o. คู่มือประเมินและส่งเสริมพัฒนาการเด็กกลุ่มเสี่ยง DAIM

คมู่ อื ประเมนิ และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ กลมุ่ เสย่ี ง ใช้ส�าหรบั พอ่ แม่ ผูป้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ ในการสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ คู่มือ DAIM ห้ามจา� หนา่ ย

ผู้แต่ง/ผู้จัดทำ� กระทรวงสาธารณสุข ถนนติวานนท์ อำาเภอเมือง จังหวัดนนทบุรี 11000 โทร. 0 2590 1000 www.moph.go.th ปีที่พิมพ์ เมษายน ปี 2564 จำ�นวนพิมพ์ 100,000 เล่ม ISBN 978-616-11-3389-4 สนับสนุนโดย งบประมาณ สำานักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ พิมพ์ที่ สำานักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก

คูมือ ประเมนิ และสง เสริมพัฒนาการเดก็ กลมุ เส่ยี ง Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) ช่อื – สกุล เดก็ ............................................................................ เลขทีบ่ ัตรประจ�าตวั ประชาชน เดก็ ......................................................... วัน เดือน ปเกิด เด็ก ............................................................................... สถานท่ีเกิด โรงพยาบาล ...................................................... น้า� หนักแรกเกดิ ....................................... กรัม Apgar Score ............................................................................................................... ชื่อ – สกุล บดิ า มารดา หรอื ผ้ดู แู ล .................................................................................. โทรศพั ท์ ............................................................ สถานทต่ี ิดต่อ ............................................................................................................................................................................................... DevDeelovpelmopemnteanltAalssAessssemssemnetnFtoFrorInIntetervrveennttioionnMMaannuuaall ((DDAAIIMM)) 11

คำ� น�ำ “คู่มือประเมินและส่งเสริมพัฒนาการเด็กกลุ่มเส่ียง” (เล่มเขียว) หรือ Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) ถกู ผลติ ขนึ้ มาใชส้ ำ� หรบั เดก็ แรกเกดิ นำ้� หนกั นอ้ ยทคี่ ลอดดว้ ยนำ�้ หนกั นอ้ ย เมอื่ แรกคลอด (Low Birth Weight) ทง้ั จากการคลอดกอ่ นกำ� หนด และภาวะโภชนาการ ท่ีไม่ดีในขณะตั้งครรภ์หรือจากการขาดออกซิเจนขณะคลอด (Birth Asphyxia) รวมท้ังเด็กท่ีคลอดปกติแต่อาจจะเกิดพัฒนาการล่าช้าภายหลัง เนื่องจาก พอ่ แมต่ อ้ งออกไปทำ� งานนอกบา้ น เดก็ ถกู ละทง้ิ ใหอ้ ยใู่ นความดแู ลของปู่ ยา่ ตา ยาย ทำ� ใหเ้ ดก็ เกดิ ความเครยี ดรนุ แรง (Toxic stress) หรอื เกดิ จากพอ่ แม่ ใช้ TV หรอื โทรศพั ทม์ อื ถอื เลย้ี งแทน จนทำ� ใหเ้ กดิ ปญั หากลมุ่ อาการคลา้ ยออทสิ ตกิ (Pseudo autism) เพม่ิ ขน้ึ การดแู ลเดก็ กลมุ่ เสย่ี ง มใิ หเ้ กดิ พฒั นาการลา่ ชา้ ขน้ึ ไดน้ นั้ เปน็ เรอื่ งทก่ี ระทรวงสาธารณสขุ ไดต้ อ่ สแู้ ละหาทางแกป้ ญั หาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง แตถ่ า้ เกดิ ขนึ้ แลว้ สมองของเดก็ กย็ งั มโี อกาสฟน้ื ตวั ได้ ถา้ พอ่ แม/่ ผดู้ แู ลเดก็ เอาใจใส่ สรา้ งสมั พนั ธภาพทอี่ บอนุ่ และวางใจได้ (Warm and reliable relationship) โดยใช้ DAIM อยา่ งใกลช้ ดิ ทกุ เดอื น รว่ มกบั อาสาสมคั รสาธารณสขุ (อสม.) และเจา้ หนา้ ทสี่ าธารณสขุ เดก็ ทมี่ คี วามเสย่ี งนา่ จะมพี ฒั นาการสมวยั ไดต้ ามตอ้ งการ หวงั วา่ คมู่ อื DAIM เลม่ เขยี วน้ี จะชว่ ยใหเ้ ดก็ กลมุ่ เสยี่ งปลอดภยั จากภาวะพฒั นาการลา่ ชา้ โดยมติ อ้ งเปน็ ภาระของสงั คมในอนาคต คมู่ อื นไี้ ดร้ บั การ พจิ ารณาใหใ้ ชใ้ นโครงการสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ เฉลมิ พระเกยี รติ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี เนอ่ื งในโอกาสฉลองพระชนมายุ 5 รอบ 2 เมษายน 2558 ขอขอบคณุ แพทยห์ ญงิ ศริ พิ ร กญั ชนะ รองศาสตราจารยแ์ พทยห์ ญงิ นติ ยา คชภกั ดี และ ศาสตราจารยเ์ กยี รตคิ ณุ แพทยห์ ญงิ ศริ กิ ลุ อศิ รานรุ กั ษ์ ทต่ี งั้ ใจใชค้ วามสามารถทำ� ใหค้ มู่ อื มปี ระสทิ ธภิ าพเหมาะกบั การใชส้ ำ� หรบั เดก็ ไทย ขอบคณุ นายแพทยส์ มยั ศริ ทิ องถาวร และคณะทตี่ ดิ ตามงานอยา่ งอดทน จนไดค้ มู่ อื ทน่ี า่ ใชท้ ำ� ใหม้ นั่ ใจวา่ จะเปน็ สะพานใหเ้ ดก็ กลมุ่ เสยี่ งเดนิ ขา้ มความลำ� บาก ไปสชู่ วี ติ ปกตเิ พอื่ ประโยชนข์ องตนเองและสงั คมจนไดใ้ นทสี่ ดุ นายแพทย์วลั ลภ ไทยเหนอื ท่ปี รกึ ษาโครงการสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ เฉลิมพระเกยี รติสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี 2 คูม่ อื ประเมินและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กกลุ่มเสย่ี ง

