คู่มือ 'เผือกหยุดคุกคามทางเพศ'

จัดทำโดย เครือขายเมอื งปลอดภัยเพื่อผหู ญงิ 1

เครอื ข่ายเมอื งปลอดภยั เพ่อื ผหู้ ญงิที่อยตู่ ิดตอ่มูลนธิ ิแอ็คชน่ั เอด อนิ เตอรเ์ นชั่นแนล (ประเทศไทย)60/1 อาคารมนรริ นิ ตึก A หอ้ ง A201ซอยพหลโยธิน 8 (สายลม) ถนนพหลโยธินแขวงสามเสนใน เขถพญาไท กรุงเทพฯ 10400โทร. 0 2279 6601แผนงานสุขภาวะผู้หญิงและความเปน็ ธรรมทางเพศสมาคมเพศวิถศี กึ ษาห้อง 325 อาคารประชาสังคมอดุ มพัฒน์มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล ศาลายา นครปฐม 73170โทร. 0 2441 9977https://www.facebook.com/SafeCitiesForWomen/www.Teampueak.org

สารบัญ 2 3ค�ำ นำ� 4บทนำ�: มารว่ มเป็น ‘ทีมเผอื ก’ กนั เถอะ 5‘การคกุ คามทางเพศ’ คืออะไร? 7พฤติกรรมแบบไหนบ้าง ทีเ่ ป็นการคุกคามทางเพศ? 9ตวั อย่างเหตุการณ์การคกุ คามทางเพศทพ่ี บบ่อยพนกั งานขนสง่ สาธารณะท�ำ อะไรได้บ้าง 13 14 เมอื่ พบเจอเหตกุ ารณ์การคกุ คามทางเพศ? 15ข้อควรคำ�นึงถงึ เม่ือเขา้ แทรกแซงเพอื่ หยุดการคกุ คามแหล่งความช่วยเหลอื ในการระงับเหตุสำ�หรับพนกั งานบทสง่ ทา้ ย 1

ค�ำ นำ�เครอื ขา่ ยเมอื งปลอดภยั เพอ่ื ผหู้ ญงิ ตระหนกั วา่ การคกุ คามทางเพศบนระบบขนสง่สาธารณะเปน็ ปัญหาที่เกิดขึน้ แพรห่ ลาย ส่งผลกระทบต่อผูค้ นจำ�นวนมาก และเป็นอุปสรรคสำ�คัญในการสร้างสังคมที่ปลอดภัย จึงทำ�งานรณรงค์เพื่อลดปัญหาดงั กลา่ วมาอยา่ งต่อเนอ่ื งค่มู ือ ‘เผือก’ หยุดการคุกคามทางเพศ สำ�หรบั พนกั งานขนส่งสาธารณะ ฉบบันี้ เปน็ สว่ นหน่งึ ของการทำ�งานรณรงค์ดงั กลา่ ว มวี ตั ถุประสงค์เพอ่ื ใชป้ ระกอบการฝึกอบรมสำ�หรบั พนกั งานขนสง่ สาธารณะในหนว่ ยงานต่าง ๆ ใหม้ ีความรู้ความเขา้ ใจและทักษะในการสอดสอ่ งปอ้ งกัน และจดั การกับปัญหาการคกุ คามทางเพศท่ีเกิดกับผใู้ ช้บรกิ ารขนสง่ สาธารณะเครือข่ายเมืองปลอดภัยเพื่อผู้หญิง ขอขอบคุณผู้แทนจากหน่วยงานขนส่งสาธารณะหลายแห่ง อาทิ บริษัท ขนส่ง จ�ำ กดั (บขส.) การรถไฟแห่งประเทศไทยกรมเจ้าทา่ และกรมการขนส่งทางบก ทก่ี รุณาให้ขอ้ มลู และขอ้ เสนอแนะในการจัดท�ำ คู่มอื และขอขอบคณุ ส�ำ นักงานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ(สสส.) ท่สี นบั สนุนการจัดทำ�เนือ้ หาและพิมพค์ ูม่ อื ฉบับน้ีเครอื ขา่ ยฯ หวงั ใหค้ มู่ อื ฉบบั นเ้ี ปน็ ประโยชนใ์ นการเพม่ิ พนู ความรแู้ ละทกั ษะส�ำ หรบัพนักงานขนส่งสาธารณะ ซึ่งจะนำ�ไปสู่การสร้างความปลอดภัยสำ�หรับผู้ใช้บริการขนส่งสาธารณะไดอ้ ยา่ งแทจ้ รงิ ตอ่ ไป เครอื ข่ายเมอื งปลอดภัยเพ่ือผหู้ ญงิ ตลุ าคม 25612 คู่มือเผอื ก หยดุ การคกุ คามทางเพศ ส�ำ หรับพนักงานขนสง่ สาธารณะ

