REHBERL_K DERS_ 2015

Kişisel – Sosyal Rehberlik  Olumlu sosyal davranış Sosyal beceri , Atılganlık / girişkenlik eğitimi  Kaygı, öfke ve stresle baş etme  Problem ve çatışma çözme becerileri  Karşı cinsle ve aile ile iletişim vb.  Kimlik ve kendini tanıma  Benlik saygısı ve özgüven geliştirme  Zorbalık –şiddet – saldırganlık

Mesleki Rehberlik • Öğrenci tanıma • Mesleklerin incelenmesi • Bireyin kişisel nitelikleri ile mesleklerin gerektirdiği özellikler arasında bağlantıyı kurma. • Kendini 2. aşama • Bağlantı Tanıma Kurma • Mesleği 1. aşama Tanıma 3.aşama



Mesleki Rehberlik  Yetenek  İlgi (15-20 yaş ) - Yetenek – İlgi - İlgi – Başarı - İlgi – Cinsiyet - İlgi – Mesleki Doyum  Değerler  Kariyer

Mesleki Gelişim Süreci (ISAACSON) 1-Uyanış ve Farkında Olma: Bu dönem meslek bilincinin oluşmaya başladığı dönemdir (5-12). Çocuk çevresindeki insanların farklı uğraşları olduğunu, çeşitli meslekler olduğunu görmeye ve anlamaya başlar. 2-Meslekleri Keşfetme ve Araştırma: Bu dönem 12-15 yaşlarını kapsar. Çocuk bu dönemde kişilerin ve mesleklerin ortak olan yönlerini ve farklı nitelikleri üzerinde daha çok bilgi sahibi olmaya, yeni yönleri keşfetmeye ve anlamaya başlar. 3-Karar Verme: Gencin lise yıllarını 15-18 yaşlarını kapsayan dönemde birey kendisi ve meslekler hakkında oluşturduğu algılara dayanarak, bilgileri değerlendirerek eşleştirmeye, birbirine uydurmaya ve geleceğine ilişkin idealler oluşturmaya başlar. 4-Hazırlık: 18-23 yaşları arasını kapsayan bu dönemde birey, seçtiği alan, okul ve yaptığı etkinliklerle mesleğe hazırlanmaya başlar. 5-İşe Yerleşme: Bireyin iş dünyasında yerini alarak çalışmaya başladığı dönemdir.

1. Holland Tipoloji Kuramı  İnsanlar 6 kişilik tipinden birine sahiptir.  Meslek seçimi kişilik tipi ve çevre etkileşimi ile gerçekleşir.  Mesleki doyum; kişilik-meslek uyumu ile ilgilidir.

KİŞİLİK TİPİ BELİRGİN ÖZELLİKLERİ BASKIN TALEPLER/ETKİNLİKLER TİPİK MESLEKLER GERÇEKÇİ Sabırlı ve hoşgörülü, pratik, *Kas etkinliği, motor koordinasyonu gerektiren işler Otomobil tamircisi-her çeşit araç teknisyeni , maddeci, erkeksi, antisosyal, *Açık havadaki işler, mekanik, sistematik çalışmalar elektrikçi, mühendis, ziraat ile ilgili meslekler, uyumlu, içten, doğal, sabırlı, iç *Nesneler, eşyalar, makineler ve hayvanlarla ilgili beden eğitimi öğretmeni görüleri ve başarma güdüleri etkinlikler fazla ARAŞTIRICI Entelektüel, analitik düşünce *Analitik gözlem yapma Biyolog, genetikçi, matematikçi, kimyager, yapısına sahip, rasyonel, *Sistematik deneysel çalışma fizikçi, astronot, antropolog, tıp teknisyeni eleştirel, titiz, sabırlı, yöntemci, *Fiziksel, biyolojik ve kültürel olguları araştırma bağımsız, popüler olmaktan hoşlanmayan ARTİSTİK Heyecan ve coşkuları dengesiz, *Estetik faaliyetler yapar Yazar, ressam, aktör, tiyatro sanatçısı, hayalci, fevri, karmaşık, sezgileri *Tutkulu, bağımsız, sistematik olmayan aktiviteler müzisyen, kompozitör, dekoratör ve mimar güçlü, bağımsız, duygusal, *Sanatsal etkinlik ve ürünler yaratma uyumlu olmayan, duyarlı ve *Bağımsız yaratıcı çalışmalar etkileyici SOSYAL Yardımsever, sorumluluk sahibi, *İnsanlarla birlikteliği saptayan aktiviteler Sosyal hizmet uzmanı, rehabilitasyon sosyal işbirliğine yatkın, *Başkalarını eğiterek geliştirmek, yardım etmek danışmanı, psikolog, psikolojik danışman, empatik, arkadaş canlısı, içten, *Başkalarını ikna etme, yönlendirme halkla ilişkiler uzmanı, üniversite öğretim sabırlı, nazik, anlayışlı üyesi, öğretmen GİRİŞİMCİ Dışa dönük, enerjik, kendine *Başkalarını ikna etmeye yönelik faaliyetler Satıcı, pazarlamacı,komisyoncu, menejer, güvenli, atılgan, fevri, ikna *Sosyal eğlendirici etkinlikler politikacı, avukat yeteneği yüksek, sabırsız, *Organize edilmiş çalışmalar meraklı, maceracı, iyimser, sosyal, konuşkan GELENEKSEL Dikkatli, titiz, itaatkar, tutarlı, *Sistemli kurallara bağlı aktiviteler Banka veznedarı, kütüphaneci, daktilograf, esnek olmayan, düzenli, sabırlı, *Nesnelerle ilgili sistematik çalışmalar postacı, muhasebeci, kitapçı, finans elemanı vicdanlı, özdenetimli, hayal *Kayıt tutma, hesaplama, kontrol işlemleri, veri işleme gücünden yoksun, dengeli makineleri kullanma

