GELİŞİM PSİKOLOJİSİ EKOLLER a)Yapaycılık: Temsilcisi Wilhelm wunt’tur. Zihnin yapılarını ya da zihnin öğelerini inceler. (bellek, binç, duygu, muhakkeme) zihni tanımlamak ister. İçebakış yöntemini kullanır. b)İşlevselcilik: William James ve John Dewey temsil eder. Yapısalcılığa karşı çıkmıştır. Zihin ne işe yarar sorusunu sorarlar. Tanımını bilmenin gereği olmadığını söylerler. Zihin insanın çevreye uyumunu sağlar. İçebakış ve gözlem yöntemini kullanırlar. c)Olgunlaşma kuramı: Arnold Gassell temsil eder. İnsan davranışını temel olarak kalıtımın etkilediğini söyler. Düşünme, hissetme, bireysel farklılıklar olgunlaşma ya da kalıtımdır. İlk gelişim norm tablosunu yapmıştır. d)Davranışçılık: Watson, pavlov, Gutri, Thorndike, Skinner temsil etmiştir. Sadece gözlenebilen ve ölçülebilen davranışlara yoğunlaşmışlardır. Temel faktör çevredir. Tabula Rassa (boş levha). Deney ve gözlemi kullanırlar. e) Psikodinamik: Freud, Erikson, Adler temsil etmiştir. Topografik (bilin, bilindışı, bilinçöncesi) ve yapısal (id, ego, süperego) kavramlarını ortaya çıkarmışlardır. f)Gestaltçılık: kofka, Wertheimer, Levin, Köhler temsil etmiştir. Bütün parçaların toplamından daha fazla anlam ifade eder derler. g)Hümanizm: Maslow, Roger temsil etmiştir. İnsan biricik ve özeldir. Anlama, dinleme, epatiönemlidir. h)Bilişselcilik: Piaget, Vygotsky, Bruner temsil etmiştir. Bilişsel yöne ağırlık vermişlerdir. Uyarıcı-organizma-tepki üçlüsünü ele alırlar. Organizma aktifdir. I)Ekolojik Kuram: Urie Branferbramer temsil etmiştir. Bir çocuğun eğitimi tüm toplumun görevidir demiştir. 5 temel çevresel sistem vardır. Mikro (çocuğu etkileyen alan), Egzo(sağlık sosyallik), Makro(kültür tutum),Mezo, Kromo(zaman, tarihsel koşullar) j)Etolojik Kuram: Komond Larez temsil eder. Gelişim biyolojik tmellere dayanır. Evrimden etkilenir. k)Biyolojik Kuram: Adolpin Meyer temsil eder. İnsanı etkileyen temel faktör hormonlardır. l)Nörobiyolojik Kuram: Donald Oldino Hebb temsil eder. Beynin işleyişi ve yapısıyla ilgilenir. m)Kültürlerarası Kuram: sosyal, toplumsal olaylar bireyi etkiler. n)Ekletik Kuram: Mükemmel bir kuram yoktur. Kuramların en iyi yönleri ele alınmalıdır der.
YÖNTEMLER Gelişimsel Yöntem Korelasyon Y. Deneysel Y. Bütünsel Y. Enlemsel(kesitsel): -İki değişken arasındaki Tasarlanmış, kurgulanmış -Olayın fotosunu Farklı yaş gruplarının aynı zaman ilişkiyi inceler. Önceden belirtilmiş yöntem. çeken yöntem Diliminde incelenmesidir. Tek bir konu hakkında bilgi Çalışmada veri toplamak. Verir. Gözlem, test, Boylamsal: anket, mülakat uygulanır Aynı yaş grubunun farklı zamanlarda İncelenmesidir. Sırasal: Farklı yaş grubunun farklı zamanlarda İncelenmesidir. Bağımsız değişken: etkisi incelenen olayın nedenidir, Etkileyendir. Bağımlı değişken: Etkilenen sonuç olandır. Örnek: sigaranın (bağımsız d.) sağlığa(bağımlı d.) etkisi. Meteanaliz Yöntem: birden fazla çalışmayı bir araya getirerek üzerinde çalışılır. Temel Kavramlar Gelişim: Her zaman olumluluğu kapsar, hep ileriye dönüktür. Değişim: Olumlu ve olumsuz olabilir, ileriye ve geriye dönük olabilir. Büyüme: Boy, kilo, hacim, beyin çapının gelişimi gibi fiziksel ya da nicel artışları kapsar. Olgunlaşma: Bir işi fizyolojik ve zihinsel olarak yapabilecek düzeye gelmektir. Olgunlaşmanın temelinde kalıtım vardır. Olgunlaşma; çevreden yaşantıda ve öğrenmeden bağımsızdır. Hazırbulunuşluk: öğrenmeye hazır olmayı gösterir. İlgi, istek, güdüleme, önbilgi vardır. Yaşantı: tekrar ve deneyimleri ifade eder.
Gelişim İlkeleri 1- Gelişim, kalıtım ve çevrenin ortak ürünüdür. 2- Gelişim bir bütündür. (gelişim alanları birbirni etkiler) 3- Gelişim, sürekli ve aşamalıdır. 4- Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. 5- Gelişim nöbetleşe devam eder. 6- Gelişim baştan ayağa doğrudur. 7- Gelişim yordanabilir sıra izler. 8- Gelişim içten dışa doğrudur. 9- Gelişim genelden özele doğrudur(önce kaba motor sonra ince motor kaslar) 10- Gelişim hızı aynı değildir. 11- Gelişimde kritik dönemler vardır. Gelişim Görevleri Robert Havighost’a göre gelişim görevlerini etkileyen faktörler; Olgunlaşma, toplumsal beklenti ve kişisel ideallerdr. Bebeklik (0-2 yaş) İlk Çocukluk(2-6 yaş okul öncesi) son çocukluk(6-12yaş) -Yürümeyi, konuşmayı öğrenme -öz bakım, wc alışkanlığı -okuma yazma öğrenme -katı yiyece yeme, diş çıkarma -cinsiyet farkı, cinsel kimlik kazanma -başarma,değerli olma -Düşünce başlangıcı, ilk deneme yanılma -ilkel zaman algısı, doğru-yanlış ayrımı -olumlu benlik, bağımsızlık -ilk kavram gelişimi, dışkı konrolü,ilk sosyalleşme -okuma yazma hazırlığı -toplumsal rol farkı, ahlak gelişim Ergen(12-18yaş) Genç Yetişkin (18-30) Yetişkin(30-60) 60’lıdönem -bedene uyum, kimlik bunalımı -eş seçimi, çocuk sahibi -eşe uyum, üretme -güçsüzlük -doğru meslek, duygusal bağımsızlık -hayat planı, vatandaşlık bilinci -çocuk sorumluluğu -bilgelik, barışıklık -evliliğe yatkınlık, ben merkezci -sağlıklı iletişim, meslekte kariyer
Doğum öncesi dönem a)Zigot(0-2 hafta) b)Embriyo(2-8 hafta): kritik dönemdir. Organların alt yapısının oluştuğu dönemdir. c)Fetüs(8-35 hafta): hızlı büyüme gözler açılır cinsel organ tamamlanır. İnsan gelişinin en hızlı olduğu ilk dönem doğum öncesidir. İkinci dönem ise bebeklik dönemidir İlk çocukluk döneminde fiziksel gelişim kız ve erkeklerde yavaştır. Kalın motorlar gelişmiş ince motorar yetersizdir Son çocukluk döneminde fiziksel gelişim 9-13 yaşına kadar erkek ve kızlarda büyüme hızı paralel daha sonra kızlar daha hızlı büyür. İnce motor kaslar gelişmeye başlar. Ergenlik dönemi insan gelişinin hızlı olduğu son dönemdir. İnce motor kas gelişimi tamamlanır. Cinsel olgunluğa erişilir. Ergenliğe erken giren kızlar içe kapanık sıkıntı yaşarlar. Geç giren kızlar daha rahattır. Erkeklerde ise geç giren daha içe kapanık erken giren erkek daha öz güvenlidir. Ergenlikte sakal, tüylenme ikincil cinsiyet özelliktir ergenlik ise birincil cinsiyet özelliktir.
Bilişsel Gelişim Temsilcileri; Piajet, Bruner, Lev somonovic. Dönemler Jean Piaget Temel Kavramlar 1- Duyusal motor evrensel 1- olgunlaşma 2- İşlem öncesi fonksiyonel değişmez 2-Yaşantı (deneyim) 3- Somut işlem 3-Toplumsak aktarım(kültürel) 4- Soyut işlem 4-örgütleme 5-dengeleme Örgütleme: Doğuştan her insan etrafındaki uyarıcıları zihnine taşır. Zihninde organize eder. Eski bilgilerle yeni bilgiler sentezlenir. Birden fazla şemayı bir araya getirme vardır. Dengeleme: sürekli dengede olan bir zihin öğrenmeye açık değildr. Öğrenmenin oluşabilmesi için zihnin dengesizlik yaşaması gerekir. Denge-adaptasyon-yeni düzen-dengesizlik-tekrar denge Zeka: Bireyin çevreye uyum sağlama sürecidir. Adaptasyon Özümleme Uyumsama -Bireyin yeni durumu kendisinde olan -yeni durumda bireydeki şema Şemayla açıklamasıdır. Ör: 4 ayaklılar attır yetersiz kalınca yeni şema oluşturur. O halde kedide attır. *Piajet var ise özümleme ve uyumsama, piajet yok ise genelleme ve ayırt etme. Duyusal Motor Dönem(0-2 yaş): Dış dünyanın duyu organları ve kabiliyet algılandığı dönemdir. İlk şema reflekslerdir. Doğuştan şemalar vardır. Reflekslerden hareketli istemli hareketlere geçiş vardır. Devresel/döngüsel tepkiler vardır (Tekrarlayıcı davranışlar). Devresel tepkiler aşama aşama istemli davranışlara hazırlar.
a)Birincil Döngüsel Tepkiler: 1-4 ay arası kendi bedenini tanımaya yönelik tekrarlı davranışlardır. b)İkinci Döngüsel Tepkiler: 4-12 ay arasıdır. Kendi bedenini kullanarak tanır. c) Üçüncü Döngüsel Tepkiler: 12-18 ay arasıdır tamamen çevreye dönüktür. Kendini dış dünyadan ayırt etme vardır. (kendisinin farkına varması). Pasif beklenti vardır. (çocuğun nesnenn kaybolduğu yöne sabit şekilde bakmasıdır.) Nesne sürekliliği oluşur.(belleğin geliştiğini gösterir) ses buluşması yaşanır( taklidin ilk örneğidir). Ertelenmiş taklit yaşanır ( 12. Ayda olur zihinde tuttuğu şeyi daha sonra yapmasıdır.) son olarak duyu hareket zekası/kinestetik zeka gelişir. İşlem Öncesi Dönem a)Sembolik dönem (2-4 yaş): dil gelişimi baskındır. Kavram gelişimi artar. b)Sezgisel dönem (4-6 yaş): Mantık dışı düşünme başlar. Özelden özele akıl yürütme vardır. İşlem Öncesinin Özellikleri 1-Odaklanma Problemi(Odaktan Uzaklaşamama): Tek bir yönü hatırlaması iki durumu düşünemez. 2-Tersine Çevirememezlik: Evden okula giderken okuldan eve dönemez 3-Benmerkezcilik(Egosentizim) Herkesin kendisi gibi düşündüğünü zannetmesidir. Olayların sebebini kendisinin olduğunu düşünmeside buna girer. 4-Monolog: Çocuğun yaptığı eylemleri dışarıdan sesli şekilde tekrar etmesidir. 5-Kollegtif Monolog: Birbirlerini dinlemeksizin karşılıklı konuşuyor gibi görünmesidir. 6-Paralel Oyun: Birlikte oynuyor gibi yapıp bağımsız oynamalarıdır. 7-Sembolik Oyun: Öyleymiş gibi yaparak oynamak eşyaları sembole dökmek. Ör: tarağı mikrofon yaparak şarkı söylemek. 8-Büyüsel Düşünme: Çocuğun hayal ile gerçeği birbirinden ayıramamasıdır. 9- Animizm: Cansız varlığa canlı özelliği katmak, canlınında cansız olarak düşünmek. 10-Artifikalizm( Yapaycılık): Sadece doğa olayları ile ilgilidir. Doğa olaylarının başkaları tarafından yapıldığını düşünr. Ör: kar yağarken adamın birinin gökten pamuk dağıttığını düşünür. 11-Parça Bölüm İlişkisini Kavrayamama: Çocuğun parçayı bütüne aktaramamasıdır. 12-Tek yönlü sıralama: Çocuklar tek bir komuta göre veya özelliğe göre sıralama yaparken birden fazla özellik söz konusu olursa yapamazlar.