บทนำ� มาร่วมเป็น ‘ทมี เผอื ก’ กนั เถอะสวัสดี เพอื่ นพนักงานผใู้ หบ้ ริการบนระบบขนสง่ สาธารณะทกุ คนเพื่อน ๆ รู้ไหมว่า ร้อยละ 45 ของผู้หญิงที่ใช้บริการขนส่งสาธารณะเคยถูกคกุ คามหรือลวนลามทางเพศ 1 การคกุ คามทางเพศเกิดข้นึ บอ่ ยครง้ั จนเหมือนเป็นเหตุการณ์ประจำ�วัน และเกิดขึ้นบนขนส่งสาธารณะทุกประเภท นี่จึงไม่ใช่ปัญหาส่วนตวั หรอื ปญั หาเลก็ ๆ ของผโู้ ดยสารท่โี ชครา้ ย แตเ่ ป็นปัญหาความไมป่ ลอดภัยของระบบบรกิ ารขนส่งสาธารณะ ที่พวกเราตอ้ งหาทางป้องกนั และแกไ้ ขอย่างจริงจงัเครอื ขา่ ยเมอื งปลอดภยั เพอ่ื ผหู้ ญงิ ไดจ้ ดั กจิ กรรมรณรงคล์ ดปญั หาการคกุ คามทางเพศบนระบบขนส่งสาธารณะมาอย่างตอ่ เนื่อง ทงั้ การเสนอใหห้ น่วยงานขนส่งสาธารณะต้องมีมาตรการต่าง ๆ เช่น ติดตั้งกล้องวงจรปิดบนยานพาหนะและสถานี ประชาสัมพนั ธช์ อ่ งทางรับเร่ืองรอ้ งเรยี นปญั หาการคกุ คามทางเพศจากผโู้ ดยสาร รวมทงั้ ชักชวนใหผ้ ูโ้ ดยสารท่พี บเหน็ เหตุการณ์คุกคามทางเพศไม่อย่นู ่งิ เฉย แต่หันมาชว่ ยกนั “เผือก” หรอื เข้าไปแทรกแซงเพอื่ ชว่ ยเหลอื ผ้ปู ระสบปญั หาเครอื ขา่ ยเมอื งปลอดภยั เพอ่ื ผหู้ ญงิ เหน็ วา่ พนกั งานผใู้ หบ้ รกิ ารของระบบขนสง่สาธารณะ เปน็ ผ้ทู มี่ บี ทบาทสำ�คัญในการป้องกนั และแกไ้ ขปัญหาการคุกคามทางเพศทอ่ี าจเกดิ กบั ผโู้ ดยสาร เราจงึ ขอเชญิ ชวนเพอ่ื นพนกั งานขนสง่ สาธารณะมาร่วมเปน็ “ทมี เผอื ก” โดยเราได้จดั ท�ำ คูม่ อื ฉบบั น้ี เพ่อื เป็นตัวช่วยของเพอื่ นพนักงานในการปฏิบัติหน้าท่ีสอดส่องป้องกันและช่วยเหลือผู้โดยสารท่ีถูกคกุ คาม และสนับสนุนให้หน่วยงานทีเ่ กยี่ วขอ้ งทกุ ฝา่ ย รว่ มมอื กันพฒั นาระบบขนส่งสาธารณะของประเทศไทย ให้เป็นพ้ืนท่ปี ลอดภยั สำ�หรบั ผู้โดยสารทุกเพศทุกวยั อย่างแทจ้ รงิ1 เครือข่ายเมืองปลอดภัยเพ่ือผหู้ ญงิ , รายงานผลการวจิ ยั เรื่อง สถานการณก์ ารคุกคามทางเพศบนระบบขนส่ง 3 สาธารณะในเขตกรงุ เทพมหานคร, 2560, (ไฟล์อเิ ล็กทรอนิก).

