มกรดกธรรม เล่ม 1

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วัดปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ คํานําธรรม “คนตางจงั หวดั มีความทกุ ขกาย แตม ีความสุขใจ ในขณะท่ีคน กรงุ เทพฯ มีความสุขกาย แตก ลบั มคี วามทุกขใ จกันมาก ดงั น้นั จึงควรสรางที่พักทางใจขนึ้ ในกลางกรงุ ” พระราชดํารัสสวนหน่ึงของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช พระบรมนาถบพิตร ผูทรงพระคุณอัน ประเสริฐ เมื่อครั้งเสด็จพระราชดําเนินพรอมดวยสมเด็จพระนาง เจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในงานพระราชพิธีทอดผาพระกฐิน พระราชทานแดพระสงฆว ดั ปทมุ วนาราม ปพ ุทธศักราช ๒๕๓๕ ในปพุทธศักราช ๒๕๖๑ คณะสงฆวัดปทุมวนารามไดทํา สัญญาเชาพ้ืนท่ีศาลาพระราชศรัทธาและสวนปาจากสํานักงาน ทรัพยสินพระมหากษัตริย และไดปรับปรุงส่ิงปลูกสรางบางสวน พรอมท้ังพ้ืนท่ีโดยรอบเพื่อใหสอดคลองและรองรับกับกิจกรรม ตางๆ ตามนโยบายของคณะสงฆวัดปทุมวนาราม โดยยึดหลักการ และแนวทางกิจกรรมทุกอยาง เพื่อสืบสานพระราชปณิธานธรรม อันมีคาแหงหิตานุหิตประโยชน แกพุทธศาสนิกชนท้ังหลาย และ เพ่ือรําลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณอันหาท่ีสุดมิไดของพระองคทานผู เสดจ็ สูส วรรคาลยั ดังนั้น คณะสงฆพรอมดวยอุบาสก และอุบาสิกาวัดปทุม วนาราม จึงไดจัดกิจกรรมสานตอปฏิปทาพระกรรมฐาน สืบสาน พระราชศรัทธา พระราชปณิธานธรรมเพื่อนอมถวายเปนพระราช กุศล ดวยการกราบนิมนตพระเถราจารยฝายอรัญวาสี มาบรรยาย ธรรมทุกเดือน ท่ีศาลาพระราชศรัทธา เพื่อเปนการฟนฟูและดํารง ๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วัดปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ รักษาไวซ่ึงปฏิปทาจริยาวัตรอันดีงาม ท่ีบูรพาจารยวัดปทุมวนาราม ไดนําพาประพฤตปิ ฏบิ ัติมา ในแตละเดือนก็ไดรับความเมตตาจากพระเถรานุเถระ ผู ปฏบิ ตั ิตามปฏปิ ทาพระกรรมฐานสาย หลวงปูมัน่ ภรู ทิ ัตตมหาเถระ, หลวงปูชา สุภัททมหาเถระ ฯลฯ ดังมีรายนามและคําสอนท่ีปรากฏ ในหนังสือเลมน้ี ท้ังองคความรู แนวทางการปฏิบัติ รวมทั้งขอวัตร ในการดําเนินชีวิตของความเปนพระที่ไดรับการพร่ําสอนมาจาก พระอุปชฌายและพระอาจารย พรอมกับประสบการณตรงที่ไดลง มือปฏิบัติตามหลักคําสอนของพระพุทธชินสีหสัมมาสัมพุทธเจา ได ถายทอดเปนคําพูดและบันทึกรวบรวมไวในหนังสือมรดกธรรมเลม น้ี ผูอานสามารถปลูกศรัทธา ทําความเขาใจ สรางกําลังใจ และนอมนําไปปฏิบัติในชีวิตประจําวันไดก็จักสําเร็จประโยชนแหง ตนตามสมควรแกธรรมท่ีตนไดประพฤติปฏิบัติ ขออนุโมทนาใน ความวิริยะอุตสาหะของทานผูมีจิตศรัทธาในการรวบรวมและ จัดพิมพหนังสือมรดกธรรม ศาลาพระราชศรัทธาในคร้ังน้ี และขอ ความสุขความเจริญจงมแี กทกุ ทานเทอญฯ พระธรรมธัชมนุ ี ประธานบรหิ ารศาลาพระราชศรัทธา เจาอาวาสวัดปทุมวนาราม ๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วัดปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลมที่ ๑ สารบัญ คาํ นําธรรม ๑-๒ ๑. หลวงปูบญุ มา คัมภรี ธัมโม ๔ - ๒๒ ๒. หลวงพอวิชยั มุนี (ไพฑรู ย เมตตจิตโต) ๒๓ - ๓๖ ๓. พระอาจารยโสภา สมโณ ๓๗ – ๖๙ ๔. หลวงปูอุทัย สริ ิธโร ๗๐ – ๘๗ ๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วัดปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลมที่ ๑ หลวงปบู ุญมา คมั ภรี ธมั โม วัดปาสีหพนมประชาคม ต.บงใต อ.สวา งแดนดนิ จ.สกลนคร แสดงเม่ือวันอาทติ ยท ี่ ๑๐ มิถนุ ายน ๒๕๖๑ ณ ศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนาราม ราชวรวิหาร ใหทําความเขาใจการสมาทานรักษาศีล อยาใหมันเปนศีล พิธีเฉย ๆ ใหทําความเขาใจ รักษาศีล – รักษาใหมันเปนอะไร ก็ รักษาใหมันเปนศีลน่ีแหละ เมื่อมันเปนศีลแลว มันก็จะเปนธรรม เม่อื มันเปน ธรรมแลว จติ ใจมันจะเกดิ เมตตาสงสารบุคคลอ่นื สัตวอ่ืน เมตตาสงสารบคุ คลอน่ื สัตวอื่น แลว กค็ ดิ หรือชว ยบคุ คลอนื่ สัตวอื่นที่ เขาตกทกุ ขไ ดยาก เมตตาสงสารซ่งึ กนั และกันก็เปน ศีล เพราะฉะนั้น เมื่อสมาทานไปแลวใหพากันรักษา ใหจนกวาวาชีวิตจะหาไม ให ต้ังใจ เมอ่ื ปฏบิ ตั ไิ ดแลว ก็เปน สมบัติของเราทกุ คนผทู ีป่ ฏบิ ัติ ๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ สรุปแลว ของดีที่สุดในโลกคือศีล ยอดธรรมคือศีล แลวก็ นอกนั้น ตัวพระวินัยก็เปนตัวแทนของพระพุทธเจา เวลา พระพุทธเจาจะเสด็จเขาสูปรินิพพาน ทานก็สั่งไวแลว ตัวแทนของ ทาน ก็คือธรรม คือวินัย เพราะฉะน้ัน การรักษาศีล – ถาไมรักษา มันจะเปนอะไรละที่นี้ มันก็เปนโทษ เปนบาป เปนกรรม – กรรมที่ ทําลงไปแลว มันไมหายไปที่ไหน มันตองใหผล สรุปแลว พวกเรา ทั้งหลายอยูในโลกน่ี อยูเพราะกรรม – กรรมมันมีอยู ๒ กรรม – กรรมดี และกรรมช่ัว อยู ๒ อยาง กรรมดีใหผลเปนสุข กรรมชั่ว ใหผลเปนทุกข ทานก็วา ใหละเวน ถาละเวนได มันก็เปนบุญ เปน กศุ ล มนั เปนตรงกันขามละ กายกรรม วจกี รรม มโนกรรม กายกรรม ๓ ฆาสัตว ลักทรัพย ประพฤติผิดในกาม วจีกรรม ๔ พูดปด พูดคําหยาบ พูดสอเสียด พูดสับปลับ เพอเจอ พวกเราคงเขาใจทุกคน ครูบาอาจารยรูปไหนมาเทศนก็เทศนเรื่อง ศีล เรอื่ งกรรม อนั เดียวกัน อยางเดยี วกัน ทนี ้ี ที่กรรมมนั ใหผล เจบ็ ไขไดปวย เปน โนน เปน น่ี ปวยเปน โรคน้ี ออด ๆ แอด ๆ กรรมท้ังน้ัน แหละ เพราะฉะนั้น ทานจึงวาเรามีกรรมเปนของของตน มีกรรม เปนผูใหผล มีกรรมเปนแดนเกิด มีกรรมเปนผูติดตาม มีกรรมเปนที่ พึ่งอาศัย เราทํากรรมอันใดไว เปนบุญหรือเปนบาป เราจะเปน ทายาท คือวาจะตองไดรับผลของกรรมนั้นสืบไป กรรมดีใหผลเปน สุข กรรมช่ัวใหผลเปนทุกข ท่ียกตัวอยาง พระพากุละ ทานเกิดรวม พระพุทธศาสนาพระพุทธเจาช่ือวา กัสสปะ ทานไดรักษาศีล ทานได ปฏบิ ตั ิศีลธรรมมา เม่ือทานแตกตายทําลายขันธ ทานก็ไดมาเกิดรวมศาสนา พระพุทธเจาของเราน่ี อายุส้ัน ๘๐ ป ไมเคยกินยา ปวดหัว ตัวรอน ๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ เจ็บไขไ ดป ว ย ไมม ี ไมมีปญ หา ยาสักเมด็ หนึ่งกไ็ มไ ดกิน ท่ีทานกอ็ อก บวชอีก ก็ได ๘๐ พรรษา รวมแลวพระพากุละ อายุ ๑๖๐ ป ไมมี ปญหาอะไรเลย สุดทายทานก็ไดสําเร็จเปนพระอรหันต พนทุกขไป เลย นี่ อานสิ งสข องการปฏิบตั ิศลี ธรรม เพราะฉะน้นั สรปุ แลว ของ ดที ่ีสุดก็ คอื ศลี คือธรรม จะถามวาอะไรคือศีล จิตใจของพวกเราทั้งหลายนี่แหละ เปนศีล จิตใจนี่แหละเปนธรรม สติก็คือจิตใจ สมาธิก็คือจิตใจ ปญญาก็คือจิตใจ สวนกอนสกนธกายอันน้ี มันเปนไปอีกอยางหนึ่ง กอ นสกนธกายของพวกเรา มันมีธาตุทงั้ ๔ มดี ิน มีนา้ํ มีไฟ มีลม ทน่ี ี้ บางคนจะไมเขาใจวา ธาตุดิน ธาตุน้ํา ธาตุไฟ ธาตุลม มันอยูที่ไหน อยูกับเรา ธาตุดินก็มี ทานแจกออกไว ก็มี ผม ขน เล็บ ฟน หนัง เย่ือเอ็นกระดูก เย่ือในกระดูก ตับออน ไสนอย ไสใหญ อาหารใหม อาหารเกา นี่คือธาตดุ นิ เปน สมบัตขิ องบดิ า ของใคร ของเรา ธาตุน้ํามี นํ้าดี น้ําเสลด นํ้าหนอง น้ําเลือด น้ําเหงื่อ นํ้ามัน ขน น้ําลาย น้ํามูตร น้ําไขขอ น้ํามูก อันน้ีเปนสมบัติของมารดาของ พวกเรา ทน่ี กี่ ็ ธาตุไฟ ไฟยังกายใหอบอุน ไฟยงั กายใหทรดุ โทรม ไฟ ยังกายใหกระวนกระวาย ไฟเผาอาหารใหยอย ธาตุลม ลมพัดข้ึน เบ้ืองบนต้ังแตพื้นเทายังมาถึงศีรษะ ลมในทอง ลมในไส ลมพัด ประจําตวั ลมหายใจเขาออก เพราะฉะนัน้ พระพทุ ธเจา และพระ อรยิ เจา ท้งั หลาย กอ นจะรับศีลกอนจะทําพิธีตาง ๆ ตอ งขน้ึ นะโม น้ีกอน ไหวครูกอน นะ – น่ีแสดงถึง ระลึกถึงคุณของมารดา โม – ระลึกถึงคุณของคุณบิดา รวมวา นะโม – นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต – ภะคะวะโต อันวาพระผูมีพระภาคเจา อะระหะโต ทานเปนพระ ๖

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ อรหันต สัมมา ทานตรัสรูชอบแลว สัมพุทธัสสะ ทัสสนะ ทาน เห็นชอบแลว ทา นเห็นอะไร ทานเห็นอริยสัจธรรมท้ัง ๔ อริยสัจธรรมท้ัง ๔ พระพุทธเจา พระอรยิ เจา เสดจ็ เขา สปู รนิ ิพพานไปหมดแลว อรยิ สจั ธรรมท้ัง ๔ อยูท่ีไหน ปจจุบัน สรุปแลวมาอยูกับพวกเราทุกคน อริยสัจธรรมท้ัง ๔ คืออะไร คือทุกข น่ี ๑ สมุทัย เหตุแหงทุกข น่ี ๑ นิโรธ คือความดับทุกข นี่ ๑ มรรค คือขอปฏิบัติใหถึงความดับทุกข ๑ ทุกข สมุทัย นิโรธ – ๓ อยาง ๓ กอนนี้ มันเปนหนทางเขาไปดับ ทกุ ข ทานใหชอ่ื วา มรรค ท่ีพระพุทธเจา ทานไดม าแสดงใหพ ระปญจ วัคคียทงั้ ๕ ตอนทานตรสั รูเปน พระพุทธเจาใหม ๆ ยังวา พระอญั ญา โกณฑญั ญะ กําหนดตามไป ไดดวงตาเห็นธรรมกอ นเพอ่ื น เพราะฉะนน้ั สรปุ แลว ของดีทส่ี ุด คอื ทุกข ถา ใครเหน็ ทกุ ข มาก ๆ คนน้ันแหละจะพนทกุ ข ทาํ ไมมันจะพน ก็เพราะมันดูทกุ ข ดู ทุกข พระพุทธเจาทานส่ังมา ทุกข ควรกําหนดรู ควรดู ควรวิจัย วิจารณใหเห็นจริง ตามความเปนจริง สมุทัย เหตุใหทุกขเกิด ควร ปลง ควรวาง ควรละ นิโรธ ควรทําใหแจง นิโรธ กับ หนีโลด คืออัน เดียวกันแหละ ทําไมมันถึงหนีโลด ก็เพราะวามันเห็นทุกข เห็นเหตุ ใหทุกขเกิด แลวถามวาเหตุที่ทําใหทุกขเกิดอยูที่ไหน – เหตุท่ีทําให ทุกขเกิด ก็คือ กอนสกนธกายของพวกเราน้ีแหละ หมดทั้งกอน มี แตกอนสมุทัย ตัวเหตุใหทุกขเกิด พระพุทธเจาส่ังใหละ ใหวาง สดุ ทา ยปลายทางจริง ๆ ใหปลงใหวาง นโิ รธควรทาํ ใหแ จง น่นั แหละ เมือ่ มนั เห็นทุกขมาก จนหาท่ี ปลงท่ีวางไมได ทานไมใหสงจิตสงใจหรือว่ิงไปหาหมอ ไปหาที่พึ่ง ทางอ่ืน โดยสวนมาก พอมันเกิดขึ้นมาก็กลัวตาย – ทีนี้พอกลัวตาย ๗

