยาสามัญประจ�ำบ้านและเวชภัณฑ์ ส�ำหรับการพยาบาลเบ้ืองต้น น�ำกลับไปปฏิบัติหน้าท่ี ณ หมู่บ้านของตน โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดพื้นที่ส่วนหนึ่งของศาลารวมใจเป็นห้องพยาบาล และ พระราชทานยาพนื้ ฐานไวช้ ว่ ยเหลอื ชาวบา้ น โดยตดิ ฉลากทเ่ี ขยี นใหช้ าวบา้ นอา่ นเขา้ ใจงา่ ย โครงการหมอหมบู่ า้ น 64 64

เน่อื งในโอกาสพระราชพธิ ีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ได้เปิดอบรมข้ึนครั้งแรกท่โี รงพยาบาลคา่ ยกาวิละ จังหวดั เชยี งใหม่ เม่อื พุทธศกั ราช ๒๕๒๔ ตอ่ มาเปดิ อบรมที่ จังหวัดสกลนคร จังหวัดนราธิวาส และขยายไปยังจังหวัดใกล้เคียง เมื่อเข้าอบรมแล้วหมอหมู่บ้านจะมีโอกาส ไปศึกษาดูงานและทำ� ความร้จู กั กับเจ้าหนา้ ท่สี ำ� นักงานสาธารณสขุ ระดบั ตำ� บลและอำ� เภอ เพือ่ การตดิ ต่อขอรับ บริการและการประสานงานต่อไป พนื้ ทที่ มี่ กี ารอบรมหมอหมบู่ า้ นรนุ่ ใหม่ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงพระกรณุ าโปรด เกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหห้ มอหมบู่ า้ นรนุ่ เกา่ เขา้ รบั การอบรมทบทวนเพมิ่ เตมิ เพอื่ เพม่ิ พนู ความรู้ ชว่ ยใหห้ มอหมบู่ า้ น ได้รับความรู้ความเข้าใจใหม่ๆ รวมท้ังได้มีโอกาสสอบถามปัญหาความต้องการยาและเวชภัณฑ์ของชาวบ้าน และได้แลกเปลี่ยนประสบการณ์และข้อมูลขา่ วสารจากความต้องการทแ่ี ทจ้ ริงของชาวบา้ น ซึง่ เปน็ ประโยชนท์ ง้ั แกห่ มอหมูบ่ า้ นร่นุ ใหม่ และผู้ท่ที �ำการอบรม นอกจากนี้ ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทาน รางวลั แกห่ มอหมบู่ า้ นรนุ่ เกา่ ทไ่ี ดป้ ฏบิ ตั หิ นา้ ทด่ี ว้ ยความเขม้ แขง็ ซงึ่ ไดส้ รา้ งกำ� ลงั ใจใหแ้ กห่ มอหมบู่ า้ นเปน็ อยา่ งยง่ิ ปัจจุบันมีหมอหมู่บ้านอยู่เป็นจ�ำนวนมากทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ สามารถช่วยเหลือชาวบ้าน สาธารณสขุ มลู ฐานไดอ้ ยา่ งทนั ทว่ งที เชน่ การทำ� คลอด ทำ� แผล การปฐมพยาบาล เปน็ ตน้ ชว่ ยใหป้ ระชาชนทอ่ี ยู่ ในพนื้ ท่หี า่ งไกลเขา้ ถงึ บรกิ ารสาธารณสุขมูลฐานได้สะดวกรวดเรว็ ข้นึ สอดคลอ้ งกับพระราชประสงคข์ องสมเด็จ พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ที่ทรงเน้นให้ชุมชมและท้องถ่ินมีส่วนร่วมในการเสริมสร้างสุขภาพและ การจัดการปญั หาสขุ ภาพของตนเองไดอ้ ย่างเข้มแขง็ และย่งั ยืน พระเมตตาและพระมหากรุณาธคิ ณุ ทที่ รงห่วงใย ราษฎรนี้ได้ช่วยสนับสนุนทางราชการในด้านบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข ที่ส�ำคัญย่ิงคือ ได้ช่วยให้ ราษฎรในทอ้ งถิ่นเปน็ จ�ำนวนมากมสี ุขภาพทด่ี ีขึ้น นำ้� พระทัยพระราชทาน...แกผ่ ตู้ กงานและผทู้ กุ ขย์ าก ในชว่ งเกดิ วกิ ฤตเิ ศรษฐกจิ เมอื่ พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๐ ประชาชนเกอื บ ๓ ลา้ นคน ตอ้ งเผชญิ กบั ภาวะตกงาน ส่งผลกระทบถึงครอบครัวท่ีต้องเดือดร้อนต่อเน่ืองกันเป็นลูกโซ่ ซ่ึงอาจก่อให้เกิดปัญหาสังคมและอาชญากรรม ตามมา ด้วยน้�ำพระราชหฤทัยอันเปี่ยมล้น และพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรม ราชินีนาถ ทรงห่วงใยในสถานการณ์ดังกล่าว จึงได้พระราชทานแนวทางบรรเทาปัญหาตามวิธีโบราณเช่นสมัย พุทธกาล ด้วยการตั้งโรงทานเล้ียงอาหารแก่ผู้ขัดสนไม่ให้อดอยาก พระองค์ได้พระราชทานเงินรายได้จากการ ขายดอกมะลิ ในวันแม่แห่งชาติ จ�ำนวน ๒ ล้านบาท ท่ีคณะกรรมการจัดงานวันแม่แห่งชาติถวายเงินทูลเกล้า ทูลกระหม่อมคืนให้แก่สภาสังคมสงเคราะห์ฯ เพื่อจัดตั้งกองทุนเพื่อเลี้ยงอาหารกลางวันแก่ราษฎรท่ีตกทุกข์ ไดย้ าก และใหเ้ ป็นแกนกลางรว่ มกับหน่วยงานและองค์กรต่างๆ ด�ำเนนิ การต่อไป สภาสงั คมสงเคราะห์ฯ ได้นอ้ มรับพระราชเสาวนีย์จัดตัง้ “โครงการน�ำ้ พระทยั พระราชทาน” จัดเลย้ี ง อาหารกลางวันแก่ผู้ตกงานและผู้ตกทุกข์ได้ยาก รวมท้ังครอบครัว ณ บริเวณสภาสังคมสงเคราะห์ฯ ทุกวัน เวน้ วนั หยุดราชการ เร่ิมต้ังแตว่ ันท่ี ๒๕ พฤษภาคม พทุ ธศักราช ๒๕๔๑ เปน็ ต้นมาจนถงึ ปัจจบุ นั นอกจากให้บริการอาหารกลางวันแล้ว สภาสังคมสงเคราะห์ฯ ร่วมกับหน่วยงานต่างๆ ท้ังภาครัฐและ เอกชนให้บริการและสงเคราะห์ด้านอ่ืนๆ ด้วย อาทิ แจกถุงยังชีพ บริการตัดผม ตรวจสุขภาพ ให้การรักษา และให้คำ� ปรึกษาดา้ นสุขภาพจติ ด้านวิชาชพี กฎหมาย สาธติ อาชีพพรอ้ มกบั ใหท้ ุนประกอบอาชพี รับสมัครและ 65 65

จดหมายเหตุเฉลมิ พระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจา้ สิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ จัดหางาน ให้ทุนการศึกษา และให้บริการสงเคราะห์ เฉพาะหน้าแก่ผู้ท่ีมีความเดือดร้อน ไม่ว่าจะตกงาน หรอื อนื่ ใด หากไดเ้ ข้ามารบั บริการโครงการนำ�้ พระทัย พระราชทานแล้ว จะได้รับการบรรเทาทุกข์ให้ผ่อน คลาย มีชีวิตความเป็นอยู่ และคุณภาพชีวิตท่ีดีข้ึน ท้ังร่างกายและจิตใจ พร้อมที่จะต่อสู้ฟันฝ่าอุปสรรค ตอ่ ไปอยา่ งไม่ยอ่ ท้อ อาหารกลางวนั ทป่ี ระชาชนไดร้ บั พระราชทาน นี้ ไม่ได้เป็นเพียงเคร่ืองประทังความหิวโหยเท่านั้น ประชาชนผู้เดือดร้อนยังถือเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต เนื่องจากเป็น “ข้าวของพระราชินี” ท�ำให้ตระหนัก อยู่เสมอว่า พระองค์ไม่เคยทรงทอดท้ิงประชาชน ของพระองค์ ทรงห่วงใยทุกข์สุข สภาพความเป็นอยู่ ของประชาชน ที่ทรงถือเสมือนว่าเป็น “ลูก” ของ พระองค์ นอกจากนี้ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรม ราชินีนาถ ได้พระราชทานพระราชทรัพย์เพ่ิมเติมให้ อีกหลายครั้ง รวมจ�ำนวนท้ังส้ิน ๑๒ ล้านบาท และ ทรงติดตามการด�ำเนินงานโครงการอย่างต่อเนื่อง ทรงสอบถามปัญหาและอุปสรรคในการด�ำเนินงาน ตลอดจนพระราชทานผลไม้ต่างๆ ตามฤดูกาลมา ให้แก่ผู้ท่ีตกงานและผู้ท่ีตกทุกข์ได้ยากในโครงการฯ นับเปน็ พระมหากรณุ าธคิ ณุ อย่างหาทสี่ ุดมิได้ ด้วยพระเมตตาของพระองคเ์ ปน็ แรงขับเคล่ือนใหห้ นว่ ยงานตา่ งๆ และประชาชนผมู้ จี ติ ศรทั ธาบรจิ าคเงนิ สมทบกองทนุ จนปจั จบุ นั (มกราคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕) มยี อดเงนิ บรจิ าค รวม ๕๗.๔๐ ล้านบาท สภาสงั คมสงเคราะหฯ์ ยงั ไดร้ ว่ มกบั หนว่ ยงานตา่ งๆ ใหค้ วามชว่ ยเหลอื แกผ่ ทู้ ตี่ กทกุ ขไ์ ดย้ ากตามโครงการ นำ้� พระทยั พระราชทาน จดั เลยี้ งอาหารกลางวนั แกผ่ ปู้ ระสบความเดอื ดรอ้ นในชมุ ชนตา่ งๆ ในโอกาสสำ� คญั ๆ เพอ่ื เปน็ การขยายบริการออกไปอย่างกว้างขวาง เปน็ เวลา ๑๔ ปี ท่โี ครงการนำ�้ พระทัยพระราชทานยงั คงใหบ้ ริการประชาชนผู้เดือดร้อนเรอ่ื ยมา จนถงึ ปจั จบุ นั มผี ไู้ ดร้ บั ความชว่ ยเหลอื แลว้ รวมจำ� นวนเกอื บ ๑ ลา้ นคน พระเมตตาของสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรม ราชนิ นี าถ ทที่ รงหว่ งใยประชาชนทต่ี กทกุ ขไ์ ดย้ าก ซง่ึ บางครง้ั ถงึ กบั ตอ้ งลกั ทรพั ยเ์ พอ่ื ดำ� รงชวี ติ เกดิ ความสำ� นกึ ใน พระมหากรณุ าธคิ ณุ ไดร้ ว่ มกนั กลา่ วคำ� ปฏญิ าณตอ่ หนา้ พระสาทสิ ลกั ษณว์ า่ จะไมล่ กั ทรพั ยห์ รอื ประกอบมจิ ฉาชพี อนื่ ใดอีกต่อไป และอกี หลายครอบครัวมีชีวติ ความเป็นอยทู่ ด่ี ขี ึ้น เป็นผลใหเ้ กดิ สนั ติสขุ ในสังคมไทยอย่างยั่งยืน 66 66

เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ๔. ด้านการอนรุ กั ษ์และฟื้นฟูศลิ ปวัฒนธรรม สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ทรงตระหนกั วา่ ผา้ ไทยมคี วามงดงามและมเี อกลกั ษณค์ วร แกก่ ารอนรุ กั ษ์ พระองคจ์ งึ ทรงสง่ เสรมิ และฟน้ื ฟกู ารทอผา้ ทงั้ ผา้ ไหมและผา้ พน้ื บา้ นของภาคตา่ งๆ ทเ่ี ปน็ เอกลกั ษณ์ เฉพาะถนิ่ จนเปน็ ทรี่ จู้ กั และนยิ มอยา่ งกวา้ งขวาง รวมทง้ั มพี ระราชดำ� รใิ หจ้ ดั ตง้ั “พพิ ธิ ภณั ฑผ์ า้ ในสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ” ขน้ึ เพอื่ เปน็ แหลง่ รวบรวมและศกึ ษาคน้ ควา้ เกย่ี วกบั ผา้ ไทย และจดั แสดงประวตั ศิ าสตร์ เคร่ืองแต่งกายของคนไทย ซึ่งมีทั้งฉลองพระองค์ชุดไทยเมื่อครั้งท่ีโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา ภมู พิ ลอดุลยเดชไปทรงเยอื นประเทศสหรัฐอเมริกาและยุโรปอย่างเปน็ ทางการครั้งแรก และ “ชดุ ไทยพระราช นิยม” ซ่ึงเป็นชุดประจ�ำชาติไทยในปัจจุบัน ท�ำให้ผ้าไหมรวมถึงผ้าไทยที่ทรงน�ำมาตัดฉลองพระองค์และทรง สวมใส่เป็นแบบอย่าง เปน็ ที่นิยมอยา่ งแพรห่ ลายทง้ั ในประเทศและตา่ งประเทศ สมเด็จพระนางเจา้ สิริกติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช ทรงน�ำประธานาธิบดี บ.ี จอห์นสนั แหง่ สหรัฐอเมรกิ า และภรยิ า ชมการแสดงนาฏศลิ ป์ ณ โรงละครแหง่ ชาติ เม่อื วันท่ี ๒๘ ตลุ าคม ๒๕๐๙ 67 67

จดหมายเหตุเฉลมิ พระเกียรติ สมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ นอกจากน้ี สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ยงั สนพระราชหฤทยั ศกึ ษาดา้ นประวตั ศิ าสตร์ และ โบราณคดี โดยทรงเลง็ เหน็ วา่ การเรยี นรปู้ ระวตั ศิ าสตรจ์ ะชว่ ยใหค้ นไทยเขา้ ใจและเหน็ คณุ คา่ มรดกทางวฒั นธรรม อันย่ิงใหญท่ บ่ี รรพบรุ ุษไดร้ ักษาไวใ้ หอ้ นชุ นรุ่นหลัง พระองคจ์ ึงทรงสง่ เสรมิ ใหค้ นไทยรกั ชาติ ด้วยการประยุกต์ใช้ บทเพลง ละคร และภาพยนตร์ โดยสอดแทรกเนอ้ื หาใหค้ นไทยเกดิ ความภาคภมู ใิ จทเ่ี กดิ เปน็ คนไทย ทรงสนบั สนนุ การบรู ณะและซอ่ มแซมปฏสิ งั ขรณโ์ บราณสถาน โบราณวตั ถตุ า่ งๆ รวมถงึ การสรา้ งพระบรมราชานสุ าวรยี ว์ รี บรุ ษุ และวีรสตรีของไทย เพื่อทรงเปน็ แบบอย่างของการแสดงความกตัญญู และให้ชาวไทยได้ตระหนกั และร�ำลึกถงึ บญุ คณุ ของบรรพบุรษุ ที่รกั ษาแผ่นดนิ ไทยไวใ้ ห้ลูกหลานจนทุกวันนี้ ตลอดจนทรงบูรณะ “พระท่ีน่งั วมิ านเมฆ” สถาปัตยกรรมอันทรงคุณค่า เพื่อจัดท�ำเป็นพิพิธภัณฑ์เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า เจา้ อยหู่ วั และทรงบรู ณะ “พระทน่ี ง่ั อภเิ ษกดสุ ติ ” เพอ่ื จดั เปน็ พพิ ธิ ภณั ฑศ์ ลิ ปาชพี ถาวร แหง่ แรกในประเทศไทย พพิ ธิ ภัณฑผ์ ้าฯ แหล่งเรียนรู้วัฒนธรรมการทอผ้าและเครอื่ งแต่งกายไทย สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ โดยเสดจ็ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช เพ่ือทรงงานและทรงเย่ียมราษฎรในภูมิภาคต่างๆ ทรงพบเห็นและตระหนักว่าชาวบ้านมีฝีมือทอผ้าได้งดงาม และมีเอกลักษณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผ้าไหม ซ่ึงพระองค์ทรงตระหนักว่า ไม่ใช่เพียงการท�ำเครื่องนุ่งห่ม แต่ เปน็ การทำ� งานศลิ ปะตามแบบชาวบา้ นทถ่ี กั ทอความรกั มอบใหค้ นในครอบครวั ตามแบบอยา่ งประเพณที แ่ี มท่ อ ผา้ ไหมใหล้ กู ชาย ลกู สาว ยามมงี านสำ� คญั ๆ พระองคจ์ งึ ทรงสนบั สนนุ และฟน้ื ฟกู ารทอผา้ ไหมและผา้ พนื้ บา้ นของ ภาคตา่ งๆ จนกระทง่ั ผ้าไทยเปน็ ท่รี ู้จกั และนยิ มอยา่ งแพร่หลายมาเป็นระยะเวลากว่า ๕๐ ปี ตราบจนปจั จบุ นั 68 68