การคุกคามทางเพศคืออะไรการคุกคามทางเพศ หรือที่เรียกอีกอยา่ งวา่ “การลวนลามทางเพศ” หมายถงึการกระทำ�หรือการแสดงออกในทางเพศ ทง้ั โดยตรงหรือโดยอ้อม ผา่ นการใช้สายตา ทา่ ทาง เสยี ง คำ�พดู ร่างกาย หรือสอ่ื สารผา่ นชอ่ งทางตา่ ง ๆ ท�ำ ใหผ้ ู้ท่ีตกเป็นเป้าของการกระทำ�นนั้ รสู้ กึ เดอื ดร้อนรำ�คาญ อดึ อดั ไม่พอใจ เครยี ดหวาดระแวง หวาดกลวั และรู้สึกไม่ปลอดภัยการคุกคามทางเพศบนระบบขนส่งสาธารณะเกิดได้ทั้งบนขนส่งมวลชนเช่น รถเมล์ รถไฟ รถไฟฟา้ เรอื รถทัวร์ รถตู้ รถสองแถว เคร่ืองบนิ หรอื บนขนส่งสาธารณะที่ผโู้ ดยสารตอ้ งเดินทางไปกบั คนขับตามล�ำ พัง เชน่ รถแทก็ ซี่มอเตอร์ไซค์รับจ้าง และอาจเกิดทั้งในช่วงเวลาเร่งด่วนที่มีผู้โดยสารหนาแน่นหรอื ในชว่ งทผ่ี โู้ ดยสารบางตา ทง้ั กลางวนั และกลางคนื และยงั อาจเกดิ ทบ่ี รเิ วณป้ายรถเมล์ ชานชลา ทา่ รถ ท่าเรอื สถานขี นส่ง หรือสนามบินได้ด้วย4 คมู่ ือเผือก หยุดการคกุ คามทางเพศ สำ�หรบั พนกั งานขนส่งสาธารณะ

พฤติกรรมแบบไหนบ้าง ทเี่ ป็นการคกุ คามทางเพศ?การกระทำ�หรือการแสดงออกที่จัดว่าเป็นการคุกคามทางเพศมีได้หลายรูปแบบดังนี้ 1) การคกุ คามดว้ ยสายตา หรอื ทา่ ทาง เชน่ จอ้ งมอง ร่างกาย ใช้สายตาแทะโลม ท�ำ ท่าทางเป็นสญั ลักษณ์ ท่สี ื่อถึงอวัยวะเพศ ความตอ้ งการทางเพศ หรอื การ ร่วมเพศ 2) การคุกคามด้วยวาจา เชน่ ผวิ ปากใส่ พูดแซว พดู เกย้ี วพาราสี พดู แบบหมาหยอกไก่ พดู สองแงส่ องงา่ ม พูดตลกลามก หรือชวนพูดคุยในลักษณะที่ทำ�ให้คน ฟงั อดึ อดั เชน่ ซักไซรเ้ ร่อื งสว่ นตวั พดู พาดพิงถึงรปู รา่ งหนา้ ตาและการแตง่ กาย ชวนพูดคุยเรื่องเพศ ทง้ั ท่ี พูดลอย ๆ ใหไ้ ดย้ นิ หรือพูดกับผู้ทีต่ กเปน็ เป้าโดยตรง 3) การคกุ คามทางรา่ งกาย มีหลายระดับความ รุนแรง ตั้งแตก่ ารแตะเนื้อต้องตัว แตะ๊ อ๋งั ลบู ไล้ โอบ กอด หอม ใชส้ ่วนหนึง่ ส่วนใดของรา่ งกายสมั ผัสถูไถ รวมทง้ั การเดินตาม สะกดรอยตาม โชว์อวัยวะเพศ สำ�เรจ็ ความใครใ่ หผ้ อู้ ่นื เหน็ หรืออาจรนุ แรงจนถึงข้นั พยายามข่มขืน หรือขม่ ขืน 4) การคกุ คามผ่านช่องทางการสื่อสาร หรอื ทำ�ให้ เกดิ สภาพแวดลอ้ มทน่ี า่ อดึ อดั ในเรอ่ื งเพศ เชน่ แอบถา่ ย ภาพผู้โดยสารคนอ่นื ถ่ายภาพชอ้ นใตก้ ระโปรงหรือ หน้าอก เปิดรปู ภาพ คลปิ วิดีโอ หรือภาพยนตร์ลามก อนาจารบนโทรศัพทม์ ือถอื ให้คนขา้ ง ๆ เหน็ 5