2010 /1 KPSS Holland’a göre bireyler kişilik tiplerine uygun meslekler seçmektedirler. Holland altı kişilik tipi tanımlamaktadır: Gerçekçi, aydın, sosyal, gelenekçi, girişimci ve artistik. Aydın tipler beden güçleri yerine zihin güçlerini kullanmayı isteyen, esnek düşünceli, sabırlı, ısrarcı, bilimsel faaliyetlere ilgi duyan, bağımsız kimselerdir. Sosyal tipler ise başkalarıyla bir arada bulunmaktan, onlara yardım etmekten, ikna etmekten, insanları ve duygularını anlamaya çalışmaktan hoşlanırlar. Her iki tipin de başarma güdüleri yüksektir. Buna göre, hem aydın hem de sosyal tip özelliklerini aşağıdaki meslek üyelerinden hangisinde görme olasılığı en fazladır? A) Doktor B) Jeolog C) Ressam D) Kimyager E) Muhasebeci

 Tutarlılık  Ayrışma  Uyum

2. Ginzberg’in Gelişim Kuramı o Meslek seçimi yetişkinliğe kadar süren bir süreçtir. o Meslek seçimi geri dönülmez şekilde gerçekleşir. o Meslek seçimi “uzlaşma” ile gerçekleşir.

GİZBERG’İN MESLEKİ GELİŞİM KURAMİ Fantezi Dönemi Geçici Seçim Dönemi Gerçekçi Dönem 5–11 11-18 18-21 Kapasite Değer Geçiş Keşfetme Billurlaşma Belirleme

2. Ginzberg’in Gelişim Kuramı 1. Fantezi (Hayal) Dönemi 5 – 11: Keyfi seçimlerde bulunur. Zevk ilkesi ön plandadır. Yetişkinlerle özdeşleşme kurulur 2. Geçici Seçimler Deneme Dönemi 11- 17: İlgi 11- 12 Hoşlandığı ve hoşlanmadığı etkinlikleri ayırmaya başlar. İlgileri ön plandadır. Kapasite Yetenek 13 – 14 Kendi yeteneklerini ve mesleğe uygunluğunu daha fazla dikkate alırlar. Değer 15 – 16 Kendi değerleri, yaşam değerleri ve meslekten beklentileri uyuşmaya başlar. Geçiş 17 Seçimler geçici ve deneyseldir. 3. Gerçekçi Dönem 17 – 24: Keşfetme Araştırma 17 – 18 Meslek seçimi yapmasında yardımcı olacak bilgi ve yaşantılar edinmeye çalışır. Billurlaşma 19 -21 Daha önceki yaşanan süreçlerin birikimsel toplamıdır. Çeşitli faktörlerin değerlendirmesini yapar ve bir amaca bağlanır. Belirleme 21 – 24 Kararın kesinleşmesi ve özel planlamayı kapsar. Yaşam boyu süren seçim süreci 24 -

3. Super’in Benlik Kuramı (Rol Kuramı) o Meslek seçimi -Benlik kavramı yansıması o Yaşam boyu devam eden bir süreç o Özdeşleşme – keşfetme o BEN şu biçimde bir insanım