เนอ่ื งในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ นอกจากนี้ พระองค์ทรงน�ำการฉลองพระองค์โดยใช้ผ้าไทยในการตัดเย็บ ซ่ึงไม่เพียงแต่สะท้อนให้ เห็นถึงพระอัจฉริยภาพในการสร้างสรรค์และสืบสานการแต่งกายท่ีเป็นเอกลักษณ์ของชาติ แต่ยังสะท้อนถึง น�้ำพระราชหฤทัยที่ทรงห่วงใยทุกข์สุขของพสกนิกร โดยทรงส่งเสริมการน�ำภูมิปัญญาท้องถ่ินมาสร้างรายได้แก่ ราษฎร ตลอดจนทรงตระหนักวา่ ศลิ ปะบนผืนผ้ากบั วฒั นธรรมไทยท่ีเกย่ี วเนื่องกบั การทอผ้า เปน็ ส่งิ ล้ำ� ค่าที่ตอ้ ง อนุรกั ษ์ไว้ พระองคจ์ ึงมีพระราชดำ� รใิ ห้จดั ตัง้ “พิพธิ ภัณฑ์ผ้าในสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ กิ ิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ” ขึน้ เพือ่ เป็นแหล่งรวบรวมและศึกษาค้นคว้าเกยี่ วกบั ผา้ ไทยและประวัตศิ าสตรเ์ ครอ่ื งแตง่ กายของคนไทย พิพธิ ภัณฑผ์ ้าในสมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกิติ์ พระบรมราชินนี าถ ได้รบั การจดั ตง้ั ขน้ึ ในหอรัษฎากรพพิ ัฒน์ ในพระบรมมหาราชวงั ซงึ่ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม พระราชทานพระบรมราชานญุ าตใหป้ รบั ปรงุ เปน็ อาคารพพิ ธิ ภณั ฑผ์ า้ ฯ ภายใตก้ ารดแู ลของสมเดจ็ พระเทพรตั น ราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี ซง่ึ ทรงเปน็ ประธานทปี่ รกึ ษาของคณะกรรมการการบรหิ าร พพิ ธิ ภณั ฑผ์ า้ ฯ และเสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ทรงเปน็ องคป์ ระธานในพธิ เี ปดิ พพิ ธิ ภณั ฑผ์ า้ ฯ เมอื่ วนั ที่ ๒๖ เมษายน ๒๕๕๕ ปัจจุบัน พิพิธภัณฑ์ผ้าฯ เป็นหน่วยงานหนึ่งภายใต้มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ เปน็ ศนู ยก์ ลางการเกบ็ รกั ษาและจดั แสดงผา้ ประเภทตา่ งๆ ทเ่ี ปน็ สมบตั ทิ างวฒั นธรรมของชาติ รวมท้งั จัดแสดงฉลองพระองค์ในสมเดจ็ พระนางเจา้ สิรกิ ิต์ิ พระบรมราชินนี าถ ทีท่ รงน�ำเอกลักษณค์ วามเปน็ ไทย ไปแสดงแก่นานาอารยประเทศและก่อให้เกิดรายได้กลับมาสู่ผู้ผลิตในประเทศ มีพื้นท่ีรวบรวมและจัดแสดงผ้า กว่า ๓,๐๐๐ ตารางเมตร ภายในพพิ ธิ ภณั ฑ์ได้จัดห้องแสดงนทิ รรศการรวม ๔ หอ้ ง ไดแ้ ก่ หอ้ งท่ี ๑ “ราชพสั ตราจากผ้าไทย” ห้องท่ี ๒ “ไทยพระราชนยิ ม” และ ห้องท่ี ๓ และ ๔ เป็นห้องที่กำ� หนดจัดนทิ รรศการหมุนเปลีย่ นทุกปี นิทรรศการครงั้ แรกจัดแสดงเร่อื ง “พระหตั ถ์ที่ทรงงานเพอ่ื แผน่ ดนิ ” ห้องนทิ รรศการ ๑ “ราชพสั ตราจากผ้าไทย” จากการทส่ี มเดจ็ พระนางเจา้ สิรกิ ิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงสง่ เสรมิ พฒั นา และปรบั ปรงุ การทอผา้ ไหม ตลอดจนพระราชทานความรใู้ นการปลกู หมอ่ นเลย้ี งไหม และการปกั ผา้ ตา่ งๆ ซงึ่ ชว่ ยสรา้ งรายไดใ้ หแ้ กร่ าษฎรเปน็ อยา่ งดี รวมทงั้ ทรงใหฟ้ น้ื ฟกู ารทอผา้ พน้ื บา้ นของภาคตา่ งๆ ทเ่ี ปน็ เอกลกั ษณเ์ ฉพาะถน่ิ เชน่ ภาคใต้ มผี า้ ลายดอก พกิ ลุ ลายดอกมะลิ ภาคเหนอื มลี ายปกั ตา่ งๆ ของชาวไทยภเู ขา ภาคอสี าน มผี า้ ไหมแพรวา ผา้ ไหมลายมดั หม่ี และ ผา้ ขดิ ลายตา่ งๆ นอกจากนท้ี รงสง่ เสรมิ การประกวดผา้ แบบโบราณทผ่ี ลติ ขนึ้ ใหม่ ชว่ ยใหก้ ารทอผา้ ของไทยกลบั ฟน้ื คนื มาเปน็ ทน่ี ยิ มอยา่ งแพรห่ ลาย และการแตง่ กายแบบไทยตดั เยบ็ จากผา้ ไทยกไ็ ดร้ บั ความนยิ มหลากหลายยง่ิ ขน้ึ ดว้ ยสายพระเนตรทแ่ี หลมคมและพระราชวสิ ยั ทศั นอ์ นั กวา้ งไกลของสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรม ราชนิ นี าถ ทที่ รงสง่ เสรมิ พฒั นา และปรบั ปรงุ การทอผา้ ตา่ งๆ ของชาวไทย เปดิ โอกาสใหค้ นไทยไดแ้ สดงฝมี อื และ ความสามารถ มผี ลติ ผลเปน็ ผา้ ทอทส่ี วยงาม ขณะเดยี วกนั ทรงใชผ้ า้ ทชี่ าวบา้ นทอตดั เปน็ ฉลองพระองค์ ตลอดจน ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดนิทรรศการ และการเดินแบบแสดงเครื่องแต่งกายที่ใช้ผ้าไหม และผา้ ฝา้ ยขน้ึ ในโอกาสตา่ งๆ ทงั้ ในและตา่ งประเทศ สง่ ผลใหก้ ารทอผา้ ของไทยทชี่ าวชนบทเคยทอใชเ้ องภายใน ครวั เรอื นไดก้ ลายเปน็ งานศลิ ปะทนี่ ำ� รายไดม้ าสชู่ นบท และวฒั นธรรมการแตง่ กายไทยไดเ้ ปน็ ทปี่ รากฏแสดงความ 69 69

จดหมายเหตุเฉลิมพระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ งดงามโดดเด่น เป็นความพอใจและภูมิใจของผู้สวมใส่และผู้สร้างสรรค์ ตลอดจนเผยแพร่ช่ือเสียงของประเทศ ใหข้ จรขยายไปทั่วโลก ดงั ฉลองพระองคช์ ดุ สากลในสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทพี่ ระราชทานใหจ้ ดั แสดงในหอ้ ง นทิ รรศการ ๑ “ราชพสั ตราจากผา้ ไทย” ซงึ่ มที งั้ หมด ๑๖ องค์ โดยเปน็ ฉลองพระองคท์ ที่ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมให้นักออกแบบชาวไทยและชาวต่างประเทศน�ำผ้าไหมและผ้าท่ีทอจากฝีมือคนไทยทุกภาค มาตัดเย็บเป็นฉลองพระองค์ในวาระส�ำคัญต่างๆ อันเป็นส่วนส�ำคัญท่ีช่วยให้ผ้าไทยที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถิ่น เป็นท่ีรู้จักอย่างกว้างขวาง ซึ่งเป็นแนวพระราชด�ำริในการเผยแพร่และส่งเสริมผ้าไทย รวมท้ังศิลปวัฒนธรรม ดา้ นการแต่งกายของสตรไี ทย ชว่ ยเชิดชูใหผ้ า้ ไทยเปน็ เอกลกั ษณข์ องชาตแิ ละเปน็ ทร่ี จู้ ักในระดบั สากล ห้องนทิ รรศการ ๒ “ไทยพระราชนิยม” เมอื่ ครงั้ ทส่ี มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ โดยเสดจ็ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ล อดลุ ยเดช ไปทรงเยอื นประเทศสหรัฐอเมรกิ าและยโุ รปอยา่ งเปน็ ทางการครงั้ แรก เมอ่ื พุทธศักราช ๒๕๐๓ เพ่ือ ทรงเจริญทางพระราชไมตรี สมเด็จพระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ มพี ระราชดำ� ริว่า สตรีไทยในขณะนน้ั ไมม่ เี ครอ่ื งแตง่ กายทเ่ี ปน็ ชดุ ไทยหรอื ชดุ ประจำ� ชาตเิ หมอื นสตรชี าตอิ น่ื ๆ เชน่ สา่ หรขี องสตรอี นิ เดยี หรอื กโิ มโนของ สตรญี ปี่ นุ่ ซงึ่ ถอื เปน็ เอกลกั ษณข์ องชาติ สมเด็จพระนางเจา้ สิริกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ จงึ ทรงสอบถามผู้รูแ้ ละมีประสบการณ์ รวมท้งั การศึกษา จากประวตั ศิ าสตรอ์ ยา่ งละเอยี ดถถ่ี ว้ น และมพี ระราชเสาวนยี ใ์ หผ้ เู้ ชยี่ วชาญคน้ ควา้ ประวตั ศิ าสตร์ ธรรมเนยี มการ แตง่ กายของสตรไี ทยในราชสำ� นกั โบราณ และทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหอ้ อกแบบฉลองพระองค์ ชดุ ไทยแบบตา่ งๆ โดยนำ� รปู แบบการแตง่ กายของสตรไี ทยในอดตี มาผสมผสานกบั วธิ กี ารตดั เยบ็ ปจั จบุ นั ไดอ้ ยา่ ง ลงตวั เพอ่ื ใหง้ า่ ยตอ่ การสวมใสแ่ ละเหมาะสมกบั ยคุ สมยั แตค่ งความเปน็ ไทยไดอ้ ยา่ งกลมกลนื และสงา่ งาม สรา้ ง ความประทับใจใหแ้ กผ่ ู้ทไี่ ดพ้ บเห็น จนกระทั่งนติ ยสาร “โวก้ ” (Vogue) นิตยสารระดับโลก ซง่ึ ชน่ื ชมในพระราช จริยวัตรอันงดงามของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ในฉลองพระองค์ชุดไทย จึงได้ส่งช่างภาพ มาขอพระราชทานพระฉายาลักษณ์ น�ำไปเผยแพร่ในนิตยสารโว้ก ฉบับเดือนกรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๒๕ สง่ ผลให้ผา้ ไทยมีชือ่ เสยี งอยา่ งมาก และเป็นที่นิยมสวมใส่ทง้ั ในประเทศและตา่ งประเทศ ต่อมา พระองค์ได้พระราชทานพระราชานุญาตให้จัดพิมพ์สมุดภาพ “หญิงไทย” เผยแพร่การแต่ง กายชุดไทยพระราชนิยม ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ออกแบบสร้างสรรค์ จ�ำนวน ๕ แบบ และหลงั จากชุดไทยพระราชนยิ ม ๕ แบบดังกลา่ วได้รบั ความนิยมอย่างแพร่หลาย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า โปรดกระหมอ่ มสรา้ งสรรคเ์ พม่ิ ข้ึนอกี ๓ แบบ ดังน้ี ไทยเรือนตน้ เปน็ ชดุ ทใ่ี ช้ไดห้ ลายโอกาส ใช้เป็นชุดลำ� ลองในงานเลยี้ งทีไ่ มเ่ ป็นพธิ กี าร ไทยจิตรลดา เป็นชดุ ไทยสำ� หรับพธิ กี ลางวนั ใชใ้ นงานพิธกี ารมากกว่าชุดไทยเรือนต้น ไทยอมรนิ ทร์ ไทยบรมพมิ าน ไทยจกั รพรรดิ และไทยดสุ ติ เปน็ ชดุ ส�ำหรบั สตรสี วมสายสะพายในงาน พระราชพธิ ี ท่ีก�ำหนดให้แต่งกายเต็มยศ ไทยจกั รี ใชส้ ำ� หรบั งานกลางคนื ทอี่ ากาศไมเ่ ยน็ มากนกั โดยเปน็ ชดุ ไทยหม่ สไบ เปดิ ไหลข่ า้ งหนง่ึ เหมาะ กบั ช่วงเวลาทีม่ ีอากาศเยน็ 70 70

เน่อื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อม เผยแพร่ชุดไทยทง้ั ๘ แบบน้ี ใหส้ ตรไี ทยทว่ั ไปนำ� ไปแต่งกาย ไดแ้ ละใช้เป็นแบบมาตรฐาน ซ่งึ มกี ารประยกุ ตเ์ ป็นชุดไทยอกี หลายแบบ ปรากฏเป็นทนี่ ยิ มอยา่ งแพร่หลาย และ ถอื เป็นชุดประจ�ำชาติไทยสืบมาจนถงึ ปจั จุบัน สว่ นชดุ ไทยพระราชนิยมทสี่ มเด็จพระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชินนี าถ ทรงในโอกาสโดยเสดจ็ ไปทรง เจริญสัมพันธไมตรีกับสหรัฐอเมริกาและยุโรปเม่ือพุทธศักราช ๒๕๐๓ พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรด กระหม่อม ให้จัดแสดงในห้องนิทรรศการ ๒ “ไทยพระราชนิยม” ซ่ึงสะท้อนให้เห็นถึงพระอัจฉริยภาพของ พระองค์ ในการสรา้ งสรรค์และประยุกต์ใช้ชดุ ไทยอย่างเหมาะเจาะลงตัว รวมถงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าโปรด กระหม่อมให้น�ำผ้าและเคร่ืองแต่งกายในราชส�ำนักที่มีอายุกว่า ๑๐๐ ปี จากพระคลัง ในพระบรมมหาราชวัง และพิพธิ ภัณฑ์ผา้ โบราณ ตำ� หนกั พระองคเ์ จ้าอรไทยเทพกญั ญา ในพระราชวงั ดุสติ มาร่วมจัดแสดง เพอื่ แสดง ถงึ เอกลักษณ์ไทยท่เี ป็นตน้ แบบของชดุ ประจำ� ชาติของสตรีไทยในปัจจุบนั ชุดไทยพระราชนยิ ม เอกลกั ษณ์ไทยส่สู ากล อาจกล่าวได้ว่า ชุดไทยพระราชนิยม ทท่ี รงศกึ ษา ค้นคว้า และสรา้ งสรรค์ เปน็ จดุ เรมิ่ ตน้ แรงบันดาลใจ และพลังสนับสนุนที่ย่ิงใหญ่ให้นักออกแบบเสื้อผ้าสืบสานสร้างและประยุกต์ชุดไทยท่ีใช้ผ้าไหมเป็นพ้ืนฐาน ให้มีความสวยงาม แปลกตา และสามารถใช้แทนชุดสากลได้อย่างสง่าภาคภูมิ ดังน้ัน การทอผ้าของไทยที่ ชาวชนบททอใชเ้ องภายในบา้ น จงึ ไดก้ ลายเปน็ งานศลิ ปหตั ถอตุ สาหกรรมทน่ี ำ� รายไดม้ าสชู่ นบทพรอ้ มทงั้ สบื ทอด วัฒนธรรมไทยให้ด�ำรงคงอยยู่ ่งั ยนื นอกจากนี้ ได้มีการน�ำชุดไทยพระราชนิยมไปใช้อย่างแพร่หลายในองค์กรและโอกาสต่างๆ กัน โดยบางองค์กรน�ำไปใช้เป็นเครื่องแบบเพ่ือเผยแพร่ความเป็นไทย เช่น เป็นชุดพนักงานต้อนรับบนเครื่องบิน และโรงแรมระดับมาตรฐานสากล ชุดผู้เชิญเหรียญรางวัลหรือถือป้ายช่ือประเทศในการแข่งขันกีฬานานาชาติ ตลอดจนสตรไี ทยใชแ้ ตง่ กายในหนว่ ยงานไทยทต่ี ง้ั อยตู่ า่ งประเทศ เชน่ สถานเอกอคั รราชทตู สำ� นกั งานการพาณชิ ย์ สำ� นกั งานการทอ่ งเทยี่ วแหง่ ประเทศไทย โดยนยิ มแตง่ กายในงานเลย้ี งทเี่ ปน็ ทางการ และเปน็ ทนี่ ยิ มใชเ้ ปน็ เครอื่ ง แต่งกายของคูบ่ ่าวสาวด้วย จึงเป็นที่ประจักษ์ว่า ชุดไทยพระราชนิยมและชุดแต่งกายแบบไทย เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย กด็ ว้ ยพระราชวสิ ยั ทศั น์ และพระวริ ยิ ะอตุ สาหะของสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ในการทรงงาน มาเป็นระยะเวลาหลายสิบปี ได้ทรงสรรค์สร้างและสืบสานมรดกวัฒนธรรมการแต่งกายของไทยให้คงอยู่ คูเ่ มอื งไทยสืบไป หอ้ งนทิ รรศการ ๓ และ ๔ “พระหัตถท์ ี่ทรงงานเพือ่ แผ่นดิน” สว่ นท่ี ๓ และ ๔ เปน็ การแสดงนิทรรศการที่ก�ำหนดใหห้ มุนเปล่ียนทุกปี โดยนิทรรศการครัง้ แรก คอื “พระหตั ถท์ ท่ี รงงานเพอื่ แผน่ ดนิ ” บอกเลา่ เรอื่ งราวตน้ กำ� เนดิ แหง่ ศลิ ปาชพี ตง้ั แตพ่ ทุ ธศกั ราช ๒๕๑๓ ทพี่ ระบาท สมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช และสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเย่ียมราษฎรท่ีประสบอุทกภัย ที่อ�ำเภอนาหว้า จังหวัดนครพนม อันเป็นต้นก�ำเนิดของพระราชด�ำริการ พระราชทานอาชพี เสริมแกร่ าษฎร และจุดเริม่ ตน้ ของการสำ� รวจ ศึกษา และคน้ คว้า เพือ่ การอนุรกั ษแ์ ละพัฒนา 71 71