การคุกคามทางเพศอาจเกิดอย่างโจ่งแจ้งและสังเกตเห็นได้ง่าย แต่บ่อยครั้งผู้คุกคามมกั ท�ำ ทเี ปน็ ไมต่ ั้งใจ ฉวยโอกาสในช่วงทม่ี ีผ้โู ดยสารเบยี ดเสียด หรอืเลอื กกระท�ำ ในมมุ อับ และผถู้ กู คกุ คามอาจรู้สกึ ตกใจ หรือกลวั จนไม่กลา้ เปลง่เสียง ไมก่ ลา้ บอกพนกั งาน หรอื ย้ายตัวเองออกจากจุดทเ่ี กิดเหตุ ในกรณเี ชน่นี้ การทค่ี นรอบข้างจะบอกได้วา่ พฤตกิ รรมท่ีเหน็ เปน็ การคกุ คามทางเพศหรือไม่ จึงตอ้ งอาศัยการสังเกตอย่างถถ่ี ว้ นจุดสังเกตสำ�คัญที่จะช่วยช้ีชัดว่าพฤติกรรมที่เกิดข้ึนคือการคุกคามทางเพศคอื ผทู้ ่ีตกเป็นเปา้ ของพฤตกิ รรมน้ัน ๆ มีทา่ ทีอดึ อดั ไม่พอใจ หรือหวาดกลัวหากสังเกตเห็นท่าทีดังกล่าว ให้เชื่อได้ว่าพฤติกรรมที่เห็นคือการคุกคามทางเพศ ยกเวน้ ในกรณีทผี่ ู้ถกู กระทำ�เป็นเดก็ เลก็ ผู้โดยสารที่เผลอหลับ หรือไมร่ ตู้ วัว่าก�ำ ลงั ถูกคกุ คาม ในกรณอี ยา่ งหลังน้ี ยง่ิ ตอ้ งอาศัยการสอดส่องดูแลเอาใจใส่ของคนรอบข้างและพนกั งานเป็นส�ำ คญั6 คูม่ อื เผือก หยดุ การคุกคามทางเพศ สำ�หรบั พนักงานขนส่งสาธารณะ

ตัวอย่างเหตุการณ์การคุกคามทางเพศท่ีพบบ่อยตวั อยา่ งท่ี 1 เบยี ดชดิ ถกู เนอ้ื ตอ้ งตวัผโู้ ดยสารหญิงนง่ั เบาะคู่ ผโู้ ดยสารชายท่ีไม่ได้มาด้วยกันทำ�ทีเป็นนั่งหลับแล้วเร่ิมเอนตัวเข้าหาฝ่ายหญิงจนแขนเบียดชิด หรอื เอนศรี ษะพงิ ซบไหลฝ่ ่ายหญงิ ผโู้ ดยสารหญงิ มีท่าทีอดึ อัดและพยายามเบี่ยงตวั หลบ ผ้หู ญิงบางคนอาจสะกิดและบอกให้ฝ่ายชายขยับออกหา่ ง แต่อีกไมน่ านผู้โดยสารชายก็ทำ�พฤตกิ รรมเดมิ ซ้ำ�อีกตัวอย่างท่ี 2 สมั ผัส ถไู ถผู้โดยสารหญิงนั่งเก้าอี้ริมทางเดินผู้โดยสารชายยืนพิงพนักเก้าอี้ตัวน้ันเบ่ยี งตัวหนั เข้าหาฝา่ ยหญงิ และเอนตัวเบยี ดชิดจนผดิ สงั เกต ผู้โดยสารหญิงมที า่ ทอี ดึ อดั และพยายามเบย่ี งตวั หลบตวั อย่างที่ 3 พูดแซว เกี้ยวพาราสีหญิงสาววัยรุ่นเดินทางมาคนเดียวและนั่งอยู่ตรงที่ว่างท้ายรถ ต่อมามีวยั รนุ่ ชาย 2 คนเข้าไปนง่ั ประกบ และพ ย า ย า ม ช ว น ฝ่ า ย ห ญิ ง พู ด คุ ย แ ล ะหัวเราะคิกคักกันเองฝ่ายเดยี วขณะทีผ่ ู้โดยสารหญิงไมไ่ ด้พดู โต้ตอบ หรอื พูดตอบแบบขอไปที และมที า่ ทอี ดึ อัดอยา่ งเห็นได้ชดั แต่กไ็ มก่ ลา้ ลุกจากทีน่ งั่ ตรงน้ัน 7