13-Korunum Kazanamama: pet şişedeki suyu sıkıştırınca çoğalması ancak su miktarının değişmemesinin kavranamamasıdır. 14-Dönüşümsel Düşünememe: Geçmiş, bugün ve gelecek arasında bağlantı ilişki kuramaz. 15-İşaretsel İşlev(Simgesel): Gözünün önünde olmayan şeyi bilmesi. 16-Dolaylı Gerçeği Kavrayamama: arabanın üzerini sarı örtü ile örtünce renginin değiştiğini algılamasıdır. 17-Özelden Öele Akıl Yürütme: Mantık dışı iki durum arasında yapılır. Her zaman yanlış bir akıl yürütmedir. Katı saplantılı mantık yürütülür. Ör: her kahvaltıda yumurta yiyen çocuk bi gün yemeyince o gün kahvaltı yapmadığını düşünür. Somut İşlemler Dönemi: 6-12 yaş arasını kaplar bu dönemde; Tümevarımsal düşünmeye başlar, somut düşünür, yaparak yaşayarak öğrenir, mecaz, soyut kavramları anlayamaz. Bu dönemde artık odaktan uzaklaşma başlar, tersine çevme, korunum kazanma, çok yönlü sınıflama, parça bütün ilişkisi kurma, mantıklı düşünme, özelden genele akıl yürütme, çıkarsanmış gerçeklik(Gerçeğe uygun çıkarım yapma) oluşur. Soyut İşlemler Dönemi:12-18 yaş arasını kapsar tümevarımsal ve tümdengelimsel düşünme baskındır. Soyut düşünür, mecaz, ata sözlerini anlar. Kişisel Efsane: Ergenin kendi yaşanmış durumları abartılı olarak anlatmasıdır. Omnipatent Düşünme: Benim her şeye gücüm yeter bana bir şey olmaz mantığı vardır. Ergenlikte Oluşan Düşünme Biçimleri Hipotetik/Varsayımsal Düşünme: Ortada olmayan bir durumu varmış gibi kurgulamaktır. Eğer böyle olsaydı mantığı vardır. Kombinasyonel/Birleştirici Düşünme: Ortada seçenekler vardır seçenekler üzerinde düşünce yapılır. Göreceli/Esnek Düşünme: sana göre bana göre mantığı vardır. Analitik/Çözümleyici Düşünme: Bilimsel Düşünme yoludur Analojik Düşünme: Benzetme yaparak düşünmedir. Bilinmeyen durum bilinene benzetilir. Metabilişsel Düşünme: Düşünmeyi düşünmek ya da öğrenmeyi düşünmektir. Kişinin nasıl öğreneceğinin farkında olmasıdır.
Vygotsky Sosyal Bilişim Kuramı İnsan doğduğu andan itibaren sosyal bir varlıktır. Öğrenme bireysel değil kubaşıktır. Yakınsak/yakınsal Gelişim Alanı: Kendi başına yapamadığı işleri sosyal destekalarak yapabilir hale gelmesidir. Öğretmen, anne, baba, akran destek olur. Yapı İskelesi: Önce sağlamlaştır her şeyi göster öğret sonra desteği yavaş yavaş çek kendi yapar haline gelsin. Bruner Eylemsel Dönem (0-3 yaş): dış dünyanın duyu organları ve psikomotor hareket ile algılanmasır.(kinestetik zeka, devinimsel) İmgesel Dönem (3-6 yaş): Piajet’in işlem öncesi dönemine denk gelir. Dış dünyanın mantık dışı ve hayallerle algılanmasıdır. ( Görsel, Uzamsal zeka) Sembolik Dönem: Dış dünyanın mantıksal olarak ve sembollerle anlaşılmasıdır. (matematiksel Mantıksal zeka) KİŞİLİK GELİŞİMİ Freud Psikoseksüel Kuram: Topografik (bilinç, bilinç öncesi, bilinç dışı). Yapısal (id, ego, süperego) İd: doğuştan gelir. Biyolojik dürtü (ölüm, yaşam) Has ilkesi vardır. Ego: sonradan kazanılır gerçeklik ilkesi vardır denge kurar idle süperego arasında. arabulucudur. Süperego: üst benliktir sonradan kazanılır olması gereken taraftır. Ahlak, vicdan boyutu vardır. Dönemler Oral Dönem(0-1,5 yaş): idin has kaynağı ağızdır. Anne sütü önemlidir. Az verilirse pasif kişilik olur çok verilirse saldırgan kişi olur. Az verilince ileride çocukta tırnak yeme parmak emme gibi davranışlar olur.
Anal Dönem(1,5 3 yaş): İdin has kaynağı anüstür.Tuvalet eğitimi önemlidir. Katı eğitim olursa aşırı düzenli, titiz cimri, koleksiyoncu kişilik ortaya çıkar. Rahat eğitim olursa; savruk, rahat tip ortaya çıkar. Fallik Dönem(3-6 yaş): İdin has kaynağı genital bölgesidir. Cinsiyet farkı anlaşılır. Kişilik gelişimi için en önemli dönemdir. Latent Dönem(6-12 yaş): Okula başlama dönemidir. Başarı duygusunu hissetme vardır. Hemcinslerle yakınlık vardır. Genital Dönem(12-18 yaş): Karşı cinse yönelim vardır. Duygusal bağımsızlık ortaya çıkar. *Çatışmalar: Yaklaşma-yaklaşma çatışması(iki istediği şeyin olmasını isteme. Ör: hem çikolata hem gofret). Yaklaşma-Kaçınma çatışması(birisini isterken diğerinden kaçmak. Ör: hastanın iyileşmek isteyip ancak iğneden korkması). Kaçınma-Kaçınma çatışması( iki şeydende kaçmak vardır. Ör: okulu sevmeme ve gitmeme) Savunma Mekanizmaları Ego tarafından yönetilir ve tüm insanlar tarafından kullanılır. İdle Süperegonun çatışmasını önler. 1-Mantığa Bürünme: Kendisini rahatsız eden durumu mantıklı gerekçelerle açıklamasıdır. 2-Çarpıtma: Kişi durumu işine geldiği gibi mantıkdışı şekilde anlatmasıdır. 3-Yansıtma: Başkalarını suçlamadır. Bende yok onda var mantığı. 4-Entekletüelleştirme: Bilimsel ve akademik terimleri kullanarak açıklama yapar. 5-Dışsallaştırma: kader, kısmet deyip geçmek 6-Bastırma(Unutma): Kişinin rahatsız olduğu durumu farkına varmadan bilinçdışına iterek unutmasıdır. 7-Yadsıma: inkar etmektir. Kişi durumun farkındadır ama bunu rededer. 8-Gerileme: Kişinin bulunduğu yaş diliminden geriye doğru özellik göstermesidir. Ör: büyüklerin kendilerini sevdirmesi için çocuk gibi davranması. 9-Saplantı: Kronik ve uzun sürelidir. Kişi kendini bildi bileli devam eden süreçtir. 10-Karşıt Tepki Geliştirme: İçindeki olumsuz duyguların tersini ortaya koymasıdır. Ör: sevmediği arkadaşına seni çok seviyorum demesi gibi.
11-Yeryön Değiştirme: Gücünün yettiği kişiye tepki gösterme vardır. Dedikoduda buna girer. Ör: takım arkadaşına kızan kalecinin kale direğine tekme atması. 12-Polyanacılık: olaylara iyi taraftan bakmaktır. 13-Ödünleme(Telafi): Bir yerdeki eksikliğini başka yerdeki fazlalığı ile telafi etme. Ör: derslerde başarısız olan çocuğun çok güzel resim yapması. 14-Özdeşim Kurma: Başkası gibi olma isteği. Ör: Takımının başarısıyla övünme 15-Mizah: Kişinin durumu şakaya vurmasıdır. 16-Özgecilik(diğerkamlılık): Hiçbir menfaat beklemeden kendisini başkaları için feda etme vardır. 17-Yüceltme: Kişinin toplum tarafından onaylanmaan dürtülerini toplumun onaylayacağı kılıfa sokma. Ör: saldırgan kişinin boksör olması. 18-Bedenselleştirme: Kişinin yaşadığı gerginliği bedenine hastalık olarak yansıtmasıdır. Ör: sınavda karın ağırması 19-İdealleştirme: Bir insanı yere göğe sığdıramama. ERİCSON Freuda göre her dönemde saplantı vardır ve telafisi yoktur. Ericson’a göre ise krizler vardır ancak telafisi mümkündür. 1-Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1,5 yaş): Çocuğun ihtiyaşları zamanında karşılanırsa hayata güven duyar. Tersi durum olursa güvensizlik ortaya çıkar kötümser olur. İleride çekingen olur yoksa rahat ilişki kurar. 2-Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç (1,5-3 yaş): Bağımsızlık ilk defa ortaya çıkar. Yetişkin yardımı red edilir. Olumlu atlatan kişi bağımsız olup içsel kontrol sağlar. 3-Girişimciliğe Karşı Suçluluk (3-6 yaş): Etkinlik/oyun merkezlidir. Yetişkin yardımı kabul edilir. Olumlu davranışlarda liderlik özelliği kazanılır. Organizasyon yeteneği kazanılır. Olumsuz olursa çocuk kendini suçlar. 4-Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 yaş): Merkezde öğretmen vardır. Akademik başarılardan bahsediliyorsa bu dönemdir. Olumlu olmasıyla çalışkalık, takdir duygusu kazanılır. 5-Kimlik Kazanmaya Karşı kimlik Bocalaması (12-18 yaş): Merkezde arkadaşlar vardır. Kimlik bunalımı iyiye işaret olup kendini aradığını gösterir. Kimlik karmaşası ise kötüdür, tersidir. Olumlu atlatılırsa orijinal kimlik kazanılır, doğru meslek seçilir, duygusal bağımsızlık kazanılır.
6-Yakınlığa Karşı Yalnızlık (18-30): Temelde dostluk kazanma vardır. Eş seçimi iyi ilişkiler kurma ekonomik bağımsızlık vardır. 7-Üretkenliğe Karşı Durgunluk (30-60 yaş): Temel etken üretmektir. Rehberlik etmek, mesleki kariyer. Tersi olursa işe yaramaz verimsiz olarak hisseder. 8-Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk ( 60..): kendisiyle barışıklık vardır. Tersi olursa umutsuzluk yaşar. Marcia’nın Kimlik Kuramı 1-Başarılı Kimlik: İstediği kimliği kendi seçer ve bunda da mutlu olan bireydir. 2-İpotekli Kimlik: Arayış yoktur ama aile baskısıyla karar verir kendi karar vermez. 3-Ertelenmiş(moretoryum): Kararı ertelemiştir arayış vardır ama erteleme söz konusudur. 4-Dağınık Kimlik: Arayışta kararda yoktur. Bir mesleğe bağlanma ihtiyacı yoktur. 5-Gölgeli Kimlik: Arayışta kararda vardır ancak kararı başkaları verir. 6-Ters Kimlik: bulunduğu ortama zıttır. Ör: dindar adamın ateist oğlu. BAĞLANMA KURAMLARI Bebeklik(Bowlby) 1-Güvenli bağlanma( anne ayrılıp gelince biraz üzülüp sarılır.) 2-Güvesiz/Kaygılı Bağlanma a)Çelişkili,Karasız: Anne ortama gelirse hem sarılır hem vurur. b)Kaçınan,Kaçınmalı: Anne ortamdan çıksada oralı değildir. c)Yönü Belirsiz,Örgütlenmemiş: Kimseye bağlanmazlar. Yetişkinlik(Horowtz) 1-Güvenli: Herkesi olduğu gibi kabul eder. 2-Kayıtsız: Sadece kendini Değerli Görür. 3-Saplantılı: Kendini değersiz başkalarını değerli görür. 4-Korkulu: Ne kendini ne başkalarını değerli görür.
Anne/Baba Tutumları 1-Otoriter: Baskı vardır. Sadece onların sözü geçer. Başarı ya çok yüksek ya çok düşüktür. 2-Aşırı Hoşgörülü/İzin Verici: Yaptığı her şeyi onaylar. 3-Aşırı Koruyucu: Aşırı koruma vardır. 4-Tutarsız: Bazen kızar bazen kızmaz. 5-İlgisiz: Merkezde çocuğu almaz başka öncelikleri vardır. 6-Rededici: Çocuğa düşmanca davranır her şeyi cezalandırır. 7-Mükemmelliyetçi: Her şeyin en iyisini ister. Çocuk yaranamaz. 8-Demokratik: Kararlar birlikte alınır. Çocuğu olduğu gibi kabul eder. Sandra Benm Cinsiyet Rolleri Erkeksi: güçlü, koruyucu, mücadeleci. Kadınsı: Şefkat, merhamet Androjen: Hem erkeksi hem kadınsı rollerin olması. Belirsiz: Bazen kadınsı bazen erkeksidir. AHLAK GELİŞİMİ PİAJET’İN AHLAK GELİŞİMİ Ahlak Öncesi Dönem(0-6 yaş): Ahlak gelişimi yoktur. Kuralların farkında değillerdir. Niyetleri dikkate almazlar. Hasarın büyüklüğü önemlidir. Ahlaki Gerçekçilik/Heterenom(6-10 yaş): Kuralların farkına varılır. Herkesiçin geçerlidir. Kurallar sorgulanmadan bağlanır. Kural ihlali mutlaka ceza gerektirir. Niyetler dikkate alınmaz. Hasarın büyüklüğü önemlidir. Ahlaki Özerklik/Otonom(10yaş): Kurallar değişmez değildir. Esneyebilir. Niyet önemlidir.göreceli ahlak vardır.