จดหมายเหตเุ ฉลมิ พระเกียรติ สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ ผ้าทอไทย ดงั พระราชเสาวนยี ์ทท่ี รงเคยก�ำชบั ว่า “แมผ้ ้าถูเรือนก็อยา่ ละเลย” เพราะอาจพบผ้าลายโบราณ ซงึ่ จะสืบไปถงึ ชา่ งทอและเร่อื งตา่ งๆ ได้ นอกจากนี้ยังมีห้องปฏิบัติการเพื่องานอนุรักษ์และลงทะเบียน โดยจะสงวนรักษาและจัดเก็บ ฉลองพระองค์และผ้า รวมถึงวัตถุต่างๆ ในพิพิธภัณฑ์ผ้าฯ ตามมาตรฐานสากล โดยจะต้องศึกษาประวัติและ โครงสร้างของวตั ถรุ ่วมกับภณั ฑารกั ษ์ (ผดู้ แู ล จดั หา จดั หมวดหมู่ และจดั แสดงวตั ถทุ จ่ี ัดแสดงภายในพิพธิ ภัณฑ์ รวมถึงการดูแล ซ่อมแซม และวางแผนจัดการและแผนการให้บริการ) วางแผนก�ำหนดแนวทางในการจัดเก็บ และปอ้ งกนั ไมใ่ หว้ ตั ถเุ กดิ การเสอื่ มสภาพอยา่ งรวดเรว็ ดว้ ยการปรบั อณุ หภมู ภิ ายในหอ้ งจดั เกบ็ ใหม้ คี วามเหมาะสม ปอ้ งกันเชอื้ รา ควบคุมแสงสวา่ งไม่ใหผ้ ้าซีดจางหรือแห้งกรอบ เพ่ือให้คงสภาพเป็นตวั แทนมรดกทางวฒั นธรรม ไทยให้อนุชนรุ่นหลังได้ศึกษาเรียนรู้ประวัติความเป็นมาของผ้าไทย เรียนรู้วัฒนธรรม ความเป็นอยู่ รูปแบบ การแต่งกาย และอารยธรรมไทยที่แฝงอยู่ไปพร้อมๆ กัน ตลอดจนได้ตระหนักในฝีมือการทอผ้าของคนไทย ท่มี คี วามประณตี งดงามไม่แพ้ชนชาติใดในโลก บรู ณะพระที่นง่ั วมิ านเมฆสถาปัตยกรรมอนั ทรงคณุ คา่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ทรงเห็นคุณค่าทางสถาปัตยกรรมและศิลปวัตถุของไทย เปน็ อยา่ งยง่ิ พระองคท์ รงสำ� รวจพบวา่ พระทนี่ ง่ั วมิ านเมฆ เปน็ พระทน่ี งั่ ทม่ี ลี กั ษณะทางสถาปตั ยกรรมทปี่ ระณตี งดงามหาทเี่ ปรยี บไดย้ าก และภายในพระทน่ี งั่ มีศลิ ปวัตถุลำ้� คา่ ที่มอิ าจประเมนิ คา่ ได้เปน็ จ�ำนวนมาก พระองคจ์ งึ ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตบูรณะซ่อมแซม เพ่ือจัดเป็นพิพิธภัณฑ์เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยหู่ ัว การบูรณะซ่อมแซมพระที่น่ังวิมานเมฆเป็นงานหนักและยากล�ำบากมาก แต่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ มไิ ดท้ รงยอ่ ทอ้ ทรงทมุ่ เทเวลา และทรงรว่ มเตรยี มการดว้ ยพระองคเ์ อง โดยมพี ระราชเสาวนยี ์ ใหร้ กั ษาองคพ์ ระทน่ี งั่ ในสภาพเดมิ มากทส่ี ดุ ทรงดแู ลการซอ่ มแซมและอนรุ กั ษค์ รงั้ นอ้ี ยา่ งใกลช้ ดิ และทรงคดั เลอื ก สงิ่ ของส�ำหรับจดั แสดงตามห้องต่างๆ ดว้ ยพระองคเ์ อง และทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหส้ มเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี ทรงรับพระราชภาระในการอ�ำนวยการต่างๆ ภายในพระทนี่ ง่ั วมิ านเมฆ เพือ่ จดั ให้เปน็ พิพิธภณั ฑท์ ม่ี ีบรรยากาศใกลเ้ คยี งกับลกั ษณะของเดมิ ในอดีตมากทีส่ ดุ นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างยิ่งท่ีสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ทรงพระกรุณา โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหท้ รงบรู ณะซอ่ มแซมพระทนี่ งั่ วมิ านเมฆ และจดั เปน็ พพิ ธิ ภณั ฑเ์ ปดิ ใหป้ ระชาชนทวั่ ไป ไดเ้ ขา้ ชม ซง่ึ นอกจากจะชว่ ยคนื ชวี ติ แกอ่ งคพ์ ระทน่ี ง่ั แลว้ ยงั เปน็ การอนรุ กั ษแ์ ละฟน้ื ฟโู บราณสถานทสี่ ำ� คญั ยงิ่ องค์ หนง่ึ ใหเ้ ปน็ ทรี่ จู้ กั และเชดิ หนา้ ชตู าประเทศ นำ� ความภาคภมู ใิ จสชู่ าวไทย ความประณตี บรรจงในการกอ่ สรา้ ง ได้ สร้างสรรค์ให้พระที่น่ังวิมานเมฆงดงามจนมีผู้กล่าวขานว่าเป็น “วิมานบนดิน” ชาวไทยและชาวต่างประเทศ หลัง่ ไหลเขา้ มาชมความงดงามขององค์พระทน่ี ง่ั จาก ๕๑๘,๔๖๔ คน ในพทุ ธศักราช ๒๕๕๒ เปน็ ๗๔๖,๙๓๗ คน ในพุทธศักราช ๒๕๕๔ ซึ่งล้วนพึงพอใจและกล่าวเป็นเสียงเดียวกันว่า นอกจากจะได้ชมความงดงามขององค์ พระท่นี ัง่ แลว้ ยงั ได้เรยี นรู้ประวัตศิ าสตร์จากศลิ ปวัตถลุ ำ�้ ค่าจำ� นวนมากจากทกุ มุมโลก ที่ไดร้ ับการจดั แสดงอย่าง มศี ลิ ปะ ซ่ึงสามารถบอกเล่าเรือ่ งราวถึงวิถชี วี ติ ประเพณี และวฒั นธรรมไทยในสมยั ก่อน อันควรคา่ แก่การศกึ ษา หาความรูเ้ กย่ี วกับมรดกทางวฒั นธรรมของไทยและสืบทอดจากรนุ่ สูร่ ุน่ ตลอดไป 72 72

เน่อื งในโอกาสพระราชพิธมี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ พระทนี่ ัง่ อภิเศกดุสิต...พพิ ธิ ภณั ฑศ์ ลิ ปาชีพ ในโอกาสที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงเจริญพระชนมพรรษา ๕ รอบ เม่ือ พุทธศักราช ๒๕๓๕ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ได้พระราชทานพระบรมราชานุญาต ให้บูรณะตกแต่งพระที่นั่งอภิเศกดุสิต ซึ่งเดิมเคยใช้เป็นห้องท้องพระโรงในสมัยรัชกาลที่ ๕ จัดเป็นพิพิธภัณฑ์ ศิลปาชีพถาวรแห่งแรกในประเทศไทย พระองคเ์ สดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเปดิ “พพิ ธิ ภณั ฑศ์ ลิ ปาชพี พระทน่ี ง่ั อภเิ ศกดสุ ติ ” เมอ่ื วนั ที่ ๒๐ มกราคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๖ ภายในท้องพระโรงใหญ่จดั แสดงผลงานของมูลนิธิสง่ เสรมิ ศลิ ปาชีพฯ ซึง่ มที ง้ั งานจกั สาน เช่น กระเปา๋ ย่านลเิ ภา เครอื่ งเงิน และเครอื่ งทอง ศลิ ปะการท�ำคร�่ำซึ่งเกือบจะสูญหายไปแลว้ เครื่องถมเงนิ ถมทอง ผ้าทอมือ และหุน่ แสดงฉลองพระองค์สมเดจ็ พระนางเจ้าสิริกติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ และยังมีงานปน้ั แกะสลักหนิ สบู่ และ หนังตะลงุ รวมถงึ งานไมแ้ กะสลักเป็นเรอื พระทีน่ ั่งสุพรรณหงส์จำ� ลองจากไมข้ นาดใหญ่ทีง่ ดงามยงิ่ ทรงอนรุ กั ษ์การแสดงโขนและเครอื่ งแต่งกายโขน...ศลิ ปะชั้นสูงของไทย เมอื่ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงทราบวา่ นาฏศลิ ปไ์ ทยโดยเฉพาะ “โขน” ซบเซาลง จึงมีพระราชด�ำริให้ฟื้นฟูและอนุรักษ์ “โขน” ซึ่งเป็นศิลปะชั้นสูงของไทย และทรงพระกรุณาโปรดเกล้า โปรดกระหมอ่ มพระราชทานพระราชทรพั ยใ์ หก้ รมศลิ ปากรพฒั นาและสรา้ งเครอ่ื งแตง่ กายของโขน ดว้ ยทรงเหน็ วา่ ลวดลายปกั มคี วามประณตี งดงาม ควรแกก่ ารอนรุ กั ษห์ ตั ถศลิ ปไ์ ทยไว้ จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม ใหจ้ ดั การแสดงโขน นาฏศลิ ป์ และดนตรไี ทย ในโอกาสทรงรบั รองพระราชอาคนั ตกุ ะหรอื ในโอกาสจดั เลยี้ งตา่ งๆ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระราชทรัพย์ให้กรมศิลปากรพัฒนาและสร้าง และมี พระราชเสาวนีย์ให้กรมศิลปากรจัดการแสดงโขนในโอกาสท่ีทรงแปรพระราชฐานไปประทับ ณ พระต�ำหนัก ภพู านราชนเิ วศน์ จงั หวดั สกลนคร โดยไดพ้ ระราชทานพระราชทรพั ยส์ ว่ นพระองคใ์ หก้ รมศลิ ปากรนำ� ไปปรบั ปรงุ เครื่องแตง่ กายโขนตามพระราชดำ� ริ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงสนบั สนนุ การแสดงโขน โดยมพี ระราชเสาวนยี ใ์ หจ้ ดั สรา้ ง เคร่ืองแตง่ กายโขนข้นึ ใหมอ่ ย่างประณตี งดงาม พรอ้ มทัง้ ให้ปรบั ปรงุ วธิ กี ารแตง่ หนา้ ตัวละครโขน ทรงพระกรุณา โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหน้ ำ� เทคโนโลยกี ารแสดงสมยั ใหมม่ าประยกุ ตใ์ ชใ้ นการแสดงโขน และทรงพระกรณุ า โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดแสดง “โขนในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ” และ “โขนศาลา เจริญกรุง” ในชุด “พรหมมาศ” ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย และชุด “นางลอย” ในเวลาต่อมา ซึ่งท้ังสองชุดได้รับความสนใจอย่างมาก จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้จัดการแสดงโขนชุด “ศึกมยั ราพณ์” ในโอกาสพระราชพธิ ีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔ การจัดแสดงโขนแต่ละครั้งต้องใช้บุคลากรผู้เช่ียวชาญ ใช้เวลาเตรียมการยาวนาน และใช้ก�ำลังทรัพย์ จำ� นวนมาก แตเ่ ปน็ สง่ิ ทน่ี า่ ยนิ ดแี ละนบั วา่ คมุ้ คา่ เนอื่ งจากการแสดงทกุ ครง้ั สามารถผลติ และสรา้ งงานใหเ้ ยาวชน รนุ่ ใหม่ ทัง้ ช่างปกั ช่างเขยี นฉาก ชา่ งท�ำหัวโขน ชา่ งท�ำเครือ่ งประดบั การรอ้ ง การรำ� รวมถงึ ได้มกี ารคัดเลือก นักแสดงรุ่นใหม่ซ่ึงจะเป็นผู้สืบทอดศิลปะการแสดงโขน เป็นการส่งเสริมให้เยาวชนรุ่นหลังได้ร่วมอนุรักษ์รักษา ขนบธรรมเนยี มประเพณีท่ดี ีงามของไทยสบื ไป นอกจากน้ี สง่ิ ทพี่ ระองคท์ รงปลาบปลมื้ พระราชหฤทยั เปน็ อยา่ งยงิ่ คอื สงั คมไทยใหค้ วามสนใจการแสดงโขน 73 73