SUPER’IN BENLİK KURAMI 1. Büyüme Evresi 0 – 14 2. Araştırma Evresi 14 – 24 A. Deneme Basamağı 14 – 17 B. Geçiş Basamağı 18 – 21 C. Sınama Basamağı 22 – 24 3. Yerleşme Evresi 25 – 44 4. Koruma Evresi 45 – 64 5. Çöküş Evresi 65 +

3. Super’in Benlik Kuramı * Büyüme Dönemi: (14 yaşa kadar) Çocuk yetişkinlerin rollerini izler ve onlara benzeme arzusu ile birtakım mesleklere özenir. Bu tercihler özenti ve heveslerini yansıtır. * Araştırma Dönemi: 14-24yaş arasını kapsayan bu dönem yoğun bir araştırma ve inceleme dönemidir. Kişinin kendini çeşitli rollerde denediği, deneyimleri üzerinde düşündüğü, kazandığı becerilerle meslek arasında bağlantı kurduğu bir dönemdir. * Yerleşme Dönemi: 25 ile 44 yaşlar arasında yerleşme kavramı, bir düzen kurma ve bunu devam ettirmeyi de beraberinde getirir. * Koruma (Sürdürme) Dönemi: (45- 64 yaş) Var olan işini geliştirme, sürdürme ve koruma dönemidir. * Çöküş Dönemi: (65 + yaş) Bu dönemde insan beden gücünden çok tecrübelerinden yararlanır. İş temposu yavaşlar ve emekliliğe hazırlanır.

4.Roe’nun İhtiyaç Kuramı  Kişiler meslekleri psikolojik ihtiyaçlarını gidermek için yaparlar.  Çocukluğun ilk yılları  Anne-baba tutumları  Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi

Mesleki Rehberlikte Yanlış İnanışlar

Öğretmen-Çocuk İletişimi

İLETİŞİM NEDİR ?

İletişim Becerileri 1. RAPPORT KURMA 1. ETKİN DİNLEME  Kabul iletileri  Kapı aralayıcılar  Soru sorma 2. ONAYLAMA 4. CESARETLENDİRME – DESTEKLEME

İçeriğin Yansıtılması Duyguların Yansıtılması  Konuyu, muhtevayı yansıtma  Duyguyu yansıtma İş ararken çok yoruldum(Danışan)  Atandığım için çok mutluyum(Danışan) Çok yorulmuşsun (Danışman)  Çok mutlusun (Danışman)

İletişim Becerileri 5. İÇGÖRÜ GELİŞTİRME 6. SAYDAMLIK 7. HATALARINI KABUL ETME – DÜRÜSTLÜK 8. YÜZLEŞTİRME

2010 KPSS Aşağıdaki sorulardan hangisi bir öğrencinin duygularından söz etmesini sağlamada en etkilidir? A) Annene karşı hissettiğin bu duyguların sence kaynağı nedir? B) Sen bu durum karşısında neler hissediyorsun? C) Bu duyguların seni nasıl yıprattığının farkında mısın? D) Duygularını daha uygun şekilde açıklamanın yollarını düşündün mü? E) Nasıl bir haksızlığa uğradığını arkadaşınla tartışmayı denedin mi?

İletişim Becerileri EMPATİ – Düşünce Matematik öğretmenine arkadaşlarının içinde seni rezil ettiği için kızmışsın. SEMPATİ – Duygu Böyle bir davranışı sınıfta yaptığı için ben de kızdım . ÖZDEŞİM – Davranış Öğretmenle ben bir konuşayım. Ben de kendisine kızdığımı söyledim. SAYDAMLIK – TUTARLILIK KENDİNİ AÇMA KENDİNİ KATMA

EMPATİ SEMPATİ  Objektif  Subjektif (P. D. H’de istenmeyen durum)  Karşı tarafı anlamak vardır  Karşı tarafa hak vermek vardır  Duygudaş anlamına gelir  Danışman danışana, danışanın yaşadığı benzer bir olayı yaşamıştır bu yüzden danışanla aynı şekilde duyguyu yaşamıştır  Cenaze evleri, düğün evleri…

Kendini Açma Kendini Katma  Bireyin kendi yaşantısından  Bireyin karşı tarafın duygularına, örnek vermesi düşüncelerine katılması  Ben de iş aradığım dönemlerde  Yeni bir iş bulduğuna ben de senin gibi kaygılanırdım sevindim