KOHLBERG’İN AHLAK GELİŞİMİ 1-Gelenek Öcesi a)İtaat-Ceza: bireysel menfaat ön plandadır. Önemli olan ceza alıp almamaktır. Niyetler dikkate alınmaz. Ceza alınmayacaksa kural ihlal edilir. Otoriterin mekanda olup olmaması önemlidir yoksa kural ihlal edilir. b)Saf Çıkarcı(Pazar ahlakı, Araçsal ilişki): Bireysel menfaat ön plandadır. Başka insanlarında ilk defa menfaati olduğunun farkına varılır. Karşılıklı ilişkiler içinde kural ihlal edilir. Kar-zarar mantığı vardır. Menfaat cezadan büyükse kural ihlal edilir. 2-Geleneksel a)İyi Çocuk Olma Eğilimi: Önemli olan grubun menfaatidir. Gruptandışlanmamak için grup çıkarına uyum vardır. Manevi menfaat sosyal onay vardır. Başkaları için durumdan ödün vermektir. b)Kanun ve Düzen: Yasalar her şeyin üstündedir. Sözlü ve yazılı kurallar önemlidir. Kurallar dışına asla çıkılmaz. Görev tanımı dışına çıkılmaz. 3-Gelenek Ötesi a)Sosyal Sözleşme: Kurallar değişebilir. Kural toplum menfaatine uygun değişirse değişir. b)Evrensel Ahlak: İnsan yaşamı her şeyin üstündedir. Adalet, özgürlük, eşitlik vardır. *Freud’a göre 3-6 yaşta ahlak başlar. DİL GELİŞİMİ Dil Gelişimini etkileten Faktörler 1-olgunlaşma 2-cinsiyet 3-aile 4-kültür 5-ikizlik hali (daha geç öğrenir.)
Evreler 1-Ağlama(0-2 ay): agulama evresidir evrenseldir değişmez 2-Babıldama(2-6 ay): cıvıldama evreside denir. Buda evrenseldir değişmez. 3-Heceleme/çığıldama(6-12 ay): ba- ba seslerini çıkartmaya başlar. 4-Morgem/tek Sözcük(12-18 ay): Kritik dönemdir. Tek kelimeyle her şeyi anlatma vardır. 5-Telgrafik(18-24 ay): Kurallar dikkate alınmadan konuşma evresidir. Devrik cümleler vardır. 6-İlk Gramer Evresi(24-36 ay): İlk kurallı cümleler kullanılır. DİL GELİŞİM KURAMCILARI Davranışçı Kuram: Edimsel koşullanma yoluyla dil kazanılır. Ödül/ceza yntemi vardır. Sosyal Öğrenme Kuramı(Bandura): İnsanlar dili model alma yoluyla öğrenir. Psikolinguistik Kuram(Chomsky): İnsanlar doğuştan dili kazanma aygıtıyla dünyaya gelirler. Olgunlaşma ve çevre faktörü vardır. Piajet’in Dil Kuramı: Bilişsel gelişim ve dil gelişimi birbirine paraleldir. 0-2 yaş Otistik konuşma, 2-6 yaş Monolog(başkalarının konuşmalarını yönlendirir kendi yürtür anne bana böyle de diye cevap verir kendi kendisine), 6yaş sonrası Toplumsallaşmış dil-sosyal konuşma vardır. Vygotsky Dil Kuramı: 0-2 yaş sosyal konuşma, 2-6 yaş monolog, 6yaş sonrası İçsel konuşma- sessizdüşünme Sapir-Whurf Hipotezi: Dil düşünceyi belirler. Dil Gelişim Kavramları Alıcı Dil: Çocukların konuşulan dili anlama yeteneğidir. İnsanda ilk önce alıcı dil ortaya çıkar. İfade Edici Dil: Çocukların anladıkları dili eyleme dökmesidir. Aşırı Kurallaştırma: Tek bir yere uygulanması gereken kuralın doğru veya yanlış her yere kullanılmasıdır. Ör: vanilya-lı sade-li. Ot-çu et-çu Eksik Kurallaştırma: Her yere uygulanması gereken kuralın tek bir durumla sınırlandırılmasıdır. Ör: ablana saygılı ol deyince sadece ablaya saygılı olunması
Yansıtıcı Dil: Kişinin karşısındakine içini dökmesidir. Morfem: Yapı bilgisi Fonem: ses bilgisi Semantik: Anlam bilgisi Sentaks: söz sırası Pragmantik: Dilin işlevselliği. HÜMANİZM Rogers ve Maslow temsil eder. Davranışçı ve psikanalize karşı çıkarlar. Rogers: Benlik (İdeal ve Gerçek benlik vardır.), Benlik Algısı(Koşulsuz sevgi ve Koşulsuz kabul vardır.) Maslow: İhtiyaçlar Hiyerarşisi en alttan üste doğru sıralanışı; 1-fizyolojik ihtiyaç(yeme,içme, barınma) 2-güven 3-sevgi/ait olma 4-saygı 5-kendini gerçekleştirme.
MATERYAL TASARIM DALE’nin Yaşantı Konisi Sözel semboller Radyo, plak resim göz ya da kulakla Hareketli resim göz ve kulakla edinilen öğrenme Televizyon Sergiler bütün duyu organlarıyla Geziler Gösteriler Dramatazisyon Kendi kendine edinilen yaşantılar Model numune (simülasyon) Doğrudan doğruya maksatlı yaşantı yaparak yaşayarak öğr. **En iyi en anlamlı öğrenme öğrenme; 1-Yaparak yaşayarak 2-Çok sayıda duyu organı 3-Kendi kendine öğrenme **Soruda DALE’ye göre deyip dememesine dikkat et. Materyal Seçerken Dikkat Edilecek Hususlar Hedefler Öğrenciye görelik Öğretmenin bilgi becerisine uygunluk Yöntem teknik Bütçe(para, ekonomiklik) Sınıfın fiziki özellikleri Materyal Kullanımının Sağladığı Faydalar 1-öğrenciye görelik: Bireysel farklılık, farklı yöntem teknik, farklı materyal kullanımı 2-Açıklık: Çok sayıda duyu organı, materyal, yöntem teknik kullanımı dersi açık yapmaktır 3-Somuttan Soyuta: Materyal kullanımı ile somutlaştırma 4-Ekonomiklik: bir taşla iki kuş vurma mantığıdır. Tarihteki bir materyali coğrafya dersinde de kullanma gibi 5-Dikkat Çekme: Dersin başında kullanılan materyal
6-Güdüleme Bilgisayar Destekli Öğretim Yazılımları 1-Öğretici Yazılımlar: Öğretmenin yerini alan yazılımlardır konuyu öğretir. 2-Tekrar ve Alıştırma: Konu tekrar edilir, soru ve alıştırmalar 3-Benzetim Yazılımları: Simülasyon bilgisayar üzerinde gerçeğe yakın ortam oluşturma. 4-Problem Çözme Yazılımları: Normal problem çözmedir. 5-Oyun Yazılımları: Eğitsel oyunlardır. Grafikler a)Sütun ve Çubuk Grafikler: en çok kullanılan grafiklerdir. Karşılaştırmalarda kullanılabilir. b)Pasta Grafikler: Bütün içindeki payı gösterir. Farklı değerleri karşılaştırmalarda kullanışlı DEĞĠLDĠR. c)Çizgi Grafikler: Eğilim dalgalanmalarını, bir faktörün zaman içindeki değişimini gösterir. Karşılaştırma yapmak zordur. d)Resimli Grafik: Daha dikkat çekicidir anlaması zordur. Tasarım Ögeleri a)Çizgi: Yatay çizgi durgunluk, köşegen çizgi hareketlilik, dikey çizgi güç- kuvvet hissi verir. Çizgi kullanılarak yapılan resimler daha kalıcı öğrenmelerdir. b)Alan: Tahtada en çok dikkat çeken yer sol üst köşedir. Sonra sol alt, sağ üst, sağ alt dikkat çeker. Yazının olduğu yer kapalı alan diğer kısım boş alandır. Kargaşayı engellemek için açık alana da yer verilir. c)Boyut: Verilen görselin hangi amaçla kullanıldığını kestirme vardır. Gerçek uzunluk varsa oran-ölçek olur. d)Doku: Görsellerin gerçekmiş gibi algılanmasıdır. 3 boyutlu algılama vardır. Değiştirilmesi en zor ögedir. e)Renk: Sıcak renkler; sarı, kırmızı, turuncu soğuk renkler; mavi, mor, yeşildir. Soğuk renkler zemin sıcak renklerde şekildir. Sarı en çok dikkat çeken renktir. Kırmızı akılda en kalıcı renktir. Yazılı materyalde en kalıcı sarı zemine siyah yazıdır. Yetişkinler için pastel renk küçükler için canlı renk. Kadınlarda pastel erkeklerde canlı renkler etkilidir. En kalıcı öğrenmeler zıt renklerdedir (mavi-turuncu, kırmızı-yeşil, sarı-mor
Tasarım İlkeleri 1-Bütünlük: Global/bütünsel düşüme(kavram haritaları, zihin haritaları, balık kılçığı), en önemli amacı ögeler arası ilişki kurmaktır. Ġlişkilerin yanlış kullanımı bütünlük ihlalidir. 2-Denge: formal denge(nicelik ve nitelik aynı), informal denge(nicelik aynı nitelik farklı), dengesizlik(nicelik farklı) 3-Vurgu: Algıda seçicilik yapan her şey vurgudur. (italik yazı, koyu renk, altı çizili sözcük…) bir kelimenin bütün harflerini büyük yazma sadece başlık yazımında olur. 3 kelimeden fazla olursa sadece ilk harfleri büyük olur. 4-Hizalama: Word yazım kuralları geçerlidir. 5-Yakınlık: Anlam bakımından birbirleriyle ilişkili ögelerin yan yana verilmesidir. Slayt Hazırlama İlkeleri; En fazla 50 slayt olmalıdır En fazla 20 dk olmalıdır Yazı puntoları aynı olmalıdır Madde işaretleri kullanılarak hazırlanır Konu ana hatlarıyla anlatılır bir slaytta 6-8 cümle olur aynı sırada da 6-8 kelime olmalıdır 6 slaytta bir resim kullanılır. Az bilgi çok görsel. Tepegöz: Kullanılan kağıt asetat daha çok görsel olmalıdır. Daha çok 1 kavram kullanılır. Sonradan asetat kağıdına ekleme yapılmaz. Kişiler Arası Mesafe; Genel topluma açık Mahrem Kişisel samimi Sosyal ***Uzun paragraflarda tek sütun kullanılır.
ÖĞRENME PSĠKOLOJĠSĠ Öğrenmenin Kriterler; 1-Yaşantı 2-Süreklilik 3-Davranış değişikliği Öğrenme Ürünü DavranıĢlar: a)İstendik Davranışlar: Eğitimin hedeflenen ve amaçlanan yönüdür. b)İstenmedik Davranışlar: Eğitimin hatalı yönüdür. Öğrenme Ürünü Olmayan DavranıĢlar 1-DoğuĢtan Gelenler a)Büyüüme: Boy, kilo, hacim artışlarıdır. Fiziksel ve nicel olaylar. b)Olgunlaşma: Organizmanın bir işi yapabilme düzeye gelmesidir. c)Refleks: Ani, basit, otomatik tepkilerdir. Engellenemez ancak ertelenebilir. d)İçgörüler: Hayvanlarda görülür. Karmaşıktır. Erteleme ve engelleme olmaz. 2-Geçici DavranıĢlar: Hastalık, madde kullanımı, alkol, narkoz, uyku hali. Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler 1-Öğrenenle İlgili Olanlar Olgunlaşma Hazırbulunuşluk Dikkat Genel uyarılmışlık hali(organizmanın uyarıcı alma potansiyeldir.) Kaygı(beklenti durumunda çıkan endişe hali) Yaş Zeka Güdülenme Aktarım Ket(unutma) vurma
2-Öğreten ve Yöntemle İlgili Olanlar Konunun yapısı(bütün-parça-bütün) Zaman(aralıklı toplu öğrenme) Öğrenci aktivitesi Geribildirim(dönüt) 3-Öğrenme Malzemesiyle İlgili Olanlar Algısal ayırtedilebilirlik(Bir bilginin diğer uyarıcılardan daha ön planda algılanmasını sağlamaktır. Ör: ses tonu, beden dili, renkli kalem, büyük harf) Kavramsal gruplandırma(bir konunun ana ve alt başlıklar şeklinde hiyerarşik olarak guruplanmasıdır.) Anlamsal çağrıĢım(Eski ve yeni bilginin ilişkilendirilmesidir. Örnekler, açıklamalar, hikayelerin kullanımı. Zihindeki şemalarla ne kadar çok bağlantı kurulursa o kadar iyi öğrenme olur.) Telaffuz edilebilirlik(söyleyiş kolaylığı) DAVRANIġÇI KURAMLAR Klasik koşullanma Bitişiklik kuramları Bağlaşımcılık Edimsel koşullanma Mekanik davranışçılık Özellikleri; Sadece gözlenebilen ve ölçülebilen davranışlar ele alınır. İnsan zihni doğuştan boştur Öğrenme çevre ve yaşantılar sonucu oluşur. Uyarıcı-Tepki arasındaki bağlantıdır. organizma yoktur. Deney ve gözlemi benimserler. 1-KLASĠK KOġULLANMA Organizmanın daha önce tepki vermediği nötür uyarıcıya (zil) tepki verme sürecidir. Duyuşsaldır(korku, sevgi, aşk..) Temel ilkesi bitişikliktir. Pekiştireç her zaman koşulsuz uyarıcıdır(et) organizma pasiftir ödül ve ceza yoktur. ĠLKELERĠ Koşulsuz(doğal) Uyarıcı: organizmanın doğal uyarıcıya otomatik verdiği tepkidir. Ör: köpeğin eti görünce salya akıtması et köpek için koşulsuz uyarıcıdır.