จดหมายเหตเุ ฉลิมพระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ โขนเฉลิมกรงุ ...นาฏกรรมช้ันสงู สสู่ ายตาประชาคมโลก แนวพระราชด�ำริด้านการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมไทยของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ดังกล่าวได้จุดประกายให้บุคคลและหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องร่วมฟื้นฟูศิลปะการแสดงและวัฒนธรรมไทย อาทิ สำ� นกั งานทรพั ยส์ นิ สว่ นพระมหากษตั รยิ ์ มลู นธิ ศิ าลาเฉลมิ กรงุ และการทอ่ งเทยี่ วแหง่ ประเทศไทย รว่ มกนั จดั ทำ� โครงการ “โขนศาลาเฉลมิ กรงุ ” ข้ึน เพ่ือเฉลมิ ฉลองเนอ่ื งในมหามงคลสมัยทพ่ี ระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา ภูมิพลอดุลยเดชทรงครองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ปี และเพ่ือร่วมท�ำนุบ�ำรุงนาฏศิลป์ชั้นสูงของไทยให้เป็นท่ี ประจักษ์สู่สายตาประชาชนชาวไทยและประชาคมโลก รวมท้ังเป็นการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมของชาติอีกด้วย โดยจัดแสดง ณ ศาลาเฉลิมกรุง ซึ่งเป็นโรงมหรสพหลวงท่ีมีประวัติความเป็นมาอันยาวนานกว่าครึ่งศตวรรษ เปน็ เสมอื นสัญลักษณแ์ หง่ การนำ� เสนอศิลปวฒั นธรรมประจำ� ชาติ ซ่งึ ยงั คงจัดแสดงจนถงึ ปัจจุบัน ทรงเผยแพร่ศลิ ปะการแสดงของไทยสู่ต่างประเทศ นอกจากนี้ ในโอกาสทส่ี มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ เปน็ ผแู้ ทนพระองคพ์ ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เสดจ็ พระราชด�ำเนินไปทรงเยือนสาธารณรฐั ประชาชนจนี อยา่ งเปน็ ทางการ ทรงจัดการแสดงพระราชทานแก่ประเทศเจ้าภาพ ซึง่ เปน็ การแสดงทีย่ ง่ิ ใหญ่สวยงามตระการตา แสดงถงึ ความ เจริญรุ่งเรืองด้านศิลปวัฒนธรรมของไทยต้ังแต่อดีตถึงปัจจุบัน อาทิ การฟ้อนลาวดวงเดือนตามพระราชนิยม การแสดงววิ ฒั นาการเครอื่ งแตง่ กายของคนไทยตงั้ แตส่ มยั สโุ ขทยั จนถงึ สมยั ปจั จบุ นั แสดงความประณตี งดงามใน การออกแบบพสั ตราภรณด์ ว้ ยผา้ ไหมไทยของชา่ งไทย และการแสดงชดุ กวนเกษยี รสมทุ ร หรอื “การเลน่ ชกั นาค ดกึ ดำ� บรรพ”์ เนอ่ื งจากทรงตระหนกั วา่ เปน็ การแสดงทเ่ี กา่ แกส่ บื ทอดมายาวนานเทยี บเคยี งกบั จนี ได้ และมคี วาม สวยงามไมย่ ง่ิ หยอ่ นกวา่ ศลิ ปะการเชดิ สงิ โตและการเชดิ มงั กร และไดพ้ ระราชทานการแสดงชดุ กวนเกษยี รสมทุ ร นี้ให้คนไทยได้ช่ืนชมอีก ๒ คร้ัง คือ ในงานประกวดผ้าไหม ณ จังหวัดสกลนคร และงานพระราชทานเล้ียง ลกู เสอื ชาวบา้ น ณ จงั หวดั เชยี งใหม่ พระราชกรณยี กจิ ดงั กลา่ วสง่ ผลใหเ้ กดิ การอนรุ กั ษแ์ ละเผยแพรศ่ ลิ ปวฒั นธรรม ด้านการแสดงโขน นาฏศลิ ป์ และดนตรขี องไทย ใหด้ �ำรงอย่เู ปน็ มรดกแกล่ กู หลานไทยสืบไป ๕. ด้านการพฒั นาทรพั ยากรมนษุ ย์ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงเลง็ เหน็ ถงึ ความสำ� คญั ของการพฒั นาทรพั ยากรมนษุ ย์ ซึ่งก็คือ “ราษฎร” ของพระองค์ให้มีศักยภาพในการประกอบอาชีพและสามารถพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง จงึ ทรงมงุ่ มน่ั สนบั สนนุ ใหค้ นไทยทกุ คนมคี วามรแู้ ละมกี ารศกึ ษามากทส่ี ดุ เนอ่ื งจากเปน็ ปจั จยั สำ� คญั ในการพฒั นา ความคิด และสติปัญญา น�ำไปสู่การมีคุณภาพชีวิตท่ีดี โดยมีศาสนาเป็นเครื่องยึดเหน่ียวจิตใจ ให้มีศีลธรรม คุณธรรม และจริยธรรม และพระองค์ทรงตระหนักในคุณค่าของผู้ท่ีเกษียณอายุ ให้ได้มีโอกาสน�ำความรู้ ประสบการณ์ และความเชี่ยวชาญทสี่ ง่ั สมมายาวนานมาร่วมพัฒนาสังคมและประเทศชาติ ดา้ นการศกึ ษานน้ั สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงสง่ เสรมิ การศกึ ษาทง้ั ในระบบโรงเรยี น อาทิ ทรงสรา้ งโรงเรยี นใหแ้ กเ่ ดก็ ดอ้ ยโอกาสในถนิ่ ทรุ กนั ดาร พระราชทานทนุ การศกึ ษาแกน่ กั เรยี นยากจนทขี่ าด โอกาสทางการศกึ ษาทที่ รงพบระหวา่ งการเสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเยย่ี มราษฎร หรอื ทรงทราบจากแหลง่ ตา่ งๆ โดยทรงรับเปน็ “นกั เรียนในพระบรมราชานุเคราะห”์ รวมทัง้ พระราชทานทนุ การศกึ ษาแกเ่ ด็กพิการใหเ้ ข้ารบั 74 74

เน่อื งในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเยยี่ มราษฎร อำ� เภอท่ามะกา จงั หวดั กาญจนบุรี การศกึ ษาในโรงเรียนการศึกษาพิเศษ สว่ นการศึกษานอกระบบ อาทิ ทรงสร้าง “ศาลารวมใจ” ใหเ้ ป็นห้องสมุด อเนกประสงคข์ องชมุ ชน เพ่อื ใช้ศกึ ษาหาความรู้ในดา้ นต่างๆ ไดต้ ลอดเวลา นอกจากน้ี พระองคท์ รงตระหนกั วา่ “ศาสนา” เปน็ เครอ่ื งยดึ เหนยี่ วจติ ใจทสี่ ำ� คญั ของมนษุ ยใ์ หป้ ระพฤติ แตค่ ณุ งามความดี จงึ ทรงเปน็ แบบอยา่ งของพทุ ธศาสนกิ ชนทดี่ ี โดยทรงนำ� หลกั ธรรมเปน็ แนวปฏบิ ตั ิ ทรงสง่ เสรมิ พระพทุ ธศาสนาอยา่ งรอบดา้ น และทรงสง่ เสรมิ ใหร้ าษฎรนำ� หลกั ธรรมคำ� สอนในพระพทุ ธศาสนามายดึ ถอื ปฏบิ ตั ิ ในชวี ติ ประจำ� วนั ตลอดจนทรงใหค้ วามสำ� คญั ในการอปุ ถมั ภศ์ าสนาทกุ ศาสนา ทง้ั ยงั ทรงปฏบิ ตั พิ ระราชกรณยี กจิ ดว้ ยความเคารพในประเพณีของศาสนานน้ั ๆ อยา่ งดียงิ่ นับเป็นพระอัจฉริยภาพของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ท่ีมีพระราชด�ำริให้จัดตั้ง “ธนาคารสมอง” ให้เป็นศูนย์รวมของผู้เกษียณอายุ เพื่อร่วมพัฒนาสังคมและประเทศชาติ ซ่ึงในปัจจุบัน วุฒอิ าสาธนาคารสมองกว่า ๔,๐๐๐ คน ได้เปน็ พลังทีส่ ำ� คัญในการพฒั นาประเทศ “ศาลารวมใจ” ศูนย์รวมเพอ่ื การเรียนรู้ การศึกษา และพฒั นาคณุ ภาพชวี ิต พระองคท์ รงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมใหส้ รา้ ง “ศาลารวมใจ” ซึง่ อาจเรยี กไดว้ า่ เป็นศาลา อเนกประสงค์ ด้วยพระองค์มีพระราชประสงค์ให้เป็นสถานที่ซึ่งชาวบ้านสามารถศึกษาหาความรู้ด้วยตนเอง จากหนังสือประเภทต่างๆ ที่พระองค์ได้พระราชทานไว้ที่ศาลารวมใจ และเป็นท่ีซ่ึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้า โปรดกระหมอ่ มใหร้ าษฎรเฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท และทรงบรรยายเรอ่ื งราวทเ่ี ปน็ ความรตู้ า่ งๆ ดว้ ยพระองคเ์ อง รวมถึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้มีห้องปฐมพยาบาลเบื้องต้นด้วยยาพระราชทาน และมี เจ้าหนา้ ทีผ่ า่ นการอบรมหลักสูตร “หมอหมู่บ้าน” เป็นผู้ดแู ล 75 75

จดหมายเหตเุ ฉลมิ พระเกียรติ สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ศาลารวมใจ จงึ เปรยี บเสมอื นศนู ยร์ วมชาวบา้ น เป็นทั้งห้องสมุด ห้องพยาบาล และห้องประชุมใน คราวเดียวกัน ศาลารวมใจหลายแห่งจึงสร้างใกล้วัด เพอ่ื ดงึ ดดู ใหช้ าวบา้ นทม่ี าวดั สนใจศกึ ษาหาความรจู้ าก ศาลารวมใจด้วย ปัจจุบันมีศาลารวมใจกระจายอยู่ใน ภูมิภาคต่างๆ เช่น ภาคเหนือ ศาลารวมใจบ้านกาด บ้านขุนดง บ้านวัดจันทร์ จังหวัดเชียงใหม่ ภาคใต้ ศาลารวมใจวดั พระพทุ ธ จงั หวดั นราธวิ าส ศาลารวมใจ วัดสารวัน จงั หวดั ปตั ตานี เปน็ ตน้ พระราชทานทุนการศกึ ษา...พฒั นาเยาวชนทกุ กลมุ่ ทุกวัย สมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ มพี ระราชดำ� รวิ ่า การศกึ ษานน้ั ไม่จำ� กัดวา่ จะตอ้ งเป็นการ ศึกษาตามระบบเสมอไป ดังน้ันหากเด็กคนใดมีความมานะพยายามและประสงค์จะศึกษาต่อ พระองค์จะ พระราชทานพระราชานุเคราะห์ให้เรียนไปตามความสามารถของเด็กคนนั้น แต่หากเด็กคนใดมีอายุเกินกว่า พระราชทานอุปกรณก์ ารเรยี นแกน่ ักเรียนโรงเรียนมหาราช ๓ อ�ำเภอทุ่งสง จังหวดั นครศรีธรรมราช เม่ือวนั ที่ ๒๕ มีนาคม ๒๕๑๓ 76 76

เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ จะกลับมาเข้าเรียนชั้นเดียวกับเด็กอื่นๆ ได้ ก็จะทรงส่งเสริมให้เรียนวิชาชีพตามความสนใจและความสามารถ โดยพระองคจ์ ะทรงรับนักเรียนยากจนขาดโอกาสทางการศึกษาไวใ้ นพระบรมราชานุเคราะหใ์ นโอกาสท่ที รงพบ ขณะเสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงงานตามท่ีต่างๆ หรือเม่ือทรงทราบผ่านทางกองราชเลขานุการในพระองค์ฯ โดยไมท่ รงเลอื กวา่ ต้องเป็นเดก็ ทีเ่ รียนเกง่ เทา่ นัน้ พระราชทานอปุ กรณก์ ารเรยี นแกน่ ักเรียนในถน่ิ ทุรกันดาร การพระราชทานทุนนั้นรวมถึงชุดนักเรียน อุปกรณ์การเรียน และค่าใช้จ่ายทั้งหลายระหว่างเรียน พร้อมกับทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหก้ องราชเลขานกุ ารในพระองค์ฯ ตดิ ตามดูแลความเป็นอยู่ อยา่ งใกลช้ ดิ เพือ่ ใหร้ ูส้ กึ อบอุน่ และช่วยเหลือเมอื่ มปี ัญหา นอกจากนี้ พระองคท์ รงหว่ งใยในเดก็ และประชาชนทพี่ กิ าร มพี ระราชดำ� รวิ า่ ผพู้ กิ ารควรไดร้ บั ความเอาใจ ใส่ดูแล และได้รับการบ�ำบัดรักษาเมื่อเจ็บป่วยเช่นเดียวกับบุคคลทั่วไป และควรได้รับการอบรมให้มีอาชีพตาม ความถนดั เพอ่ื สามารถดำ� รงชพี ไดด้ ว้ ยตนเอง ไมเ่ ปน็ ภาระแกค่ รอบครวั และสงั คม พระองคจ์ งึ ไดพ้ ระราชทานทนุ การศกึ ษาแกเ่ ดก็ พกิ ารใหเ้ ขา้ รบั การศกึ ษาในโรงเรยี นการศกึ ษาพเิ ศษทกี่ ระจายอยทู่ ว่ั ทกุ ภมู ภิ าค ซง่ึ มที ง้ั โรงเรยี น สอนคนตาบอด โรงเรยี นสอนคนหหู นวก−หตู งึ โรงเรยี นสอนคนปัญญาออ่ น และโรงเรยี นสอนคนพิการแขนขา และลำ� ตวั โดยมีพระราชเสาวนยี ์ให้กองราชเลขานกุ ารในพระองคฯ์ ปฏบิ ตั เิ ช่นเดยี วกับนกั เรยี นสามัญทั่วไป คือ ตดิ ตามดแู ลอยา่ งใกล้ชิดจนจบการศึกษาและสามารถประกอบอาชีพเลี้ยงตนเองได้ในทสี่ ดุ 77 77

จดหมายเหตุเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิรกิ ิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเยี่ยมทหาร ณ ฐานปฏบิ ตั ิการบ้านนาคู อำ� เภอเขาวง จงั หวัดกาฬสนิ ธ์ุ เมอื่ วนั ที่ ๒๘ พฤศจิกายน ๒๕๑๙ ๖. ดา้ นการพัฒนาเพอื่ ความมัน่ คง เมอ่ื ๕๐ กวา่ ปกี อ่ น ประเทศไทยแวดลอ้ มดว้ ยภยั สงครามกลางเมอื งของประเทศเพอื่ นบา้ น และภยั คกุ คาม จากผู้ก่อการร้ายในประเทศ กองทัพบกจึงได้จัดตั้งหมู่บ้านยุทธศาสตร์ตามแนวชายแดนขึ้นเพื่อเตรียมพร้อม ในการปอ้ งกนั ประเทศ ตอ่ มาเมอื่ สถานการณค์ ลคี่ ลายจงึ ไดเ้ ปลย่ี นจากการปราบปรามดว้ ยอาวธุ มาเปน็ การพฒั นา เพื่อความม่ันคงตามแนวพระราชด�ำริของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่ทรงพระกรุณา โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหด้ ำ� เนนิ โครงการพฒั นาดา้ นตา่ งๆ เชน่ จดั ตงั้ หมบู่ า้ นอาสาพฒั นาและปอ้ งกนั ตนเอง ปรบั ปรงุ เสน้ ทางคมนาคม พฒั นาแหลง่ นำ้� เปน็ ตน้ เพอื่ ใหร้ าษฎรในพนื้ ทมี่ ชี วี ติ ความเปน็ อยทู่ ดี่ ขี นึ้ และรว่ มสรา้ ง ความมั่นคงใหแ้ ผน่ ดินไทย สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงตระหนักในความส�ำคัญของราษฎรชาวไทยภูเขา ท่ีอาศัยอยู่ในพ้ืนท่ีตามแนวชายแดนว่าจะเป็นผู้มีส่วนส�ำคัญย่ิงในการร่วมปกป้องแผ่นดินไทย จึงทรงสืบทอด พระราชเจตนารมณ์ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ในการพัฒนาราษฎรในพ้ืนท่ี เมื่อ เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรในพื้นท่ีชายแดนแห่งใดจะพระราชทานโครงการพัฒนาเพ่ือความมั่นคง 78 78

เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ แก่ราษฎรในพื้นท่ีเสมอ ซ่ึงส่วนใหญ่มีกองทัพบกและหน่วยทหารอ่ืนๆ เป็นผู้สนองแนวพระราชด�ำริ เน่ืองจาก เป็นหน่วยงานถวายความอารักขา และมภี ารกิจในการรกั ษาความมั่นคงของประเทศ ตลอดจนมกี องกำ� ลังและ ความพรอ้ มในพน้ื ทต่ี ามแนวชายแดนทว่ั ทกุ ภมู ภิ าค ดงั เชน่ ทรงรบั โครงการพฒั นาเพอ่ื ความมนั่ คงของพนื้ ทตี่ าม โครงการยุทธศาสตรพ์ น้ื ที่ดอยยาวดอยผาหม่น ดอยผาจิ จงั หวัดเชยี งราย และโครงการพัฒนาเพ่ือความมน่ั คง พ้ืนท่ีภขู ัด ภูเมีย่ ง ภสู อยดาวซง่ึ ครอบคลุมจังหวัดพิษณุโลก อตุ รดิตถ์ และเลย นอกจากน้ี เพ่ือความม่ันคงของพ้ืนที่ชายแดน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ได้มี พระราชด�ำริให้จัดต้ัง โครงการหมู่บ้านยามชายแดนอันเน่ืองมาจากพระราชด�ำริ จ�ำนวน ๕ แห่ง ได้แก่ บา้ นมะโอะโคะ จงั หวัดตาก บ้านปางคอง บ้านแมส่ ่วยอู บ้านดอยผักกูด และบ้านอาโจ้ จังหวัดแมฮ่ อ่ งสอน และ โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชด�ำริ จำ� นวน ๑๗ โครงการ กระจายอยู่ใน ๖ จังหวัดทาง ภาคเหนือ ได้แก่ จังหวัดพิษณโุ ลก เชียงใหม่ เชียงราย พะเยา ก�ำแพงเพชร และน่าน โครงการต่างๆ ดังกล่าวเป็นโครงการพัฒนาเพ่ือความกินดีอยู่ดีของราษฎร โดยแต่ละโครงการจะตั้ง โครงการยอ่ ยหรอื กิจกรรมตา่ งๆ อาทิ โครงการฟารม์ ตัวอยา่ ง โครงการการสง่ เสรมิ อาชพี โครงการธนาคาร อาหารชมุ ชน การอนุรักษท์ รพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ้ ม เพ่ือช่วยเหลือราษฎรชาวไทยภูเขาให้สามารถ ดำ� เนนิ ชวี ติ อยไู่ ดอ้ ยา่ งปกตสิ ขุ พรอ้ มทงั้ ปลกู จติ สำ� นกึ ความเปน็ ไทย โดยใหม้ สี ว่ นรว่ มกบั ทางราชการในการดแู ล รักษาและปกปอ้ งแผน่ ดินไทยสืบไป เม่ือสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรในพื้นท่ี “โครงการพัฒนาเพ่ือความม่ันคงดอยยาว ดอยผาหมน่ ดอยผาจิ บ้านร่มฟ้าไทย” และ “โครงการพฒั นา เพ่ือความมั่นคงพื้นท่ีภูขัด ภูเม่ียง ภูสอยดาว” ซ่ึงจัดตั้งขึ้นด้วยเหตุผลด้านความม่ันคงตามแผนยุทธศาสตร์ พัฒนาตามแนวชายแดนไทย เน่ืองจากเป็นดินแดนที่อยู่บริเวณรอยตะเข็บที่ฝ่ายตรงข้ามอาจใช้เป็นแนวทาง เคล่ือนท่คี กุ คามประเทศไทย พระองค์ทรงทราบถงึ ปัญหาตา่ งๆ ของโครงการ อาทิ พื้นทีท่ ำ� กนิ ทีม่ สี ภาพเป็นหิน และมคี วามลาดชนั ไมเ่ หมาะสมกบั การทำ� เกษตร มกี ารบกุ รกุ แผว้ ถางปา่ อยเู่ นอื งๆ จนพนื้ ทเี่ สอื่ มสภาพลง ทำ� ให้ ประสบปญั หามีผลผลติ ไม่เพยี งพอ พระองคจ์ ึงทรงรบั โครงการท้ัง ๒ เป็นโครงการอนั เนือ่ งมาจากพระราชดำ� ริ กองทัพภาคที่ ๓ ได้ร่วมกับหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องด�ำเนินงานพัฒนาด้านต่างๆ สนองพระราชด�ำริของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในการช่วยเหลือราษฎรให้มีคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ท่ีดี ข้ึน โดยวางแผนการใชท้ ่ดี ินในพนื้ ท่เี ปา้ หมายใหเ้ กดิ ประโยชน์สงู สุด แบง่ แยกทท่ี �ำกนิ ท่ีอยอู่ าศัยของราษฎรใน โครงการออกจากพ้ืนที่ป่าสงวน จัดหาแหล่งน้�ำเพ่ือใช้อุปโภคบริโภค แนะน�ำ ส่งเสริม สาธิต ถ่ายทอดความรู้ ให้แก่ราษฎรในพ้ืนที่ตามโครงการเกษตรทฤษฎีใหม่ มีเส้นทางคมนาคมท่ีสะดวก และเยาวชนได้รับการศึกษา ตลอดจนอนุรักษ์สภาพปา่ เพอื่ ให้เปน็ แหล่งตน้ น�ำ้ ล�ำธารทส่ี มบูรณ์ยัง่ ยืน พ้นื ที่ดอยยาว ดอยผาหม่น ดอยผาจิ...ตงั้ โรงทอผา้ สง่ เสริมเล้ยี งแกะและสัตว์ปีก ระหวา่ งทเ่ี สดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเยยี่ มราษฎรอาสาสมคั ร (รอส.) ในพน้ื ทบี่ า้ นรม่ ฟา้ ไทยในพน้ื ทด่ี อย ยาวฯ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ไดพ้ ระราชทานความชว่ ยเหลอื ราษฎรเพอื่ ใหม้ อี าชพี และรายได้ โดยพระราชทานพระราชทรัพย์ให้แก่ภรรยาของราษฎรอาสาสมัครชาวเขาที่มีฝีมือในการปักผ้าลายชาวเขา เพื่อเป็นเงินทุนเบ้ืองต้นในการด�ำเนินการ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ก่อสร้างโรงทอผ้า 79 79

จดหมายเหตุเฉลมิ พระเกียรติ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ ิกติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ จำ� นวน ๒ โรง พรอ้ มทงั้ คดั เลอื กภรรยาราษฎรอาสาสมคั รเขา้ รว่ มโครงการ พระราชทานกที่ อผา้ จำ� นวน ๒๐ หลงั โดยใช้ชื่อโครงการว่า “โครงการศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ บ้านร่มฟ้าทอง” และทรงจัดต้ังกลุ่มเพื่อส่งเสริมอาชีพขึ้น ได้แก่ กลุ่มทอผ้าพ้ืนเมือง กลุ่มผ้าทอขนแกะ กลุ่มทอผ้าใยกัญชง กลมุ่ ผา้ ปักชาวเขา และกลุ่มหตั ถกรรมเคร่อื งเงนิ ต่อมาในระหว่างเสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเย่ียมราษฎรและสมาชิกโครงการศิลปาชีพดังกล่าว ได้มี พระราชเสาวนีย์ให้ นางอะตอ แลเซอ ซ่ึงมีฐานะยากจนทดลองเลย้ี งแกะ เพอ่ื นำ� ขนแกะมาทอผา้ คลมุ ไหล่ และ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เจ้าหน้าที่สอนวิธีเล้ียงแกะอย่างถูกวิธีแก่นางมอ แซ่ย่าง ซ่ึงศูนย์ ประสานงานโครงการพฒั นาเพอื่ ความมนั่ คงพน้ื ทดี่ อยยาวฯ กองทพั ภาคที่ ๓ ไดป้ ระสานสว่ นราชการทเ่ี กย่ี วขอ้ ง จดั หาพนื้ ทใ่ี นการดำ� เนนิ งานและจดั ตง้ั เปน็ “โครงการฟารม์ ตวั อยา่ งตามพระราชดำ� ร”ิ ขน้ึ และตอ่ มาไดเ้ ปลยี่ น ชือ่ เปน็ “โครงการทดลองเล้ียงแกะและสตั วป์ กี บ้านรม่ ฟ้าทอง อำ� เภอเวียงแกน่ จงั หวดั เชยี งราย” สง่ เสรมิ สนบั สนนุ ใหร้ าษฎรมที กั ษะในการเลยี้ งสตั วท์ เ่ี หมาะสมกบั สภาพพนื้ ท่ี มแี หลง่ อาหารและรายไดอ้ นั เปน็ การพฒั นา คุณภาพชีวิตให้ดี ทอดพระเนตรโครงการพฒั นาเพ่ือความมนั่ คงพน้ื ที่ภขู ดั ภูเมี่ยง ภสู อยดาว จังหวดั พิษณโุ ลก เมื่อวนั ท่ี ๔ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๐ พื้นที่ภูขัด ภเู มยี่ ง ภูสอยดาว...จดั ตง้ั หมูบ่ ้าน สง่ เสรมิ อาชพี แนะเกษตรแผนใหม่ สว่ น “โครงการพฒั นาเพอ่ื ความมนั่ คงพนื้ ทภ่ี ขู ดั ภเู มยี่ ง ภสู อยดาว” กองทพั ภาคท่ี ๓ และสว่ นราชการ ที่เก่ียวข้องได้ร่วมด�ำเนินการจัดตั้งหมู่บ้าน ๑๘ หมู่บ้าน รวมทั้งร่วมด�ำเนินการตามแผนพัฒนาพ้ืนที่ตาม 80 80

เน่ืองในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ทอดพระเนตรการเรยี นการสอนโรงเรยี นในถนิ่ ทรุ กนั ดาร ในเขตพืน้ ท่ีจังหวดั เชยี งใหม่ เม่อื วนั ที่ ๑๒ มกราคม ๒๕๔๐ พระราชดำ� ริ ๓ แผนงานหลกั คือ หน่ึง แผนงานพัฒนาระบบโครงสร้างพ้ืนฐาน โดยพัฒนาและจดั หาแหลง่ น้ำ� ใหแ้ กร่ าษฎรในพนื้ ที่ อาทิ โครงการพฒั นาแหลง่ นำ้� เพอ่ื การเกษตรบา้ นรม่ เกลา้ และทบี่ า้ นรกั ไทย สอง แผนงาน พฒั นาอาชพี และการตลาดโดยพฒั นาการเกษตรแบบขน้ั บนั ได และโครงการฟารม์ ตวั อยา่ ง ทบี่ า้ นรม่ เกลา้ และสง่ เสรมิ การผลิตผ้าใยกญั ชง สาม แผนงานสง่ เสริมและพัฒนาป่าไม้ โดยการปลูกปา่ ไม้ใชส้ อยส�ำหรบั ชมุ ชน เปน็ ต้น นอกจากนี้ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ได้มีพระราชด�ำริให้ด�ำเนินงานโครงการใน ลกั ษณะเชน่ เดยี วกบั พนื้ ทด่ี อยยาวฯ คอื สง่ เสรมิ อาชพี ดว้ ยการเปน็ สมาชกิ ศลิ ปาชพี กลมุ่ ทอผา้ หรอื กลมุ่ ปกั ผา้ ชาว เขา พระองคไ์ ดพ้ ระราชทานพระราชทรพั ยเ์ พอ่ื ใชใ้ นการกอ่ สรา้ งอาคารทรงงาน โรงฝกึ งาน และอาคารสำ� นกั งาน รวมทง้ั ทรงมงุ่ เนน้ ใหร้ าษฎรเรยี นรกู้ ารทำ� เกษตรกรรมแผนใหมท่ ถ่ี กู ตอ้ ง ควบคกู่ บั การอนรุ กั ษด์ นิ และระบบนเิ วศ ปา่ ไมบ้ นพน้ื ทส่ี งู อาทิ ทำ� การเพาะปลกู พชื ผกั ไมด้ อก และไมผ้ ลเมอื งหนาว รวมถงึ อนรุ กั ษค์ วามหลากหลายทาง ชวี ภาพของพชื ผกั และสตั วใ์ นทอ้ งถน่ิ ทง้ั นี้ เพอ่ื ใหร้ าษฎรไดเ้ รยี นรดู้ ว้ ยตนเองและนำ� ไปพฒั นาเปน็ อาชพี เปน็ ตน้ ต้ังแตส่ มเดจ็ พระนางเจา้ สิริกติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงรับโครงการพัฒนาพนื้ ทท่ี งั้ ๒ แห่งดังกล่าวเป็น โครงการอันเนอื่ งมาจากพระราชด�ำริ ได้มีการเปล่ียนแปลงเกดิ ขน้ึ อยา่ งมาก ซง่ึ ลว้ นช่วยใหร้ าษฎรชาวไทยภูเขา ในพืน้ ที่มชี วี ิตความเป็นอย่ดู ขี ้ึน เนือ่ งด้วยไดร้ บั การดูแลเอาใจใส่ในทุกขส์ ุขอย่างสมำ่� เสมอ รวมถงึ สามารถแก้ไข ปัญหายาเสพตดิ ท�ำใหล้ ดน้อยลงและหมดไปในท่ีสดุ ตลอดจนมคี วามมนั่ คงดา้ นต่างๆ ทง้ั ธรรมชาติ ส่ิงแวดล้อม ปา่ ไม้ แหล่งต้นน�ำ้ อันชว่ ยให้เกิดความอุดมสมบูรณ์ ชาวบ้านตา่ งมีรายไดจ้ ากการทำ� อาชพี เสรมิ ตา่ งๆ 81 81

จดหมายเหตุเฉลมิ พระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ สถานพี ฒั นาการเกษตรทสี่ ูง... แหลง่ เรียนรกู้ ารใช้ที่ดนิ อย่างคุ้มคา่ ชว่ งระหว่างพุทธศักราช ๒๕๕๔ ถงึ พุทธศกั ราช ๒๕๕๗ ท่สี มเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ เสดจ็ พระราชด�ำเนินไปทรงเยีย่ มราษฎร ทรงพบว่าพ้นื ทป่ี ่าไม้ทางภาคเหนือถูกบกุ รกุ แผ้วถางและเส่อื มโทรมลง เนื่องจากการท�ำไร่เลื่อนลอย รวมท้ังปัญหาอ่ืนๆ เช่น ขาดแหล่งน�้ำเพ่ือการอุปโภคบริโภคและผลผลิตตกต�่ำ พระองคจ์ งึ พระราชทานพระราชดำ� รใิ หเ้ จา้ หนา้ ทดี่ า้ นเกษตรไปสอนราษฎรใหร้ จู้ กั การเกษตรอยา่ งถกู วธิ ี เพอื่ ให้ ราษฎรสามารถใชพ้ น้ื ดนิ จำ� นวนนอ้ ยใหเ้ กดิ ผลผลติ สงู สดุ โดยทรงทำ� ใหด้ เู ปน็ ตวั อยา่ งวา่ พน้ื ที่ ๕๐๐ ไร่ สามารถให้ ผลผลติ ไดเ้ ทา่ กบั ทด่ี นิ ทถ่ี กู แผว้ ถาง ๕,๐๐๐ - ๖,๐๐๐ ไร่ จงึ เกดิ เปน็ “โครงการสถานพี ฒั นาการเกษตรทส่ี งู ” ขนึ้ ท้ังนี้ พระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เลือกพื้นท่ีที่อยู่ตามยอดเขาและติดชายแดน เพ่ือให้ ราษฎรไดร้ ว่ มฟ้นื ฟูสภาพป่า รวมทั้งทำ� หน้าทชี่ ่วยดูแลและปกปอ้ งพน้ื ท่ีแนวชายแดนด้วย กองทัพบกและหน่วยราชการตา่ งๆ ท่ีเกีย่ วขอ้ งไดร้ ว่ มสนองพระราชดำ� ริ ของสมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พัฒนาให้ราษฎรชาวไทยภูเขามีอาชีพเกษตรตามหลักวิชาการแผนใหม่ ทดแทนการท�ำไร่ เลอ่ื นลอย สรา้ งงานใหร้ าษฎรมอี าชพี มรี ายได้ ใหม้ คี วามเปน็ อยทู่ ด่ี ขี น้ึ ตลอดจนสรา้ งจติ สำ� นกึ ราษฎรชาวไทยภเู ขา ใหม้ ีสว่ นรว่ มในการฟื้นฟู อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม ให้เปน็ แหลง่ ตน้ น้ำ� ล�ำธารท่มี ีคุณภาพและ ปา่ ไมท้ ่ีสมบูรณต์ ลอดไป รวมทง้ั พัฒนาเปน็ แหล่งท่องเทยี่ วเชิงอนรุ กั ษ์ และเป็นสถานตี วั อย่างในการขยายผลไป สูพ่ ้นื ทอี่ ่ืนในลกั ษณะเดียวกนั นอกจากน้ี สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหจ้ ดั ตงั้ สหกรณ์การเกษตร ด้วย เพ่ือให้ราษฎรรวมกลุ่มและมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการวางแผนการผลิต ไม่ให้ เกิดการซ้�ำซ้อน เช่น ไม่ปลูกพืชผักชนิดเดียวกันจนผลผลิตล้นตลาด ขายได้ในราคาที่ไม่เพียงพอกับค่าปุ๋ยและ คา่ ขนสง่ เปน็ ตน้ วางแผนการตลาดการแปรรปู ผลผลติ ใหเ้ ปน็ เกษตรอตุ สาหกรรม เชน่ การนำ� กาแฟพนั ธอ์ุ าราบกิ า้ ทป่ี ลกู มาควั่ บรรจซุ องวางขายในสถานี เพอื่ เพม่ิ มลู คา่ และเกบ็ รกั ษาผลผลติ ไวไ้ ดน้ าน รวมทงั้ รวมกลมุ่ กนั จำ� หนา่ ย ผลผลติ ไมถ่ กู กดราคาจากพอ่ คา้ คนกลาง ตลอดจนทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหจ้ ดั ทำ� การเกษตร ที่ปลอดสารเคมีและยาฆ่าแมลง โดยใช้พืชตามธรรมชาติ รวมถึงจ้างแรงงานราษฎรให้มีอาชีพเสริมตามท่ีตน ถนดั เชน่ ทอผ้า จกั สาน ทำ� เครื่องเรอื นจากไม้ไผ่ นอกเหนอื จากการทำ� เกษตรขยายผลสถานีพฒั นาการเกษตร ทสี่ งู สอู่ กี ๖ จงั หวดั ในภาคเหนอื เมอ่ื สถานพี ฒั นาการเกษตรทสี่ งู ดำ� เนนิ การไดผ้ ลดี พระองคไ์ ดม้ พี ระราชดำ� รใิ ห้ ด�ำเนนิ โครงการดังกล่าวในพ้ืนทต่ี า่ งๆ อกี หลายแห่ง โดยต่อมามีจำ� นวนทง้ั สน้ิ ๑๗ แหง่ กระจายอยู่ใน ๖ จังหวัด ทางภาคเหนือ คือ จังหวัดพษิ ณุโลก เชยี งใหม่ เชียงราย พะเยา กำ� แพงเพชร และนา่ น สถานพี ฒั นาการเกษตรทสี่ งู ตามพระราชดำ� รภิ พู ยคั ฆ์ ตำ� บลขนุ นา่ น อำ� เภอเฉลมิ พระเกยี รติ จงั หวดั น่าน โดยนำ� พืน้ ท่ีทถ่ี ูกแผ้วถางมาฟื้นฟใู ห้กลับส่สู ภาพทส่ี มบูรณ์ และจดั ระเบียบพ้ืนทีช่ ายแดนใหช้ มุ ชนมีความ เข้มแข็ง อันเปน็ การชว่ ยสกัดกั้นการแพรก่ ระจายของยาเสพติด สถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชด�ำริ บ้านห้วยหยวกป่าโซ อ�ำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัด เชยี งราย โดยสง่ เสรมิ การปลกู ไผเ่ พอ่ื ใชใ้ นงานศลิ ปาชพี ฟน้ื ฟสู ภาพปา่ จดั สรา้ งฝายตน้ นำ�้ สรา้ งโรงเรอื นเพาะชำ� ไมด้ อก ปลกู ไม้ดอก และพืชผกั เมอื งหนาวแบบขนั้ บนั ได เปน็ ต้น 82 82

