ประเด็นที่-5-หนังสือเล็มเล็ก-รร.บ้านสามขา

ประเด็นท่ี 5 การส่งเสริมเพ่อื เพม่ิ รายไดค้ รัวเรือนหรอื ชมุ ชน จากองคค์ วามรู้ ของงานวจิ ัยและนวตั กรรม โรงเรยี นบ้านสามขา ชดุ ความรู้ “บรษิ ัท ละอ่อนสามขา” จากภูมปิ ญั ญาชมุ ชนสทู่ ักษะอาชพี รวบรวมเรยี บเรยี ง: ผศ.เบญจมาศ พทุ ธิมา, นางสาวนฤพร เป็กเตปิน บรรณาธิกร: ผศ.ดร.ฟิสกิ ส์ ฌอณ บวั กนก

ความสำ� คญั ของชุดความรู้ โรงเรยี นบ้านสามขายึดแนวทางการปฏบิ ตั ติ นตามความพอเพียง จากประวัตศิ าสตรเ์ จ้าพอ่ ทิพย์ปาละ (เจา้ พอ่ ต๊ิบปาละ) ผู้เป็นนักรบผู้กล้าแหง่ ลา้ นนา ในปัจจุบันโรงเรยี นบ้านสามขา มีลักษณะ โดดเดน่ ของการจดั การเรียนการสอนคือสรา้ งเสริมให้นกั เรียนมแี นวปฏิบตั ิโดยอาศยั ธรรมชาติ หรอื ทเ่ี รยี กว่า สามขาเวย์ (Sam Kha Way) ทมี่ งุ่ สง่ เสรมิ ให้นักเรียนรู้จักชุมชน และอาศยั ท้องถิ่นในการ ด�ำเนนิ ชวี ติ รอดในปัจจุบนั ด้วยการสำ� รวจชุมชน เพื่อจดั ท�ำโครงการหรือนวัตกรรม ทเ่ี กิดจาก ห้วยสามขา เหด็ ป่า นา ขาว หรือจากภูมปิ ัญญาท้องถนิ่

ชดุ ความรู้นี้จึงเกดิ จากการประสานความรูภ้ ูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ได้การเลอื กสรรวัตถุดบิ ทมี่ อี ยู่ในท้องถนิ่ และน�ำมาประยกุ ต์จนเกดิ ผลติ ภัณฑท์ สี่ ง่ เสรมิ รายได้ และเปน็ ผลติ ภัณฑท์ ส่ี ่งเสริมในดา้ นสขุ ภาพ และองคค์ วามรู้ จากการวิจัยได้รับการร่วมมือจากหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องในการร่วมแรงร่วมพลังผลิตภัณฑ์แบบสามขาเวย์โดย บรษิ ทั ละออ่ นสามขา จากภมู ิปัญญาชมุ ชนสทู่ ักษะอาชีพ เพื่อให้ชุมชนสามารถน�ำไปปรบั ใชแ้ ละองค์ความรจู้ ะคง อยสู่ บื ทอดในชมุ ชนนั้นต่อไป

วตั ถุประสงค์ชุดความรู้ เพอ่ื พฒั นาองคค์ วามรใู้ หก้ ับโรงเรียนและชุมชนบา้ นสามขา ในด้านการพฒั นาทกั ษะอาชพี รวมถึงการเพม่ิ รายได้ในครัวเรอื นหรอื ชุมชนบา้ นสามขา อำ� เภอแมท่ ะ จงั หวัดลำ� ปาง

วิธีได้มาซงึ่ ความรู้ สำ� รวจความต้องการ: โดยส�ำรวจสภาพบรบิ ทและความต้องการของสถานศึกษาและชมุ ชน เกี่ยวกบั องค์ความรู้ การจดั กิจกรรมการพฒั นาความรู้ภมู ิปญั ญาด้านสง่ เสริมทักษะในอาชพี ของคนในชมุ ชน เพอ่ื ส่งเสริมรายได้ จัดการต่อยอด: สรา้ งความรู้คนในชุมชนเก่ียวกบั การต่อยอดภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ ไป เพอ่ื ใหเ้ กิดกระบวนการใน การเรียนรแู้ ละพัฒนารว่ มกัน ส่งผลถึงการก�ำหนดเป้าหมายเดียวกันคือการเพ่มิ รายไดใ้ ห้กบั คนในชุมชน ถ่ายทอดความร:ู้ การเพม่ิ รายไดใ้ นชุมชนนอกจากมีความร้คู วามเขา้ ใจในภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น ตอ้ งมกี ารพัฒนา ทกั ษะอาชีพให้เกดิ ความเชย่ี วชาญ สามารถต่อยอดความรู้และพัฒนาผลิตภัณฑใ์ นรูปแบบทหี่ ลากหลาย