Koşullu(şartlı) Uyarıcı: Öğrenilmiş bir uyarıcıdır. Ör: köpeğin önce zile(nötür uyarıcıya) hiç tepki vermediği halde et verirken peşinden de zil çalması ve sonra sadece zil çalarak salya akıtmaya başlamasıyla zil artık burada koşullu uyarıcıdır. Koşulsuz Tepki(doğal tepki): organizmada otomatik tepkiye yol açan uyarıcıdır. Ör: kaza yapan adamın kokması. Koşullu Tepki: öğrenilmiş tepkilerdir. Ör: uçaktan korkma Bitişiklik: Nötür uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının zamansal ve mekânsal olarak eşleşmesidir. İdeal zaman 0,5 saniyenin altında olmaması 30 saniyeninde üstüne çıkmamasıdır. a)Ġze koĢullanma:Zil sonlandırılınca et verilmesidir. b)Gecikmeli KoĢullanma: zil devam ederken et verilir. c)EĢ zamanlı KoĢullanma: Zil ile et aynı anda verilir.(ancak koşullanma olmaz) d)Geçici KoĢullanma: Hiç zil olmadan 10dk da bir et verlmesidir. e)Tersine KoĢullanma: Önce et verilir sonra zil verilir. (Normalde önce zil sonra et verilmesidir.) Pavlova göre koşullanma olmaz Rescorla’ya göre olur. Pekiştireç: Davranışı güçlendiren uyarıcı koşulsuz uyarıcıdır. Her zaman tepkiden önce gelen koşulsuz uyarıcıdır. Sönme: Pekiştireç(koşulsuz uyarıcı) ortamdan çıktığında veya koşullu uyarıcı tek başına verildiğinde koşullu uyarıcıya verilen tepkinin azalmasıya da zamanla ortadan kalkmasıdır. Kendiliğinden Geri Gelme: Pekiştireç ortamda olmadığı halde koşullu uyarıcıya verilen tepkinin yeniden ortaya çıkmasıdır. Alışma(duyusal uyum): Pekiştireç(koşulsuz uyarıcı) ortamda olduğu halde pekiştirece gösterilen tepkinin azalmasıdır. Tamamen ortadan KALKMAZ. Ör: Balık kokan yere ilk girince aşırı kokuyu aldıktan sonra belli zaman sonra onu daha az hissetme Duyarsızlaşma:Bir duruma psikolojik ya da duygusal olarak tepki verilmemeye başlanmasıdır. Duyarlılaşma: Bir konuda aşırı hassasiyet göstermedir. Uyarıcı Genellemesi: Benzer uyarıcılara aynı tepkinin verilmesidir. Ör: ete, balığa, tavuğa salya akıtma. Ayırt Etme: Farklı uyarıcılara farklı tepki vermektir. Gölgeleme: İki uyarıcı aynı anda geldiğinde baskın olana tepki verilmesidr. Diğer uyarıcı farkedilmez.
Engelleme: Bir uyarıcıya koşullandıktan sonra o uyarıcının ardından gelen diğer uyarıcılara koşullanılmamasıdır. Ör: sürekli annesiyle parka gidip sevinen çocuğun babasıyla gitmemesi (engelleme ve gölgelemeye dikkat sorularda mutlaka ikisinide seçeneklere koyarlar karıştırılması için.) Üst Düzey Koşullanma(2.dereceden koşullanma): Uyarıcılara tek tek koşullanma esastır. İkinci bir nötür uyarıca koşullanmadır. Zili koşullandıktan sonra ışığada koşullanma. Ör: iş ban reklamınca cemyılmazın oynatılması. Reklam sektörlerinin özellikle sanatçıları kullanması buna öernektir. Ön Koşullanma(Duyusal Ön Koşullanma): İki uyarıcı sürekli yanyanadır herhangi birine gösterilen tepkinin otomatik diğerinede gösterilmesidir. Ör: salıncakta çocuk sallanırken her zaman yanında da bir köpek vardır. Bir gün yine sallanırken köpek orda yoktur çocuk düşer ve salıncaktan korkar daha sonra köpeği görünce ogün orda olmamasına rağmen daha önce geçmişte bi yaşantı olduğu için ondanda korkar. 3 kız arkadaş sürekli yan yanadır. 2si tartışır sonra diğerinde de nefret ederler. Öğrenilmiş Çaresizlik:geçmşte yaşanan olumsuzluğun geleceğe aktarımıdır. Mutlaka bir yaşantı vardır. Kişi çabalamaktan vazgeçer. Kendini Gerçekleştiren Kehanet: Yaşantı ve deneyim Yoktur. Sadece DÜŞÜNCEYE dayanır. Olumluda olumsuzda olabilir. Garcia Etkisi(Olumsuz tat koşullanması): Bitişikliğe karşı çıkar. Yediği bir şeyden sonra hayati tehlike yaşarsa ondan uzak durur. Ör: yumurta yiyenin akşam midesinin bulanması. Birde bunun dalga boyutu vardır.öğretmenden korkan çocuğun sınıftan okuldanda korkmasıdır. (bana her şey seni hatırlatıyor mantığı) Ġstenmeyen DavranıĢları Yok Etme Yöntemleri Karşıt Koşullanma: Olumsuz tepkiye neden olan uyarıcının tam zıttının verilmesidir. Ör: asıksuratlı öğretmen okul korkusu yapar, güler surat öğretmen okul sevgisi yapar. Tepkinin olumlu hale gelmesi sağlanır okulu sever böylece. İtici Uyarıcı İle Koşullanma: Organizmayı rahatsız eden uyarıcı sık sık verildiğinde organizmanın vazgeçmesini sağlar. Ör: tırnak yeme davranışının bırakılması için tırnaklara oje sürmek acı tat almasını sağlamak. Maruz Bırakma: Organizmanın rahatsız olduğu durumla yüz yüze gelmesidir. Görmezden Gelme: Davranışın sönmesini bekleme. Sistematik Duyarsızlaştırma: Korkuları ortadan kaldırmak için kullanılır. En azdan en çoka doğru sıralama yapıır. Sonra aşama aşama ortadan kaldırılır. Ödül ceza yoktur.
2-BĠTĠġĠKLĠK KURAMI Temsilcileri Watson ve Guthrie’dir. Öğrenmeyi oluşturan temel faktör bitişikliktir. En Sık İlkesi: Sık tekrar edilen davranışlar daha kolay öğrenilir. Ancak Gutri bunu rededer ona göre tek deneme yeterlidir tekrara gerek yoktur. En Son İlkesi: En son yapılan davranış öğrenilir. Ör: bozulan tvye vurup çalıştıran adam bi daha bozulunca aynısını yapar. Bitişiklik: Öğrenme bitişiklik sonucu oluşur. Ödül/Ceza: İkiside bunu kabul etmez. *Gutrinin uyguladığı yöntemler: EĢik/AlıĢtırma Yöntemi: Uyarıcının kendisinden düşük dozlarla başlanır. Doz organizmayı rahatsız etmeyecek şekilde yavaş yavaş arttırılır. Organizmanın bu duruma alışması ve benimsemesi gerekir. Ödül ve caza yoktur. Bıktırma Yöntemi: İstenmeyen davranış organizmaya sık sık yaptırtılarak davranıştan uzaklaştırılması sağlanır. Ör: çikolata yemesini istemediğimiz çocuğun önüne yüz tane çikolata koyup yemesi için zorlamak. Zıt Tepki/ÇatıĢma: Sevilen uyarıcı ile sevilmeyen uyarıcı yanyana geldiğinde sevilenin hatrına sevilmeyene katlanmaktır. Ör: kediyi sevmeyen çocuğun annesinin kucağında kediyi sevdirme. 3-THORNDĠKE BAĞ/DENEME YANILMA KURAMI Uyarıcı ve tepki arasındaki sinirsel bağdır. Hoşa giden haz veren uyarıcı varsa tepki artar. Tamamiyle psikomotor yöntem vardır. Düşünerek değil tesadüfü yöntemle ortaya çıkar. Bilişsel bir süreç yoktur rastlantısal deneme yanılma vardır. Thondike ‘a Göre Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler a)Birincil yasalar Hazırbulunuşluk(öğrenmeye hazır olma düzeyi) Tekrar(öğrenmeyi güçlendirmesi için geribildirim şart) Etki(hoşa giden güçlendirir gitmeyen zayıflatır.)
b)Ġkincil yasalar Dikkat çeken uyarıcılar Öğrenci özellikleri Çoklu tepkiler Tepki analojisi Çağrışımsal geçiş Etki yasası Çağrışımsal zıtlık At olma Küçük adımlar Çoklu Tepkiler: Amaca giden yolda organizmanın ortaya koyduğu tüm etkinliklerdir. Tepki Analojisi: Benzer durumlarda benzer davranışlar sergilenir. Transferlik söz konusudur. Karşılaştığı problemi öğrendiği yolla çözme vardır. Çağrışımsal Geçiş: Pavlovun klasik koşullanma mantığı vardır. Etki Yayılması: Bir davranışı ödüllendirmek isterken o davranışın öncesinde yada sonrasında olan davranışlarıda farkında olmadan pekiştirmektir Çağrışımsal Zıtlık: Çağrışım her zaman ileriye dönüktür. Tersini çevirememe vardır. Ör: a,b,c giderken z,y,v olarak tersden gidememe. Ait Olma: Birbirne ait olan durumlar daha kolay benimsenir. Küçük Adımlar: Parça parça adım adım öğrenmedir. Kademeli Yaklaşma: Yeni bir davranış kazandırma yöntemidir. Mutlaka pekiştirilir. 4-EDĠMSEL KOġULLANMA Psikomotor davranışların pekiştireçler aracılığıyla biçimlendirilmesidir. Klasik Edimsel -Duyuşsal -Psikomotor -Organizma pasif -organizma aktif -Bitişiklik ilkesi -Geribildirim ilkesi -Uyarıcının kaynağı belli -Uyarıcının kaynağı belirsiz
*Pekiştireçler tepkiden sonra gelir. Tepkinin yapılma sıklığını etkiler. Edimsel KoĢullanmanın Ġlkeleri Sönme: Ödül/pekiştireç ortamdan çıktığında tepki önce artar(sönme patlaması) sonra azalır. Alışma: Ödül/pekiştireç ortamda olduğu halde pekiştirece olan tepki azalır pekiştirece alışmadır. Alışkanlık Kazanma: Sürekli yapılan psikomotor davranışın otomatik haline gelmesidir. Alışkanlık öğrenme sürecinin en tepe noktasıdır. Ör: her gün yürüyen merdiveni kullanan kişi sonraki gün bozuk olsa bile tekrar yürüyen merdine yönelmesi. Öğrenmenin Genellenmesi: Yapılan bir davranışın benzer durumlarda tekrar kullanılmasıdır. Tepki Genellemesi: Bir davranışın arkasından ödül geldiğinde aynı ödülüalabilmek için benzer tepkilerin gösterilmesidir. Mutlaka ödül olmalıdır. Ör: odasını toplayan çocuğa annesi teşekkür edince tekrar teşekkür etmesi için sofra hazırlamaya yardım etmesi. Ayırt Edici Uyarıcı: tepkiden önce gelir. Ör: babanın yüzünün gülüp gülmediğine bakıp ona göre konuşmak. ***Pekiştireç uyarıcıdır. Ör: parmak kaldıran çocuğa aferin demek. (aferin uyarıcı ). Pekiştirme davranıştır. Ör: Aferin deyince çocuğun parmak kaldırmaya devam etmesi. PekiĢtireçler Ortama girdiğinde, ortamdan çıktığında davranışın sıklığını arttıran ya da azaltan uyarıcılardır. Yapılarına Göre Birincil PekiĢtireç Ġkincil PekiĢtireç -Yaşama devamlılığı ile ilgilidir. -doğuştan gelmezler sonradan Doğuştan gelir, koşulsuz uyarıcıya karşılık gelir. Kazanılır. Koşullu uyarıcıya denk Öğrenilmemiştir. Ör: yiyecek,içecek, sağlık, hastalık gelir. Ör: kpss, puan, kupa, beğeni Radyasyon, elektrik şoku
Anlamlarına Göre Olumsuz PekiĢtirme Olumlu PekiĢtirme -ortama girdiğinde organizmayı -Ortama girdiğinde organizmada hoşa rahatsız eder. ceza etkisi yapar. ortamdan giden etki yapar. Ödül anlamını taşır. çıkarsa organizma rahat eder. Ödül olur Ortamdan çıkarsa rahatsız eder ceza anlamı taşır. Birincil Ġkincil Birincil Ġkincil -yiyecek -kupa,ödül -kirli hava -red, hakaret -içecek, sağlık -aferin -radyasyon, hastalık -düşük not PekiĢtirme Olumsuz Pekiştirme Davranışın sıklığı artar. -ortamda organizmayı rahatsız eden mutsuz eden uyarıcıyı kaldırarak Olumlu Pekiştirme davranış sıklığı artar. -ortama doğrudan organizmayı mutlu eden hoşa giden uyarıcı katılır. Sıklığı artar. Ör: dişini fırçalayan çocuğa aferin diyerek Sıklığın artmasıdır. Ceza Davranışın sıklığı azalır. 1.Tip ceza 2.Tip Ceza -ortama doğrudan organizmayı mutsuz -Ortamdan organizmayı mutlu eden hoşa giden Eden rahatsız eden uyarıcı girer. Davranış sıklığı uyarıcıyı çıkarmaktır. Mahrum bırakmaktır. azalır. Maruz kalma vardır. Ör: pedala basmaya ör: harçlığı kesmek. fareye elektrik verilmesidir.