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ ว่ิงไปหาหมอ ไปหายา ไปโรงพยาบาล ไปหาหมอ หมอก็คือหมอ หมอก็ตายเหมือนกัน หมอก็มีรูปรางกายอันเดียวกัน เพราะฉะน้ัน พระพทุ ธเจา ถึงมาสอน ตัดตนตอมัน ตนตอมนั คืออะไร ตนตอไมใหมันเกิด ถาไมเกิด มันก็ไมแก ไมเจ็บ ไมตาย สวนดวงจิต ดวงใจของพวกเรานี่ มันไมมีรูปราง มันไมมีตน ไมมีตัว รูปไมม ี ไมมีตน ไมม ตี ัว มนั เปน นามธรรม ทนี กี้ ็ ธาตทุ งั้ ๔ ธาตุไฟก็ ไมมีตนมีตัว เปนนามธรรมเหมือนกัน ธาตุลมก็ไมมีตนมีตัว ความ รอนก็ไมมตี นมีตัว ลมก็ไมมตี นมตี วั ที่นีท้ พี่ อมองเห็นดว ยตาธรรมดา เรานี่ มแี ตน ้ํากับดนิ เทา นน้ั สรุปแลว มีของหมดท้ังโลกท้ังสงสาร มีของ ๔ อยางเทานี้ มีดิน มีน้ํา มีไฟ มีลม นอกน้ันก็สมมติเรียกใชอ ยูในโลกเฉย ๆ ถาจะ ใหยนเขามาใหมันนอยจริง ๆ ก็ ธาตุดิน ยนใหมันนอย ก็เหลือดิน เมล็ดเดียว จิตใจของเราก็มีจิตใจดวงเดียว ทานใหพิจารณาใหเขา ไปถึงความจริง สมมติวา เวทนาเกิดขึ้น เม่ือมันเกิดข้ึนมากๆ ทาน ใหเขาไปพิสูจน ไปวิจัย วิจารณ เม่ือเขาไปถึงความจริงแลว มันก็ไม มีเวทนา ความทุกข ความเจ็บปวดรวดราว อยูท่ีกายก็ไมมี อยูที่จิต กไ็ มมี สรุปแลว กก็ ลายเปนตวั อบุ ัติ ทนี ี้ ท่ีมนั กลัวลม กลัวตายอยางนนู อยา งนี้ พระพทุ ธเจา และ พระอริยเจาก็ชี้นําวาตัวกิเลส ตัวอวิชชา ตัณหานี่ จิตของเรามัน ทํางานไมเปนหรอก ดวงจิตรูเทาน้ัน แตของพวกเรานี่ มันยังไมได เปน ดวงรู มันยังเปน ดวงหลงอยู มันหลงตน เมื่อมนั หลงตน มันก็มา ยึดเอาธาตุทั้ง ๔ เอาดิน เอาน้ํา เอาไฟ เอาลม วาเปนตัวเปนตน เปนสัตว เปนบุคคลนี่ จริง ๆ แลวมันไมใช มันไมเปนของใคร ผืน แผนดิน ไมเปนของใคร เปนสมบัติกลางเปนอยูอยางนี้ ทีน้ี ถายน ๘

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ เขามา ถาจะจัดใหเปนของเจาของ ใหมีเจาของ ธาตุดินก็เปนของ บิดา ธาตุน้ําก็เปนของมารดา จะถามวาของเราอยูตรงไหน ไมมี เพราะตา งคนตา งก็ใชส มบตั ิของบิดามารดา เพราะฉะนั้น ผูใชเปน เปนบุญเปนกุศลแกตน ผูใชไมเปน เปนบาปเปนกรรม เอาสมบัติของบิดา มารดา ไปทําความช่ัว เสียหาย เอาไปฆาสัตว เอาไปลักทรัพย เอาไปประพฤติผิดในกาม เอาไปดื่มสุราเมรัยตาง ๆ สารพัด ไมมีศีลมีธรรมประจําจิต ประจํา ใจ หนักเขาก็ไมเช่ือพระพุทธเจา วาบุญก็ไมมี บาปก็ไมมี นรกก็ไมมี สวรรคก็ไมมี เมื่อพวกน้ี ความเห็นเปนอยางน้ีแลว เมื่อเขาแตกตาย ทําลายขันธลงไป กรรมชั่วท่ีเขาทําไวนั่นละ จะผลักดันจิตใจใหไป เกิดในภูมิท่ีตํ่า ภูมิท่ีต่ําไปเกิดที่ไหน ภูมิที่ต่ําไปเกิดในเมืองนรก ไป เกดิ เปน เปรต ไปเกดิ เปนอสูรกาย ไปเกดิ เปน สัตวเ ดรัจฉาน ทีนีฝ้ ายกุศล ฝา ยผทู ี่ละ ไมฆาสัตว ไมลักทรัพย ไมป ระพฤติ ผิดในกาม ไมดื่มสุราเมรัย รักษาศีล ๕ บริสุทธ์ิ ต่ําท่ีสุดก็มาเกิดเปน มนุษยอ ันบรสิ ุทธิ์ บริบูรณ ถา สูงข้ึนไปอีก กไ็ ปเกดิ บนสวรรค สวรรค ๖ ช้ัน พรหม ๑๖ ชั้น และสุทธาวาส ๕ สุดทายก็คือ พระนิพพาน ฝายกุศล ทีน้ีจะถามวา พวกเราเปนฆราวาสญาติโยม จะปฏิบัติจะรู ได เห็นไดไหม พระธรรมคําสอนของพระพุทธเจา ไมตองสงสัย หรอก ขอใหต้ังใจปฏิบัติเทาน้ัน เวลาธรรมจะโผลหนาใหเราดู ประโยคแรก ก็คือ ทุกข มันจะมากอน เมื่อมันเปนทุกขมาก ๆ อยา ไปหลบมัน เพราะวากิเลสมันกลัวทุกข มันกลัวลม กลัวตาย เราก็ เอาทุกขน่ี ไปตอสูกับมัน เม่ือมันเกิดขึ้นมาก ๆ ใหเราดู เอาตัวนี้ แหละ เขาไปตอสูมัน อยาไปหลบมัน ปลอยมัน เสียสละ ที่น้ี การ เกิด แก เจบ็ ตาย ของพวกเราน่ีละ ถา ยอนหลงั มนั เปนหมน่ื ๆ เปน ๙

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลมที่ ๑ แสน ๆ เปนลาน ๆ แลว แตมันจําไมไดเฉย ๆ ตัวสัญญา ความจํา เน่ยี ถาพวกเรารูมันได เห็นมันได ก็ควรจะเชื่อพระพุทธเจา ที่ พระพุทธเจาทานระลึกชาติหนหลังได ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ ระลึกชาติหนหลังได หม่ืนชาติ แสนชาติ อนันตชาติ ทานรูไดหมด พอทานระลึกชาติหนหลังได ทานพิจารณา วันท่ีทานจะไดตรัสรู พิจารณาดูชาติภพท่ีเกิด ตั้งแตพลบค่ํา จนถึง ๔ ทุม ยังไมไดตรัสรู ทานจึงไดนอมจิตนอมใจกําหนด ลมหายใจเขาไปอีก จิตสงบ รวมเขาไปอกี ญาณที่ ๒ เกดิ ข้ึน จุตปู ปาตญาณ รูสัตวร ูส ิง่ แปรผัน ของสรรพสัตวทั้งหลาย สัตวโลก สัตวตัวนี้ตายน่ี ไปเกิดน่ัน สัตวตัว น้ันตายนี่ ไปเกิดน่ัน รูไดหมด พิจารณาเร่ืองภพชาติของสัตว ตั้งแต ๔ ทุมจนถึงตี ๒ ๔ ชั่วโมง คืนนัน้ ทา นไมไดน อนเลยนะเนี่ย ยังวาท่ีทานระลึกชาติหนหลังไดน่ี นอยถึงเปนนกกระจาบ ใหญถึงชาง เปนหมดทุกตัวสัตว แตละชาติ ๆ รู – มีความสุข ความ ทกุ ขอ ยา งไร รไู ดหมด เพราะฉะน้ัน พระพุทธเจา พระอริยเจา ทา น เห็นทุกข หลักลาน เปนลานๆ เพราะฉะน้ัน ทานจึงเบื่อ มันจึงเบื่อ หนาย เกิดสลด สังเวช วาตัวน่ีหลง หลงมาเกิด มาแก มาเจ็บ มา ตาย มันตองถึงใจจริง ๆ มันถึงจะขาดตอนกันจริง ๆ เพราะฉะน้ัน พวกเราน่ี ถา ผทู ม่ี นี สิ ยั เคยปฏิบัตมิ ากอ น จากหลาย ๆ ชาตทิ ี่ผานมา พอปฏิบัติไป มาเจอกับของเกามาบวกกัน บางทีก็ผานพนไปได เหมือนกัน ถามันไมผานจริง ๆ ก็เอาใหมันได อจลศรัทธา – ความ เช่อื ม่ันในพระพทุ ธศาสนา คือ พระโสดา – ถาเปน ถงึ พระโสดา แลว นี่ จะใหไปนับถือศาสนาอื่น ลัทธิอ่ืน มันไมไป เพราะเชื่อม่ันแลว เช่ือตรงไหน – เชื่อตรงวา รางกายกับจิตนี่ ไมใชอันเดียวกัน ตัว ๑๐