เน่อื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ สถานีพัฒนาการเกษตรที่สูงตามพระราชด�ำริ บ้านนาเกียน ต�ำบลนาเกียน อำ� เภออมกอ๋ ย จังหวดั เชยี งใหม่ ราษฎรชาวไทยภเู ขาเผา่ กระเหรย่ี งขาดความรกู้ ารทำ� เกษตรอยา่ งถกู วธิ ี ทำ� ใหด้ นิ เสอื่ มสภาพอยา่ งรวดเรว็ รวมทง้ั ขาดแคลนนำ�้ อปุ โภคบรโิ ภค ราษฎรจงึ ไดร้ วมตวั กนั ขอพระราชทานความชว่ ยเหลอื จากสมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เพ่ือขอให้ทรงจัดต้ังสถานีพัฒนาการเกษตรท่ีสูง พร้อมให้ค�ำมั่นสัญญาว่าจะเลิก ตัดตน้ ไมท้ ำ� ลายปา่ เลกิ ฆา่ สตั ว์ และใหใ้ ชพ้ ื้นทเ่ี คยบุกรกุ จบั จองไว้จำ� นวน ๘๓๘ ไร่ จดั ตง้ั สถานพี ัฒนาการเกษตร พ้นื ท่สี ูง และมอบพืน้ ท่ีป่าเสอื่ มโทรมคนื ใหแ้ ก่ทางราชการ เพอื่ ด�ำเนินการฟ้ืนฟู โดยไมเ่ รยี กรอ้ งคา่ ตอบแทนใดๆ การจัดต้ังสถานีพัฒนาการเกษตรที่สูง นอกจากเป็นแปลงสาธิตตัวอย่างในการปลูกพืชผักเมืองหนาว และนาข้ันบันไดทดแทนการท�ำไร่เลื่อนลอยให้ราษฎรได้เรียนรู้การใช้ท่ีดินให้เกิดประโยชน์สูงสุด โดยสามารถ เพ่ิมผลผลิตข้าวจาก ๑๕ ถังต่อไร่ เป็น ๔๓ ถังต่อไร่ และจะพัฒนาให้ผลิตได้ ๕๐ ถังต่อไร่ต่อไป ยังได้ช่วย สง่ เสรมิ อาชพี และรายไดแ้ กร่ าษฎรใหม้ ชี วี ติ ความเปน็ อยดู่ ขี นึ้ โดยพชื ผกั ผลไมท้ สี่ ง่ เสรมิ ใหช้ าวบา้ นปลกู นน้ั สถานี รบั ซ้ือและนำ� ไปแปรรปู สง่ ขาย น�ำรายไดม้ าหล่อเลี้ยงชาวบา้ น จึงนับเปน็ พระมหากรุณาธิคณุ อันใหญห่ ลวงของ สมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกติ ิ์ พระบรมราชินนี าถ ที่ทรงชว่ ยใหช้ าวบา้ นมีอาชพี ทย่ี ง่ั ยนื มอี าหาร มนี ้�ำใช้ มีรายได้เพ่มิ ขึ้น ๓,๐๐๐ - ๔,๐๐๐ บาท ตอ่ เดือน อาจไมม่ ากนักหากเทียบกบั คนในเมอื ง แตส่ ามารถมีชีวติ ความเป็นอยู่แบบ พอเพยี งไม่ต่างกนั ตามค�ำบอกเลา่ ของราษฎรในพนื้ ที่โครงการสถานีพัฒนาการเกษตรทส่ี งู 83 83

สตั ตบงกช เปน็ ดอกไมท้ ส่ี มเดจ็ พระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ นี าถโปรด เปน็ บวั หลวงพนั ธด์ุ อกสชี มพซู อ้ น ชอ่ื ละตนิ วา่ Nelumbo nucifera มชี ื่อสามัญวา่ Rosum Plenum รูปทรงดอกตูม ปอ้ มกวา่ บวั หลวงธรรมดา เปน็ พนั ธ์ไุ ม้ทร่ี จู้ กั กนั ดี นยิ มใช้ในทางพิธศี าสนา แทบ ทกุ สว่ นของบวั หลวงใชป้ ระโยชนไ์ ดท้ งั้ สนิ้ ทงั้ ราก ใบ กลบี ดอก เมลด็ และเกสร คณุ หญงิ คณติ า เลขะกลุ รวบรวมไวใ้ นหนงั สอื “บวั ” ราชนิ ี แห่งไมน้ �้ำวา่ บวั หลวงพนั ธส์ุ ัตตบงกชน้ีเขา้ ใจวา่ เป็นพันธุ์ท่พี บเฉพาะในประเทศไทย บวั “ควนี สริ กิ ิติ”์ (Nymphaea ‘Queen Sirikit’) เป็นบวั ลกู ผสมพันธใ์ุ หมซ่ ึง่ ผสมข้ามสกุลยอ่ ยระหว่างบวั ฝรงั่ พนั ธุ์ Perry’s Fire Opal ของสหรัฐอเมริกา กับบัวผันพันธุ์นางกวักฟ้าของไทย มีดอกสีม่วง ซ่ึงเป็นสีใหม่ที่ยังไม่เคยปรากฏมาก่อนในบัวฝรั่ง และยังสามารถแตกหน่อขยายพันธุ์ได้เองตามธรรมชาติ ผสมพันธุ์โดยนายไพรัตน์ ทรงพานิช นักวิชาการเกษตรช�ำนาญการพิเศษ สถาบนั วจิ ยั ยาง กรมวชิ าการเกษตร สมาคมพฤกษศาสตรใ์ นพระบรมราชนิ ปู ถมั ภ์ ไดก้ ราบบงั คมทลู สมเดจ็ พระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ นี าถ ขอพระราชทานพระราชานญุ าตเชญิ พระนามาภไิ ธย “สริ กิ ติ ”ิ์ เปน็ ชอื่ ของบวั ลกู ผสมพนั ธน์ุ ้ี เพอื่ เฉลมิ พระเกยี รตเิ นอื่ งในวโรกาสทท่ี รงเจรญิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา และทที่ รงไดร้ ับการยกยอ่ งเปน็ “พระมารดาแห่งความหลากหลายทางชีวภาพ”

๒ ภาคที่ ๒ การจัดเตรยี มงานเฉลิมพระเกียรติ

จดหมายเหตุเฉลมิ พระเกียรติ สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ บทที่ ๑ ชอ่ื พระราชพธิ ี ชอ่ื งาน และขอบเขตของงาน เนือ่ งในโอกาสทส่ี มเด็จพระนางเจ้าสิรกิ ิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงเจริญพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา เม่ือวันท่ี ๑๒ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ รัฐบาลและประชาชนชาวไทยต่างปลื้มปีติและพร้อมใจกัน แสดงความจงรักภักดี ด้วยการก�ำหนดจัดงานเฉลิมฉลองอย่างสมพระเกียรติและถูกต้องตามราชประเพณี รวมทั้งด�ำเนินโครงการพัฒนาต่างๆ ท่ีเป็นคุณประโยชน์แก่ประเทศชาติ เพ่ือให้ประชาชนทุกหมู่เหล่ามีโอกาส ได้ร่วมแสดงความกตัญญูกตเวที น้อมส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณท่ีทรงมีต่อชาติบ้านเมือง และแสดงความ จงรกั ภักดี ถวายเปน็ ราชสกั การะแด่สมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ในการนี้ รัฐบาลไดก้ ราบบังคมทูลขอพระราชทานชอื่ พระราชพิธี ชอื่ การจดั งาน และกำ� หนดระยะเวลา การจดั งานเฉลมิ พระเกยี รติ ซง่ึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มพระราชทานชอ่ื พระราชพธิ วี า่ พระราช พิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ชอื่ การจดั งานเฉลิมพระเกยี รตวิ า่ งานเฉลิมพระเกยี รติ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ซ่ึงใช้ช่ือ พระราชพิธีและชื่อการจัดงานเปน็ ภาษาอังกฤษว่า “The Celebrations on the Auspicious Occasion of Her Majesty the Queen’s 80th Anniversary 12th August 2012” ส่วนขอบเขตการจัดงาน เร่ิมตั้งแต่วันที่ ๑ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ถึงวันที่ ๓๑ ธันวาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ 86 86

เนอื่ งในโอกาสพระราชพธิ ีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ บทท่ี ๒ การแตง่ ต้งั คณะกรรมการดำ� เนนิ งาน การประชมุ คณะกรรมการอ�ำนวยการ ณ ท�ำเนียบรัฐบาล เม่อื วนั ที่ ๒๐ มถิ นุ ายน ๒๕๕๕ รัฐบาลโดย นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร นายกรัฐมนตรี ได้แต่งตั้งคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงาน เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิม พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ดังค�ำสั่งส�ำนักนายกรัฐมนตรี ท่ี ๕๖/๒๕๕๕ ลงวันท่ี ๒๔ กุมภาพนั ธ์ พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ โดยมี นางสาวยง่ิ ลักษณ์ ชนิ วตั ร นายกรัฐมนตรี เป็นประธานกรรมการ และศาสตราจารย์พเิ ศษธงทอง จนั ทรางศุ ปลดั ส�ำนกั นายกรฐั มนตรี เปน็ กรรมการและเลขานุการ มอี �ำนาจ หน้าท่ี ดังน้ี 87 87

จดหมายเหตเุ ฉลมิ พระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ิติ์ พระบรมราชนิ นี าถ ๑. กำ� หนดรปู แบบ แนวทางการจดั งาน โครงการและกจิ กรรมเฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ เนอื่ งในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ให้สมพระเกยี รติ ๒. พจิ ารณามอบหมายภารกจิ ตามแผนงาน โครงการ และกจิ กรรมใหห้ นว่ ยงานทเี่ กย่ี วขอ้ งรบั ไปดำ� เนนิ การ ๓. แตง่ ต้งั คณะกรรมการ คณะอนกุ รรมการ และคณะทำ� งานฝา่ ยต่างๆ เพ่อื ชว่ ยเหลอื การปฏิบัตงิ าน ตามท่ีเห็นสมควร ๔. ดำ� เนินการอนื่ ๆ ตามทีไ่ ดร้ ับมอบหมาย พร้อมกันนี้ นายกรัฐมนตรีในฐานะประธานกรรมการอ�ำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติฯ ได้แต่งต้ัง คณะกรรมการฝา่ ยต่างๆ รวม ๖ คณะ เพอ่ื รว่ มปฏบิ ตั ิงานดงั น้ี ๑. คณะกรรมการฝ่ายพิจารณาการใช้ตราสัญลักษณ์ มีศาสตราจารย์พิเศษธงทอง จันทรางศุ ปลัดส�ำนักนายกรัฐมนตรี เป็นประธานกรรมการ และนายวรพันธ์ เย็นทรัพย์ ผู้อ�ำนวยการส�ำนักแผนงาน และกิจการพิเศษ ส�ำนักงานปลัดส�ำนักนายกรัฐมนตรี เป็นกรรมการและเลขานุการ ดังค�ำส่ังคณะกรรมการ อำ� นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รตฯิ ท่ี ๑/๒๕๕๕ ลงวนั ที่ ๓๐ พฤษภาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ มอี ำ� นาจหนา้ ที่ ดงั น้ี ๑. กำ� หนดหลักเกณฑ์ วิธีการในการพิจารณาขอใช้หรือการนำ� ตราสัญลกั ษณ์งานเฉลมิ พระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ไปประดับหรือประดิษฐานในการจัดท�ำสิ่งของใดๆ ก็ตามให้เหมาะสม และสมพระเกียรติ ๒. พจิ ารณากลน่ั กรองคำ� ขอประดบั หรอื ประดษิ ฐานตราสญั ลกั ษณ์ ในการจดั ทำ� สง่ิ ของใดๆ ตามท่ี หนว่ ยงานภาครฐั ภาคเอกชน และประชาชน เสนอขอใชต้ ราสญั ลกั ษณ์ ใหถ้ กู ตอ้ งและเปน็ ไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ย ๓. รายงานผลการดำ� เนนิ งานใหค้ ณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รตฯิ เพอ่ื ทราบตาม ความเหมาะสม ๔. ดำ� เนนิ การอ่นื ๆ ท่เี กยี่ วข้องและตามท่ไี ดร้ ับมอบหมาย ๒. คณะกรรมการฝา่ ยประชาสมั พนั ธ์ มนี ายนวิ ฒั นธ์ ำ� รง บญุ ทรงไพศาล รฐั มนตรปี ระจำ� สำ� นกั นายก รฐั มนตรี เปน็ ประธานกรรมการ และนางสาวรวงทอง ยศธำ� รง ผ้อู ำ� นวยการสำ� นักพัฒนาการประชาสมั พันธ์ กรมประชาสมั พันธ์ เป็นกรรมการและเลขานุการ ดงั คำ� สงั่ คณะกรรมการอำ� นวยการจัดงานเฉลมิ พระเกียรตฯิ ที่ ๒/๒๕๕๕ ลงวันที่ ๓๑ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ มอี �ำนาจหน้าท่ี ดังน้ี ๑. จดั ทำ� แผนและดำ� เนนิ การประชาสมั พนั ธง์ านเฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรม ราชินีนาถ เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ๒. เชญิ ชวนหนว่ ยงานภาครฐั ภาคเอกชน และประชาชน ใหม้ สี ว่ นรว่ มในการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รติ เพอ่ื นอ้ มรำ� ลึกในพระมหากรุณาธคิ ุณและแสดงความจงรกั ภกั ดี ๓. แต่งต้ังคณะอนุกรรมการหรือคณะทำ� งานเพื่อช่วยเหลอื การปฏิบัตงิ านตามทเ่ี ห็นสมควร ๔. รายงานผลการด�ำเนินงานใหค้ ณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกียรตฯิ เพ่อื ทราบ ๕. ดำ� เนนิ การอนื่ ๆ ทเ่ี กี่ยวขอ้ ง 88 88

เนือ่ งในโอกาสพระราชพิธมี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ การประชุมคณะกรรมการฝ่ายจดั นิทรรศการ ณ ส�ำนักงานปลดั สำ� นกั นายกรัฐมนตรี เมื่อวันท่ี ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๕ ๓. คณะกรรมการฝา่ ยจดั นทิ รรศการ มนี ายนวิ ฒั นธ์ ำ� รง บญุ ทรงไพศาล รฐั มนตรปี ระจำ� สำ� นกั นายก รัฐมนตรี เป็นประธานกรรมการ และนายจริ ายุ นนั ทธ์ ราธร ผชู้ ว่ ยปลัดสำ� นักนายกรฐั มนตรี เป็นกรรมการ และเลขานกุ าร ดงั ค�ำส่งั คณะกรรมการอ�ำนวยการจดั งานเฉลิมพระเกยี รตฯิ ท่ี ๓/๒๕๕๕ ลงวนั ท่ี ๒๙ มถิ ุนายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ มีอำ� นาจหน้าที่ ดงั น้ี ๑. พิจารณาก�ำหนดรูปแบบ แนวคิด สารัตถะ และด�ำเนินการจัดนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เน่ืองในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ๒. ประสานงานขอความร่วมมือและประชาสัมพันธ์เชิญชวนหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และ ประชาชนได้มสี ว่ นรว่ มในการจัดนิทรรศการเฉลมิ พระเกียรติฯ ๓. แตง่ ต้ังคณะอนุกรรมการหรือคณะท�ำงานเพ่อื ช่วยเหลือการปฏบิ ัตงิ านตามทเ่ี ห็นสมควร ๔. รายงานผลการด�ำเนินงานให้คณะกรรมการอ�ำนวยการจดั งานเฉลิมพระเกยี รติฯ เพอ่ื ทราบ ๕. ดำ� เนนิ การอ่ืนๆ ทเ่ี กยี่ วขอ้ งและตามท่ีไดร้ ับมอบหมาย ๔. คณะกรรมการฝ่ายจัดพิธีถวายพระพรชัยมงคลและจัดกิจกรรม มีศาสตราจารย์พิเศษธงทอง จันทรางศุ ปลัดส�ำนักนายกรัฐมนตรี เป็นประธานกรรมการ และนายวรพันธ์ เย็นทรัพย์ ผู้อ�ำนวยการ สำ� นักแผนงานและกิจการพิเศษ ส�ำนกั งานปลัดสำ� นักนายกรัฐมนตรี เป็นกรรมการและเลขานกุ าร ดงั ค�ำสัง่ คณะกรรมการอ�ำนวยการจดั งานเฉลมิ พระเกียรติฯ ที่ ๔/๒๕๕๕ ลงวันที่ ๓๑ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ มี อำ� นาจหน้าที่ ดงั น้ี 89 89