Ceza davranışı yok etmez. Sadece davranışı bastırır. Davranışın doğrusunu göstermez. Ceza kişiyi değil davranışı ele almalıdır. Görev, ödev üzerinden ceza verilmez. Cezaya Alternatif Yöntemler 1-Ara Verme(Time out): Çocuk bulunduğu ortamdan alınır. 2-Ortam Değiştirme: Ortamdaki eşyayı yeri değiştirme 3-Bıktırma 4-Ayrımlı Pekiştirme(tersine ödüllendirme) 5-Bekleme 6-Tepki Bedeli: İkinci tip ceza gibi 7-Bastırma: Birinci tip ceza gibi
Sürekli PekiĢtirme PEKĠġTĠRM Pekiştirme Kısmi Pek -Yeni bir davranış kazandırmada kullanılır. Davranış kazandırılırken kazandıktan sonra ORANLI Kısmi tarifeye geçilmelidir. Sönme direnci En düşüktür. Bir zaman sonra gücünü yitirir. pekiĢtirecin gelmesi davranıĢa bağlıdır. Sabit DeğiĢken Artan A -Organizmanın önceden -Organizma hangi -Organizmanın - Belirlenmiş davranışları Pekiştirilir. Organizma davranışın ardından pekiştirece ulaşması o Kaç davranıştan sonra Pekiştirmenin geleceğini pekiştireç geleceğini için davranışın sabit ge Bilir. Davranış sayısı belli. Ör: 3 golden sonra para. bilmez. En etkili tarifedir. Miktarda arttırlması 8, davranış sayısı belli değil. Gerekir. ÖR: test çözerk Ör: 100. Müşteriye araba önce 10 soruda ödül sonr
ME TARĠFELERĠ kiĢtirme KatıĢık -hem oran hem aralıklı pekiştirmeden oluşur. ARALIKLI PekiĢtirecin gelmesi zamana bağlıdır. Sabit DeğiĢken Artan Azalan -Organizma pekiş. -Pekiştirecin Azalan -sürenin -süre -Davranışın sabit ne zaman geleceğini ne zaman gel her pekiş. Sabit şekil oranda azalması erekir. Ör: 10 soru bilir. Ör: her ayın 15i eceği bilinmez sonra bir de azalır. , 6 diye. ken maaş. Ör: müffettiş bas miktar ar ra 15 Kınları tar. Ör: sınav 5,7,9 dk.
Diğer PekiĢtirme Tarifeleri 1-Eşzamanlı Tarife: Kişiye aynı anda birden fazla seçenek sunulmasıdır. Ör: Maaşınız nakit mi olsun çek mi 2-Tesadüfi Pekiştirme: Tamamen rastlantısal olarak ortaya çıkan olayların ilişkilendirlmesinden kaynaklanır. (batıl davranışlar). 3-Karşıt Pekiştirme: Yasaklanan bir davranışın azalması gerekirken daha da artmasıdır. 4-Davranışta Konsrant (Zıtlık): Bir davranış vardır iki ortam bulunur birisinde davranış pekiştirilir diğer ortamda pekiştirilmez pekiştirilen yerde artar diğerinde azalır, ortadan kalkar. Ör: evde çocuğun bi şey isterken ağlaması okulda öğretmene karşı yapamaması 5-Simgesel(sembolik): 10 yıldız biriktirene 1 sinema bileti hediye gibi. 6-Crespi Etkisi: Pekiştireç arttıkça performans artar. ör: Bin tl’ye bir işse 5 bin tl’ye on iş. Kademeli YaklaĢma(Biçimlendir/ġekillendirme): Öğrencinin ulaşması istenen hedefler belirlenir. Hedef en küçük parçalara bölünür. Sırayla yapma zorunluluğu yoktur. Kullanılacak pekiştireçler belirlenir. Hedefe ulaşıncaya kadar devam edilir. Basitten karmaşığa doğrudur. Yeni bir davranış kazandırılırken kullanılır. Her doğru davranış sonucu pekiştirilr. Zincirleme DavranıĢ: Davranış sırayla yapılır. Biri yapılmadan diğerine geçilmez. Bireysel fark önemsenmez. Pekiştireç davranış tamamlandıktan sonra verilir. KoĢullu AnlaĢma: Kişinin istediği bir şeyi elde edebilmek için kendisiyle veya bir başkasıyla yapmış olduğu sözleşmedir. Ortak bir anlaşma vardır. Davranışlar arasında ön koşul yoktur. Ör: eğer tüm soruları çözersem sinemaya gideceğim. Premack Ġlkesi: Koşullu anlaşmanın özel halidir. Bireyin en çok yapmak istediği şey ile en az yapmak istediği davranışlar ön koşul olarak birbirne bağlanır. Bir başkasıyla yapılır. Ör: ödevlerini yaparsan sinemaya gidebillirsin. Kaçma: Bireyin istenmeyen bir durumdan uzaklaşmasıdır. Ör: yağmurdan kaçma. Kaçınma: Bireyin istenmeyen bir durum ihtimaline karşı önlem almasıdır. Ör: yağmur yağacak diye şemsiye almak. Psikolojik Tepkisellik: Düzenlemeler ve dayatmalar karşısında özgürlüklerin sınırlandırılması ve hürriyetlerin engellenmesinin insan davranışlarına yansımasıdır. Programlı Öğretim: K(küçük adımlar)E(etkin katılım)B(başarı)A(anında dönüt düzeltme)B(bireysel hız)=KEBAB
BĠLĠġSEL DAVRANIġ KURAMLARI İçsel pekiştirmeyi savunur. Organizma aktiftir. U-O-T Bandura(Model Alma, Dolaylı Öğrenme, Sosyal Öğrenme): Başkalarını gözleme yoluyla yeni davranış kazanılır. AĢamaları Dikkat Hatırlama Uygulama Güdüleme -Öğrenme dikkatle başlar. –Modelin davranışlarını -Modelin davranışlarını Doğrudan pekitirme: Modelin davranışlarına zihninde kaydettiği kendi davranışlarıyla (ödülü gözlemci alır.) Dikkat edilip izlenir. basamaktır. bütünleştirmesidir. Dolaylı pekiştirme: Önce zihinsel tekrar ve provalar (Ödülü model alır) Yapılır. Daha sonra eyleme dönüş İçsel pekiştirme: türülür. (Her şeyi kendi istediği için yapmasıdır.) Statü: Yüsek statüdeki modelin davranışları iyide kötüde olsa model alınır. Eşit stadülerde ise sadece iyi olan davranış model alınır. Düşük statüdeki model hiç bi şekilde örnek alınmaz. Model Alınan Davranışlar: ödüllendirilen davranışlar, basit davranışlar, pratik olanlar, fayda sağlayanlar. Çocuklarda saldırgan davranışlar daha çok model alınır. Gözlemcinin Özellileri 1-Sembolleştirme Kapasitesi: Zihinsel kodlama yeteneğidir hatırlama basamağı. 2-Öngörü Kapasitesi: Geleceği önceden tahmin etme 3-Dolaylı Öğrenme Kapasitesi: Bazı şeyler başka insanlardan öğrenilir. 4-Özyeterlilik Kapasitesi: Bir işi yapıp yapamayacağı konusunda kendisinde duyduğu inançtır. 5-Özyargılama Kapasitesi: Kendi davranışlarını sorgulayan, eleştiren, yargılayandır. 6-Özdüzenleme Kapasitesi: Davranıştır. Kendi davranışlarını planlama, değiştirme, düzenlemesidir. 7-Karşılıklı Belirleyicilik Kapasitesi: Karşılıklı belirleyicilik vardır. Çevre-birey-davranış
Dolaylı YaĢantılar Dolaylı Pekiştirme: Modelin yaptığı davranışın ardından ödül geldiğinde gözlemcide o davranışı ortaya koyar. Mutlaka somut ödül olması lazım. Dolaylı Güdülenme: Ödül yoktur sadece isteklilik vardır. Modelin yaptığı davranışın arkasından ödül gelmesede güdülenir ve istek duyar. Ör: arkadaşının atandığını görmesi Dolaylı Ceza: Modelin yaptığı davranışın arkasından ceza geldiğinde gözlemci o davranışı yapmaz. Ör: yaramazlık yapan öğrenciye öğretmenin bağırması diğer çocuğun bunu görmesi. Dolaylı Duygu: Modelin sahip olduğu bir duygunun gözlemcinin hiçbir yaşantısı olmasada benimsemesidir. Ör: köpek balığından korkmak. TOLMAN GĠZĠL(ĠġARET,AMAÇLI)ÖĞRENME Öğrenme çevreyi keşfetme sürecidir. Gizil öğrenme farkına varmadan ödül olmadan bilinçsizce yapılan öğrenmedir. İhtiyaç duyana kadar öğrendiğinin farkına varmaz.ör: yolda farkına varmadan eczanenin yerini öğrenme Bilişsel Harita: Çevreyi keşfettikçe zihinsel harita genişler. Yer Öğrenme Yeteneği: Kişinin çevre ve mekan bilgisini zihnine yerleştirme yeteneğidir. Bilişsel Senaryo: Farkına varmadan yapılan zihinsel kurgulardır. Eşdeğer İnançlar: Asıl amaç ile alt amacın yer değiştirilmesidir. Ör: dersi geçsede 90 alıp ağlayan öğrenci. En Az Çaba İlkesi: Tasarruf vardır en az çaba ile verim elde etmektir. Alan Biliş Yolları: Bir problem durumunda organizmanın ortaya koyduğu çözüm stratejileridir. Öğrenme Değişkenleri: Çevresel(ısı,ışık..) bireysel(hormon kalıtım..) ara değişken(ilgi, istek..) BĠLĠġSEL KURAMLAR GESTALT KURAMI İnsan zihni bütünden parçaya doğru algılama yapar. Bütün parçaların toplamından daha anlamlıdır. Özellikler; 1-Şekil/Zemin(figür/fon):Odaklanan uyarıcı şekildir. Odağın dışında olanlar zemin. Ör: yazı şekil sayfa zemin.