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ สักกายทิฏฐิ น่ี และก็มาเห็นวาตนเปนกาย และกายมาเปนตน ไม สงสัยแลว ตัว สักกายทิฏฐิ วิจิกิจฉา ไมสงสัย และก็ สีลัพพต- ปรามาส ก็ไมสงสัยวาอะไรคือศีล ศีลอยูที่ไหน น่ีก็ไมสงสัยอีก ถา มันเห็นจริงตามความเปนจริงอยางนี้ จะใหหลงไปนับถือศาสนาอ่ืน ลทั ธอิ ่นื มันไมไ ป เพราะมันเช่อื มัน่ ทีน้ี ท่ีทานพยากรณไว ถาผาน ไดเปนพระโสดาแลวน่ี อยางชา ทา นวาบารมมี นั ยงั ไมแก ใหป ฏิบัติไป ปฏบิ ตั ิไป อยา งชา ๗ ชาติ ถา ชาตลิ ะ ๑๐๐ ป ก็ ๗๐๐ ป ปฏิบัตติ อ ไป น่ี ที่น้ี ๗ ชาติ ๗ ป ๗ เดือน ๗ วัน ก็มาปฏิบัติตอ เพราะฉะนั้นอยาไปสงสัย การปฏิบัติ มรรค คือหนทางเขาไปดับทุกข มีอะไรละ ถายนมรรคทั้ง ๘ ลงมา มีอะไร ก็มีศีล แลวก็ สมาธิ แลวก็ ปญญา - ความรักษากาย วาจา ใจ ใหเ รยี บรอย ใหเปน ปกติ ทานใหช่ือวา ศลี ตามหลัก ความรอบรูในกองสังขาร ชื่อวาปญญา ถามวากองสังขาร อยูท่ีไหน ก็รูปราง กายของพวกเรา นี่กองสังขาร ท้ังรอบ ทั้งรู ท้ังรู ภายนอก ท้งั รภู ายใน – รภู ายในรางกายวามนั มีอะไรบาง ความรอบ รูในกองสังขาร ช่ือวาปญญาน่ี ใหเห็น เห็นถึงสุข เห็นถึงทุกข เห็น ถึงอาการ มันแปรปรวน เปล่ียนแปลง ไมจีรังยั่งยืน ก็ใหเห็น ให พิจารณา คนควาหา ใหมันรูวากอนสกนธกาย รางกาย ของเรานี่ มันมาจากท่ีไหนและสุดทายปลายทาง มันจะไปที่ไหน ใหหลักท่ีไป ท่ีมาของรางกาย เมื่อหายความสงสัย จากรางกายแลว ก็มา พิจารณาเรือ่ งจิตใจอีก ใชพิจารณา คนควาพิจารณา ใหรูจักอาการของจิต อาการ ของกาย จนกวาวาจิตมันสิถอน ทีนี้พวกเราพากันปฏิบัตินี่ ตั้งตน ตั้งแตการใหทาน การรักษาศีล การเจริญเมตตาภาวนา สะสมบุญ ๑๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ กุศล ใหมันมาก ท่ีพวกเราพากันปรารถนาวา ขอใหขาพเจานี่ ถึงซ่ึง พระนิพพาน – พระนิพพาน พวกเราอยาไปเขาใจวามันอยูใน ทองฟา อากาศ – อยูท่ีไหน – อยูที่ดวงจิต ดวงใจของเรานี่แหละ พระนพิ พาน กค็ อื นพิ พทิ า – ความเบอ่ื ทาํ อยา งไรมันจะเบ่ือ เบอ่ื รางกายตนเองนี่ วาเปนทุกข เบ่ือจิตใจตนเอง วามันหลง – เมื่อมัน เบื่อหนาย มันก็คลายความกําหนัดยินดี เม่ือมันคลายความกําหนัด ยินดี จิตมันก็พน – พนไปจากนี่ละ – พนไปจากรูปรางกายตนเอง พน ไปจากรูป จากความสขุ ความทุกข พนไปจากสญั ญา – ความจาํ ไดหมายรู พนไปจากสังขาร – ความปรุงความแตง ความนึกคิด ความดีใจ เสียใจ พนไปจากวิญญาณ – ความรับทราบ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ นี่ – พนไปจากท่ีน่แี ลว ทีนี้ ถากายไมมี เวทนา มันก็ไมมี กายไมมี สัญญาก็ไมมี กายไมม ี สังขารกไ็ มมี กายไมมี วิญญาณกไ็ มม ี – วญิ ญาณก็หมายถึง ขอกองรูทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางจิตใจ – เรียกวา วิญญาณ ความรับทราบ – อยูท่ีนี่ และก็ทําใหมันติดตอ กนั และก็กําหนดลมหายใจ สูดเขายาวๆ เม่ือเวลาภาวนา เม่ือกําหนด ไป - กําหนดไป จนกวาลมมันส้ันเขา – สั้นเขา สุดทาย ลมมัน หายไป เราจะไดร ู เพราะฉะน้ันทานสอนใหเ รามาปฏิบัติ รักษาจติ ใจ ไมใหมันตึงเครียด และก็มาปฏิบัติใหจิตใจ มันหยุดคิด หยุดน่ิง เม่ือ จิตใจหยุดคิด ต้ังม่ันเปนสมาธิไดแลว นั่นแหละ มันเปนปากทาง ปากทางเขาสูความสงบ เปนหนทางดับทุกข ดับทุกขตรงท่ีไหน ดับ ตรงทม่ี นั เกดิ โดยเฉพาะอยา งย่ิง มันเกิดท่ีจิต สว นรา งกาย เขาไมร ูอิ โหนอิเหนอะไร รางกาย ดินก็ไมรูจักสุขจักทุกข น้ําก็ไมรูจักสุขจัก ทุกข ลมก็ไมรูจักสุขจักทุกข ไฟก็ไมรูจักสุขจักทุกข ผูที่รูจักสุขจัก ๑๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ ทุกข กค็ อื จติ ใจ ดวงจติ ดวงใจอันน้ีก็เปนนามธรรมอีก มันไมม ีตนมี ตัว สรุปแลว มันหลงอะไรทีน้ี สรุปแลว มันก็หลงลม ลม ๆ แลง ๆ กัน เพราะฉะน้ัน ประโยคแรกที่พวกเรามาเกิด มีแตดวงจิตดวงใจ ลวน ๆ รางกายยังไมมี ทีน้ีก็ หลวงปูก็เลยมาเทียบ ดวงจิตดวงใจของพวกเราเนี่ย เทียบกับพยัญชนะ คือ ตัว ก ไก ตัวเดียว ตัวสระ ก็ไปเทียบกับธาตุ ทั้ง ๔ ดิน นํ้า ไฟ ลม และมาจากบิดา มารดา และเอาสระมาบวก กับตัว ก ไก – ก ไก – ก อะ กะ ก อา กา ก อิ กิ ก อือ กือ ก อุ กุ ก อู กู – พอถึงน้ีก็จบแลว เปนกอน เปนตัว เปนตนข้ึนมา ท่ีนี่ ก็ กู กับ มึง พากันสรางโลกขึ้นมา กู คือ ใคร กู ก็คือ ผูหญิง มึง ก็คือ ผชู าย - กู กค็ อื ผูชาย มงึ กค็ ือ ผูหญิง กู กค็ ือ สัตวต วั ผู มงึ กค็ อื สัตว ตวั เมยี - กู ก็คอื สัตวตวั เมีย มึงกค็ ือสัตวตัวผู - สัตว ๔ ตัว มาสราง โลก ผลลัพธ คืออะไร ทีนี้ – ไดกอนทุกขมา ไดกอนเจ็บ กอนปวด มา – สรุปแลว ทุกขเพราะ มันมี มีอะไร มีรางกาย .. ฉะน้ัน การไม มีก็จบแลว เหลอื แตดวงธรรม เหลือแตดวงจติ ดวงใจ เพราะฉะนั้น ทําความเขาใจ มรรค คือ หนทาง ปฏิบัติ คือ ศีล สมาธิ ปญญา บางคนเขาใจผิด พระก็ยังไปสอนโยมอีก วามัน หมดมรรค หมดผล มันแปลวา คนไมรูจักหนทาง มรรคก็คือ ศลี สมาธิ ปญญา ท่ที า นเรยี ง มรรคทัง้ ๘ กม็ ี สัมมาทิฏฐิ สมั มาสังกปั โป สัมมาวาจา สัมมากัมมันโต สัมมาอาชีโว สัมมา-วายาโม สัมมาสติ สัมมาสมาธิ สัมมาทิฏฐิ ปญญาการเห็นชอบ เห็นอริยสัจ ธรรมทั้ง ๔ ทุกข สมุทัย นิโรธ มรรค สัมมาสังกัปโป ดําริออกจาก กาม กามท่ีไหน กอนสกนธกายของเราน่ีแหละ กอนกาม หมดทั้ง กอ น กอนกาม กามอนั นี้ มันมีทง้ั คุณ มันมีทง้ั โทษ ถาไมมกี าม พวก ๑๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ เราก็ไมไดเกิด โทษมันก็มหันต คุณมันก็อนันต ทีน้ี กามตัวน้ี กอน สกนธกาย มันเปนเรือ เปนแพ ใหพวกเราน่ังขามแมน้ําโอฆะอัน กนั ดาร มเี พราะกอ นสกนธกายนี้ มที ัง้ คุณมที ้ังโทษ มรรคขอท่ี ๔ กับขอท่ี ๕ น้ี สัมมากัมมันโต สัมมาอาชีโว การงาน การทํามาหาเล้ียงชีพ เมื่อการทํามาหาเล้ียงชีพ ไมใหไป กระทบบุคคลอ่ืน สัตวอื่น ไมใหไปทําใหบุคคลอื่น สัตวอื่นเขาเปน ทกุ ข ไมทําใหบ คุ คลอน่ื สตั วอ น่ื เขาเดือดรอน สัมมาอาชโี ว เลย้ี งชพี ใหมันชอบใหถูกทาง อยาไปทําใหบุคคลอ่ืนสัตวอื่น เขาเปนทุกข เดือดรอน สัมมาอาชีโว การกิน ก็เหมือนกัน อาหารที่พระพุทธเจา ทานสั่ง ที่มันผิด เนื้อมนุษย เน้ือชาง เนื้อหมา เน้ือหมี เน้ือเสือโครง เนื้อเสือเหลือง เน้ือเสือดาว พวกน้ีทานใหเวน ถาไมเวน มันไมถูก หนทาง มันไมถูกกับมรรค มันไมใชหนทาง แลวก็การคาการขายก็ เหมือนกัน คาขายมนุษย คาขายสัตวที่มีชีวิตใหเขาฆาเปนอาหาร คาขายศาสตราอาวุธ คาขายเคร่ืองดักสัตว อยางนี้ คาขายเคร่ือง ดองของเมา มันผิด ผิดจากหนทางมรรค หนทางของพระพุทธเจา นี่ตองปฏิบัติ ตองศึกษา ทานใหรู ทานใหเวน ใหมันถูกหนทาง สัมมากัมมนั โต กับสมั มาอาชโี ว สัมมาวายาโม เพียรละบาปท่ีเกิดขึ้นแลว เปนตน ผูที่ไม เคยไดรักษาศีล ก็เพียรพยายามละวาง เม่ือเพียรพยายามละวางไป แลวก็เพียรรักษาไวไมใหมันหมดไป ส้ินไป เสื่อมไปจากจิตจากใจ รักษาไวแลว ก็รกั ษาบญุ กศุ ลท่ีเกิดขนึ้ แลวไมใหเ ส่ือมไป ส้ินไป สะสม ไปเรื่อย ๆ ทานจึงวา สัมมาวายาโม เพียรพยายามไมใหบาปเกดิ ขึ้น เพียรพยายามใหบุญกุศลเกิดขึ้น และก็เพียรพยายามรักษาบุญกุศล ท่เี กิดขึน้ แลว ไมใ หห มดไปส้ินไปเสือ่ มไปจากจิตจากใจ สมั มาวายาโม ๑๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ สัมมาสติ ทีนี้ ระลึกสิ่งท่ีมันเปนบุญเปนกุศล อยาไประลึก พยาบาท อาฆาต จองลางจองผลาญ บุคคลอ่ืน สัตวอ่ืน อยาไป ระลึกโลภ อยากชงิ ไดสง่ิ ของของคนอ่นื มาเปน สิง่ ของของตน อยา ไป ระลกึ เบยี ดเบยี นบคุ คลอ่ืน สัตวอื่น ระลกึ ใหม ันชอบธรรม สมั มาสติ สัมมาสมาธิ ต้ังใจไววา ข้ึนช่ือวาความชั่วเสียหายนอ ยหนง่ึ นิดเดียว เราก็จะไมใหมันเกิดข้ึนภายในรางกายและจิตใจของพวก เราเลย เพราะฉะน้ัน ทานจึงใหรักษาธรรม ๒ ขอน้ี ธรรมคุมครอง โลก หิริ ความละอาย ละอายตออะไร ละอายตอบาป ตอกรรม โอตตัปปะ ความเกรงกลัว กลัวอะไร กลัวตอบาป ตอกรรม ไมให บาปกรรมเกดิ ขน้ึ ทานจงึ ชว้ี า ธรรมคุมครองโลก จะถามวา โลกอยูท่ี ไหน – ไมใชธ รรมคมุ ครองแผน ดิน แมนํา้ ลาํ คลองอะไร อันนั้นก็โลก เหมือนกัน แตวาโลกมันมี โลกนอก โลกใน โลกใน ก็คือ รางกาย และจิตใจของเรา นเ่ี รยี กวา โลกใน โลกนอก ก็คือ บุคคลอ่ืน สัตวอื่น ตนไม ภูเขา เถาวัลย น่ีก็ โลก โลกแปลวาหมูสัตวของอยูเปนนิจ โลกแปลวาวุนวาย โลก แปลวารอน รอนเพราะอะไร รอนเพราะไฟ ไฟราคะ ความกําหนัด ยินดี ในรูป ในเสียง ในรส ในกลนิ่ ในสมั ผสั ไฟโทสะ คือ ความโกรธ ไฟโมหะ คอื ความหลง มันเผาอยตู ลอดเวลา เรากไ็ มร ู อาการที่ไมรู ทานก็ชี้ใหวา ตัวอวิชชา ความท่ีไมรู เพราะฉะน้ัน มาปฏิบัติ มา รักษาสติ ใหมันเย็นขึ้น ใหมันรู เมื่อมันรู มันก็จะมีสติ สัมปชัญญะ ความรูตัว จะใหทําความชั่วเสียหายใสตน ถามันรูแลว มันจะไมทํา มันจะมีความละอาย ถาจะใหไปทําความช่ัวเสียหาย ใหตายดีกวา มนั จะเปน อยา งนี้ จติ ใจเปน ศลี จติ ใจเปน ธรรม ๑๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ นี่สรุปแลว ของดีท่ีสุดก็คือส่ิงนี้ เพราะฉะน้ัน ประโยคแรก ทานก็ใหรูจักบุญคุณของบิดา มารดา ทุกวันน้ีเด็กรุนใหม เขาไปดู ถกู คนแกว า คนแกเขาลา สมัย พวกเขาทันสมัย หลวงปวู าพวกวัยรุน นี่ มันลาสมัย มันไมทันสมัย ผูที่ทันสมัย จะรูจักธรรม รูจักศีล รูจัก บญุ คณุ ของพระพทุ ธเจา เพราะฉะนัน้ เขาจะไมห นจี ากศลี จากธรรม เด๋ียวนี้เขากําลังกอกวนกัน เขาสิลาง ลางไมใหมีกษัตริย ถาไมมี กษัตรยิ  พุทธศาสนากจ็ ะไมมี ตายไปดวยกันนล่ี ะ เพราะฉะนนั้ พวก เราใหพากันรักษา อนรุ ักษไ ว ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย ใหม ัน คงเสนคงวา เดี๋ยวน้ีเขาจะมาวุนวายกอ จะเอาเด็กนอย เอาประชาชน เปนใหญ มันผิดแลว เอาเด็กนอยมาเปนใหญ คนเฒาคนแก ไมมี อํานาจวาสนาหรือ ทีน้ีประเทศอเมริกา อาจารยช่ือ สมภพ ทานไป เห็นแลว เขาเอาคนแกไปขังไว ลกู อยากเห็นหนาลูกก็ไมไดเห็น เขา เอาไปไหน เขาเอาไปขงั ไว แลวก็มเี จา หนาทไ่ี ปรักษา รกั ษาแลว จะ ไปรักษาไดขนาดไหน ไมใชพอใชแมเขาใชไหมละ ทีน้ี พวกคนแก ก็ วิตก เปนทุกขเปนรอน ทานอาจารย ทานไปเห็น ทานวาเหมือนกบั ตกนรก มันตกนรกทั้งเปน วาเมืองไทยเรากําลังจะเริ่มเปน พวกเรา ชวยพากันตอตาน อยาใหมันเปนอยางน้ัน ใหระลึกถึงบุญคุณของ พอ ของแม ยกพอยกแมไวท ่ีสงู มันจะเปนบุญเปนกุศล เพราะฉะนั้น ใหพวกเราทําความเขา ใจศาสนา ศาสนา พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ มันเกิดมานานแลว พระพุทธเจามาตรัส (รู) ในโลก อยูในพระสูตร สัมพุทเธ น่ี ๓ ลาน ๕ แสน ๘ หมื่น ๔ พัน ๑๙๒ พระพุทธเจาแลว มาตรัสธรรมอัน เดียวกันน่ี มาสอนใหรูจักตน มาสอนใหรูจักบุญจักบาป ๑๖

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ พระพุทธศาสนา พุทธะ ก็คือ ตัวผูรู คือใคร ก็คือดวงจิตดวงใจ ของเรา ธรรมะ ก็คือพระธรรมคําสอนของพระพุทธเจา สังฆะ ก็ คือผูที่ปฏิบัติ ถาผูปฏิบัติ ถาจิตใจเห็นธรรมจริงๆ เปนพระโสดา (บัน) แลว จิตใจเปนพระ พระนี่ไมไดอยูกับหัวโลนหรือผาเหลือง จิตใจเปนพระ ไมไดเกี่ยวกับเพศ ไมไดเก่ียวเพศหญิงเพศชาย ไมได เกีย่ วผบู วชหรอื ไมบ วช รไู ดท้งั นัน้ พระพุทธเจา ถาไปดูอยใู นหนังสือ พระไตรปฎ ก ไมไ ดกีดกัน รูไ ดทัง้ นนั้ แตกอน เหน็ บ พระพุทธเจามา เทศน พระพาหิยะ เปนฆราวาสญาติโยม ไดรับธรรมของ พระพุทธเจาก็ไดสําเร็จเปนพระอรหันตทั้งๆ ที่เปนฆราวาส น่ัน มัน ไมม ีอะไรปดบงั ถา ตง้ั ใจเอาจริง ๆ สรปุ แลวนะ ธรรมมันจะโผลห นา ขึ้นมา ใหเราดู ใหเรารู ใหเราเห็น ประโยคแรกก็คือทุกข น่ันแหละ ใหม ันทกุ ขมาก ๆ มนั จะมา หลวงปูทานวา อาโรคฺยปรมา ลาภา ผูไมมีโรค เปนลาภ อยางย่ิง ทีน้ี ถาแปลทับศัพทมัน โรคฺยปรมา ลาภา ผูมีโรค เปน ลาภอยางยิ่ง เม่ือมันผานทุกขเขาไป จิตเขาไปเห็นศีลเห็นธรรมจริง ลาภมันจะเกิด ตัวศีล น่ันคือ ลาภ ตัวธรรม นั่นคือ ลาภ สรุปแลว ถามันไมทุกข ไมมีเหตุใหทุกขเกิด จะไมรู จะไมเห็น เวนแตผูที่มี นสิ ัยมากอ น ทพ่ี รอมจะรูจะเห็น อนั นน้ั มันงาย ทา นเทียบไววา สขุ า ปฏิปทาทันธาภิญญา ผูปฏิบัติเปนสุขไดงายก็มี ปฏิบัติเปนสุขได ยากก็มี ปฏิบัติเปนทุกขไดงายก็มี ปฏิบัติเปนทุกขไดยากก็มี มัน แลวแตนิสสัยของใครของมัน แตวาไดรับผลทุกคน ถาตั้งจิตตั้งใจ ถา มันไมผ านไมพน ในชาติปจจบุ ัน ก็ตัง้ ใจปฏบิ ัตไิ ปเร่อื ย ๆ อธษิ ฐาน จติ ไปเรอื่ ย ๆ ขออยา ใหจิตใจของขาพเจาหันเหไปอยางอน่ื ใหต ้ังมนั่ อยูในบวรพระพุทธศาสนา เพราะฉะนั้น บางทีพวกเราน่ี เกิดพรอม ๑๗