จดหมายเหตเุ ฉลมิ พระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ ๑. พิจารณาและด�ำเนินการจัดพิธีถวายพระพรชัยมงคลและจัดกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติสมเด็จ พระนางเจ้าสิริกติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ เน่ืองในโอกาสพระราชพิธมี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ให้เป็นไปดว้ ยความเรยี บร้อย ๒. ประสานงานขอความร่วมมือและประชาสัมพันธ์เชิญชวนหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และ ประชาชนไดม้ ีส่วนร่วมในการจดั พิธีถวายพระพรชยั มงคลและจัดกิจกรรมเฉลมิ พระเกยี รติ ๓. แตง่ ต้ังคณะอนุกรรมการหรอื คณะทำ� งานเพ่อื ชว่ ยเหลอื การปฏิบัติงานตามท่ีเห็นสมควร ๔. รายงานผลการด�ำเนินงานให้คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานเฉลิมพระเกยี รติฯ เพอ่ื ทราบ ๕. ด�ำเนินการอืน่ ๆ ท่เี กย่ี วข้องและตามทไี่ ดร้ บั มอบหมาย ๕. คณะกรรมการฝ่ายจัดหาทุนงานแสดงคอนเสิร์ต มีนายยงยุทธ วิชัยดิษฐ รองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย เป็นประธานกรรมการ และศาสตราจารย์พิเศษธงทอง จันทรางศุ ปลดั สำ� นกั นายกรฐั มนตรี เปน็ กรรมการและเลขานกุ าร ดงั คำ� สงั่ คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รตฯิ ท่ี ๕/๒๕๕๕ ลงวนั ที่ ๓๑ กรกฎาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ มีอำ� นาจหน้าที่ ดงั นี้ ๑. พิจารณาและด�ำเนินการจัดหาทุนเพื่องานแสดงคอนเสิร์ตเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้า สริ ิกติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ เนือ่ งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ให้เป็นไปดว้ ยความเรียบร้อย ๒. ประสานงานขอความร่วมมือและประชาสัมพันธ์เชิญชวนหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และ ประชาชนไดม้ สี ่วนร่วมในการสนบั สนนุ การหาทนุ เพือ่ งานแสดงคอนเสิรต์ เฉลิมพระเกียรติ ๓. แต่งตั้งคณะอนุกรรมการหรอื คณะท�ำงานเพ่อื ช่วยเหลอื การปฏิบัติงานตามที่เห็นสมควร ๔. รายงานผลการดำ� เนินงานให้คณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกยี รตฯิ เพอ่ื ทราบ ๕. ดำ� เนินการอื่นๆ ท่ีเกย่ี วข้องและตามท่ไี ดร้ ับมอบหมาย ๖. คณะกรรมการจดั งานสโมสรสันนบิ าตและถวายพระกระยาหารค�ำ่ มีนายสุรนันทน์ เวชชาชวี ะ เลขาธกิ ารนายกรฐั มนตรี เปน็ ประธานกรรมการ และนางพชั ราภรณ์ อนิ ทรยี งค์ รองเลขาธกิ ารนายกรฐั มนตรี ฝา่ ยบรหิ าร เปน็ กรรมการและเลขานกุ าร ดงั คำ� สง่ั คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รตฯิ ท่ี ๖/๒๕๕๕ ลงวันท่ี ๓๑ กรกฎาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ มีอ�ำนาจหนา้ ท่ี ดังนี้ ๑. พจิ ารณาและดำ� เนนิ การจดั งานสโมสรสนั นบิ าตและถวายพระกระยาหารคำ�่ เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชินีนาถ เนือ่ งในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ใหเ้ ปน็ ไปด้วยความเรยี บรอ้ ย ๒. แต่งต้งั คณะอนุกรรมการหรอื คณะท�ำงานเพอ่ื ช่วยเหลือการปฏิบตั ิงานตามท่เี ห็นสมควร ๓. รายงานผลการด�ำเนินงานใหค้ ณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รติฯ เพอื่ ทราบ ๔. ด�ำเนินการอน่ื ๆ ท่ีเกย่ี วข้องและตามท่ไี ด้รบั มอบหมาย 90 90

เน่ืองในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ บทที่ ๓ ตราสญั ลักษณง์ านเฉลมิ พระเกียรติ คณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติ เน่ืองในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิม พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ได้มอบหมายให้กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ดำ� เนนิ การออกแบบตราสญั ลกั ษณข์ องงาน โดยนายสเุ มธ พฒุ พวง นกั วชิ าการชา่ งศลิ ป์ ชำ� นาญการพเิ ศษ ส�ำนักช่างสบิ หมู่ กรมศลิ ปากร เปน็ ผอู้ อกแบบ จากน้นั กรมศิลปากรได้นำ� ความกราบบังคมทูลพระกรุณา ขอพระราชทานพระบรมราชวินิจฉัยตราสัญลักษณ์ ซ่ึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม พระราชทานพระบรมราชวนิ จิ ฉยั แลว้ 91 91

จดหมายเหตุเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจา้ สิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ 92 92

เนือ่ งในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ความหมายตราสญั ลกั ษณ์ อักษรพระนามาภิไธย ส.ก. อยู่ภายในวงรี ด้านบนวงรีเป็นพระมหามงกุฎ ภายในพระมหามงกุฎเป็น พระแสงจักรและพระแสงตรีศูล มีเคร่ืองราชอิสริยาภรณ์โบราณมงคลพระมหาสังวาลนพรัตนราชวราภรณ์ ล้อมรอบวงรี ขนาบข้างด้วยพระสัปตปฎลเศวตฉัตร ด้านล่างวงรีเป็นเลขไทย ๘๐ อยู่ในรูปทรงของเพชร ดา้ นลา่ งเลขไทย ๘๐ เปน็ ผา้ แพรแถบอักษรขอ้ ความ พระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก วันที่ ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ล อดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมสถาปนาสมเด็จพระราชินี เป็นสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ แล้วพระราชทานเครอื่ งราชอสิ ริยาภรณ์ อันเปน็ โบราณมงคลนพรัตนราชวรภรณ์ พระมหามงกฎุ : เคร่ืองประกอบพระราชอิสรยิ ยศของสมเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ พระสปั ตปฎลเศวตฉตั ร : เปน็ เครอื่ งประกอบพระราชอิสริยศกั ดิ์ พระแสงจักรและพระแสงตรีศูล : เครือ่ งหมายแหง่ พระบรมราชจักรีวงศ์ เลขไทย ๘๐ : พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ผ้าแพรแถบสชี มพู : เครอ่ื งราชอิสรยิ าภรณ์ จลุ จอมเกลา้ สีน�้ำเงนิ - สฟี ้า : สวี นั พระราชสมภพ หลกั เกณฑก์ ารพิจารณาใชต้ ราสัญลกั ษณ์ ตราสัญลักษณ์งานเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ เน่ืองในโอกาส พระราชพิธมี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ เป็นตราสญั ลักษณ์ทพ่ี ระบาท สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทาน เพื่อการจัด งานเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิม พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ดังน้ัน เพ่ือให้การน�ำตราสัญลักษณ์ไปใช้เป็นไปด้วยความเหมาะสม คณะกรรมการฝ่ายพิจารณา การใชต้ ราสญั ลกั ษณง์ านเฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ ี มหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ จึงกำ� หนดหลักเกณฑก์ ารพจิ ารณาใชต้ รา สญั ลกั ษณ์ฯ ดังนี้ ๑. การประดับธงชาตไิ ทย ธงตราสัญลกั ษณ์ และตราสญั ลกั ษณ์ ตามสถานท่ีของหนว่ ยงานและอาคาร บ้านเรือนและจัดซุ้มเฉลิมพระเกียรติ ในระยะเวลาของการจัดงานเฉลิมพระเกียรติ ตั้งแต่วันท่ี ๑ พฤษภาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ ถงึ วันท่ี ๓๑ ธนั วาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ไมต่ อ้ งขออนญุ าตใชต้ ราสญั ลักษณ์ ๒. หน่วยงานและองค์กรทว่ั ไปทมี่ คี วามประสงคจ์ ะน�ำตราสญั ลักษณ์ไปใช้ประดบั ให้แจง้ ความประสงค์ ไปที่คณะกรรมการฝ่ายพิจารณาการใช้ตราสัญลักษณ์ฯ ส�ำนักงานปลัดส�ำนักนายกรัฐมนตรี ท�ำเนียบรัฐบาล เขตดุสติ กรุงเทพมหานคร ๑๐๓๐๐ 93 93

จดหมายเหตุเฉลิมพระเกยี รติ สมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ ๓. ผู้ท่ีสามารถน�ำตราสัญลักษณ์ไปใช้ประดับโดยไม่ต้องขออนุญาต ได้แก่ คณะกรรมการอ�ำนวยการ จัดงานเฉลิมพระเกียรตสิ มเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ เนือ่ งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ คณะกรรมการ คณะอนกุ รรมการ และคณะท�ำงานฝา่ ยต่างๆ ภายใตก้ ารดำ� เนนิ งานของคณะกรรมการอำ� นวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติฯ การเชิญตราสัญลักษณไ์ ปใช้ตามขอ้ ๓. วรรคหนงึ่ นั้น หากมกี ารเชญิ ไปใช้โดยมีวัตถปุ ระสงคเ์ พอ่ื การค้า เชงิ พาณชิ ยท์ กุ กรณี ตอ้ งสง่ เรอื่ งใหก้ องราชเลขานกุ ารในพระองคส์ มเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ สำ� นกั ราชเลขาธกิ าร พจิ ารณาใหค้ วามเหน็ ชอบกอ่ นทกุ รายไป ส่งิ ของทีส่ ามารถน�ำตราสญั ลักษณ์ไปใช้ประดับได้ คอื ปา้ ยประชาสมั พนั ธ์ สติ๊กเกอร์ ธงตราสญั ลักษณ์ แผ่นป้ายประชาสัมพันธ์ หนังสือ นอกจากส่ิงของดังกล่าวให้แจ้งรายการส่ิงของให้คณะกรรมการฝ่ายพิจารณา การใช้ตราสัญลักษณฯ์ เพ่ือทราบดว้ ย ๔. สง่ิ ของท่ไี มอ่ นญุ าตให้นำ� ตราสัญลักษณ์ไปใช้ประดบั ตัวอยา่ งเชน่ แผ่นปา้ ยเลขท่ีบา้ น ใบสัง่ จองวตั ถุ มงคลหรอื ใบสง่ั ซอ้ื ของ ฝากลอ่ งเครอื่ งสำ� อาง ฉลาก ขวด และกลอ่ งบรรจเุ ครอ่ื งดมื่ มนึ เมา ปกกรมธรรมป์ ระกนั ภยั และประกันชีวิต ตู้รับจดหมาย แผ่นป้ายรณรงค์การเลือกตั้งหาเสียง ปากกา ดินสอ ไม้บรรทัด ไม้แขวนเสื้อ กางเกง แกว้ นำ�้ จาน ชาม แจกนั เหยือกน้ำ� โคมไฟ พวงกญุ แจ สายคลอ้ งคอแขวนบัตรประจำ� ตัว กระเปา๋ เป้ กระเปา๋ ถอื ล�ำโพง หงิ้ พระ เป็นต้น ๕. การพิจารณาอนญุ าตใหน้ ำ� ตราสญั ลักษณ์ไปใชป้ ระดับในสิง่ ของใดๆ ก็ตาม จะต้องพิจารณาถึงความ เหมาะสมในเร่ืองรูปแบบ วัตถุประสงค์ เจตนารมณ์ และเง่อื นเวลา ๖. กรณีการก่อสร้างอาคารและขอประดับตราสัญลักษณ์ ต้องด�ำเนินการก่อสร้างอาคารให้แล้วเสร็จ อย่างนอ้ ยรอ้ ยละ ๘๐ ในวนั ท่ขี ออนุญาต ๗. การขอใชต้ ราสญั ลกั ษณโ์ ดยมวี ตั ถปุ ระสงคเ์ พอื่ การคา้ เชงิ พาณชิ ยท์ กุ กรณี จะตอ้ งไดร้ บั การพจิ ารณา จากคณะกรรมการฝ่ายพิจารณาการใช้ตราสัญลักษณ์ฯ และกองราชเลขานุการในพระองค์สมเด็จพระบรม ราชินีนาถ ส�ำนักราชเลขาธิการ ตามลำ� ดับ ๘. การขอใช้ตราสัญลักษณ์ในกรณีเรื่องใดๆ ก็ตาม หากคณะกรรมการฝ่ายพิจารณาการใช้ ตราสญั ลกั ษณฯ์ ไมส่ ามารถพจิ ารณาได้ ใหส้ ง่ เรอื่ งไปยงั กองราชเลขานกุ ารในพระองคส์ มเดจ็ พระบรมราชนิ นี าถ เพ่อื พจิ ารณาโดยตรง การพจิ ารณาขอใช้ตราสญั ลักษณ์ เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ของสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ มหี นว่ ยงานภาครฐั และภาคเอกชนไดแ้ จง้ ความประสงคข์ อใชต้ ราสญั ลกั ษณ์ ต่อคณะกรรมการฝ่ายพิจารณาการใช้ตราสัญลักษณ์ จ�ำนวนทั้งส้ิน ๘๓ ราย ซ่ึงคณะกรรมการฝ่ายพิจารณา การใชต้ ราสญั ลกั ษณฯ์ ไดพ้ จิ ารณาการขอใชต้ ราสญั ลกั ษณต์ ามหลกั เกณฑท์ ก่ี ำ� หนด แลว้ มมี ตอิ นญุ าต ๘๓ ราย ดงั นี้ ๑. คณะแพทยศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั ๒. นางสาวศรีนวล มเี หลือ 94 94

เนอ่ื งในโอกาสพระราชพิธมี หามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สงิ หาคม ๒๕๕๕ ๓. นายณรงค์ องึ ไพเราะ ๔. บรษิ ทั ซี อาร์ เอม็ เอ คอนซลั แตนท์ 2009 (ไทยแลนด)์ จำ� กัด ๕. บรษิ ัท โอบามาเกา้ กรปุ๊ จำ� กัด ๖. บริษัท เวลต้ี ครเี อช่นั จ�ำกดั ๗. บรษิ ทั โปโลเมคเกอร์ จำ� กัด ๘. นายพรี ะ มานะทศั น์ ประธานกรรมการอำ� นวยการโครงการสง่ เสรมิ บทบาทกำ� นนั ผใู้ หญบ่ า้ น สตรี ดีเด่นเฉลมิ พระเกยี รติฯ ๙. ราชวิทยาลัยศัลยแพทย์แหง่ ประเทศไทย ๑๐. มูลนิธโิ ทรทัศน์เฉลิมพระเกียรตผิ ่านดาวเทยี ม ๑๑. ส�ำนกั งานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ ๑๒. ธนาคารไทยพาณชิ ย์ จ�ำกัด (มหาชน) ๑๓. มลู นธิ วิ งดรุ ยิ างคซ์ มิ โฟนกี รงุ เทพ ในพระราชปู ถมั ภส์ มเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร ๑๔. ชุมนุมสหกรณอ์ อมทรพั ย์แห่งประเทศไทย จ�ำกดั ๑๕. บริษทั บี ไลฟ์ ที จำ� กดั ๑๖. บริษัท กรีนคอ๊ ตตอน (ประเทศไทย) จ�ำกัด ๑๗. บรษิ ทั ภัทรอินเตอร์เทรด จำ� กัด ๑๘. ห้างห้นุ ส่วนจำ� กัด วี พี วนั ๑๙. นางณฐั ชมธร พเิ ชฐพงศ์ธรกลุ ๒๐. นางสาวศรสี มร ไพศาลมหาสมบัติ ๒๑. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา ๒๒. ส�ำนกั งานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร ๒๓. ส�ำนกั งานรัฐบาลอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ ๒๔. ห้างหุ้นสว่ นจำ� กดั พรตี ต้ีโพรฟิท ๒๕. บริษัท ฮอนดา้ ออโต โมบลิ (ประเทศไทย) จ�ำกัด ๒๖. ศนู ยศ์ ึกษาการพฒั นาเขาหินซ้อน อนั เนอื่ งมาจากพระราชดำ� ริ ๒๗. กระทรวงวัฒนธรรม ๒๘. โรงพยาบาลชลบุรี ๒๙. สำ� นักงานเลขาธิการวุฒสิ ภา ๓๐. คณะทำ� งานโครงการพระราชด�ำริในสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกิต์ิ พระบรมราชินนี าถ คณะที่ ๓ ๓๑. ส�ำนกั งานคณะกรรมการกฤษฎกี า ๓๒. โรงเรียนจติ รลดา ๓๓. บรษิ ัทขนสง่ มวลชนกรงุ เทพ จำ� กัด (มหาชน) ๓๔. ราชวทิ ยาลัยสูตินรีแพทยแ์ หง่ ประเทศไทย ๓๕. มลู นธิ อิ นรุ กั ษพ์ ระราชวงั พญาไท ในพระอปุ ถมั ภส์ มเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพัณณวดี 95 95

จดหมายเหตุเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ ๓๖. มลู นธิ สิ มเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ในพระราชปู ถมั ภส์ มเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี ๓๗. บริษัท การบนิ ไทย จำ� กัด (มหาชน) ๓๘. การไฟฟ้าสว่ นภูมิภาค เขต ๓ (ภาคเหนือ) จงั หวัดลพบุรี ๓๙. โรงเรยี นอนุบาลสรา้ งคอม ๔๐. สถาบันวิจัยแสงซนิ โครตรอน ๔๑. ส�ำนักงานอัยการสงู สดุ จังหวัดชมุ พร ๔๒. กระทรวงคมนาคม ๔๓. สถาบันเทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ เจา้ คุณทหารลาดกระบงั ๔๔. นายชยั ยทุ ธ ธนะสารกุล ๔๕. บริษัท มาสเตอรพ์ ซี แอนด์ โครเชท์ จำ� กดั ๔๖. วิทยาลัยอาชวี ศกึ ษาสรุ นิ ทร์ ๔๗. กรมหม่อนไหม ๔๘. ส�ำนกั งานศาลยตุ ธิ รรม บรรณาธิการหนังสือค�ำพิพากษาศาลฎกี า พ.ศ. ๒๕๕๕ ๔๙. นายรณยุทธ์ จิตรดอน ท่ปี รึกษาดา้ นบรู ณะพฒั นาวัดและสง่ เสริมการทอ่ งเที่ยว ๕๐. มูลนธิ ิโรคไตแหง่ ประเทศไทย ๕๑. สถานี Police TV ๕๒. สำ� นักงานคณะกรรมการเพอ่ื ประสานงานโครงการอนั เน่อื งมาจากพระราชดำ� ริ ๕๓. กรมพัฒนาทด่ี นิ ๕๔. สำ� นกั งานคณะกรรมการข้าราชการพลเรอื น ๕๕. ธนาคารกรงุ เทพ จ�ำกดั (มหาชน) ๕๖. ส�ำนกั งานอัยการจงั หวัดคดเี ยาวชนและครอบครวั จงั หวัดนครนายก ๕๗. วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีเพชรบูรณ์ ๕๘. กระทรวงการทอ่ งเท่ียวและกีฬา ๕๙. ส�ำนักงานป้องกันและปราบปรามยาเสพตดิ ภาค ๓ ๖๐. เครือข่ายอาสาสมัครปอ้ งกันโรคเอดส์แหง่ ประเทศไทย ๖๑. ส�ำนักงานคณะกรรมการวิจยั แหง่ ชาติ ๖๒. บริษัท จีเอม็ เอม็ แกรมม่ี จ�ำกัด (มหาชน) ๖๓. สถาบันวจิ ยั จุฬาภรณ์ ๖๔. มูลนิธริ ่วมจิตตน์ ้อมเกล้าฯ เพ่อื เยาวชนในพระบรมราชนิ ปู ถมั ภ์ ๖๕. สำ� นกั งานเลขาธกิ ารคณะกรรมการวิจยั แห่งชาติ ๖๖. การทางพิเศษแหง่ ประเทศไทย ๖๗. บริษัท บกิ๊ ซี ซเู ปอรเ์ ซ็นเตอร์ จ�ำกดั (มหาชน) ๖๘. องคก์ ารบรหิ ารสว่ นต�ำบลคลองขุด ๖๙. สำ� นกั งานศาลปกครอง ๗๐. การท่าเรอื แหง่ ประเทศไทย 96 96

เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ ีมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ๗๑. ส�ำนักงานคณะกรรมการกำ� กบั และส่งเสริมการประกอบธรุ กิจประกันภัย ๗๒. วทิ ยาลยั พยาบาลสภากาชาดไทย ๗๓. กระทรวงมหาดไทย ๗๔. วทิ ยาลยั วิทยาศาสตรส์ าธารณสุข จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ๗๕. มลู นธิ ภิ มู ิพโลภิกขุเพ่ือคน้ ควา้ และเผยแพรท่ างพระพุทธศาสนา ๗๖. ศูนย์ศึกษาวิจัยและพัฒนากระบวนการยตุ ธิ รรมไทย ๗๗. มูลนิธโิ ครงการหลวง ๗๘. สำ� นักงานศาลยตุ ธิ รรม ๗๙. กระทรวงการต่างประเทศ ๘๐. โรงเรยี นบ้านหนองหมอ ๘๑. สมาคมสง่ เสริมเอกลักษณแ์ หง่ ชาติ ๘๒. ส�ำนักงานรองเจ้าคณะอ�ำเภอหนองววั ซอ (ธ) และวดั โนนสวา่ ง ๘๓. มลู นธิ ิหัวใจแหง่ ประเทศไทย ในพระบรมราชูปถมั ภ์ 97 97

จดหมายเหตุเฉลิมพระเกียรติ สมเดจ็ พระนางเจ้าสิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ บทที่ ๔ การเตรียมงาน คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ เนอ่ื งใน โอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ และคณะกรรมการ ฝ่ายตา่ งๆ ท้งั ๖ คณะ ไดด้ �ำเนนิ งานตามภารกจิ และตามอำ� นาจหน้าที่ ดงั น้ี ๑. การจัดงานพระราชพธิ ี รัฐพิธี และศาสนพิธี ๑.๑ พระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มพระราชทาน พระบรมราชานุญาตให้ส�ำนักพระราชวังจัดงานพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ดังน้ี (๑) วันอาทิตย์ ท่ี ๑๒ และวนั จันทร์ ท่ี ๑๓ สงิ หาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ เวลา ๙ นาฬกิ า ถงึ เวลา ๑๗ นาฬกิ า ลงพระนามและลงนามถวายพระพร ในพระบรมมหาราชวงั (๒) วันอาทติ ย์ ที่ ๑๒ สิงหาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๒ นาฬิกา ทหารบก ทหารเรอื ทหารอากาศ ยงิ ปืนใหญเ่ ฉลิมพระเกียรติ เวลา ๑๗ นาฬิกา บรรพชิตจีนและญวนถวายพระพรและสวดนวัคคหายุสมธัมม์ ณ วัด พระศรรี ตั นศาสดาราม และพธิ เี จรญิ พระพทุ ธมนตม์ หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ณ พระทน่ี ่ังอมรินทรวินจิ ฉยั (๓) วนั จันทร์ ท่ี ๑๓ สงิ หาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๐ นาฬกิ า ๓๐ นาที การพระราชกุศลเล้ียงพระ ถวายพระธรรมเทศนา และพิธเี จรญิ พระพทุ ธมนต์ถวายพระพร ณ พระที่นงั่ อมรนิ ทรวนิ จิ ฉยั (ดูรายละเอียดเพิม่ เติม ในภาคท่ี ๓) 98 98

เน่ืองในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ ๑.๒ พธิ จี ดุ เทียนถวายพระพรชัยมงคลและทำ� บุญตักบาตร มลู นธิ ิ ๕ ธนั วามหาราช ได้กำ� หนดจดั งานมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ โดยใชช้ อื่ วา่ “๑๒ สงิ หาพระบรมราชนิ นี าถ” เมอ่ื วนั พฤหสั บดี ท่ี ๙ ถงึ วนั จนั ทร์ ท่ี ๑๓ สงิ หาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ณ บริเวณท้องสนามหลวง มกี จิ กรรมดังนี้ (๑) วนั พฤหสั บดี ท่ี ๙ สงิ หาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ พธิ บี วงสรวงพระสยามเทวาธริ าชและสมเดจ็ พระบูรพมหากษตั รยิ าธริ าชเจา้ (๒) วันศกุ ร์ ที่ ๑๐ สิงหาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ พิธีอุปสมบทหมู่ (๓) วันเสาร์ ท่ี ๑๑ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ กิจกรรมเดินเฉลิมพระเกียรติ พิธีเปิดงาน มหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา พธิ เี จรญิ พระพทุ ธมนตถ์ วายพระพร พธิ ถี วายพระพรชยั มงคล ของศาสนาตา่ งๆ และการแสดงมหกรรมวงดรุ ยิ างคข์ องสถานศึกษา (๔) วนั อาทติ ย์ ท่ี ๑๒ สงิ หาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ พธิ ที ำ� บญุ ตกั บาตรพระสงฆ์ ๒๘๑ รปู กจิ กรรม เดินรว้ิ ขบวน พธิ ีถวายเคร่อื งสักการะ พธิ ีจดุ เทยี นถวายพระพรชยั มงคล และพิธปี ดิ งาน (๕) วันจันทร์ ท่ี ๑๓ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ พิธีอัญเชิญเครื่องสักการะไปทูลเกล้า ทลู กระหมอ่ มถวาย (ดรู ายละเอยี ดเพม่ิ เติมในภาคท่ี ๔ บทท่ี ๓) ๒. โครงการและกิจกรรมเฉลิมพระเกียรตฯิ คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานเฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ เนอื่ งใน โอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๑๒ สิงหาคม ๒๕๕๕ เหน็ ชอบให้จดั ท�ำโครงการ และกจิ กรรมเฉลิมพระเกียรตฯิ จำ� นวน ๙ โครงการ ดงั นี้ ๒.๑ การจัดงานสโมสรสันนิบาตและถวายพระกระยาหารค่�ำ รัฐบาลเห็นสมควรให้จัดงานสโมสร สันนิบาตและถวายพระกระยาหารคำ่� ณ ท�ำเนียบรฐั บาล ตามธรรมเนยี มท่ีเคยจดั งานเนอ่ื งในโอกาสมหามงคล ครง้ั กอ่ นๆ โดยมอบใหส้ ำ� นกั เลขาธกิ ารนายกรฐั มนตรขี อพระราชทานกราบบงั คมทลู เชญิ สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ในชว่ งเดอื นสงิ หาคม ตอ่ มาสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงพระประชวร รฐั บาลจึงยกเลกิ การจัดงานสโมสรสนั นบิ าตและถวายพระกระยาหารค่ำ� ๒.๒ โครงการประชาอาสาปลูกป่า ๘๐๐ ลา้ นกล้า ๘๐ พรรษา มหาราชนิ ี เพือ่ นอ้ มน�ำพระราชด�ำริ ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช และสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ดา้ นการ อนรุ กั ษท์ รพั ยากรปา่ ไมแ้ ละสง่ิ แวดลอ้ มไปด�ำเนินการ รัฐบาลจึงจดั โครงการประชาอาสาปลกู ป่า ๘๐๐ ล้านกลา้ ๘๐ พรรษา มหาราชินี ระยะเวลาด�ำเนินงาน ๕ ปี นับตั้งแต่ปีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา พุทธศักราช ๒๕๕๕ ถึงปีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา พุทธศักราช ๒๕๕๙ มีกระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงกลาโหม เป็นผู้รับผิดชอบ ภายหลัง เปล่ียนแปลงผูร้ บั ผิดชอบเป็นส�ำนักงานปลัดสำ� นกั นายกรัฐมนตรี 99 99

จดหมายเหตเุ ฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจา้ สิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ๒.๓ โครงการหมู่บา้ นกองทนุ แม่ของแผน่ ดิน เฉลมิ พระเกยี รติ ๘๐ พรรษา มหาราชินี สบื เนอื่ งจาก เมอื่ พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๖ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ประชาชนตระหนักถึงภัยของยาเสพติด ซง่ึ ตอ่ มาไดจ้ ดั ตง้ั หมบู่ า้ นกองทนุ แมข่ องแผน่ ดนิ ขน้ึ ในโอกาสมหามงคลครงั้ นี้ จงึ เหน็ ควรขยายใหม้ หี มบู่ า้ นเขา้ รว่ ม กจิ กรรมเพ่มิ ขึน้ โดยมอบหมายให้ศนู ย์อ�ำนวยการพลังแผ่นดินเอาชนะยาเสพตดิ เปน็ ผรู้ บั ผดิ ชอบโครงการ ๒.๔ โครงการไมม้ คี า่ ทเี่ ป็นของทางราชการเพ่ือกจิ กรรมเฉลิมพระเกียรตฯิ เปน็ การนำ� ไม้มีคา่ ทอี่ ยู่ใน ความดูแลของทางราชการมาใชเ้ พอ่ื ประโยชน์ตอ่ สาธารณะ และเป็นการประหยัดงบประมาณในการดแู ลรักษา มกี องทัพบก เปน็ ผรู้ บั ผิดชอบโครงการ ๒.๕ โครงการก่อสร้างอาคารเฉลิมพระเกียรติฯ ในพ้ืนที่ของโรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า ก่อสร้าง อาคารตรวจรักษาผู้ป่วย เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพของโรงพยาบาลให้ได้มาตรฐานสากล และเป็นศูนย์การศึกษา ต่อเน่ืองส�ำหรับถ่ายทอดความรู้และทักษะทางการแพทย์ ระยะเวลาด�ำเนินงาน ๓ ปี ต้ังแต่ปีงบประมาณ ๒๕๕๖ ถึงปงี บประมาณ ๒๕๕๘ มกี องทพั บก เป็นผ้รู บั ผิดชอบโครงการ ๒.๖ โครงการจัดแสดงทรัพย์สินมีค่าของแผ่นดินเฉลิมพระเกียรติฯ ต่อมาเปล่ียนชื่อเป็น โครงการ ขยายพ้นื ที่จัดแสดงเครื่องประดับและอญั มณี ในพิพธิ ภัณฑ์ศาลาเครอ่ื งราชอสิ รยิ ยศ เคร่ืองราชอสิ รยิ าภรณ์ และเหรยี ญกษาปณ์ เพ่ือจัดแสดงทรพั ย์สินมคี ่าของแผน่ ดินประเภทเครอ่ื งประดบั และอญั มณี มีกรมธนารกั ษ์ กระทรวงการคลงั เปน็ ผรู้ บั ผดิ ชอบโครงการ ๒.๗ โครงการจดั แสดงคอนเสริ ์ตเฉลมิ พระเกียรติ “งานคีตลีลา เทดิ มหาราชนิ ”ี โดย บริษทั อสมท จำ� กดั (มหาชน) ๒.๘ โครงการจัดนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติ “๘๐ พรรษา บรมราชินีนาถ สิริแห่งแผ่นดิน” เพื่อเผยแพร่พระราชกรณียกิจในด้านต่างๆ โดยเฉพาะพระมหากรุณาธิคุณในการอนุรักษ์ ฟื้นฟูและส่งเสริม งานผ้าไทย เมือ่ วนั พฤหสั บดี ท่ี ๙ ถึงวันพุธ ท่ี ๑๕ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ณ ศูนยก์ ารค้าเซ็นทรลั เวิลด์ มสี �ำนกั งานปลัดส�ำนกั นายกรัฐมนตรี เป็นผู้รับผดิ ชอบโครงการ ๒.๙ โครงการจดั สรา้ งภาพยนตร์สารคดีเฉลิมพระเกยี รตฯิ ระบบฟลิ ม์ ขนาด ๓๕ มิลลเิ มตร น�ำเสนอ พระราชกรณยี กจิ ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชและสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรม ราชินนี าถ ในพน้ื ท่ีภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนอื จำ� นวน ๒ เรื่อง คือ ทศวรรษแรกของการทรงงาน และชัยชนะบนแผ่นดินอสี าน ความยาวเรือ่ งละ ๓๐ นาที ส�ำนกั งานเสรมิ สร้างเอกลกั ษณข์ องชาติ สำ� นกั งาน ปลดั ส�ำนกั นายกรฐั มนตรี เปน็ ผ้รู ับผดิ ชอบโครงการ (ดูรายละเอียดเพิม่ เติมในภาคท่ี ๕ บทที่ ๑) 100 100