2-Yakınlık: Uyarıcıların zamansal ve mekânsal yakınlığıdır. Uyarıcılar benzer olmak zorunda değildr. Sadece yakın olmaları yeterlidir. Ör: 0 312 999 diye gruplama yapılması. Dil bilisi kuralları genellikle. 3-Basitlik: İnsan zihni basitten karmaşığa ve kolaydan zora doğru algılar. 4-Benzerlik: Ortak özelliklere sahip uyarıcıları gruplandırarak algılamaktır. Ör: sınıftaki kızlar, öğretmenler… 5-Simetri: Birbirleriyle simetrik olan uyarıcılar daha kolay algılanır. 6-Süreklilik/Devamlılık: Süregelen, istikrar gösteren ve devam eden durumlar daha kolay algılanır. 7-Tamamlama/Bütünleme: Eğer insan zihninde herhangi bir durumla ilgili tam bir algı varsa o uyarıcı eksik bile olsa tam algılanır. Ör: yarım kalan dizinin düşüncede tamamlanması. 8-Phi-Fenomen: Hareket etmediği halde bir uyarıcının hareket ediyormuş gibi algılanmasıdır. Algı Kuralları a)Algıda DeğiĢmezlik: Her durumda ve her koşulda uyarıcı ile ilgili algının değişmesidir. Ör: parlaklık, şekil, renk… b)Algıda Seçicilik: Seçici algıdır. Kişinin ilgi ve ihtiyaç duyduğu uyarıcılrın diğer uyarıcılara nazaran daha ön planda olmasıdır. c)Algısal kurulum: Kişinin kendi beklentilerini ve tutumları çerçevesinde uyarıcıları algılamasıdır.Ör: 11-12-B-14 d)Derinlik Algısı: Perspektif algısıdır. Uyarıcılar 3 boyutlu olarak algılanır. İlüsyon/Yanılsama: Uyarıcı vardır. Her inanda olabilir. Var olan uyarıcının farklı şekilde algılanmasıdır. Ör: çay bardağındaki kaşığın eğik gibi algılanması. Hallüsünasyon: Uyarıcı yoktur. Psikolojik rahatsızlıklarda olur. Olmayan uyarıcının varmış gibi algılanması. **Kofka’nin Ġz Kuramına göre; öğrenme bellekte oluĢan izdir. Ona göre unutma iki türlüdür: 1. YanlıĢ ipucu yerleĢtirme 2. Bellek izinin bozulmasıdır. **Wertheimer’ın Üretici DüĢünme kuramında iki tip öğrenmeden bahseder. Ġlki A Tipi çözümler(orjinaldir düĢünerek, algılayarak, mantıksal iliĢki kurarak yapılır) diğer B Tipi çzümler(ezbere dayalı öğrenme). Üretici düĢünmeyi engelleyen faktörler Duygusal engeller: psikolojik durum, ruh sağlığı Algısal engeller: olayın bütünlüğünü görememek Kültürel engeller: gelenek, inançlar, değerler
İşleve takılma: bir nesneyi amacı dışında kullanmamak. Algısal kurulum: beklenti, tutum, önyargı. KÖHLER ĠÇ GÖRÜSEL ÖĞRENME(Kavrayarak, SeziĢ yoluyla) Önce hazırlık aşamasında psikomotor deneme-yanılma yapılır. İkinci olarak kuluçka ve bekleme aşamasıdır. Zihninde deneme yanılma yapılıp düşünme evresidir. Son olarak aniden birden bire çözüm oluşur. İçgörüsel öğrenmede çözüme geçiş ani ve tamdır. İpucu vardır. Mantıksal ilişki kurularak açığa çıkar. Kalıcı öğrenme sağlanır. ***Ġçgörüsel öğrenmede deneme yanılma var sonra çözüm bulunuyor. ***Kavrayarak öğrenmede deneme yanılma yok kafada düĢünüp kuruyor sonra çözüme gidiyor. KURT LEVĠN ALAN KURAMI İnsan zihni her zaman tam olmak ister. İnsanı anlamak için tüm yönleriyle değerlendirilmesi gerekir. İnsanı etkileyen fiziksel ve psikolojik çevre vardır. Fiziksel çevre bireyin dışındakilerdir(ısı, ışık,gürültü) Psikolojik ise içseldir(duygu, istek, hayal) Yaşam Alanı: bireyin algıladığı biçimiyle dünyadır. Kişinin hayatında en önemli olan durumlar kişinin yaşam alanını oluşturur. Her yaşta yaşam alanı farkıdır. Ör: 2 yaşındaki çocuğun merkez oyun varken 30 yaşındakinde iş eş vardır. Zeigarnik Etkisi: Tamamlanmayan görevler eksik kalanlar daha fazla hatırlanır. Donma Etkisi: Doğru veya yanlış bir davranış veya bir görevin sonuna kadar tamamlanmasıdır. BĠLGĠ ĠġLEME KURAMI Bazı öğrenmeler zihinseldir. Öğrenme ve performans aynı anlama gelmez. Dışsal pekiştirme değil içsel pekiştirme önemlidir. Öğrenci aktifdir. Yaparak-yaşayarak öğrenme ön plandadır. Bilgiyi yapılandıran işleyen öğrencidir. Kodlama süreçlerine önem verirler. Öğretmen rehberdir. Bilgiyi aktaran değil yapılandırılmasında katkıda bulunur. Eski bilgiyle yeni bilginin ilişkilendirilmesi önemlidir.
Bellek Depoları(Türleri) 1-Duyusal Kayıt(Anlık,İkonik): Kapasitesi sınırsızdır. Saklaması en fazla 1-3 saniyedir. Bilginin geldiği ilk kapıdır. Eğer bir bellekde saklama süresi sınırlı ise orada unutma vardır. Bilgi henüz işlenmemiştir. Orjnal saf halinde buluur. 2-Kısa Süreli(İşleyen, Aktif):Kapasitesi ve saklama süresi sınırlıdır. 20-30 saniye. Bilgiyi duyusal kayıttan alır tepkiye dönüştürüp uzun süreli belleğe aktarır. Bilginin uzun süreli bellekten geri getirilmesini sağlar. Bilgiyi kodlanlandıran anlamlandıran işleyen bellektir. Sürekli tekrar unutma yapar. 3-Uzun Süreli Bellek: Kapasite ve saklama süresi sınırsızdır. Unutma yoktur.insan zihninin arşividir. a)Anısal Bellek(Episodik): Otobiyografik bellek kişinin hatıraları, yaşadıkları bu bellekte saklanır. b)Anlamsal(Semantik): Okulda yapılan akademik öğrenmeleri sağlar formüller, tanımlar… c)ĠĢlemsel(Prosedürel): Psikomotor becerilerin basamak basamak kaydedildiği bellek türüdür. Zor kaydedilir ama bir daha unutulmaz. Ör: kek yapımı.
1-Bilginin Duyuşsal Kayıttan BiliĢsel S Kısa Süreliğe Aktarımı 2-Bilginin Kısa Süreli Bellekten Tepkiye Dönüşmesi Dikkat Algı -Sürekli Tekrar -Gruplama Doğal Otomatik Kodlama -Örgütleme -Eklemleme(En etkili) Zihinsel -Anahta -Yerleşi -Zincirl -Askı Sö
Süreçler n 3-Bilginin Kısa Süreliden 4-Bilginin Uzun Süreli Uzun Süreliye Aktarımı Bellekten Kısa Süreliye Geri -Etkinlik Getirilmesi -Açık/örtük Tekrar -Hatırlama -Kodlama/Anlamlandırma -Unutma Bellek Destekleyen Ġpuçları -Yanlış Yerleştirme -Bastırma (Yapay Kodlama) -Bozulma -Ket vurma -Bilgiyi Değiştirme l İmajlar Sözel Semboller ar Sözcük -Baş Harf Stratejisi im a)Akrostiş leme b)Akronim özcük -Kafiye Oluşturma
Dikkat: Temel bilgiye odaklanmayı sağlar. Öğretmen ders anlatırken dikkat çekmek için kullandığı uyarıcılar. a)Fiziksel Uyarıcılar: Tahta, projeksiyon, beden dili, ses tonu b)Aykırı Zıt Uyarıcılar: Siyah-Beyaz gibi c)Duygusal Uyarıcılar: Aşk, nefret, korku d)Emir Veren Uyarıcılar: Dinleyin, not alın… Algı: Kişi için önemli olan ilgi çeken uyarıcıların diğerlerinden daha ön planda algılamasıdır. Sürekli Tekrar: Bilginin ortamdan sürekli tekrar edilmesi bilginin ezberlenmesini buda bilginin unutulmasına neden olur. Gruplama: Kısa süreli bellekte daha fazla tutabilmek için rakam ve harflerle gruplama yapılmasıdır. Etkinlik: Yaparak yaşayarak öğrenmedir. Öğrenci aktivitesi ne kadar çok olursa o kadar iyi öğrenme olur. Açık/Örtük Tekrar: Bilginin aralıklarla tekrar edilmesidir. Aralıklı yapılan açık ve bütünsel tekrarlar bilginin kalıcı hale gelmesini kolaylaştırır. Örgütleme: Zihinsel organizasyondur. Bilginin düzenli ve sistemli şekilde aktarılmasıdır. Ör: kavram haritası, tablolar… Eklemleme: Eski bilgilerle yeni bilgilerin ilişkilendirilmesidr. Bilgilerin genişlemesi, örnekler verilmesi, analoji yapılması eklemlemeyi güçlendirir. Zihinsel Ġmajlar Yerleşim/loci Yöntemi: Bilginin mekanla veya çevredeki eşyalarla ilişkilendirilmesidir. Zincirleme/Bağlantı Yöntemi: Kavramlarla hikaye oluşturmaktır. Askı sözcük: ilk olarak 1den 10 a kadar rakam yazılır. Her rakamla uyumlu bir sözcük oluşturulur. Askı sözcük, somut net ve anlaşılır olmalıdır. Öğreneceğimiz bilgi ve askı sözcük aynı cümlede kullanılmalıdır. Anahtar Sözcük: Yabancı dil öğrenilirken kullanılır. Yabancı kavramın anlamı ve okunuşu aynı cümlede yer alır. Ör: black/bilek Sözel Semboller Akrostiş: Kelimelerin baş harfleri ile cümle oluşturmaktır. Akronim: Kelimelerin baş harfleri ile kelime yada kısaltma oluşturmaktır. Ör: kpss, ösym
Kafiye Oluşturma: Birbirleriyle uyumlu ve ahenkli ifadeleri kullanarak kalıcı öğrenme sağlamaktır. Hatırlama 1-Sıralı Dizisel: Bilginin sıralı ve ardışık hatırlanmasıdır. 2-Serbest: Bilginin gelişigüzel ve rastlantısal hatırlanmasıdır. 3-Çağrışımsal: Bir bilginin başka bir bilgiyi hatırlatmasıdır. 4-Seri Pozisyon: En baştaki veya en sondaki bilginin hatırlanması ancak arada kalan bilginin hatırlanmamasıdır. Unutma Yanlış Yerleştirme: Bilginin yanlış şemaya aktarılmasından kaynaklanan unutmadır. Bastırma/güdüsel unutma: Kişiyi rahatsız eden bir durumun bilinçten uzaklaştırılması anlamına gelir. Bozulma: Bilginin kullanılmamasından kaynaklanan unutmadır. Bilgiyi Değiştirme: Bilginin üstüste yığılmasından kaynaklanan unutmadır. Metabiliş(Yürütücü biliş,üst biliş): Düşünmeyi düşünmek, öğrenmeyi öğrenmek , ben nasıl öğreniyorum, nasıl başarılı olacağını farketmektir. Yürütücü Kontrol: İnsan zihninde yapılan tüm bilişsel süreçleri yöneten merkezdir.
ÖĞRENME YÖNTEM VE TEKNĠĞĠ Öğretim Ġlkeleri 1-Hedefe Uygunluk: Eğitim durumları sürecini kapsar. Kullanılan yöntem tekniğin hedefe uygunluğunu kapsar. 2-Öğrenciye Görelik: Öğrencinin önbilgisini, hazırbulunuşluğunu, yaşına ve gelişim özelliklerine dikkat edilmesidir. 3-Hayatilik/Yaşama Yakınlık: Bilgiyi öğrencinin işine yarayacak şekilde verilmesi ve günlük hayatla ilişkilendirme yapmadır. Hedeften haberdar etme. 4-Transferedebilme: Bilgiyi farklı durumlarda kullanabilmedir. Okulda öğrenilenlerin dışarıda da kullanılabilmesidir. Öğrenme şarttır ancak hayatilikte konu henüz öğrenilmemiştir. 5-Tümdengelim: bütünden parçaya gitme vardır. Bütün-parça-bütün 6-Basitten Karmaşığa: kolaydan zora gidilir. 7-Açıklık/ayanilik: dil boyutu vardır. Yaştan dolayı anlamıyorsa öğrenciye uygunluktur ancak kimse bi şey anlamıyorsa açıklıktır. Dale’nin Yaşantı Konisinde birden fazla materyal kullanıp ders anlatmada açıklıktır. 8-Somuttan Soyuta: Somut bir materyalden yola çıkarak soyut kavramın öğretilmesidir. 9-Bilinenden bilinmeyene: Önbilgiden yola çıkarak bilmediğini öğretmedir. Ör: kiviyi çocuklara öğretmek için patatesin tüylü hali demek. 10-Yakından uzağa: yakın çevreden uzak çevreye gidilmesidir. 11-Bugünden geçmişe: zaman anlamı varsa bugünden geçmişedir. 12-İş aktivite: Yaparak yaşayarak öğrenmedir. 13-Ekonomiklik: zamandan, emekten, materyalden tasarruf etmek vardır. 1 taşla 2 kuş vurma mantığı. 14-Güncellik: Olayların, kişilerin gündelik yaşamdan örnekler verilmesidir. 15-Bütünlük: Bilişsel, duyuşsal, psikomotor gelişim sağlamak çok yönlü gelişimdir. DüĢünme Becerileri Çıkarsama: Verilen bir önermeden akıl yürüterek bir sonuca ulaşmadır. Sınıflama: Verilen bir özelliği ölçüte bakarak gruplama yapmadır.