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ พระพุทธเจาองคแรกก็ได ทําไมมันยังไดตกคางมาไดถึงขนาดนี้ ทั้ง หลวงปูท พ่ี ูดนี่ก็เหมือนกนั แหละ พวกเดยี วกันนะแหละ ทานประกาศวา อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ ภะคะวา พุทธัง ภะคะวันตัง อะภิวาเทมิ ก็กราบก็ไหวพระพุทธเจา พระอรหันต เกิดขึ้นแลวในโลก มันไมไดยิน มีหูมีไหม มี เหมือนกับหูแอบเขา หู ปอง ตามีไหม มี เหมือนกับตาไมไผ มันไมรับธรรม เม่ือมันไมรับ ธรรม มันก็เลยคางโลก วนมาเกิดมาแกมาเจ็บมาตาย เกิดมาแตละ ครั้ง พอเขาไปปฏิสนธิครั้งแรก ชาติก็เกิดเปนตัวสมุทัยชาติป ทุก- ขา, ชราป ทุกขา, มรณัมป ทุกขัง, โสกะปริเทวะทุกขะโทมะนสั สุ ปายาสาป ทุกขา, อัปปเยหิ สัมปะโยโค, ทุกโข ปเยหิ วิปปะโยโค ทุกโข, ยมั ปจฉัง นะ ละภะติ ตมั ป ทกุ ขัง, สังขิตเตนะ ปญ จปุ าทา นักขันธา ทุกขา, อิทัง โข ปะนะ ภิกขะเว ทุกขะสะมุทะโย อริยะ สัจจัง พระพทุ ธเจาทานวา มนั เปนตวั สมุทยั มันเปนเหตใุ หท ุกขเกิด ต้งั ใจรบั พร ทพี่ วกเราไดมารวมกัน มาสดับฟงธรรมคําสอน ของพระพุทธเจา แนวทางปฏบิ ัติ หาหนทางพนทุกขผา นพนมาแลว บุญก็ไดแลว เวลาพวกเรารบั พร เสร็จแลว ใหพวกเราแผเมตตา อุทิศ สวนบุญกุศลไปให ประโยคแรก อุทิศไปใหบิดา มารดา เพราะวา บิดามารดาของพวกเรา ไมมีแคสองคนเทาน้ี ถายอนหลังเปนอดีต มันเปนรอยเปนพันเปนหมื่น บางทีรายใดรายหน่ึงไปตกคางที่ใดที่ หน่ึง ยังไมไดไปผุดไปเกิด เขาอาศัยพวกเรา ผูมีโอกาสมีเวลาได กระทําบําเพ็ญนี่แหละ ทุกครั้งทุกวันอยางนอยก็วันละสองคร้ังเชา และเย็น กอนนอน และก็กอนจะลุกข้ึนไปทําการทํางาน ไหวพระ สวดมนตเ สร็จแลว กอ็ ธษิ ฐานจติ แผเมตตา สงไปใหบ ิดามารดา ๑๘

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลมที่ ๑ ทีนี้ อุทิศใหบิดามารดา แลวก็อุทิศใหอุปชฌายอาจารย ญาติสนิท มิตรสหาย เจากรรมนายเวร พระภูมิเจาที่ แมนางธรณี แมนางคงคา พระยามัจจุราช นายนิรยบาล ทาวจตุโลกบาลทั้งสี่ และสรรพสัตวท้ังหลายโดยรอบสุดขอบเขตจักรวาล ขางลางถึง อเวจมี หานรก ขางบนจนถึงท่ีสดุ มหาพรหม และสรรพสัตวท ้งั หลาย และพระมหากษัตริยทุก ๆ พระองค ขอทานเหลานั้นใหมีสวนแหง บุญของพวกเรา ทีน้ีถาหากวาทานเหลาน้ันไมสามารถรับขาวสารอันนี้ได พวกเราก็บอกวาขอความกรุณาจากเทพเจาท่ีสิงสถิต ประดิษฐาน อยูในสากลโลก สากลพิภพอันน้ี ขอจงนําขาวสารอันนี้ไปใหทาน ท้ังหลายท่ีเอยนามมาน้ี ถารูแลวทราบแลวก็ขอจงอนุโมทนาบุญ เหมือนกับตนทําเองเถิด ผูมีทุกขขอใหมีสุข ผูมีสุขแลวก็ขอใหมีสุข ย่ิงๆข้ึนไปดวยเทอญ รับพร ยถา วาริวหา ปูรา ปรปิ เู รนฺติ สาครํ เอวเมว อโิ ต ทินนฺ ํ เปตานํ อปุ กปปฺ ติ อจิ ฺฉิตํ ปตฺถติ ํ ตุมหฺ ํ ขิปปฺ เมว สมชิ ฺฌตุ สพเฺ พ ปเู รนฺตุ สงฺกปฺปา จนโฺ ท ปณฺณรโส ยถา มณิ โชตริ โส ยถา สพพฺ ีตโิ ย ววิ ชฺชนตฺ ุ สพฺพโรโค วนิ สฺสตุ มา เต ภวตฺวนตฺ ราโย สุขี ทฆี ายุโก ภว อภวิ าทนสลี ิสสฺ นจิ จฺ ํ วฑุ ฒฺ าปจายโิ น จตตฺ โร ธมมฺ า วฑฺฒนตฺ ิ อายุ วณโฺ ณ สุขํ พลํ ๑๙

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลมที่ ๑ แกนธรรมหลวงปบู ญุ มา คัมภรี ธัมโม พระพุทธศาสนา พุทธะ ก็คือ ตัวผูรู คือดวงจิตดวงใจของเรา ธรรมะ ก็คอื พระธรรมคําสอนของพระพุทธเจา สังฆะ ก็คอื ผูท่ี ปฏบิ ตั ิ สูตรสัมพุทเธ ๓ ลาน ๕ แสน ๘ หมื่น ๔ พัน ๑๙๒ พระพุทธเจา มาตรัสธรรมอันเดียวกัน มาสอนใหรูจักตน มา สอนใหรจู กั บญุ จักบาป จิตใจของพวกเราท้ังหลายน่ีแหละเปนศีล จิตใจน่ีแหละเปน ธรรม สติก็คือจิตใจ สมาธิก็คือจิตใจ ปญญาก็คือจิตใจ ของดี ท่สี ดุ ก็คอื ศีล คอื ธรรม ทานจึงใหรักษาธรรม ๒ ขอน้ี ธรรมคุมครองโลก หิริ ละอาย ตอบาป ตอกรรม โอตตัปปะ ความเกรงกลัวตอบาป ตอกรรม ไมใหบาปกรรมเกิดข้นึ เพราะฉะนั้น มาปฏิบัติ มารักษาสติ ใหมันเย็นขึ้น ใหมันรู มัน ก็จะมีสติ สัมปชัญญะ ความรูตัว จะไมทําความชั่วเสียหายใส ตน มันจะมีความละอาย จิตใจเปนศีล จิตใจเปนธรรม รูจัก บุญคุณของบิดา มารดา นะ – น่ีแสดงถึง ระลึกถึงคุณของมารดา โม – ระลึกถึงคุณ ของบิดา รวมวา นะโม – นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต – ภะคะวะโต อันวาพระผูมีพระภาคเจา อะระหะโต ทานเปน พระอรหันต สัมมา ทานตรัสรูชอบแลว สัมพุทธัสสะ ทัสสนะ ทานเหน็ ชอบแลว ๒๐