Öğretmenin önerisiyle Ayla, tarih dersinden not yükseltme sınavına girer. Beklediğinin çok altında bir puan alan Ayla, sırasında ağlamaya başlar. Öğretmeni, Ayla’ya ders bitiminde yanına gelmesini söyler. Ayla, öğretmeninin yanına giderken başını öne eğer ve yüzü kızarır. Bu durumda tarih öğretmeni aşağıdakilerden hangisini söylerse Ayla anlaşıldığı duygusunu yaşar? A) Hem çok üzüldün hem de beni hayal kırıklığına uğrattığın için utanıyorsun. B) Sınava girmeni önermekle seni aldattığımı düşünüyorsun. C) Beklediğin notu alamadığın için hem kendine hem bana öfkelisin. D) Senin yerinde olsam ağlamak yerine bundan sonra daha çok çalışırım. E) Üzgünüm, sana bir şans verdim fakat kullanamadın. 2010 KPSS

Özlem Hanım ile kızı Tuğba arasında şöyle bir konuşma geçer: Tuğba: Okuldan nefret ediyorum. Keşke okula gitmek zorunda olmasaydım. Özlem: Öğretmenini seviyordun. Ne oldu? Tuğba: Tamam ama her dersten ödev veriyor. Yapmamız gereken tüm ödevlerden nefret ediyorum. Bu durumda Özlem Hanım aşağıdakilerden hangisini söylerse “empati” tanımına en uygun tepkiyi vermiş olur? A) Bunları niye yapmak zorunda olduğunu anlamıyorsun. B) Öğretmeninle bu konuyu konuşmamın bir yararı olur mu? C) Çok ödevin var ve bu seni yıldırıyor. D) Ödevlerini yetiştiremediğin için oynayacak vaktin kalmıyor. E) Sanırım ödevlerini yetiştiremiyorsun, sana yardım edebilirim. 2010 KPSS

Hacı Bektaş-i Veli’nin “Biz dile ve söze değil, öze ve hâle bakarız. Özünle, gözünle, sözünle ve işinle ol.” sözü, insancıl yaklaşıma göre aşağıdaki kavramlardan en çok hangisiyle açıklanabilir? A) Tutarlılık B) Empati C) Kendini gerçekleştirme D) Başarılı kimlik E) Psikolojik sağlamlık 2010 KPSS

BEN DİLİ – SEN DİLİ •Sorun olan davranışın açık bir tanımı yapılmalıdır. •Sorun olan davranışın, öğretmen üzerindeki etkileri belirtilmelidir. •O davranışa yönelik duygular ifade edilmelidir.

BEN DİLİ – SEN DİLİ Sen dili Ben dili Ben ders anlatırken arkadaşlarınla konuşup beni Ben ders anlatırken kendi aranızda konuşursanız rahatsız ediyorsun. dikkatim dağılıyor, rahatsız oluyorum. Çok sorumsuz bir öğrencisin, derse sürekli geç Derse geç gelmen bana sorun yaratıyor, geliyorsun. kızıyorum. Çok tembel bir çocuksun, odanı hep bana Odanı toplama görevini yerine getirmediğin toplatıyorsun. zaman hayal kırıklığı yaşıyor ve odanı ben toplamak zorunda kalıyorum. BENİ KIZDIRIYOSUN. DAVRANIŞIN BENİ KIZDIRDI.

Ben Dili Sen Dili  Olayı somut bir şekilde tanımlar  Suçlayıcı, yargılayıcı  Yapıcıdır  Suçlayıcıdır  Problemi çözmeye çalışır  Problem daha da büyür  Birey durumdan nasıl etkilendiğini açıklar  -----  Davranışa yönelik  Kişiliğe yöneliktir  Odanı toplasana be  Odanı toplamadığın zaman ben çok üzülüyorum

ÖZSAYGI GELİŞTİRİCİ DİL Çocuğu aşağılamadan olumlu bir belik algısı oluşturmak amacıyla, çocuğa atfedilen sıfatlar konusunda yetişkinin dikkatli olması gerekmektedir. Özsaygı zedeleyici dille konuşmak gerilim ve çatışma yaratabilir. Özsaygıyı zedeleyici mesajlardan sakınmak, özsaygı geliştirici mesajlar vermek gereklidir.

ÖZSAYGI GELİŞTİRİCİ DİL Özsaygı Zedeleyici Dil Özsaygı Geliştirici Dil  Öğrenci tembel  Öğrenci çalışmaktan hoşlanmıyor  Çocuk yaramaz  Çocuk çok hareketli  Cihan inatçının teki.  Cihan düşündükleri konusunda ısrar eder.  Şişmanlamışsın  Biraz toplu görünüyorsun.