สารบัญ การใชค้ ู่มือประเมินและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ กลุ่มเส่ียง..........................................................................................................................55 แบบบนั ทกึ การตรวจประเมินทางกาย.....................................................................................................................................................66 การส่งเสริมพฒั นาการเดก็ กลมุ่ เสี่ยง โดยพอ่ แม่ ผู้ปกครอง.....................................................................................................................88 แผนภูมิการเฝา้ ระวงั คัดกรอง และสง่ เสริมพฒั นาการเด็กทค่ี ลอดปกติ วยั แรกเกิด - 5 ปี.......................................................................99 ช่วงอายุแรกเกดิ ...................................................................................................................................................................................1010 ชว่ งอายุ 1 เดอื น..................................................................................................................................................................................111 ช่วงอายุ 2 เดือน.................................................................................................................................................................................1122 ช่วงอายุ 3 - 4 เดือน..........................................................................................................................................................................1313 ชว่ งอายุ 5 - 6 เดือน..........................................................................................................................................................................1515 ชว่ งอายุ 7 - 8 เดือน..........................................................................................................................................................................1717 ชว่ งอายุ 9 เดอื น................................................................................................................................................................................1919 ช่วงอายุ 10 - 12 เดอื น (10 เดอื น - 1 ป)..........................................................................................................................................2323 ชว่ งอายุ 13 - 15 เดอื น (1 ป 1 เดอื น - 1 ป 3 เดอื น)..........................................................................................................................2244 ชว่ งอายุ 16 - 17 เดือน (1 ป 4 เดอื น - 1 ป 5 เดอื น)..........................................................................................................................25 ชว่ งอายุ 18 เดอื น (1 ป 6 เดอื น)........................................................................................................................................................2727 ช่วงอายุ 19 - 24 เดอื น (1 ป 7 เดือน - 2 ป) .....................................................................................................................................3322 ชว่ งอายุ 25 - 29 เดือน (2 ป 1 เดือน - 2 ป 5 เดือน)......................................................................................................................333 Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 3