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ ทา นเหน็ อรยิ สัจธรรมทั้ง ๔ ซงึ่ อยกู ับพวกเราทุกคน คือทุกข ๑ สมุทัย เหตแุ หง ทกุ ข ๑ นิโรธ คือความดบั ทุกข ๑ มรรค คือ ขอปฏบิ ตั ิใหถงึ ความดบั ทุกข ๑ ทุกข ควรกําหนดรู ควรดู ควรวิจัย วิจารณใหเห็นจริง ตาม ความเปนจริง สมุทัย เหตุใหทุกขเกิด ควรปลง ควรวาง ควร ละ นิโรธ ควรทําใหแจง ทําใหเขาใจ มรรค คือ หนทางปฏบิ ตั ิ คือ ศีล สมาธิ ปญญา สัมมาทิฏฐิ ปญญาการเห็นชอบ เห็นอริยสัจธรรมท้ัง ๔ ทุกข สมทุ ยั นโิ รธ มรรค สัมมาสังกัปโป ดําริออกจากกาม จากกอนสกนธกายของเรา ทกุ ขเพราะมันมรี างกาย ฉะนัน้ การไมม ีกจ็ บแลว เหลอื แตด วง ธรรม เหลือแตด วงจติ ดวงใจ สัมมาวาจา วาจาชอบ เวนจากพูดปด พูดคําหยาบ พูด สอเสยี ด พดู สปั ปลบั เพอ เจอ สัมมากัมมันโต สัมมาอาชีโว การงาน การทํามาหาเล้ียงชีพ ชอบ สัมมาวายาโม เพียรละบาปท่ีเกิดขึ้นแลว เพียรรักษาบุญกุศล ที่เกิดขึ้นแลวไมใหเสื่อมไป สิ้นไปจากจิตจากใจ สะสมไป เร่ือยๆ สัมมาสติ ระลึกสิ่งที่มันเปนบุญเปน กศุ ล ระลกึ ใหม ันชอบธรรม อยาไประลึกพยาบาท อาฆาต จองลางจองผลาญ บุคคลอ่ืน สัตวอื่น อยาไประลึกโลภ อยากชิงไดสิ่งของของคนอื่นมาเปน สิง่ ของของตน อยาไประลกึ เบยี ดเบียนบุคคลอ่ืน สัตวอ นื่ ๒๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วัดปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลมท่ี ๑ สัมมาสมาธิ ต้ังใจไววา ขึ้นช่ือวาความชั่วเสียหายนอยหน่งึ นิด เดียว เราก็จะไมใหมันเกดิ ขนึ้ ภายในรางกายและจติ ใจของพวก เราเลย พฺรหฺมาติ มาตาปตโร มารดาบดิ า ทานเรียกวาเปนพรหม ๒๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วัดปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลมท่ี ๑ พระวชิ ัยมุนี (ไพฑรู ย เมตตจิตโต) วดั สําราญนเิ วศ ต.บุง อ.เมือง จ.อํานาจเจริญ แสดงเม่ือวันอาทิตยท ่ี ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๖๑ ณ ศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนาราม ราชวรวหิ าร นับวาเปนโอกาสดีท่ีพวกเราทานทั้งหลาย โดยเฉพาะอยาง ยงิ่ ผูที่ไดม านงั่ ปฏิบัติธรรม ณ ศาลาพระราชศรัทธาแหง น้ี โดยไดร บั เมตตาจากพระเดชพระคุณหลวงพอเจาอาวาสและทานเจาคุณ เจา คุณโสฯ เปนผูนํา เปนผูดูแลคอยอํานวยความสะดวกใหญาติโยม ที่ จริงการศึกษาธรรม การปฏิบัติธรรมเปนสิ่งจําเปน เปนส่ิงที่พวก เราซ่ึงเปนชาวพุทธ ควรจะขวนขวาย แสวงหา ปฏิบัติใหเกิดใหมีใน ชีวิตของเรา และย่ิงไดรับความสะดวกสบาย จากพระเจาพระสงฆ ครูบาอาจารยซ่ึงนับวาพวกเราโชคดี ถือวาเปนผูมีบุญ ทานนิมนต พระเถระ หลวงปู หลวงพอ ครบู าอาจารย มาใหธรรมะ ๒๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจาซึ่งเปนพระบรมศาสดาของ พวกเราทานทั้งหลาย พระองคกวาจะไดตรัสรูพระอนุตตรสัมมา- สัมโพธิญาณเปนสัมมาสัมพุทธเจานั้น ลองผิดลองถูก เสียเวลาตั้ง ๖ ป นงั่ อยนู ่ีไมไดเสียเวลา แคใ ชเ วลาไปในทางท่ีไมคอยมีประโยชน ไปมากกวา เอาเวลาไปใชเปนคุณเปนประโยชนสําหรับชีวิต อันนี้ มนุษย ณ ปจจุบัน จะเปนอยางนั้น ถามานึกมาเปรียบเทียบกับคร้งั กอ น คนปจจุบันคดิ วา ประมาทมาก ทาํ ไมวา อยา งนน้ั พระพุทธเจา พระองคตรัสใหพวกเราทานทั้งหลายสังเกต สังเกตส่ิงรอบๆตัวดู ดูใกล ๆ ที่ไหนละ ท่ีลมหายใจ หายใจเขา หายใจออก มนั สะดวก โปรง โลงไหม บางทมี นั ก็สะดดุ ตดิ ๆ ขดั ๆ เปนหวัดบาง โรคน้ัน โรคน้ี หลายโรค และก็โรคท่ีไมปรากฏใหเห็น ลวงหนาก็มี อุบัติเหตุเภทภัยตางๆ ถามัวประมาท ไมสนใจศึกษา ธรรม ปฏิบัติธรรม มัวประมาท เพราะการศึกษาธรรมปฏิบัติธรรม นั้น พระพุทธเจาสอนพวกเราทานทั้งหลาย ใหรูจักใชชีวิตใหคุมคา เกิดมาท้งั ทีไดเ ปนคนเปนมนษุ ยส ุดแสนประเสริฐ อคั คงั ฐานงั มนุส เสสุ ดีเลิศประเสริฐแลว และพวกเรายิ่งโชคดีมาก ไดมาเกิดใน ประเทศไทย อยูในดินแดนพระพุทธศาสนา มีครูบาอาจารยคอย เปนพี่เลี้ยง คอยนําทาง ถาไมสนใจไมใสใจ ก็ถือเปนผูหลับใหลผู หลงใหล สุดทายก็ตายเปลา ชวยไมได อันนี้พูดใหพวกเราทาน ทั้งหลายไดมีกําลังใจ และไดฟงจากทานเจาคุณ ทานบอกวา ชวง หลงั ๆ มานี่ มญี าติมโี ยมมารวมทําวัตรสวดมนตเปนจํานวนมาก อนั นีน้ า อนุโมทนา ผูมาใฝใจ ใสใจศึกษาธรรม เปนผูเห็นคุณคาของชีวิต พระพุทธเจาสอนใหเราทานทั้งหลายรูจักใชชีวิต ใหดี อันส่ิงสําคัญ ๒๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ ในชีวิตของแตละทานแตละคน ไมวาผูชายผูหญิง พูดใหเห็นงายๆ ใหดู ใหรู ใหเขาใจ มีอยู ๒ อัน คือ กายกับใจ เรื่องดูแลเอาใจใส บริหาร เร่ืองรางกายนั้น โดยธรรมชาติ ไมปลอยปละละเลย ไมตอง อธิบายสาธยายมากความ แตส่ิงหนึ่งที่ปลอยปละละเลย ไมคอยใส ใจ สนใจ คืออะไรละ ก็บอกแลววา มี ๒ อนั คือ กายกบั ใจ วันนี้ จะไปทานมื้อเชา ม้ือเที่ยง มื้อค่ํา ท่ีไหนมันอรอย ท่ี ไหนมันแซบ ฮัลโหลหากันชวนกันไป ไปเที่ยวที่น่ัน ท่ีน่ี เจริญ เพลิดเพลนิ ดูแลเอาใจใสทางรา งกายมาก สว นขา งใน คือ “ใจ” นัน้ ปลอยปละละเลย เม่ือปลอยปละละเลย ทานท้ังหลายรูไหม มันมี โรคนะ โรคทางกาย มันมาปรากฏ มันมาแสดง คุณหมอ โรงพยาบาลชวยเยียวยารักษา รักษาไดก็มี รักษาหายก็มี รักษา ไมได ลมหายตายก็มาก แตเรื่อง จิตใจ นั่นนะ คุณหมอคุณแพทยก็ ยังเปนอยู ยาที่จะรักษาเยียวยาขางใน คือ ใจ นั้นนะ ถาเวนจาก ธรรมโอสถแลวไมมี ธรรมโอสถ พุทธโอสถ สังฆโอสถ เปนยา ขนานเอกในโลก สกั กตั วา พทุ ธรัตนัง ธมั มรัตนัง สังฆรตั นงั โอสถังอตุ ตมัง วะรัง ไมใชธรรมดานะ เปนโอสถขนานเอกในโลก รักษาท่ีหมอ ทง้ั หลาย ไมวา เมืองนอก เมอื งใน เมอื งไหนกแ็ ลว แตรักษาไมไ ด แต พุทธโอสถ ธัมมโอสถ สังฆโอสถ รักษาได อยูสบายในโลก น่ีพวก เราอยามองขาม หมดที่ไปหมดทางไป คอยหันหนาเขาวัด คอยหัน หนาเขามาสนใจฟงเทศน ฟงธรรม ไมทันกาล ในขณะเมื่อสุขภาพ รางกายยังดี มีเร่ียวมีแรงมาเองได ไปมาสะดวกได น่ีตองรีบ ที่จริง ถาชาวพุทธ มันก็ไมพนวัด แตเขาหามมาไมเกิดประโยชน ใสรถมา เข็นมา ประโยชนนอย หรือมาวันสุดทาย น่ีย่ิงไมไดประโยชน มา ๒๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ อยางพวกทานท้ังหลาย นี่ไดประโยชน ในฐานะท่ีพวกเรามา ณ ท่ี ตรงน้ี คดิ วา วตั ถุประสงค เปา หมายหลกั คอื มาปฏิบัตธิ รรม หลักปฏิบัติในทางพระพุทธศาสนา ขออาตมาอธิบายเพื่อ เปนแนวทาง ดังบาลีท่ียกข้ึนไววา พุทธานุสติ เมตตา จะ อสุภัง มรณสติ มีธรรมะอยู ๔ ประการ สําหรับพวกเราชาวพุทธ ควรจะ นอมนํามาปฏิบัติ ใหเกิด ใหมีขึ้นในตัวในตน ปฏิบัติใหเปนกิจวัตร ประจําวัน ประจําชีวิต เมื่อใดวันใดไมไดปฏิบัติตามธรรมะ ๔ ประการน้ี ใหมีความรูสึก เกิดความรูสึกวาขาด ชีวิตน่ีไมสมบูรณ วันนี้มันขาดอันใดอันนึง ขาดยังไง มันไมเต็ม ชาวพุทธตองมี จิตใจ นอมรําลึกถึงท่ีพึ่ง คือ พระรัตนตรัย พุทธานุสติ หรือระลึกถึงคุณ พระพุทธเจา อยางพวกเราจะปฏิบัติ สวดมนต ภาวนา บทแรกทีแรก แมก ระท่ังวากราบน่ี กายกรรมเอาบุญทางกายนี่ กราบครงั้ ท่ี ๑ กม็ ี ความหมาย ระลึกถึงคุณพระพุทธเจา ครั้งที่ ๒ ระลึกถึงคุณพระ ธรรม คร้ังท่ี ๓ ระลึกถึงคุณพระสงฆ ทําไปทํามา ทํามาทําไป นานๆ เขา ก็เปนพิธี สวดมนตก็พอเปนพิธี รับศีลก็เปนพิธี สวดไป ดวย ถวายทานไปดวย คุยกันไปดวย มันก็เลยคอยเลอะเลือน เลอะ เทอะ ผิดจากวัตถุประสงคท่ีทานวางไว ตองทําดวยจิตดวยใจ ทํา ใหถึงใจ พรอมดวยกาย พรอมดวยใจ และใหถึงใจ พอมันถึงใจ แลว มันไมตกหลนเสียหายไปที่ไหนแลว มันจะคางอยูที่ใจ ตัวนี้จะ เปนที่พึ่ง เปนส่ิงเยียวยารักษาทุกอยางเลย ขางใน ทําชีวิตให สมบรู ณ ถา มคี ุณพระพุทธเจา คุณพระธรรม คุณพระสงฆในจิตในใจ แลว ทานถึงบอก ตองมีพุทธานุสติ ไมใชบอกวา ตอไปปฏิบัติธรรม ๒๖

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ นะ เขาที่แลว ก็ระลึก พุทโธ ธัมโม สังโฆ พุทโธ ธัมโม สังโฆ พุทโธ นะ สมควรแลวนะ แผเมตตาหายจอย พุทโธไมปรากฏ พุทโธไมมีในใจเลย แตมีอะไรละ ปดโธ!! มาวาอะไรเรา มาแสดง กิริยาทาทาง ไมรูจักเราเหรอ นะ ไปอยางนั้น ทําพอเปนหลักการ ทําพอเปนพิธกี รรม พธิ กี าร ถาทําดวยใจ ทําใหถึงใจ มันอยูในใจตลอด ถึงอยากให คลองพระขา งใน ดีทสี่ ุด ถา มีคุณพระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆอยูใน น้ันแลว ไอพวกเปรต พวกผี สิ่งไมดี มันไมมีโอกาสไดมาแทรกนะ มันกลัวพระ สิ่งไมด ี กลวั ความดี กลวั สิง่ ทด่ี ี เพราะความดี หรือพระ ที่เราเอามาไวในใจ เอามาไวช่ัวคร้ังช่ัวคราว ช่ัวประเดี๋ยวประดาว เลยหายไป ทีน้ีโบราณ อาจารยทานถึงสอน หลักปฏิบัติ ใหพวกเรา ทานทั้งหลาย ระลึกท่ีพ่ึงของพวกเรา คุณพระพุทธ คุณพระธรรม คุณพระสงฆ และตอมา เตือน เตือน เราเปนคน เปนมนุษย รัก ความสุข เกลียดความทุกข หัวใจเราตองการปรารถนาอันใด จิตใจ ชวี ิตผูอนื่ คนอืน่ สัตวอ น่ื กไ็ มตางกัน ที่วาแผเมตตา แผเมตตา พอมารวมกันในวัดเยอะ ๆ เปน จํานวนเปนรอย หลายรอย บางทีสวดมนตก็แผเมตตานะ ตามหลัก ชาวพุทธชาววัด ตอนทาย ๆ ก็แผเมตตาก็มาทะเลาะกันในวัดก็มี เหมือนกัน แลวแผยังไงละ แผเมตตาในวัดแตก็ยังมาทะเลาะกันอยู น่ี แผยังไง แผเมตตา แลวกระเปาหาย ของหายอยูน่ี น่ีมันแผโดย อะไรละ มันแผที่ปาก ใจมันไมแผ อืม อยาเผลอนะ ใจวา แตปาก สพั เพ สัตตา อยู แตใจบอกวา มึงอยาเผลอนะ กไู ดจงั หวะ กูไดเวลา เอาเลย เอาคืนนะ ๒๗

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ ตองแผดวยใจ เหมือนกับเราตองการส่ิงดีๆ คนอื่นก็หัวใจ เดียวกัน โลโก ปตถัมภิกา เมตตา โลกอยูเย็นเปนสุขเพราะมี เมตตาธรรมนะ เมตตานี่ อุมชูชาวโลกอยู ท่ีมีเหตุเภทภัยทั้งหลาย ท้ังปวง ปญหาทั้งหลายทั้งปวง คุกตะรางเรือนจํามันคับแคบ น่ี แหละ ขาดหมูนี้แหละ เมตตา เมตตาน่ีแหละตัวสําคัญเลย ข้ึนโรง ขึ้นศาลกันเพราะอภัยไมเปน อยาเผลอนะ สัพเพ สัตตาวางั้น แต อยาเผลอนะ ถามันมีเมตตาดวยจิตดวยใจจริง ๆ แลว ชุมเย็น ไม วาสังคมนอย สังคมใหญ สังคมไหนก็แลวแตแหละ ท่ีไหน เพศใด วัยใด ถามีเมตตาในหัวใจ ชุมเย็น ไปอยูที่ไหนก็เย็น ไมเปนพิษ เปนภัย ไมสรางความเดือดรอนใหผูใด นี่ก็เปน หลักปฏบิ ัตทิ สี่ าํ คัญ เราทานท้ังหลาย ควรคิดควรพิจารณา ยอนเขามา โอปนยิโก นอม เขามา ไมต อ งปดตองบังเจาของละ เมตตาที่เราเคยแสดงออกไป กายกรรม วจีกรรม มโนกรรม แสดงจริง ๆ หรือเปนมารยาสาไถย เปนนํ้าใจจริงไหม ระลึกถึงคุณ พระพุทธเจา คุณพระธรรม คณุ พระสงฆ คุณบิดา มารดา คณุ ครูบา อาจารย เหน็ คุณทานจริงไหม ตองใหม ันเห็นจริง ใจถึงจะออนโยน ใจไมแข็งกระดาง เอาละขอตอมาอีก ทานไมใหเราลืมตนลืมตัว ไมใหเราหลงตนหลงตัว ทุกคนละ ไมวาใคร ก็เปนธรรมชาติของ สรรพสัตวข องมนษุ ย รักสวยรักงาม แตในหลักทางพระพุทธศาสนา ทานใหมีขอบมีเขต อยาหลงอยาลืม เพลิดเพลินจนหลงจนลืม โดยเฉพาะคือผูปฏิบตั ิธรรม บางทีก็หลง เหน็ ภรรยาคนอนื่ เขาใจวา เปน ภรรยาตน เห็นสามคี นอ่นื ก็หลงอีกละ หลงเจาของนะ แหละ มนั ถึงเปนอยางน้ัน ดูหนอยวาความสวยความงามมันคงท่ีคงทนไหม จี รังย่งั ยนื ไหม ไมหรอก ธรรมทา นวา ๒๘

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ ถาดูจริง ๆ ตามหลักสัจธรรม คําสอนของพระพุทธเจา สวยแบบโลกงามแบบโลก ไมจีรังยั่งยืน ไมเท่ียงแทแนนอนดอก ประเดี๋ยวประดาว อสุภะมันแฝงอยูนั่น ความไมงามท่ีวา สุภะ สวยงาม อสภุ ะมาอยู ดูแลกวดขัน เอาใจใสทกุ ว่ีทกุ วัน ทุกเวลา่ํ เวลา บางคนติดสวยติดงามกวา จะออกจากหอ ง ออกจากบานได เสยี เวลา หลายชั่วโมง สองแลวสองอีก ขางหนา ขางหลัง ขางซาย ขางขวา ยังไมพอใจ ไมหนําใจ เรียกคนน้ันมาดู เรียกคนน้ีมาดู เออ เสื้อตัวนี้ กางเกงตัวน้ี อันนั้นอันน้ี ผมทรงน้ี ค้ิวอยางน้ี ตาอยางนี้ ฮูว! หลาย แท ๆ กรรมฐานสําคัญดว ย อสภุ ะ ไมขยายมากหรอก เดย๋ี วจะไป กระทบกระเทือนบางทาน พูดพอเปน แนวทางยอ ๆ นักบวชอยูไดก็ เพราะมอี สุภะ ถาไปหลงสภุ ะ ทงิ้ อสุภะ เจงเลยเนย่ี ไมว าแตน ักบวช ละ ชาวบานก็คือกัน มันก็จะหลง บ นี่ เออ คนนั้นมันสวยกวาของ เราเวย อันนั้นมันดีกวาของเราเวย มันหลง ไมมีขอบมีเขตละบัดน้ี ทานถึงเตือนไว สะกิดใจ เออ สวย อยูใกล ๆ เราก็พอแรงแลวละ เพยี งพอแลว ละ พอดูพอแลอยู อยา ใหม ันมากเกนิ ขอตอมาอีก อันน้ีสําคัญมาก มรณัสสติ มรณัสสติคืออะไร ละ อยาลืมตาย โอย ไมอยากจะฟงละ ตาย ๆ อะ ไมไดหนา แลวก็ ยังมาบัญญัติเปนศัพท เปนพิธี เก่ียวกับตาย เก่ียวกับงานตาย เปน งานอวมงคล .. มงคลคอื ดี อวมงคลคอื ไมดีหรือไง แตม นั ตรงขา มกับ ภาษาอีสาน ประเพณีทางอีสาน บานเรือนท่ีมีคนตาย เขาเรียกวา เฮือนดี บานดี ไปไหนละ – ไปงานเฮือนดี – งานเฮอื นดีเปน งานท่ีมี เฉพาะบานท่ีมีงานศพนะ แตศ าสนพธิ ีท่เี ปน หลักสูตรเรียน อาตมาก็ เรียนเหมือนกันนะ งานมงคล งานอวมงคล สวดอันนี้กับงานน้ี สวด ๒๙