ตวั อยา่ งท่ี 4 เปดิ คลปิ โปใ๊ หผ้ โู้ ดยสารอน่ื เหน็ผู้โดยสารหญิงและชายคู่หนึ่งไม่รู้จักกนั แต่ไดท้ ี่นงั่ ติดกนั บนรถทวั ร์เทยี่ วกลางคนื ผโู้ ดยสารชายนง่ั ดูวิดโี อบนโทรศัพทม์ อื ถือ โดยตงั้ โทรศัพท์ไว้บนโต๊ะพบั หลงั พนกั เกา้ อด้ี า้ นหน้า เอียงหน้าจอมาทางฝ่ายหญิงที่น่ังติดกันหนังที่ดูเป็นหนังโป๊ที่ตัวแสดงกำ�ลังมกี ิจกรรมทางเพศ ผ้โู ดยสารหญิงมีท่าทีอึดอัด นั่งเบี่ยงตัวออกห่างเบอื นหน้าหนี และพยายามมองสบตาพนักงานประจำ�รถทเ่ี ดนิ ผ่านไป8 ค่มู อื เผือก หยุดการคุกคามทางเพศ ส�ำ หรับพนกั งานขนสง่ สาธารณะ

พนักงานขนส่งสาธารณะท�ำ อะไรไดบ้ ้าง เมอ่ื พบเจอเหตกุ ารณค์ กุ คามทางเพศ?วธิ กี ารเขา้ แทรกแซงเพอ่ื หยดุ ยง้ั การคกุ คามทางเพศอาจท�ำ ไดห้ ลายวธิ ี การเลอื กวา่ วธิ ใี ดเหมาะทส่ี ดุ ขน้ึ กบั การประเมนิ สถานการณแ์ ละสภาพแวดลอ้ มของพนกั งานโดยมีขอ้ แนะน�ำ วธิ ีการแทรกแซงแบบตา่ ง ๆ ดังน้ี1. เบ่ยี งเบนความสนใจ – วิธีน้ีเหมาะจะใชใ้ นกรณที เ่ี ราสงั เกตเห็นความผดิปกติ แต่ยังไมแ่ น่ใจวา่ เหตกุ ารณ์ท่ีเกิดขนึ้ เปน็ การคกุ คามทางเพศหรือไม่ ขอตรวจตว๋ั ด้วยครบัวิธกี าร• เขา้ ไปชวนผทู้ ถ่ี กู คกุ คามพดู คยุ เรอ่ื งทว่ั ไป โดยพดู ดว้ ยเสยี ง ดงั ฟงั ชดั เชน่ ถามวา่ จะลงทไ่ี หน มที น่ี ง่ั วา่ งดา้ นหนา้ นง่ั สบาย กว่า อยากยา้ ยไปไหม• ท�ำ ทเี ขา้ ไปขอตรวจตว๋ั ทง้ั ผคู้ กุ คาม และผทู้ ถ่ี กู คกุ คาม แลว้ ชวน ผ้ถู ูกคุกคามพดู คุยเหมอื นขา้ งตน้• แกลง้ ท�ำ ของหลน่ ตรงจดุ ทค่ี กู่ รณนี ง่ั หรอื ยนื อยู่ เมอ่ื เขา้ ไปเกบ็ ของ ใหช้ วนผู้ท่ีถูกคุกคามพดู คุยเหมือนข้างตน้ 9