เนอื้ หาความรู้ การพฒั นาองค์ความรู้ให้กบั โรงเรียนและชุมชนบา้ นสามขา ในด้านการพฒั นา ทักษะอาชพี ผา่ นโครงการและกิจกรรม ที่บริหารจดั การงานโดยนักเรียน มีผลติ ภณั ฑ์ จากโครงการดงั ต่อไปนี้

1. Cracker + ข้าว ฟกั ผกั วัตถดุ บิ หลัก - ข้าว คือ แป้งขา้ วกลอ้ งงอก เน้ือฟกั ทอง ผักไชยาอบแห้ง แป้งเอนกประสงค์ ยสี ต์ น้ำ� มันรำ� ขา้ ว น้ำ� ตาล ทรายแดง เกลอื - ฟัก คือ ฟักทองพันธลุ์ ้านนา 2 เพราะเป็นฟักทองเนื้อแน่น น้ำ� ในเมล็ดมีเยอะ เน้อื สวย หนักและแนน่ ทนตอ่ การขาดน้�ำ - ผกั คอื ผกั ไชยาหรือคะน้าเมก็ ซโิ ก เปน็ สารเบื่อหนตู ้องตม้ 10 นาทขี ึน้ ไป ส�ำหรบั รสชาตจิ ะคล้าย ใบคะนา้ ไมเ่ หมน็ เขียว ไมม่ รี สขม ผลจากการเรียนรกู้ ารทำ� ผลิตภณั ฑใ์ นคร้งั น้ี สามารถนำ� มาต่อยอดขายได้ เปน็ การเพม่ิ ทักษะการคิด ได้วธิ ีการท�ำ แครกเกอร์ ฝกึ ความสามัคคี ได้ทราบการปลูกและขยายพันธุข์ องผักไชยาและฟักทอง ฝึกกระบวนการท�ำงาน เปน็ ทมี ฝกึ ค�ำนวณต้นทุน-ก�ำไร สร้างรายไดเ้ สรมิ จากการนำ� วัตถุดบิ ท้องถิ่นมาแปรรูป รวมถึงฝึกการสื่อสารและ ความกลา้ แสดงออก

2. ชาผักไชยา วัตถุดบิ หลกั คอื ผกั ไชยา - เรม่ิ จากการเก็บใบผกั ไชยา โดยใช้ใบท่ีไม่อ่อนและไมแ่ กจ่ นเกนิ ไป มาล้างท�ำความสะอาด - ตดั สว่ นกา้ นและเสน้ ใบท่ีแข็งออก น�ำใบมาหน่ั เปน็ เส้นเลก็ ๆ แล้วล้างทำ� ความสะอาดอีกครั้ง - น�ำไปตากแดด จนผกั ไชยาแห้งสนิท - นำ� ผกั ไชยาแห้งมาคั่วในหม้อดนิ โดยใช้ไฟอ่อนจนผักกรอบ ไมใ่ ชไ้ ฟแรงจะท�ำใหผ้ ักไชยาไหม้และมรี สชาตขิ ม