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ อันน้ีกับงานนั้น แตธรรมจรงิ ๆ ลองคิดสิ ไมวาละ เร่ืองหลักสูตรยก ใหท า น แตม ันนา คิด มนั ตรงขา มกันกับประเพณชี าวอสี าน เก่ียวกับ งานศพ เขาจะเรียกวา เฮือนดี ไปงาน เฮือนดี บานดี เปน มงคล ลองนึกดูสิ คนไมรูจักตาย ถาขาดศีลขาดธรรมแลว มันจะ อยูค้ําฟาค้ําแผนดินเหรอ เกิดความโลภหลาย ๆ มันจะเปนอยางไร ละทีนี้ แลวเกิดโกรธมาก ๆ ละ ย่ํายีผูอ่ืน เบียดเบียนผูอื่น พอมี กําลังมากก็เบียดเบียนผูมีกําลังนอย มีสติปญญามากก็เบียดเบียนผู มีสติปญญานอย เอาแลว ยุงเลยที่นี้ พอเขาจะอยูคํ้าฟาค้ําแผนดิน มันลืมเปนลืมตาย ลืมเปนมันไมลืมหรอก มันลืมตาย ไมนึกวาวัน ขางหนา ความตาย เราเดินไปหา เราเดินไปสูความตาย อยาลืม น่ี เปนพระกรรมฐานท่ีสําคัญ ที่พวกเราชาวพุทธทานท้ังหลาย ควรจะ นอม นึก ปฏิบัติเตือนสติไดทุกวัน ทุกลมหายใจเขา ลมหายใจออก ผูน้ันเปนชาวพุทธลานเปอรเซ็นต ไมมีหลง ไมมีเผลอไปสรางความ เดือดรอ นใหผ ูอนื่ ใหบานเมือง ใหส งั คม ทีว่ า เปนนกั ปฏบิ ัติธรรม เขาวดั ฟง เทศนจากหลวงปู ครบู า อาจารย ไปกราบไปไหว หลวงปู ครูบาอาจารยองคนั้น สํานักนั้น เคยไปปฏิบัติ เคยไป เคยฟง ดเี ลิศประเสริฐ เปนมงคลทเี่ ราไดไ ปพบ ไปกราบ ไปไหว ไปไดยิน ไดฟง คําพูด คําเทศนของทาน แตทีนี้ ท่ี นํามาพูดมาแสดง มายํ้าตรงนี้ ใหพวกทานทั้งหลายไดม าทบทวนส่งิ ทด่ี ี ทเี่ ปน มงคลท่ีเราเคยไดย นิ ไดฟง ไดผา น ทางหู ทางตา ไดส มั ผสั มาในชีวติ ของเรานี่ ใหน อ มมาประมวล มาทบทวน มาตรวจตรา มา พิจารณา สองเขาไปในนี้ ยังเหลืออยูไหม ที่เขาวาไปปฏิบัติ กรรมฐาน ระลึกถึงคุณพระพุทธเจา ระลึกถึงอารมณกรรมฐาน อยู ๓๐

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ กับอารมณกรรมฐาน นอมจิตนอมใจ ในอารมณกรรมฐาน จิตใจอยู ไหม ไดสัมผสั ความนงิ่ ความสงบ เปนยงั ไง วัดดู เทียบดู ความรอน ความเย็น เปนยังไง สวดมนตเกง บนก็เกง อันนั้นมันก็เสมอ เทาเดิม ตองเอาตัวน้ีมาลด มาละ พูด เปนภาษาสากลหนอย คือ กิเลส เราเขาวัด ฟงเทศน ฟงธรรม สวด มนต ไหวพระ ประพฤติ ปฏบิ ตั ิ ก็คือ จะเอาธรรมะ เอาสิ่งเหลาน้ีมา ปองกันส่ิงท่ียังไมเกิด คือสิ่งไมดี คือกิเลสน่ัน ปองกันรักษาไมใหเขา มาหาเรา สิ่งท่ีมันมีก็ใหรู และนึกคิดพิจารณาหาหนทาง เอาออก เอาหนีจากชีวติ จิตใจของเรา นี่มันมีแบบนี้ ๒ อันนี้ละ กายกับใจ นี่ รักษาใหด ี กายกับใจ น่ี เปน ชีวิตของเรา ชวงน้ี ระยะน้ีตอนมีลมหายใจ จะเห็นรูปธรรมชัดเจน แต นามธรรมมันไมเปนรูปเปนราง ตองตั้งสติ ตองพิจารณา สองเขา ไปสิ เหมือนท่ีอาตมาบอกใหทานท้ังหลาย ทบทวน ไดสัมผัส ไดยิน ไดฟงสง่ิ ที่ดเี ปน มงคล ที่นง่ั อยูน้ี คงไดย นิ ไดผ านมาเยอะนะเนยี่ บาง ทีเราลืมคําตักเตือน คําเทศน โอวาท คําสอนของหลวงปู ครูบา อาจารย เราลืม พอเห็นหนาทาน ถึงนึกได พอเขาวัด ถึงนึกได พอ ออกจากวดั หางครบู าอาจารยไป ไปอยูกับอะไรละ อารมณ หัวจิตหัวใจนึกถึงอะไรละ ท้ิงหมดเหรอ อันนั้นใชไมได พอ เราทิ้ง เราหาง จิตใจเปนยังไงละ ทบทวน น่ังทบทวน รอนเปนฟน เปนไฟ บานก็อยูไมสุข มองดู คนท่ีเคยอยูรวมกัน ไมอยากจะมอง แตแปลก พอไปมองหนาผูอ่ืน มันย้ิมใหได เบื่อ หนาเกา หนาเดิม นั่นแหละกิเลส หางพระ หางศีล หางธรรม เปนอยางน้ัน ถามีพระ พระพุทโธ พระธัมโม พระสังโฆ อยูในจิตในใจ เพ่ินปองกัน รักษา พวกเราแคลวคลาดปลอดภัย หอยก็ได ไมหอยก็ได พระเคร่ืองนี่ ๓๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ พอเราอาราธนาทานมาประดิษฐไวในจิตในใจเนี่ย โอ ไมใชธรรมดา นะ ถา ทําไดอ ยางน้ี ทาํ ไดไ หมละ ทาํ ได ถาจะทํา ทําใหถึงใจ ทําดวยใจ แตอยาสักวา ถาสักวาแลวมันลืม ทานทั้งหลาย นี่คือ ท่ีพ่ึง นี่คือ แนวทางปฏิบัติ ประกันชีวิต ปองกันชีวิตของเราใหปลอดภัยอยูรอดจากส่ิงไมดีบาปกรรม ปลอดภัย ณ วันนี้ วันหนา ปนี้ ปหนา ภพน้ี ภพหนา มันรวมกัน ทํางานกายกับใจ แตสุดทาย มันทิ้งใหใจผูเดียว เวลานอนหลับมัน ยังไปกับใจอยู เคยนึกถึงอะไรบางอยางท่ีไมดี เอาไปฝน รองไห เสียใจ แตรางกายก็นอนเฉยอยูนนั่ น่ียังไมเทาไรนะ รางกายเอาเขา เมรแุ ลว จบแลว แตใจไมจบนะ ตราบใดท่ียังมี ยางเหนียว คือ “กิเลส” ภพชาติ วัฏฏะวน หาทอ่ี ยู หาภพ จติ เทียวเกิด เทยี วตาย เทียวตาย เทยี วเกิด ในวัฏฏ- สงสารอันนี้ ท่ีทานสอนคือ ใหรูจักหาท่ีพ่ึงจริง ๆ ควรเปนท่ีพ่ึงจริง แลวคือ ความดี ภาษาพระก็คือ บุญ บาปนี่พ่ึงไมได บาปมาทําลาย ชีวิต ทําลายจิตใจ ท่ีนั่งอยูน่ี คือ บุญ ไมรูจักบุญก็ ใหรูซะ ตัวเรา ทง้ั ตัว ชวี ติ ทั้งชีวิต นี่คอื “กอนบุญ” ถาบุญไมม าก บุญไมเพียงพอ ไมไ ดอตั ภาพเปนมนษุ ยสมบัติ ยงั งนั้ เปนมนุษยว บิ ัติ มนุษยสมบัติ พวกเราไดแลว ไดมาแลว บุญ คราวน้ีมาตอ อีก บุญหนุนนํามาแลว มาตอบุญอีก มายกฐานะจากมนุษยสมบัติ ใหครองสวรรคสมบัติ ใครจะอยูชั้นใด ภูมิใด ยกขึ้นมาสิ หัวใจ ยก ดวยการปฏิบตั ิ สรางท่ีอยูของเราใหเปนสวรรค วิมาน ไมใหตกนรก ท้ังวันท้ังคืน ใชไมได รอนกาย รอนใจ ท้ังวันทั้งคืน ใชไมได ตัวใจน่ี สําคัญสุด บางทีทรัพยสมบัติ เคร่ืองอุปโภค บริโภค ยาดี ๆ ของกิน ของรับประทาน ของใชดี ๆ ขางนอก มีหมด ครบทุกอยาง ครบ ๓๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ เคร่ืองทุกอยาง แตใจยังรอน ใจยังทุกข มีไหม มี มีหลายโคตร ภาษาอีสานบอกหลายโคตร มันเยอะแยะ ธนาคารน่ันก็มีเงิน ธนาคารน่กี ม็ ีเงนิ ในกระเปา น่กี ม็ ีตงั ค แตทุกขใ จอยูล ะ จะกินยาอะไรรักษาละ ธรรมโอสถ มีพุทโธ ธัมโม สังโฆ เร่ิมเย็นแลว น่ีแหละยาตัวน้ีสําคัญ กําจัดทุกขโศก โรคภัยไดนะ ไมใ ชธ รรมดานะ คุณของพระพุทธเจา คุณของพระธรรม คุณของ พระสงฆน่ี ทานถึงบอก วาใหเขาถึงดวยใจ ใหถึงใจ ทําบุญ ทํา กุศลมาไหวพระตาง ๆ ทําจริง ๆ ทําบอย ๆ ทําเร่ือย ๆ กลายเปน อุปนิสัย ความเคยชินในสิ่งที่ดี ปดโอกาสใหสิ่งท่ีไมดีคือบาป มา แทรกแซงในชีวติ จิตใจของเราได นีก่ ป็ ลอดภัย นี่แหละคือประกัน ชีวติ ปลอดภยั ตลอดไปดวย ไมใชธรรมดา ขออนุโมทนาที่ทานทั้งหลายไดปลีก หาโอกาสนําตัวเองมา หาท่ีพึ่งมาแสวงหาที่พ่ึง กลับไปบานมีใครบางอยูดวยกัน มาทํา ดวยกันท่ีบานอีก สรางวัดท่ีบานอีก ชวนลูกชวนหลานชวนสมาชิก ทําเปนตัวอยาง แนะนํากันจะไดที่พ่ึง เกิดท่ีพ่ึงทุกคน ๆ ความชุม เย็นก็จะเกิดข้ึนในครอบครัวของเราในชีวิตของเรา อันน้ีสําคัญ ให ทา นทัง้ หลายไดป ฏิบตั ิ ปฏิบตั ไิ ปเรือ่ ย ๆ เอาอะไรเปน เกณฑ เอาลม หายใจ หมดลมหายใจเมอ่ื ไร คอยเลกิ นะ ยกมือไมขึ้นแตยังหายใจอยู ก็พุทโธ ธัมโม สังโฆ ลุกไมขึน้ นอนอยูท่ีเตียง คนไข คนปวย ก็พุทโธ ธัมโม สังโฆ นี่พุทธานุสติ ธัมมานุสติ สังฆานุสติ พอเจ็บไขไดปวย มีส่ิงตาง ๆ ใดมาปรากฏ เราไดพิจารณา เราไดทบทวน นีค่ อื ความจริง วาสังขาร รางกายของ สัตวท งั้ หลาย ตกอยใู นความไมเทยี่ ง อนิจจัง ทุกขัง อนตั ตา ๓๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ มรณัง มรณัง ตายแน แตกอนตาย เราไดท่ีพ่ึงแลว เรามีที่ พง่ึ แลว ไมต อ งวติ กกังวล ยม้ิ สบาย ภาษาอีสานบอก ตายแซบ ๆ ไม ตองทุกข ไมตองทุรนทุราย กระวนกระวาย หลับสบาย เคยไดยิน เขาพูด มีคนมาถามหลวงพอ ถาสวดอันน้ี ทองอันนี้ได พอตายแลว ผิวเหลือง มันจะเหลืองจะดํา ก็ชางหัวมัน มันตายแลวนี่ จะสวดให ผิวมันเหลืองเหรอ อันนี้มันศพ พระพุทธเจาทานใหพิจารณาเปน อสุภะ มันจะไปยินดี ยินรายกับเน้ือหนังทําไม มันผุมันพังแลว เนื้อ หนงั มงั สงั ของปลาตวั เลก็ ๆ ภาษาอสี านมี คือ มนั มีหลาย ๆ ก็ไปยัด ใสไห เปนปลารา ปลาแดก เปนของกินไดเปนของดี ไอคนจะอวน จะพขี นาดไหน ตายแลวไมเกิดประโยชนใ ด ๆ เนา เหมน็ จะสเี หลอื ง สีอะไรกช็ า งหวั มนั สวดพุทโธ เสกพทุ โธ เขา ใจนี่ ใหใ จมันดีกอ นตาย ตายแลว ก็ชางหัวมัน อาตมาวา ข้ีเกียจพูด เอายอ ๆ พุทโธ ธัมโม สังโฆ ใน ใจ ไมห ลง เออ อนั น้ี จาํ ไดน ะ พทุ โธ ธมั โม สงั โฆ อยา ลืม ลืมไมไ ด เทสนาวสาเน ท่ีสุดแหงการแสดงธรรมเทศนา ดวย อานุภาพแหงคุณพระพุทธเจา คุณพระธรรม คุณพระสงฆ ตลอดถึง บุญกุศลคุณงามความดีที่ทานทั้งหลาย ไดกระทําบําเพ็ญ ณ โอกาส ครั้งน้ี จงมารวมกันเปนตบะ เดชะ พลวะปจจัย ปกปองคุมครอง ทานทั้งหลายให ปราศจากทุกข โศก โรค ภัย อุปสรรค อุปทวันตราย ท้ังหลาย ท้ังปวง เจริญดวยอายุ วรรณะ สุขะ พละ ปฏิภาณ ธนสารสมบัติ ธรรมสารสมบัติ โดยทั่วกันทุกทาน ทุกคน เทอญ แสดงธรรมเทศนามาสมควรแกเ วลา ๓๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ โลโกปตถัมภิกา เมตตา โลกอยูเยน็ เปนสขุ เพราะมีเมตตาธรรม แกน ธรรมพระวชิ ัยมุนี (ไพฑูรย เมตตจติ โต) หลักปฏิบัติในทางพระพุทธศาสนา ดังบาลีที่ยกข้ึนไววา พุทธานุสติ เมตตา จะ อสุภัง มรณัสสติ มีธรรมะอยู ๔ ประการ สําหรับพวกเราชาวพุทธ ควรจะนอมนํามาปฏิบัติ ให เกิดใหมีข้ึนในตัวในตน ปฏิบัติใหเปนกิจวัตรประจําวันประจํา ชวี ติ จิตใจนอมราํ ลกึ ถงึ ท่ีพ่ึงคือพระรัตนตรยั พุทธานุสติ ธัมมานุสติ สังฆานุสติ คุณของพระพุทธเจา คุณของพระธรรม คุณของ พระสงฆ ตองทําดวยจิตดวยใจ ทําใหถึงใจ พรอมดวยกาย พรอ มดวยใจ และใหถงึ ใจ กราบครัง้ ที่ ๑ ก็มคี วามหมาย ระลึกถงึ คุณพระพทุ ธเจา ครัง้ ที่ ๒ ระลกึ ถงึ คุณพระธรรม ครงั้ ที่ ๓ ระลึกถึงคณุ พระสงฆ สักกัตวา พุทธรัตนงั ธัมมรัตนงั สังฆรัตนัง โอสถังอุตตมัง วะ รัง โอสถขนานเอกในโลก ธรรมโอสถ มีพุทโธ ธมั โม สังโฆ เริ่ม เยน็ แลว ทําจรงิ ๆ ทาํ บอ ย ๆ ทาํ เรอื่ ย ๆ ใหกลายเปน อุปนสิ ยั ๓๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วัดปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลมท่ี ๑ มนุษยสมบัติ ชีวิตทั้งชีวิต น่ีคือ “กอนบุญ” รักษาใหดี กาย กบั ใจน่ี เปน ชีวิตของเรา โลโกปตถัมภิกา เมตตา โลกอยูเย็นเปนสุขเพราะมีเมตตา ธรรม ๓๖