2. บอกผูค้ กุ คามให้หยุดการกระทำ� – วธิ นี ีเ้ หมาะจะใช้ในกรณที เี่ หน็ ชดั เจน หรอื แนใ่ จแลว้ วา่ ก�ำ ลงั เกดิ เหตคุ กุ คามทางเพศ และประเมนิ แลว้ วา่ ผทู้ ค่ี กุ คาม ไมม่ ที า่ ทีเป็นอันตราย ขยับออกมาค่ะ อย่าน่งั เบียด วิธกี าร • เขา้ ไปหาผทู้ ก่ี �ำ ลงั คกุ คาม มองหนา้ และบอกใหห้ ยดุ การกระท�ำ เช่นพดู ว่า “คณุ น่ังเบียดนอ้ งเขาท�ำ ไม ขยบั ออกมาห่าง ๆ อย่าไปเบยี ดเขา” หรือ “คุณทำ�อะไรนะ่ หยดุ เดยี๋ วนเ้ี ลยนะ” หรือ “(กรณีเปิดส่อื โป๊) คณุ ชว่ ยปดิ โทรศัพท์ด้วยค่ะ มนั รบกวนผู้ โดยสารอน่ื ” โดยตอ้ งพดู ใหเ้ สยี งดงั ฟงั ชดั และน�ำ้ เสยี งมน่ั คง • เมอ่ื พดู กบั ผกู้ ระท�ำ แลว้ ใหห้ นั ไปถามผทู้ ถ่ี กู คกุ คามวา่ เขาโอเค ไหม อยากยา้ ยท่ีนั่งไหม10 คูม่ อื เผอื ก หยุดการคุกคามทางเพศ ส�ำ หรบั พนกั งานขนส่งสาธารณะ

3. แจง้ ต�ำ รวจ หรอื ผมู้ อี �ำ นาจทเ่ี กย่ี วขอ้ ง – วธิ นี ใ้ี ชใ้ นกรณที ป่ี ระเมนิ แลว้ วา่ การเขา้ แทรกแซงเพอื่ หยุดเหตกุ ารณด์ ้วยตนเองอาจเปน็ อนั ตราย เชน่ ผู้ คุกคามมาดว้ ยกนั หลายคนและมีทา่ ทกี า้ วรา้ ว มอี าวุธ หรือมึนเมาอาละวาด คุณต�ำ รวจชว่ ยด้วยคะ่ ผ้โู ดยสารอาละวาดอย่บู นรถ วิธีการ • บอกพนกั งานขบั รถใหจ้ อดรถทป่ี อ้ มต�ำ รวจจราจร ดา่ นต�ำ รวจ หรอื ขบั รถไปยังสถานีต�ำ รวจทใี่ กลท้ ่ีสดุ แจง้ เหตุการณ์และ ขอให้เจ้าหน้าท่ตี �ำ รวจเข้ามาระงับเหตุ • โทรแจง้ ตำ�รวจ 191 ใหส้ ่งตำ�รวจพนื้ ทม่ี าระงับเหตุ โดยระบุ ทะเบยี นรถ เส้นทาง หรอื จดุ ที่จะให้ต�ำ รวจเข้าชว่ ยเหลอื ให้ ชดั เจน • โทรขอความชว่ ยเหลือจากหนว่ ยกภู้ ัย หรือสถานีวทิ ยุจราจร ท่รี ับแจ้งเหตฉุ ุกเฉิน เชน่ สวพ.91 จส.100 ร่วมด้วยชว่ ยกัน หรอื หน่วยกู้ภัยต่าง ๆ เป็นตน้ 11