Ego Zedeleyici Dil Ego Geliştirici Dil  Şişko  Toplu görünüyorsun  Sıska  İncelmişsin  Tembel  Öğrenme güçlüğün var

JOHARİ’NİN PENCERESİ Açık bölge : İlişkiler açısından pencerenin en avantajlı bölgesidir. Adı, soyadı gibi. Karanlık bölge (Bilinmeyen Alan) : İlişkilere yansımayan bir bölgedir. Kör Alan : Ağzının koktuğundan haberi olmayan bir insanın bu durumu başkaları tarafından bilinebilir. Gizli Alan: Sırlar bölgesidir.

ÇATIŞMA ÇÖZME BECERİLERİ

ÇATIŞMALAR VE ÇÖZÜMÜ Kaplumbağa (Kaçınma) Köpek balığı (Güç kullanma, rekabete girme) Oyuncak ayı (Uyma) Baykuş (Yüzleşme, işbirliği yapma) Tilki (Uzlaşma)



Amaç odaklı Zorlama Kazan-kaybet müzakeresi Güç kullanımı Yarışmacı Düşmanlık Saldırganlık içerir Kazanma ihtiyacı yüksektir

AYICIK Kolaylaştırıcı, yapıcı İlişki odaklı Fedakar Kaybetmek ilişkide kalmayı sağlıyorsa kaybetmeyi göze alır

BAYKUŞ Problem çözme Amaçlara ve ilişkiye büyük derecede önem verme Kazan-kazan Olumsuz duygular yaşanmaz Önerilen taktiktir

TİLKİ Amaçlarından vazgeçebilirler, başkalarının da vazgeçmesini beklerler Her iki taraf da kendinden fedakarlık gösterir Önerilen taktiktir

KAPLUMBAĞA Kaçınma ve geri çekilme En büyük kayıp çözümsüzlüktür Çatışmadan korunmak için kabuğuna çekilirler. Çatışmadan, çatışma ortamından uzak dururlar

İletişim Engelleri 1. EMİR VERMEK, YÖNLENDİRMEK: “Doğru odana git.”, “Gürültüyü kes.” 2. UYARMAK, GÖZDAĞI VERMEK: “Yemek yemezsen dayak yersin.”, “Ayaklarımın altından çekilmezsen çok kızacağım.” 3. AHLAK DERSİ VERMEK: “Birisi konuşurken sözü kesilmez.”, “Her zaman teşekkür etmelisin.” 4. ÖĞÜT VERMEK, ÇÖZÜM VE ÖNERİ GETİRMEK: “Neden gelip arkadaşlarınla oynamıyorsun.”, “Elbiselerini yerine koymalısın.” 5. ÖĞRETMEK: “Bıçak sağ elle tutulur.”, “Kitaplar okumak içindir.” 6. YARGILAMAK, ELEŞTİRMEK, SUÇLAMAK: “Çok dikkatsizsin.”, “Kötü çocuk oldun.” 7. ÖVMEK, AYNI DÜŞÜNCEDE OLMAK: “ Arkadaşlarına hep iyi davranıyorsun.”, “Haklısın nasıl istersen öyle olsun.”

İletişim Engelleri 8. AD TAKMAK, ALAY ETMEK: “Ukalasın.”, “Bu kadar yaramazlık yapmaya utanmıyor musun?” 9. GÜVEN VERMEK, DUYGULARINI PAYLAŞMAK, DESTEKLEMEK: “Benim için üzülme.”, “Gürültüden rahatsız olmuyorum.” 10. SORU SORMAK, SINAMAK: “Ne yaptığının farkında mısın?”, “Bunu sana kim öğretti?” 11. KONUYU SAPTIRMAK, OYALAMAK: “TV’ deki o zırvayı izleyeceğine okusan daha iyi olmaz mı?”, “Kulak zarını patlatmaktan hoşlanıyor musun?” 12.YORUMLAMAK, ANALİZ ETMEK, TANI KOYMAK: “Kardeşini biraz kıskanıyorsun.”,

BEDEN DİLİ

REHBERLİKTE ÖRGÜTLENME

BAKANLIK DÜZEYİNDE ÖRGÜTLENME (MERKEZ TEŞKİLAT) www.orgm.gov.tr

İL DÜZEYİNDE ÖRGÜTLENME İl Danışma Kurulu  İl milli eğitim müdürü başkanlığında,  Rehberlik hizmetlerinden sorumlu bir müdür yardımcısı veya şube müdürü, ilçe şube müdürleri  RAM müdürü,  RAM psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri bölüm başkanı  Değişik okullardan 3 psikolojik danışman