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ พระอาจารยโสภา สมโณ วัดแสงธรรมวังเขาเขียว ต.วังนา้ํ เขียว อ.วงั นํ้าเขยี ว จ.นครราชสมี า แสดงเม่ือวนั อาทติ ยท่ี ๑๙ สิงหาคม ๒๕๖๑ ณ ศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนาราม ราชวรวิหาร วันน้ีไดมีโอกาสไดมาเยี่ยมพ่ีนอง โดยเฉพาะชาว กรุงเทพมหานคร จะชาวไหนก็แลวแตเถอะ ถือวาเราทานทั้งหลาย ไดมาสูสถานท่ีตรงน้ี คือ ศาลาพระราชศรัทธาตางมุงหวังเพื่อ พระพุทธศาสนาทุกทานทุกคน เราเปนลูกพอแมเดียวกัน คือมี พระพุทธเจา มีธรรมของพระองค และมีพระสงฆเปนสรณะ เปนที่ พึ่งของเราทานท้ังหลาย ทุกคน ๆ ถือวาการมาวันน้ี มาเย่ียมพ่ีนอง ท่ีเปนชาวพุทธดวยกันท่ีอยูในกรุงเทพมหานครไดมาดูสถานท่ี เห็น สถานท่ีตรงนี้ถือวาเปนสถานที่เปนมงคล เปนมงคลต้ังแตแรก ๆ ๓๗

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ ตั้งแตผูริเร่ิมสรางสถานที่ตรงนี้ไวสําหรับใหคนกรุงเทพฯ ท่ีไมมี โอกาสไปเสาะแสวงหาครูบาอาจารยตามภาคตาง ๆ สมกับศาลา หลังน้ีก็ทราบวาเปนศาลาพระราชศรัทธาซ่ึงในหลวง ร.๙ เรา ทาน ไดประเดิมทุน ถาจําไมผิด ดวยความท่ีพระองคทรงเปนหวงใยชาว กรุงเทพมหานครท่ีไมมีท่ีพึ่ง คําวา ที่พึ่งกับเครื่องอาศัย พ่ีนอง ทัง้ หลายตองแยกกัน เคร่ืองอาศัยคือปจจัยท้ัง ๔ บรรดาพ่ีนองทั้งหลายก็ทราบ อยูแลววาไมอดไมอยาก ถือวากรุงเทพมหานครนี่ สมบูรณบริบูรณ ที่สุด แตที่คนกรุงเทพฯ ขาดมากท่ีสุด คืออะไรรูไหม คือความสุข ภายในใจ ตรงนี้ถึงเปนพระราชดําริของในหลวง ร.๙ ทาน พรอม กับทานอาจารยมหาถาวร ถาจําไมผิด แรก ๆ ทานไดพากันสราง พระองคสละพระราชทรัพย นับวาเปนมหามงคลตั้งแตแรก ครูบา อาจารยที่ทานไดพาดําเนินมาก็ สมัยกอนไดทราบวา สถานท่ีน่ีเปน ที่อบรมในดานจิตตภาวนา มาเร่ือย ๆ จนมาขาดชว ง คอื ชวงหนึ่งที่ ทานไดลว งลับดบั ขันธไ ปแลว ทีนี้กไ็ ดม ีพระเดชพระคุณหลวงพอเจา อาวาสทาน แลว กท็ านอาจารยเจาคุณมหาโสฯ ทานก็มาคิดริเริ่มอีก คืออยากสรางกรรมฐาน คือสถานที่ปฏิบัติกรรมฐานในใจกลาง กรุงเทพ ทานก็เลยคิดริเริ่มใหม นําศรัทธาญาติโยมผูท่ีสงเสริมใน ดานปรับภูมิทัศนสถานท่ีตาง ๆ ดูแลวก็สะอาดหู สะอาดตา งาม เปนสถานท่ีที่ควรท่ีจะมาพักผอนในดานจิตใจ มองเห็นแลวก็ สวยงามไปหมด อยากเห็นสถานท่ีตรงนี้เปนสถานท่ีประพฤติ ปฏิบตั ธิ รรม เพราะสมัยปจจุบันน้ี โลกเจริญแตในดานวัตถุ แตจิตใจ แหงผาก ไปไหนมแี ตวัตถุ ไมเคยพูดทางดานจิตใจ แมแ ตก ารศึกษา ๓๘

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ ก็พูดแตเร่ืองวัตถุ ไมเคยพูดทางดานจิตใจ โลกทั้งหลายถึงไมมีที่พ่ึง ไมมีสรณะ เพราะฉะนั้น ที่มันเปนปญหาอยางที่ข้ึนอารัมภบท ตอนตนนี่ ก็เพราะเราทานทั้งหลาย ไมคอยที่จะสนใจเรื่องการ ประพฤติปฏิบัติ สวนนับถือ ก็นาจะพากันนับถืออยู แตการปฏิบัติ รูสกึ วาจะรอ ยหรอ และแทบจะไมมีเลย ในวงชาวพทุ ธเรา สังเกตได งาย ตามวัดวาอาวาส ตามสถานที่ตางๆ โดยเฉพาะวัดกรรมฐาน เรมิ่ รอยหรอลงเรื่อย ๆ เรือ่ ย ๆ เรื่อย ๆ ทง้ั ๆ ทวี่ ัดสรางข้นึ มา ไมใ ช สรางใหพระ ใหสงฆทานอยูนะ สรางเพ่ือเปนศาสนสถาน ที่จะ ศรัทธาญาติโยมที่จะมาสรางบุญญาบารมี ใหสมกับวาเราเปนชาว พุทธ แตสมัยปจจุบันน้ี กลับไมคอยจะเห็นภาพอยางน้ี มาวัดมาวา มาฟงเทศนฟงธรรม ประพฤติปฏิบัติธรรม แตไปดูตามหางท่ีผานๆ มา ดูแลวก็ดู ไมวาสถานท่ีทองเท่ียว เต็มไปหมด ไปแตขางกิเลส เขาหาแตกิเลส เม่ือถูกสงเสริมแตกิเลสมาก ๆ เขา มนุษยก็เลยลืม ศีลลมื ธรรม คําวา ศีลธรรม คือคุณงามความดีที่จะใหมนุษยอยู ดวยกันดวยความไววางใจกันได จัดระเบียบมนุษยใหอยูดวยกัน แมคุณจะไปทําหนาท่ีการงานตาง ๆ ก็แลวแต ตามอํานาจวาสนา ตามหนาท่ีการงานของแตละคนละทาน แตสรุปแลวน่ี ส่ิงท่ีจะเปน หลักจิตหลักใจจริง ๆ ศูนยรวมจริง ๆ คือ ศีลธรรม ถามนุษยไมมี ศีลไมมีธรรมแลว ยังไงประเทศชาติบานเมือง จะเจริญสักแคไหนก็ ตามแตเถอะ จะพัฒนาไปแบบไหนก็พัฒนาเถอะ ถามนุษยไมกลัว บาปกลัวกรรมแลว สิ่งที่จะถูกพัฒนามาเพื่อจะเปนเครื่องมือสังหาร เปนเครื่องมือท่ีจะสนองกิเลสใหมนุษยนี่ รังแกกันไดมากที่สุด เอา ๓๙

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ เปรียบกันมากท่ีสุด โลภก็โลภมากที่สุด โกรธก็โกรธเลวท่ีสุด เพราะ ไมมองเห็นโทษ ธรรมเทาน้ันท่ีจะเขาไปชําระ ธรรมเทานั้นที่จะเขา ไปแกตรงน้ี เพราะฉะน้ัน อยางที่พูดเมื่อก้ีน้ีวา กฎหมายของ พระพุทธเจา ไมไ ดมีมากเหมือนพวกเราทานทงั้ หลายหรอก มีอยู ๕ ขอนี่เอง ท่ีพูดไปแลว แตจะพูดในภาพรวม ๆ วา เรื่องของศาสนาไมใชเรื่องเล็กนอย เปนเร่ืองที่ยิ่งใหญทีเดียว ถา มนุษยเอาแตหาอยูหากิน มนุษยมีแตแกงแยงชิงดี มนุษยมีแตความ เอารัดเอาเปรียบกัน มันไมใชเราจะพัฒนาเพื่อความเจริญ มันจะ เพื่อความเสื่อมลง ๆ การที่จะเปนส่ิงเหลาน้ี เรื่องของศาสนา จึง เปนเบรก เบรก ความยับย้ังดวยความโลภ ดวยความไมลืมหูลมื ตา เบรกความโกรธ ดวยความยับยั้งชั่งจิตชั่งใจไมได เบรกความหลง ไว เพ่ือจะไมใหละเมดิ กฎหมายนน่ั เอง ถาโลกไมมีสติ โลกไมม ีอรรถมีธรรมแลวนี่ ยงั ไง ก็ไมมีอะไร ที่จะไปเบรก กลับเปนสิ่งสงเสริมเพิ่มใหมากมูลพูนทวีไปอีก ปญหา ของมนุษยก็จะมากข้ึนเร่ือย ๆ เร่ือย ๆ เร่ือย ๆ ฉะน้ัน ทานถึงใหมี ศาสนาไง แตที่น้ี ศาสนาอยูที่ไหน เหมือนกับถามทานทั้งหลาย อธิบายใหทานทั้งหลายไดทราบวา ศีลอยูท่ีไหน ก็อยูท่ีขา ๒ แขน ๒ หัว ๑ ไมพ ามันไปเดินไปลักของเขา มอื ไมก ไ็ มไปขโมยของเขามา มนั สมองก็ไมคิดในสง่ิ ที่เปนพิษเปน ภยั หตู าก็ใหสํารวม ไมไ ดค ดิ ท่ีไป เอารดั เอาเปรียบ ไมไดมองเพื่อจะฉกจะฉวยเอาของใคร ที่หลวงปูฝนทานพูด ไมผิดหรอกวาขา ๒ แขน ๒ หัว ๑ รักษาแคนี้เทากับรักษาศีลแลว รักษาแค ๕ อยางก็เทากับรักษา กฎหมาย ทั้งไมวาจะก่ีรอยกี่ลานมาตรา เพราะกฎหมายเปนส่ิงท่ี หยาบ แตกฎของกรรมเปนสิ่งที่ละเอียดกวากฎหมายอีก ถาเรา ๔๐