4. บนั ทกึ หลกั ฐาน – วิธีน้ีอาจใชป้ ระกอบกับวธิ ีอืน่ ข้างตน้ ในกรณที ี่มี พนักงานหรือผู้โดยสารอื่นเข้าไปช่วยแทรกแซงเพื่อหยุดเหตุการณ์การ คุกคามแล้ว ให้พนักงาน หรอื ผู้โดยสารอืน่ ทอ่ี ยแู่ วดล้อมใชโ้ ทรศพั ทม์ ือถือ ถา่ ยภาพหรือบนั ทกึ วิดโี อไว้เป็นหลกั ฐาน ถ่ายไว้นะคะ ผู้ชายคนน้ลี วนลาม ผู้หญงิ ไมย่ อมเลกิ คะ่ วธิ ีการ • ใชโ้ ทรศพั ท์มือถอื ถ่ายภาพนิ่ง หรอื จะดียง่ิ ข้นึ หากถ่ายเป็นคลิป วดิ โี อ เพราะเป็นหลักฐานท่ชี ัดเจนกว่า • เม่อื เร่ิมถ่ายวิดีโอ ใหผ้ ู้ถ่ายพดู ระบวุ นั ท่ี เวลา และพนื้ ที่เกดิ เหตุ เพอ่ื บนั ทกึ เสยี งไวใ้ นคลปิ ส�ำ หรบั เปน็ หลกั ฐานในการด�ำ เนนิ คดี • เมื่อถ่ายวิดีโอ ให้พยายามถ่ายให้เห็นสภาพแวดล้อมของจุด เกดิ เหตุ เพอื่ ใช้เปน็ หลักฐานในการด�ำ เนินคดี • มอบคลปิ วดิ โี อใหผ้ เู้ สยี หาย เพอ่ื ใชเ้ ปน็ หลกั ฐานในการรอ้ งเรยี น หรือดำ�เนินคดี และไม่ควรนำ�คลิปวิดีโอไปเผยแพร่เองโดยไม่ ได้รับอนุญาตจากผู้เสียหาย12 คมู่ ือเผือก หยดุ การคกุ คามทางเพศ สำ�หรับพนกั งานขนส่งสาธารณะ

ขอ้ ควรค�ำ นึงถึงเม่อื เขา้ แทรกแซง เพอ่ื หยุดการคุกคาม1 ประเมินสถานการณแ์ ละความปลอดภัยก่อนเขา้ แทรกแซงทกุ ครง้ั และ เลอื กวิธีการท่ีเหมาะสมและไมเ่ ป็นอนั ตรายกบั ตนเอง ในการเขา้ แทรกแซง ให้คดิ เสมอวา่ เราก�ำ ลังปฏบิ ตั ิตามหนา้ ที่ เพราะใน2 ฐานะเจ้าหนา้ ที่ประจ�ำ ยานพาหนะ เรามอี �ำ นาจหนา้ ที่ในการดูแลความ สงบเรียบร้อยและความปลอดภยั ของผู้โดยสาร3 ถา้ มพี นกั งานคนอ่นื อย่ดู ้วย เช่น รถทัวร์ที่มีทัง้ โฮสเตสและพนักงาน ขับรถ พนกั งานทเี่ หน็ เหตุการณ์ควรแจ้งให้พนักงานอ่ืนรบั ร้ดู ว้ ย หาก จ�ำ เปน็ อาจชวนพนักงานอื่นเข้าไปช่วยแทรกแซงเพื่อหยดุ เหตกุ ารณ์4 การพูดกบั ผูค้ กุ คาม ใหพ้ ดู ด้วยน้ำ�เสียงมนั่ คงและเสียงดังฟังชัด เพ่อื ให้ผู้คุกคามเกิดความยำ�เกรง และเพื่อให้ผู้โดยสารรอบข้างร่วมรับรู้ ชว่ ยเป็นแรงกดดนั ย่นื มือเข้าช่วยเหลอื หรอื ช่วยเป็นพยานใหเ้ รา5 ในการเข้าแทรกแซงเพื่อหยุดการคุกคาม พนักงานงานควรงดใช้คำ� พูดทีห่ ยาบคาย หรอื แสดงท่าทีวา่ จะใชค้ วามรุนแรงกับผู้คุกคาม เพ่ือ ป้องกนั ไม่ให้ผคู้ ุกคามหาเหตรุ ้องเรียนเรากลับได้6 หลังจากหยดุ พฤตกิ รรมการคกุ คามได้แล้ว หากคูก่ รณหี รือผูค้ กุ คาม ยังอย่บู นยานพาหนะ พนกั งานควรเชค็ สถานการณเ์ ปน็ ระยะ เพอ่ื ให้ แนใ่ จวา่ ผู้คุกคามไม่ได้กระทำ�กบั ผู้โดยสารคนเดมิ หรือคนอ่นื ซ�้ำ อกี7 เมื่อเหตุการณ์การคุกคามยุติลงแล้ว พนักงานควรแนะนำ�ให้ผู้ที่ถูก คกุ คามเข้าแจ้งเหตกุ บั หนว่ ยงานผ้ใู ห้บรกิ ารขนสง่ สาธารณะ หรอื เจ้า หน้าที่ต�ำ รวจ และส่งมอบหลกั ฐานภาพถ่ายหรือคลิปวดิ ีโอให้ผ้ทู ีถ่ ูก คกุ คามใช้ประกอบการแจ้งเหตุ และอาจเสนอตัวเป็นพยานด้วย8 เมื่อประสบเหตุการณ์การคุกคามทางเพศขณะให้บริการขนส่ง พนักงานควรรายงานเหตุดังกล่าวให้หัวหน้างานหรือผู้บังคับบัญชา รบั ทราบทุกคร้ัง เพื่อหาทางป้องกนั ปญั หาทอ่ี าจขึ้นอกี ในอนาคต 13