3. กระถางปลูกรักรกั ษ์โลก วสั ดหุ ลัก คือ ดนิ จอมปลวก - นอกจากนีย้ ังมี ใบไมแ้ หง้ /ดอกไมแ้ หง้ กระดาษรีไซเคิล ยางไม้ น�้ำ - วิธีท�ำกระถางปลูกรกั รกั ษโ์ ลก คือนำ� กะละมังมาเป็นภาชนะในการใช้ผสม น�ำสว่ นผสมทุก อย่างผสมคนใหเ้ ขา้ กนั พอหมาดปัน้ เปน็ ก้อนได้ หลงั จากน้นั ก็น�ำไปใส่ในแมพ่ ิมพ์ ปน้ั ใหไ้ ดต้ ามรูปทรงท่ี ต้องการนำ� ไปผึง่ แดด เมอ่ื ส่วนผสมจับกนั ไมแ่ ตกเคาะออกจากแมพ่ ิมพ์ น�ำไปผ่ึงแดดใหแ้ หง้ สนิท แลว้ น�ำ มาใส่ดินปลกู ต้นไม้/เมลด็ พนั ธ์ุ ตามต้องการ

4. Banana BingSu วตั ถุดบิ หลกั คอื นมโรงเรียน และกล้วยน้ำ� หว้า -วธิ ที �ำคือ น�ำกล้วยไปบด นำ� นมเทออกจากกลอ่ งท่ีเด็กดม่ื ผสมกับกลว้ ยใส่ถุงไปแชช่ อ่ งฟรีซไว้ 5 ช่ัวโมง นำ� นมและกล้วยที่เราแชไ่ วใ้ นช่องฟรีซออกมาปน่ั ให้ละเอยี ดเทนมขน้ หวานลงไปเยอะๆ เลยจะอรอ่ ยมาก น�ำกล้วยชิ้น เลก็ ๆมาแต่งรอบๆปากแก้ว พร้อมเสริฟ เปน็ การเรยี นร้ขู องนกั เรียนเพ่อื ให้ตอ่ ยอดไปถงึ อาชีพในอนาคต

5. เพาะรกั : ตน้ ออ่ นทานตะวนั วัตถดุ บิ หลัก คือ เมล็ดทานตะวนั - นำ� เมล็ดทานตะวันไปตากแดด 1 วนั จะทำ� ให้เมล็ดดีดออกจากใบได้ง่าย จากนั้นแชน่ ้ำ� 4-6 ชัว่ โมง แล้วน�ำเมลด็ มาบ่มในผ้าขนหนูประมาณ 18-20 ชวั่ โมง โรยเมล็ดลงดินโดยไมใ่ หห้ นาหรอื บางเกนิ ไป โรยดินกลบบาง ๆ เก็บถาดปลกู ในท่รี ่มและรดนำ้� พอชมุ่ โดย 1-5 วนั แรก รดน�ำ้ 2 ครง้ั เช้า - เยน็ เข้าสวู่ ันที่ 6-7 รดนำ้� เช้า – เย็นปกติและน�ำออกมารับแสง เม่อื ตน้ เขยี วกต็ ัดได้

เคล็ดลับในการจดั ท�ำโครงงานทั้งหมดใหป้ ระสบความสำ� เรจ็ - ศึกษาคน้ คว้าขอ้ มลู จากอินเทอร์เนต็ (คลิป ตวั อย่าง การขาย ฯลฯ) - สอบถามผลยอ้ นกลบั ในการใชผ้ ลติ ภัณฑ์ (Feedback) - เรียนรจู้ ากปราชญช์ าวบ้าน ท่เี ข้ามาสอนในโรงเรียน - ได้รับการสนับสนนุ จากหนว่ ยงานภาคีเครือข่าย - เลอื กใช้วัตถดุ ิบที่มอี ยู่ใหค้ มุ้ คา้

ประโยชน์ทีไ่ ดร้ บั นักเรยี นมีจติ สำ� นกึ ท่ดี ตี ่อท้องถิ่นของตนเอง ไดเ้ รยี นร้วู ตั ถดุ ิบในท้องถิ่น ก่อให้เกิด การพฒั นาทางจติ ใจควบคไู่ ปกบั การเรียนรู้ และมคี วามรู้สกึ รกั และหวงแหนในท้องถิ่นของ ตนเอง มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจกบั พืชพรรณในทอ้ งถิ่นของตน ตลอดจนสามารถน�ำมาสร้างเป็น อาชีพใหแ้ กต่ นเอง สร้างรายได้ให้แกโ่ รงเรยี นรวมถึงครัวเรอื น