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ รักษาได เราก็ไมจําเปนตองอาราธนาอยางที่วาเน่ีย แลวปญหาใน ตวั ของตัวก็ไมเกดิ ปญ หาในตวั สังคมก็ไมขยายออกไป สง่ิ เหลา นี้มัน มาจากหัวใจท่ีไมไดรับการอบรม ไมไดรับการฝกหัด ไมไดเขาถึง ศาสนาน่นั เอง พอสงั เกตดูชาวพุทธเราในเมืองไทยเน่ีย ตางคนกต็ าง วา ชาวพุทธ ชาวพุทธ พุทธกันท่ัว ไมรูวาภาคไหน จังหวัดใด มีแต เครื่องหมาย แตการแสดงออกของชาวพุทธ ในยุคนี้ สมยั นี้ แทบจะ ไมม ีกนั เลย นับตงั้ แตพ ระลงมาอีกดว ย ถาตา งคนตา งรกั ษา ตางคนตา ง ประพฤตปิ ฏิบัติ ตา งคนกต็ า งทาํ หนาทด่ี ว ยความเปนชาวพุทธนะ ไม มีอะไรจะราบเรียบเทากับพระพุทธศาสนา พุทธศาสนาไป ประดิษฐานอยูตรงไหน แผนดินใด ในหัวใจดวงใด หัวใจดวงนั้น ก็เปนหัวใจท่ีเปนมงคล แผนดินน้ันก็เปนแผนดินท่ีรมเย็นไปหมด แตเปนเพราะอยางน้ี หัวใจแตละดวง ละดวง เขาถึงศาสนาไมได น่ี ก็ทราบขาวเหมือนกัน แตกอนตรงน้ีก็มีทั้งพระอินทร พระพรหม อะไรเต็มไปหมด ตอนนี้ดูตรงไหนก็งามไปหมด เราเปนชาวพุทธ อยาเอาอะไร ส่ิงแปลกปลอมเขามาในวัด การสรางวัดสรางวา โดยเฉพาะพระสงฆองคเจาเราท่ีอยูในวัดในวา ไมควรจะเอาส่ิง เหลา นี้เขามาแปลกปลอม เราเปน ชาวพุทธ อยา มาสรางพระพิฆเนศ อยามาสรางราหู อยาเอาเจาพอเจาแมกวนอิมมาอยู เพราะเราเปน ชาวพุทธ เราเปน อุบาสก อุบาสกิ า อยา เอาพระอนิ ทรพระพรหมเขา มาอยูตรงน้ี เราเปนชาวพุทธ ทาวมหาพรหมยังกราบพระพุทธเจา เลย กราบธรรมของพระองคอีกดวย กราบพระสงฆสาวกที่ทาน ปฏบิ ัติดีปฏิบัตชิ อบอีกดวย ๔๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ เพราะฉะนั้น สิ่งเหลานี้ไมควรจะเอาเขามา ใหมีแต สัญลกั ษณของพระพุทธเจา นี่ทราบขา ววา ในหลวงรัชกาลท่ี ๑๐ เรา พระองคท รงโปรดเมตตาวดั นี้ เขามาแลว พระองคใ หเ อาออก น่ี สม กับท่ีพระองคเปนพุทธมามกะจริง ๆ สิ่งไหนแปลกปลอม พระองค ไมใหเอาเขามา สมกับคําสอนของพระพุทธเจาเปนแบบน้ี เราเปน ชาวพทุ ธ อยาเอาส่งิ เหลานี้เขามา แลว กลาวอะไร เรากลาว พุทธัง ธัมมัง สังฆัง สรณัง คัจฉามิ เราไมได กราบข้ีหมูรา ขี้หมาแหง เราไมไดเอาสิ่งอยางอื่นเขามาแปลกปลอม เพื่อจะมาหลอกเอาเงินเอาทอง เอาอะไรตอมิอะไร ทําใหศาสนา แปดเปอน อยากเห็นสถานท่ีตรงนี้ เปนสถานท่ีมหามงคล สถานท่ี ตรงน้ี เปนสถานท่ีของชาวพุทธ เปนศาสนธรรม เปนศาสนสถาน สถานที่ท่ีจะเอาศาสนธรรมเขามา หัวใจแตละดวง ละดวงก็จะมี อรรถมีธรรม ไมอยางนั้นละก็ พระพุทธก็ถือ พระธรรมก็ถือ พระสงฆก็ถือ นางตะเคียนก็ถือ พระพิฆเนศก็ถือ อะไรก็ถือ แมก ระทั่งพญามารกถ็ อื ซงึ่ มนั ไมใช เพราะฉะน้ัน อยาเอาเขามา ไมอยางนั้นแลวนี่ ศาสนาก็จะ แปดเปอ น วัดวาอาวาสกจ็ ะมผี ลมีประโยชน อยางทโ่ี ลกท้ังหลายพูด วา พทุ ธพาณิชย น่ันเอง สรางวดั เราอยา ไปคดิ อยางนนั้ อยาไปเอา อยางน้ัน เอาธรรมเขาหัวใจคน อยาหวังเอาเงินเอาทอง อยาหวัง อะไรท้ังน้ัน นอกจากหวังใหหัวใจคนเขาถึงพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ ไดมาเห็นสถานท่ีตรงนี้แลวนี่ สะอาดสะอาน มีต้ังแต พระพุทธรูป มีต้ังแตรูปพอแมครูบาอาจารยที่ทานปฏิบัติดีปฏิบัติ ชอบ น่สี มกับวา กลาวพทุ ธงั ธัมมัง สงั ฆงั สรณงั คัจฉามิ ๔๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ พทุ ธศาสนาสอนอยูตรงนี้ ไมไ ดส อนเพื่อเอาลาภ ไมไดสอน เพ่ือช่ือเสียง ไมไดสอนเพ่ือจะเอาบริษัท บริวาร สอนเพ่ือจะเอา หัวใจคนใหถึงพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ ถึงพระรัตนตรัย เพราะฉะน้ัน เราทานท้ังหลายเคยตรวจตราดูบางไหม ในฐานะท่ีเรา เปนอุบาสก อุบาสิกา เรามีไหม ศีล ๕ คุณสมบัติของมนุษย คุณสมบัติของอุบาสก อุบาสิกา เรามีพระพุทธเจา มีธรรมของ พระองค มีพระสงฆดํารงอยูในหัวจิตหัวใจของแตละทานแตละดวง มีแคน้ีถือวาเปนพุทธมามกะ ถือวาเปน อุบาสก อุบาสิกา ถือวาเปน เหลากอของพระพทุ ธเจา ในระยะหลัง เริ่มจะผิดจะเพี้ยนกันมากแลว ปญหามันถึง เกิด แตละวัด ละวัด สรางสิ่งวัตถุข้ึนมาเพื่อจะหลอกลอคนเขาวัด เอาตลาดรานเรเขาไปอีกดวย หลอกคน หรือหวังจะใหคนเขาวัด อันนั้นเขาไปเพ่ือธุรกิจ ไมไดเขาไปดวยความเลื่อมใสศรัทธาในพระ ศาสนา พ่ีนองทั้งหลายโปรดเขาใจวาพระพุทธศาสนาไมไดเดินทาง นี้ ธรรมของพระองคเปนธรรมท่ีบริสุทธิ์ เราเปนชาวพุทธ เราอยา เอาส่ิงเหลาน้ีเขาไปแปลกปลอม อยาไปเคลือบแฝง ไมอยางน้ัน ศาสนาเราจะ .. ศาสนาไมไดเส่ือม อนุชนรุนหลังผูที่จะเขามาทหี ลงั จะเขาใจวา น่ีหรือคือเน้ือคือหนังของศาสนา น่ีหรือคําสอนของ พระพุทธเจา สอนกันอยางน้ีหรือ เพราะคนไมถึงศาสนา จึงมักจะ โจมตีศาสนา ดูถูกศาสนาอีกดวย มันเปนบาปเปนกรรมแกผูดูถูก จรงิ ๆ แลว ศาสนาไมไ ดส อนอยา งนี้ ศาสนาไมเคยเสื่อม แมจะไมมีผูนับถือศาสนา ศาสนาก็ยัง เปนศาสนา พระพุทธเจายังเปนพระพุทธเจา ธรรมของพระพุทธ องคก็ยังคงเสนคงวา เปนอกาลิโก ไมเลือกกาลเลือกสมัยอยู ถึงได ๔๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ เคยบอกบรรดาพ่ีนองทั้งหลายโปรดไดทราบวา พุทธศาสนาเปน ศาสนาคูโลกคูสงสาร ไมใชศาสนาท่ีจะมาแตงมาเติมเอา ไมใช ศาสนาท่ีจะมาน่ังเทียนเขียนเอา หรือวามาบันทึกเอามาบัญญัติเอง เมื่อไร อยางศีล ๕ คนทั้งหลายก็วาพระพุทธเจาบัญญัติ จริง ๆ แลวไมใชพระองคมาทรงบัญญัติขึ้น แตเปนเพราะการตรัสรูของ พระพุทธเจาวา สิ่งเหลานี้เปนอยางน้ี อยางน้ี การตรัสรูของ พระพทุ ธเจาเทา น้นั คือนําสง่ิ ท่ีพระองคไดตรัสรูมาบอก บอกวา การ ทํากรรม สิ่งเหลาน้ี คือ ส่ิงไมดี สิ่งเหลาน้ี น่ีคือความเปนจริง นี่คือ สัจธรรมที่พระองคไดตรัสรู ไดเห็นมาอยางนี้ เปนมาอยางนี้ ไมใช พระพุทธเจามานั่งเทียน ไมใชเปนปรัชญา มานั่งคิด นอนคิดเอา เมือ่ ไร ไมไ ดเ ปน อยางนน้ั พุทธศาสนาเกิดขึ้นมาดวย อริยสัจ ๔ ไมไดมาตบมาแตง ข้ึน ไมไดมาสรางข้ึน เห็นไหม พระพุทธเจาที่พระองคไดตรัสไว กอนที่พระองคไดตรัสรูวา ธรรมมีอยู เกิดอยู กอนพระองคที่จะมา ตรัสรูดวยซํ้าไป เพียงแตทําของควํ่าใหหงายขึ้นมาเทานนั้ เอง เราถงึ เห็นคุณของพระพุทธเจา เราถึงกลาว พุทธัง สรณัง คัจฉามิ เอา คุณของพระพุทธเจา แมจะมีธรรม มีมากัปไหน กัลปใดก็แลวแต เถอะ แตถาไมมีพระพุทธเจานําส่ิงเหลานี้ขึ้นมาเผย ขึ้นมาเปดเผย สภาวธรรมข้ึน สิ่งเหลาน้ี บรรดาสัตวโลกท้ังหลายก็คิดขามไปขาม มา เดินขามไปขามมาอยูนั่น เพราะพุทธศาสนาถึงเกิดข้ึนดวยการ ตรัสรูของพระพุทธเจา ใหพ่ีนองทั้งหลายเขาใจ ไมอยางน้ันก็จะ เขาใจ ตีความหมายของพุทธศาสนา ตีความหมายผิดหมด หาวา พระพุทธเจาเกิดมาได ๒,๕๐๐ กวาป เกิดมาตรงไหน นี่คือพระธาตุ ๔๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๑ พระขันธ พระรูป พระโฉมของพระพุทธเจา ของศาสดาของมหาบุรุษ ที่เกิดขึ้นมาตรัสความจริง มาตีแผใหบรรดาสัตวโลกทั้งหลายไดรู ตา งหาก จริง ๆ แลว ธรรมของพระพุทธเจามีกอนหนานีอ้ ีก เหมือน ดวงอาทิตยใครไปสรางมัน ความรอนของไฟ ใครไปปรุงแตงใหมัน รอน เกลือใครไปปรุงแตงใหมันเค็ม มันเปนสัจธรรมของมัน มัน เปนอยูอยางน้ัน สภาวะธรรมท้ังหลายท่ีพระพุทธเจานําขึ้นมาตรัส ไมวาบาปบุญคุณโทษ นรกสวรรค เชนเดียวกัน ไมใชพระองคไป สรางข้ึนมา วาถาทําไมดี เดี๋ยวจะตกนรก ทําความดี เดี๋ยวก็ไดข้ึน สวรรค ส่ิงเหลา น้ี มันเปน สัจธรรมตา งหาก นแี่ หละ ทีว่ าเราอัศจรรย ธรรมของพระพุทธเจา สิ่งท่ีวาเปนธรรม เปนธรรมข้ึนมา มันเปน สัจธรรม คือ ความจริง ความจริง อยูอยางนี้ แตในเมื่อบรรดาสตั ว โลก มันมีแตความโลภ ความโกรธ ความหลง มันมีกิเลส ราคะ ตัณหา อวิชชา ตัณหา อุปาทาน มันมาก มันก็เลยมองไมเห็น เพราะฉะนน้ั มนั ถงึ เดนิ ขามไปขามมาอยอู ยา งนี้ เลยตีความหมายของพระพุทธศาสนาต่ํา ๆ ตามกิเลสของ เจา ของ หนักเขาก็บอกวา บาปบุญคุณโทษนรกสวรรคไมมีบา ง หนกั เขากบ็ อกวาศาสนาก็คือคาํ สอนบาง ก็เพราะวาเราทานท้ังหลายไป ตีความหมายอยา งน้ี ตแี บบโลก ธรรมของพระพุทธเจาเปนโลกุตตร- ธรรม เปนธรรมท่ีโลกที่มีกิเลสหนาเอ้ือมไมถึงตางหาก เราจะมาตี แคโลกียธรรมไดอยางไร ธรรมทุกบททุกบาท สอนคือสอนใหเขาถึง ความจริงตางหาก แลวจะมาเขาใจวานรกเพ่ิงมีเม่ือ ๒,๐๐๐ กวาป ไดอยางไร สวรรคเพิ่งจะมาปรากฏตอนท่ีพระพุทธเจาเพ่ิงมาตรัสรู ไดอยา งไร ใหเ ขาใจซะ ชาวพุทธทกุ วันนี้ สวนมากจะไมเ ขาใจกนั เลย ๔๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๑ ตีความหมายตามกิเลสของเจาของ ไมเคยมองเห็นศาสนาเลย ไม เคยปฏิบตั ิศาสนา แลวจะเขาใจศาสนาไดไง เมอ่ื ไมเขาใจศาสนา มัน ถึงเอาศาสนาไปคลุกเคลา กบั สิง่ ตา่ํ ๆ ของเจาของ ธรรมของพระพุทธองคไมวาทุกบททุกบาทสอน สอนเพื่อ คุณงามความดีทั้งนั้น แตที่บรรดาสัตวท ั้งหลายไมสามารถทําได แต ทําตามอําเภอใจของเจาของ ก็เพราะถูกกเิ ลสมนั เบยี ดมันบัง มันปก มันปด ไว ถึงใหบ รรดาทานทั้งหลายโปรดเขาใจวา พุทธศาสนาน่ี มนั ไมใชที่เราจะตองมาคิดเอา บางรายเอานักวิทยาศาสตรมาเทียบ .. มาเทียบอะไร ของมันอยูกับโลก นักวิทยาศาสตรก็มีแตกิเลสทั้งนั้น เหตุผลนั้น มันเปนเหตุผลของอยูในโลกตางหาก มันเหตุกับผล ให เขา ใจ แตพุทธศาสนาอยูนอกเหตุเหนือผลนูน แลวจะเอามา เปรียบเทียบไดอยางไร เนี่ยบรรดาสัตว เราชาวพุทธทั้งหลาย ไม คอยจะเขาใจ ไมคอยจะสนใจท่ีประพฤติปฏิบัติศาสนา เลย ตีความหมายตามกิเลสของเจาของ เอาความรู หลักวิชาทางโลกไป บริหารศาสนาบา ง เอาวชิ าการทางโลกไปวางไวในกรอบของศาสนา บาง มันไมใช ฟงแตวาโลกกุตรธรรม ธรรมท่ีเหนือโลก ผูที่อยูใน โลก คิดอยูในโลก วนอยูกับโลก ไมสามารถท่ีจะเขาใจพุทธศาสนา ได นอกจากผูท่ีปฏิบัติธรรมเทาน้ัน ถึงมาวันนี้ถึงอยากใหบรรดาพ่ี นอ งทัง้ หลายไดส นใจธรรมะภาคปฏิบตั ิ สถานที่ตรงน้ีก็เปนสถานท่ีเหมาะแลว เปนที่สมควรแลว ถึงหาไมคอยจะมีแลวในกรุงเทพฯ สถานท่ีแบบนี้ ทําไวเพื่ออะไร เพ่ือใหชาวพุทธเรา ไดมีโอกาส วาสนาไดมาสรางสมบุญญาบารมี มาคน มาเดินตามหาพระพุทธเจา จะเอาอะไรไปจับ เอากลอง ๔๖