แหลง่ ความช่วยเหลอืในการระงับเหตสุ ำ�หรบั พนักงานหนว่ ยงาน เบอร์โทรศพั ท์ตำ�รวจ 191สวพ. 91จส. 100 1644 1137 (เสียคา่ บรกิ าร)หน่วยกู้ภัยปอเตก๊ ตึง๊ *1808 (ฟรีทุกเครือข่าย)หนว่ ยกูภ้ ัยร่วมกตัญญู 1418รว่ มดว้ ยชว่ ยกัน 0-2226-4444-8 167714 คู่มอื เผือก หยุดการคกุ คามทางเพศ ส�ำ หรับพนักงานขนสง่ สาธารณะ

บทสง่ ท้ายปญั หาการคกุ คามทางเพศ ท�ำ ใหผ้ โู้ ดยสารจ�ำ นวนไมน่ อ้ ยรสู้ กึ หวาดกลวั หวาดระแวงหรอื เขด็ ขยาดกบั การใชบ้ รกิ ารขนสง่ สาธารณะ แตผ่ คู้ นจ�ำ นวนมากกไ็ มม่ ที างเลอื กและยงั ต้องเดินทางไปในทต่ี ่าง ๆ โดยใช้บริการขนส่งสาธารณะอยตู่ ่อไปในฐานะผู้ให้บริการขนส่งสาธารณะ หน้าที่ของพวกเราไม่ได้มีเฉพาะการขนส่งผู้โดยสารใหถ้ ึงทีห่ มายเทา่ น้นั แต่ตอ้ งรวมถงึ การสอดส่องดูแลให้การเดินทางของผู้โดยสารทุกคนเป็นไปโดยสวัสดิภาพ สะดวก และปลอดภัยในทุก ๆ ด้านรวมทัง้ ปลอดพ้นจากภัยคกุ คามทางเพศดว้ ยสำ�หรับผู้โดยสาร ไม่ว่าพวกเขาจะเดินทางในเส้นทางไหน ด้วยขนส่งสาธารณะประเภทใด พวกเขาย่อมคาดหวังว่าจะเดินทางถึงที่หมายได้อย่างปลอดภัย ไร้การคุกคามทางเพศ 15

เครือข่ายเมอื งปลอดภยั เพ่ือผหู้ ญิง ประกอบดว้ ย องคก์ าร แอค็ ชนั่ เอด ประเทศไทย แผนงานสขุ ภาวะผหู้ ญงิ และความเป็นธรรมทางเพศ มูลนิธิหญงิ ชายก้าวไกล เครอื ข่ายสลัมสี่ภาค เครือข่ายเมืองปลอดภัยเพือ่ ผู้หญิง มคี วามมุ่งหวงั ร่วมกนั ท่จี ะสร้างใหส้ ังคมไทยเปน็ สงั คมที่ปลอดภัย ส�ำ หรบั คนทกุ เพศทุกวัย16 ค่มู ือเผอื ก หยุดการคกุ คามทางเพศ สำ�หรับพนกั งานขนส่งสาธารณะ



ไม่ว่าเส้นทางไหน เดนิ ทางปลอดภัยไรก้ ารคกุ คามทางเพศ