Eşleştirme: benzer olma duruma göre ilişkilendirmedir. Analitik: Neden- sonuç ilişkisi kurulup b-p-b düşüncesi vardır. Analiz etme becerisidir. Yakınsak: Farklı düşüncelerden yola çıkarak aynı/yakın düşünceye ulaşmaktır. Geleneksel eğitimde vardır. Uzaksal: Aynı düşüncelerden yola çıkarak farklı/uzak düşünceye ulaşmadır. Çağdaş eğitimde kullanılır. Pratiksel: İşleve takılama vardır. Ör: tornavidayı vida sıkmaktan başka farklı durumlarda da kullnma. Argümantasyon: Verilen bir bilginin dayanaklandırma yapılarak açıklanmasıdır. Sosyallik: kurallar, gelenek-görenekler Yaratıcı Düşünme: Hayal gücü gelişmiştir. Yeni, farklı, özgün ürünler ortaya konur. Sentez, araştırma-keşfetme vardır. Deneme- yanılma vardır. Birey- grup onayı aramazlar, mizahi yönleri gelişmiştir. Eleştirel Düşünme: Temelde sorgulama vardır. Kuşku, şüphe duyma vardır. Bilgiyi olduğu gibi kabul etme durumu yoktur. Benzer ve farklılıkları ayırt ederler, analiz ve değerlendirme vardır. Metabiliş Düşünme: Öğrenmeyi öğrenme, düşünmeyi düşünme vardır. Yürütücü biliştir. Özdüzenleme vardır. Kendi öğrenmesinin sorumluluğunu alır. Yansıtıcı Düşünme: Transfer edebilme, uygulama vardır. Öğrenme şarttır. Deneyim, tecrübe vardır. Yaptığı hatayı tekrar yapmaz. ÖĞRENME ÖĞRETME KURAMLARI TAM ÖĞRENME Temsilcisi Bloom’dur. Öğrenemeyen öğrenci yoktur, öğretemeyen öğretmen vardır. Yeterli zaman ve öğretim hizmeti sunulduğunda her öğrenci öğrenir. Çocuğun zekası, yeteneğiyle ilgilenmez. Bir ünite öğrenilmeden diğerine geçilmez. Başarı standartı %70-75’tir. Girdi ĠĢlem/Sonuç Öğrenci nitelikleri -Pekiştieç BiliĢsel giriĢ DuyuĢsal giriĢ -İpucu -Zihinsel beceriler -İlgi -Dönüt/düzeltme(sözlü-sözsüz olabilir) -Önbilgiler -Tutum -Etkin Katılım
Paralel izleme testleri ek öğretim hizmeti olarak uygulanır. %70’in altında kalırsa ek öğretim hizmetleri sunulur. Diğer öğrenciler boş durmaz onlarada ek alıştırmalar yaptırılır. Tam öğrenmede akran öğretimi yoktur Tudor vardır(bir üst sınıftakinin alttakine öğretimi). Sola çarpıklığı kabul eder yani yüksek başarıyı. PROGRAMLI ÖĞRETĠM (SKĠNNER) Küçük adımlar ilkesi vardır. Bireyseldir. Her davranıştan sonra pekiştireç verilir. Bir ünite öğrenilmeden diğerine geçilmez. Öğrenilmeyen ünite küçük parçalara bölünür. Daha çok bilme- kavrama düzeyi öğrenmeler kazanılır. Sınıf içinde de dışında da kullanılabilir. Uygulanışı ekonomiktir. İlkeleri; Kademeli yaklaşma *Bilgisayar destekli öğretim programlı öğretimin Küçük adımlar bilgisayar üzerinde yapılmasıdır. Etkin katılım Bireysel hız Anında dönüt/düzeltme Başarı(öğrenme) Pekiştirme OKULDA ÖĞRETĠM (CAROLL) Öğrenen-öğrenemeyen, hızlı-yavaş öğrenen öğrenciler vardır.zaman önemlidir. Öğrenme hızı, düzeyi farklı ilgi ihtiyaçları aynı homojen gruplar oluşturulur. Yeterli zaman, sabır(sebat) ve yetenek göstermelerini sağlar. BĠREYSELLEġTĠRĠLMĠġ ÖĞRETĠM (KELLER PLANI) Öğrenme hız ve düzeyleri farklı ilgi ihtiyaç aynı olan homojen grup oluşturulur. Gruplar birey olarak düşünülür. Grubun içindekiler etkinlikleri bireysel olarak yapar. TEMEL ÖĞRETĠM (GLASSER) Hedef/davranış Öğrenci giriş davranışları (ön bilgi hazırbulunuşluk) Öğrenme-öğretme süreci Değerlendirme
YAPILANDIRMACILIK Bilgi özneldir. Nesnel bilgi(ezbere dayalı) olmaz. Öğrenci bilgiyi kendisi oluşturur. Bilgi kaynağı 1. Kaynaktır. Uzmanlar ve yaparakyaşayarak öğrenmeler 1. Kaynağı oluşturur. Öğrenci aktftir, merkezdedir, sorgulama yapar, sorumluluk ondadır. Öğretmen rehber ve kılavuzdur, köprü konumundadır 2. Kaynaktır. Sınıf ortamını düzenler öğretmenin yükü artar sarmal tasarım vardır pozitivizmden(nesnelden) postmoderne(öznele) geçiş vardır. Otantik değerlendirme vardır. Aşamaları; (5E modeli) 1-Girme: Ön bilgileri harekete geçirme (dikkat, güdüleme, konudan haberdar etme, ön bilgiyi harekete geçirme) 2-Keşfetme: Yeni bilgi oluşturma(öğrencinin en aktif olduğu kısım) 3-Açıklama: Bilgiyi anlamlandırma(öğretmen aktifdir) 4-Derinleştirme: Bilgiyi farklı durumlarda kullanma(transfer edebilme) 5-Değerlendirme: Bilginin farkına varma (öz değerlendirme, akran- öğretmen değerlendirmeleri) PROJE TABANLI Bir problem durumunda bilimsel süreçler kullanılarak sonucunda ortaya çıkan bir ürün, iş, performansın ortaya çıkmasıdır. Sentez yaratıcı düşünme vardır. Problem durumu kazanımlara uygun, günlük yaşamla ilgili, ilgi çekici, birden fazla çözüm yolu olmalıdır. **problem çözme metodunda ise ürün değil çözüm üretilir. Örnek olayda ise bilimsel süreç yerine akılcı düĢünme becerisi(tartıĢma) vardır. Sonunda yine çözüm oluĢur. **Projede disiplinlerarası vardır. Problemde ise tek disiplin vardır, raporlaĢtırma vardır. ĠġBĠRLĠKLĠ ÖĞRENME(KUBAġIK) 3-5 kişilik grupların ortak amaçlar doğrultusunda birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı olmalarına dayanır. Gruplar heterojendir. Öğrenme hızı, düzeyleri, ilgi, ihtiyaçları farklıdır. Temelini akran öğretimi oluşturur. Sosyalleşmeyi sağlar. Grubu öğretmen oluşturur. Birey başarısından öte grup başarısı önemlidir. Bireylerarası olumlu bağlılık vardır. Herkes taşın altına elini koymalıdır. Üstdüzey düşünme gelişimini sağlar. Bireysel ve grupla değerlendirme vardır.
ĠġBĠRLĠKLĠ ÖĞRENME TEKNĠKLERĠ 1-Ayrılıp BirleĢme (jigsaw): konular gruplara dağıtılır dağıtılmaz grup üyeleri kendileriyle aynı konuyu alan diğer gruptaki kişilerle birleşir sonra tekrar kendi grubuna döner. **eğer konu verildikten sonra çalıĢıp ayrılsalardı ayrılıp birleĢme 2 olurdu. 2-Ekip Destekli BireyselleĢtirilmiĢ Öğretim: Keller planı gibi bireysel öğrenilecek gruptaki diğer üyeler destek sağlayacak. Gruptan biri başarısızlık yaşıyorsa ekip destek verecek. 4-6 kişilik gruplar sonra 2li gruplara ayrılır. 3-Öğrenci Takımları/BaĢarı Bölümleri: Gruplar kendi aralarında beraber çalışırlar sonra sınava ayrı ayrı alınırlar başarıları bölünür. Yani puanlar toplanır grup puanı ortaya çıkar. 4-Takım-Oyun-Turnuva: Gruplar oluşturulur oyun oynayarak turnuvalar düzenlenir. Takımlar/gruplar arası rekabet vardır. Öğrenme düzeyleri benzer öğrenciler karşı karşıya getirilebilir. 5-KarĢılıklı Sorgulama: Öğrenciler karşılıklı birbirlerine soru- cevap yaparlar grup içinde yapılır. Gruplar arası olmaz. 6-Ġkili Denetim: Öğretmen 4’er kişilik gruplar ouşturur. 4 kişi olan bir grup 2-2 grup olur. Çalışma yaprağı verilip çalışırlar sonru bu 2li gruplar birbirlerinin öğrenmelerini destekler sorular sorarlar. AKTĠF ÖĞRENME Öğretmen rehberdir, öğrenci aktifdir. Yaparak- yaşayaraköğrenir. Kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu alır. Bireyselde gruplada olabilir. Öz düzenleme öz denetim yapar. BASAMAKLI ÖĞRETĠM (NUNLEY) Öğrenmeler 3 basamakta, 5 aşamada gerçekleşir. Her basamakta Bloom’un taksonomisine göre etkinlikler düzenlenir. A -Değerlendirme, sentez, Analiz B -Uygulama C -kavrama, bilme
Öğrenci bu etkinliklerde birini seçip başardığı takdirde bir üst basamağa geçer. Aşamalılık hiyerarşi durumu varsa basamaklı öğretimdir yoksa çoklu zekadır. KUANTUM ÖĞRENME Çok yönlü gelişimi sağlar. Öğrencinin kendini gerçekleştirmesine bağlıdır hızlı öğrenme vardır. Olasılıklar vardır. Hızlı okuma teknikleri, hafıza güçlendirme teknikleri, not tutma, beyin temelli ve çoklu zeka kuramıda vardır. BEYĠN TEMELLĠ ÖĞRENME Beynin yapısını işleyişinden bahsederse beyin temellidir. Beyinle ilgili tanımlar, fizyolojik yapısı gibi bahsedilir. ÇOKLU ZEKA (GARDNER) Bireysel farklılıklar dikkate alınarak farklı yöntem ve teknikler kullanılır. Geleneksel anlayışa göre zeka doğuştan gelir, sabittir değiştirilemez. Çağdaş anlayışta ise doğuştan gelmez sabit değildir, değiştirilebilir. Baskın olmayan zekanın geliştirilmesi amaçlanır. Zeka alanları; 1-Sözel/dilsel Zeka: şiir, kompozisyon, tartışmalar 2-Matematiksel/Mantıksal Zeka: Problem çözme, örnek olay, balık kılçığı 3-Doğacı Zeka: hayvan, bitkileriseverler 4-Müziksel/Ritmik Zeka: müzik dersleri 5-Uzamsal/Görsel Zeka: ^boyutlu resimler, şekiller grafikler 6-Kinestetik/Bedensel Zeka: Psikomotor beceriler 7-İçsel/Özedönük Zeka: Kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu alır, bireysel çalışır 8-Sosyal/Kişilerarası Zeka: Empati, etkili iletişim
YAġANTI TEMELLĠ ÖĞRENME (KOLB) Somut Yaşantı(Duyulara hislere dayalı öğrenme) Aktif Yaşantı(Yaparak, yaşayarak) YerleĢtiren DeğiĢtiren Yansıtıcı Gözlem(Transfer, izleme AyrıĢtıran Özümseyen uygulama,sorgu) Soyut Kavramsallştırma(Düşünerek Öğrenme) **Dunn’un Öğrenme Stili(ĠĢitsel, Görsel Kinestetik) **Greçgroch’un ÖğrenmeStili; Somut ardışık Soyut ardışık Somut random Soyut random *Önce paragrafın somut mu soyut mu olduğuna bak. Sonra plan program varsa ardıĢıktır yoksa rastgele randomdur. ÖĞRETĠM ETKĠNLĠKLERĠ –DURUMLARI (GAGNE) 1-Sözel Bilgi: Bilme düzeyi bilgiler **Bu kuramda Temel amaç problem çözmedir. 2-Bilişsel Strateji: Bilgiyi öğrenirken kendine yol bulup gitme 3-Tutumlar: Duyusal hoşnut hedefler 4-Psikomotor beceri:Psikomotor hedefler Problem çözme 5-Zihinsel beceri: En üstten en alta doğru sıralanışı İlke öğrenme Gagnenin Öğretim Süreci; Kavram-sembol öğrenme -Dikkat çekme -davranışı ortaya çıkarma Ayırtetme -konudan haber etme -dönüt verme Sözel dil ilişkilendirme -Önbilgileri harekete geçirme -değerlendirme yapma Zincir öğrenme -Uyarıcı materyal sunma -kalıcılığı ve transferi sağlama Uyarıcı-tepki bağıyla öğrenm -Rehber olma İşaret öğrenme
ÖĞRENME STRATEJĠLERĠ Sunuş Yoluyla Öğrenme: Ausubel temsil eder. Bilgi nesneldir öğrenci yarı aktifdir. Öğretmen merkezdedir. Tümden gelim vardır. Bilme kavrama düzeyi öğrenmelerdir. Hocadan sonra öğrenci örnek verir. Anlamlı öğrenme vardır. Buluş Yoluyla Öğrenme: Kavrama ve üstü öğrenmeler sağlanır. Temsilcisi Bruner’dir. Tanımı ilk örnekleri öğrenci verir. Öğretmen önce zıt örnekler verir. Buldurma vardır dengesizlik yapma. Bilgi nesneldir, öğrenci aktifdir. Öğretmen rehberdir(karar sorumluluk öğretmnde.). Tüme varım vardır. Öğretmen desteği ile oluyorsa yapılandırılmış buluş yoludur, eğer herhangi biri yapıyorsa yapılandırılmamış buluştur. Araştırma/İnceleme: J. Dewey temsil eder. Problem çözme basamaklarını kullanarak bilgiye ulaşır. Yaparak yaşayarak öğrenme vardır. Bilgi özneldir. Öğrenci aktif ve merkezdedir. Hem tümdengelim hem tümevarım kullanılır. Uygulama ve üstü öğrenmeler vardır. ÖĞRETĠM YÖNTEMLERĠ 1-Anlatım: Öğretmen merkezde öğrenci pasiftir. Amaç bilgi vermektir. Dersin her aşamasında kullanılır. Ezber öğrenmelerdir. İlk kez öğrenilecek konuda soyut bir konuysa anlatım yöntemidir. Kalabalık sınıflarda kullanılması ekonomiktir. 2-Deney: amaç bilimsel bilgiyi ispatlamaktır. Öğretmen deneyini öğretmen yapar. Öğrenci deneyi ise çocuğun yaparak yaşayarak öğrenmesidir. Öğretmen deneyleri geleneksel öğrenci deneyleri ise çağdaştır. Çocukların psikomotor becerilerini geliştirir bilginin somutlaşmasını sağlar. Hipotezleri test etmede kullanılır. Bir olay kontrollü bir ortamda aşama aşama incelenir. Her öğrenci yapar ve raporlaştırır. 3-Bireysel ÇalıĢma: Kendi öğrenme düzeyine, hızına göre yaparak yaşayarak öğrenmedir. Sosyalleşmeyi sağlamaz. Öğrenci kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu alır. Öz düzenleme vardır, metabilişsel düşünme vardır. Planlı programlı olmasını sağlar. 4-TartıĢma: Zihinsel becerilerin gelişimi sağlanır. Akılcı düşünme becerisi sağlar, kendini ifade etmesini sağlar. Bloom taksonomisi ; (Bilme-Kavrama-Uygulama-Analiz-Sentez- Değerlendirme) Anlatım Teknikleri Nutuk: Duyguları harekete geçirici konuşma yapmaktır. Brifing: Astın üste verdiği bilgidir. Bir iş yada araçla ilgili teknik bilgi vermedir. Demeç: Basın, yayın organlarıyla açıklama yapmaktır. Seminer: Bilgi sahibi olan bir kişinin gelip bilgi vermesidir. Herkes verebilir.
Konferans: Alanında uzman birinin uzmanlaştığı alanla ilgili bilgi vermesidir. Sempozyum: Daha çok bilimsel, sanatsal, akademik konularda bilgi vermektir. Alanında uzman kişilerce konunun farklı boyutlarında bilgi verilir. Münazara: Tez ve antitez olarak grup birde jüri vardır. Amaç jüriyi ikna etmektir. Amaç bilimsel bilgiler vermek değil görüşler değiştirilemez. Görüş Geliştirmme: Tüm sınıfla uygulanır. Öğrenciler katılıyorum/katımıyorum şeklinde görüşlerini belirtirler nedenleriyle açıklanır, görüşler değişebilir. Zıt Panel: sınıf 2 gruba ayrılır soru soran ve cevap veren olarak. Soruyu soranda cevap verende öğrencidir. Kollegyum: Burada soru soran öğrenci cevap veren uzman gruptur. Workshop/Çalıştay/Çalışma Atölyesi: Bir başkan ve uzman grup vardır. Bir sorunu çözüp raporlaştırma vardır. Sokrat Semineri: Akademik bir metni tartışarak incelemedir. Sokratik Tartışma: çocuğun zihninde dengesizlik oluşturulduktan sonra soru ipucu ile doğru olan buldurulur. Panel: Samimi bir ortam içerisinde konu derinlemesine ve detaylı olarak ele alınır. Ön hazırlık yapılarak kendi aralarında tartışılır. 1 başkan ve katılımcılar vardır. Konu sonuçlanmaz. Açıkoturum: burda ön hazırlık yoktur. Görüş bildirirler konu güncel ve sonucu bellidir. Forum: seyirci aktiftir soru sorabilir. 5-Örnek Olay: Bir problem durumuna karşı akılcı düşünme tekniği (tartışma) kullanılarak çözüm üretilir. Günlük yada olması muhtemel sorun sınıfa getirilir(gazete, dergi vs.) çözümü tartışılır. Metin yazılır son olarak. 6-Problem Çözme: Bir problem durumuna karşı bilimsel süreçler kullanılarak (araştırma, inceleme, problem çözme basamakları) çözüm üretilir. Hem sınıf içinde hem sınıf dışında kullanılabilir. Problem durumunu öğretmen belirler problem senaryosunu sınıfa getirr. 7-Gösterip Yaptırma: Öğretmen bir işin, becerinin, aracın nasıl yapıldığını gösterir. Öğrenci yapar. Psikomotor becerinin gelişmesini sağlar. Herkesin görebileceği şekilde U düzeni oluşturur. Öğrenci öğrenene kadar yaptırılır. Anında dönüt düzeltme vardır. En önemli amacı beceri haline gelen davranışı farklı durumlarda kullanmaktır.
ÖĞRETĠM TEKNĠKLERĠ 1-Beyin Fırtınası: Kısa sürede akla ilk geldiği şekilde yaratıcı fikir üretmedir. Tüm sınıf fikir üretir. Fikirler eleştirilmez fikirler tahtaya not edilir. Daha sonra değerlendirme aşamasında niteliğe bakılır uygun olan seçilir. 2-Bilişsel Çıraklık: Gösterip yaptırmanın bilişsel boyutudur. Öğretmen bir şeyi öğretmek için destek olur sonra yavaş yavaş etkisini azaltır. 3-Konuşma Halkası: Öğrenciye bir konu hakkında hikaye, film izlettirilir sonra “siz olsaydınız ne yapardınız” demir. Öğrenci pas diyebilir. 4-Sokrat Metodu(soru-cevap): Dersin her aşamasında kullanılabilir. Sorular hedef ve öğrenci düzeyine uygun olmalıdır. Açık ve anlaşılır olmalı, her türdeve zorlukta olmalıdır. Cevaba ilişkin ipucu olmamalıdır. Soru önce tüm sınıfa yöneltilir sonra gönüllü öğrenciden cevap alınır. Doğru cevabu verirse pekiştirilir vermezse ipucu verilir doğru buldurtulur. 5-Kartopu: 2, 4 ,6, 8 şekinde giderik artan büyük gruplarla fikir alışverişinde bulunulur. 6-Rol Oynama: Kendini bir kişinin yada nesnenin yerine koyarak onu canlandırmasıdır. Yazılı bir metin vardır önceden bellidir. 7-Drama: Beklenmedik bir durum karşısında ne yapılması gerektiğini yaparak-yaşayarak öğrenmedir. Senaryo önceden belli değildir. Doğaçlama vardır a)Biçimsel Drama: Belli plan program vardır. Dış çerçeve belli içi doğaçlamadır. Ör: komedi dükkanı b) Yaratıcı Drama: Plan program yoktur. Çerçevede içide doğaçlamadır. ***Daha çok empati varsa rol oynamadır yaratıcılık varsa dramadır. 8-Öğrenme Galerisi: Amaç öğrenme eksikliklerini tespit etmedir. Ders sonunda oluşturulan gruplar öğrendiklerini kağıda yazıp sonra sınıf panosuna asılır. Sonra panonun yanına gelip yazdıklarını okurlar. 9-Köşeleme: Öğretmen problem durumu verir öğrenciler çözümler üreterek bu çözümler kartonlara yazılır. Sınıfın farklı köşelerine asılır. Öğrenciler kendine uygun olan çözüm köşesinde toplanır nedenini açıklar. 10-Çember: Bir başkan ve bir sekreter vardır 10-15 kişi çember şeklinde oturur. Başkanın sağından başlanarak her öğrenciye 1 dklık süre verilip görüş alınır demokrasi vardır. 11-Akvaryum: Amaç öğrencilerin ilgi duydukları yada anlaşamadıkları bir konuda gönüllü olarak görüş bildirmesidir. Çember için bir sandalye konulur, gönüllü öğrenci gelip konuşur. Diğer uygulamada ise içiçe çember oluşturulur. iç çemberdeki öğrenciyle dış çemberdeki yer değiştirebilir. Eğer iç çemberle dış çember yüzyüze oturup fikir alışverişi olsaydı bu RULMAN(Top taĢıma) olurdu. Gönüllü Öğrencinin pas deme hakkı yok.
12-İstasyon: 3-5 grup oluşturulur. Her gruba farklı bir etkinlik yaptırılır. Amaç başlanan bir işi tamalamadır herkes sırayla o işe katkı sağlar. 13-Eğitsel Oyun: Amacı dersin zevkli ve eğlenceli bir ortamda tekrar edilip pekiştirmesini sağlamaktır. Genellikle okul öncesi ve ilköğretim birinci kademede uygulanır. Bilişsel, duyuşsal, psikomotor gelişimi sağlar. Sınıfiçi ve sınıfdışında da kullanılır. 14- Altı Şapka Tekniği: sarı şapka iyimser, kımızı öznellik, siyah olumsuzluk, beyaz objektiflik, yeşil parlak fikir, mavi genel değerlendirme. Amaç çok yönlü düşünmedir. Yaratıcı düşünme, empati ve sistematik düşünme vardır. 15- Altı Uygulama Ayakkabısı: Lacivert ayakkabı prosedürü uygulama, gri araştırma inceleme, turuncu tehlikeleri azaltma, pembe koruyuculuk, kahverengi esnek davranma, mor rolünün gerektiği gibi davranma vardır. Global DüĢünme Teknikleri a)-Zihin Haritası: Bir kavramın zihinde oluştuğu görsel yada sözel şemalardır. Öznel düşüncelerdir. Ör: sanat denince akla ilk gelenler b)-Balık Kılçığı: Bir sorunun neden ve alt nedenlerini açıklayan diyagramdır. Neden-sonuç ilişkisini kurmayı sağlar. Analiz ve analitik düşünmeyi sağlar. c)-Kavram Haritası: Sunuş yolunda kullanılır, anlamlı öğrenme vardır. Kavramlararası ilişkileri gösterir. Her kademede kullanılır. Bir dersin yada konunun bütün olarak görülmesini sağlar. Kavram yanılgılarını tespit ve gidermede kullanılır. Analiz vardır. d)-V Diyagramı: Deney yönteminde kullanılır. Teori ve pratikte kullanılır. Planlama Problm Değerlendirme Uygulama 16-Mikro Öğretim: Öğrenci sayısı ve zamanı bakımından küçültülmüş öğretim yapar. Öğretmen adayları sınıf ortamında ders anlatıp sonra videoya kaydedip hep beraber izlenir hatalar, doğrular değerlendirilir. Öz, akran, öğretmen değerlendirmesi vardır. Öğret yeniden öğret ilkesi vardır. Ders planı hazırlanır, uygulanır, videoya çekilir, video izlenir, dönüt/düzeltme yapılır, ders planı tekrarlanır, ders yeniden işlenir. Amaç mesleki bilgi becerileri geliştirmektir. 17-Gösteri/Demonstrasyon: öğretmen merkezlidir. Bir iş beceri gösterilir. Öğrencilere sorular sorularak katılımları sağlanır. U düzeni oturma planı vardır. Göster anlat ilkesi vardır
Search