สารบญั (ตอ) ชว่ งอายุ 30 เดอื น (2 ป 6 เดอื น)....................................................................................................................................................3366 ช่วงอายุ 31 - 36 เดือน (2 ป 7 เดอื น - 3 ป) .................................................................................................................................4411 ชว่ งอายุ 37 - 41 เดอื น (3 ป 1 เดือน - 3 ป 5 เดอื น)....................................................................................................................4433 ช่วงอายุ 42 เดอื น (3 ป 6 เดือน)....................................................................................................................................................4466 ชว่ งอายุ 43 - 48 เดือน (3 ป 7 เดือน - 4 ป).................................................................................................................................5522 ช่วงอายุ 49 - 54 เดอื น (4 ป 1 เดือน - 4 ป 6 เดอื น)...................................................................................................................555 ชว่ งอายุ 55 - 6509 เดดอื ือนน ((44 ปี 77 เดือน -- 54 ป)ี .1.1...เ.ด...อื ..น..)...................................................................................................................5577 ชกา่วรงตอราวยจุ ป6ร0ะเมดนิอื รนะบ(5บปรี).ะ.ส..า..ท...แ..ล..ะ..พ...ัฒ...น..า..ก..า..ร...(.N....e.u...r.o..d..e..v..e..l.o..p..m....e.n...t.)...โ.ด..ย...เ.จ..้า..ห..น...า้ .ท...่ีส..า..ธ..า..ร..ณ...ส..ขุ......................................................6600 กแบารบตบรนั วทจปกึ กระาเรมปินรระะเมบนิบแปลระะสส่งาเทสรแมิลพะพฒั ฒั นนากาากราเรด็ก(Nกลeuุ่มrเoสdยี่ eงvโeดloยpพmอ่ แeมnt่ )ผูป้...ก..ค..ร..อ..ง...แ..ล..ะ..เ.จ..้า..ห...น..้า..ท...ี่ส..า..ธ..า.ร..ณ....ส..ุข.....................................6634 แบบบนั ทึกการคปดั รกะเรมอนิงและสง่ เสริมพพฒั ฒั นนาากกาารรเเดดก็ ก็ กกลลมุ่ มุ่ เเสส่ยี ยี่ งงโโดดยยเจพา้ อ่ หแนมา้ ่ ทผ่สีปู้ ากธคารอณงสเขุ จ..า้ ..ห...น..า้..ท...ส่ี ..า..ธ..า..ร..ณ...ส...ขุ ....................................... .6697 แแบบบบบบนันั ททกึึกกกาารรตครดั วกจรปอรงะแเมละนิ สร่งะเบสบรปิมรพะัฒสานทาแกลาะรพเดฒั ็กนกาลกุ่มาเรสี่ย(Nง eโuดrยoเdจe้าvหeนlo้าpทmี่สาeธnาt)รณโดสยขุ เจ..า้..ห...น..า้..ท..ส่ี...า.ธ..า..ร..ณ...ส...ขุ .................................................................... ..7713 แอุปบกบรบณันส์ท�าึกหกราบั รคตัดรกวจรอปงรพะเฒั มนินารกะบารบเดป็กระกสลามุ่ ทเสแี่ยลงะ.พ...ัฒ...น...า.ก...า..ร...(.N....e..u..r.o..d...e.v...e..l.o..p..m....e..n..t.)...โ..ด..ย..เ.จ...้า..ห..น...้า..ท..่ีส...า.ธ...า..ร.ณ....ส..ขุ............................................................. ..7725 อปุ กรณ์ส�ำหรับคดั กรองพัฒนาการเด็กกล่มุ เส่ยี ง......................................................................................................................... 76 4 ค่มู ือประเมินและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ กลุม่ เส่ยี ง

การใชคูมือประเมินและสงเสรมิ พฒั นาการเด็กกลุมเสยี่ ง เด็กกลุม่ เส่ียง หมายถงึ ทารกแรกเกดิ ท่ขี าดออกซเิ จน (Birth Asphyxia) และ/หรือ มนี า้� หนกั นอ้ ยกวา่ 2,500 กรัม (Low Birth Weight) เด็กกลมุ่ นม้ี ีความเสีย่ ง ทีจ่ ะเกดิ ปัญหาความบกพรอ่ งทางสตปิ ญั ญา พฒั นาการท่ลี า่ ช้า ปัญหาการเรยี นรู้ และอาจเกิดความพกิ ารทางสมอง การได้รบั การคน้ พบและแกไ้ ขโดยทันทีจะช่วยลดปัญหาได้ และเด็กคนหนงึ่ อาจจะเป็นประโยชนแ์ ก่ครอบครวั สงั คม และประเทศชาติในอนาคต คู่มือน้ีถูกสร้างข้ึนจากการรวบรวมความรู้และประสบการณ์ของผู้เชี่ยวชาญทางด้านพัฒนาการเด็ก มาประสานให้สอดคล้องเป็นมาตรฐานของประเทศต้ังใจท�าให้ง่าย และเหมาะสมเพอื่ ใหพ้ ่อแม่ ผ้ปู กครอง เข้าใจและปฏิบัติได้ อสม. ช่วยแนะนา� ใหใ้ ชค้ ูม่ ือนีอ้ ย่างสม�่าเสมอ เจา้ หนา้ ทสี่ าธารณสขุ เป็นผู้ประเมนิ ใหก้ ารชว่ ยเหลอื หรือสง่ ต่อ เพอื่ ใหเ้ ดก็ ไทยในความรบั ผิดชอบมพี ัฒนาการสมวัย หลักการสง่ เสริมพฒั นาการเด็ก 1. การเตรยี มความพร้อม 1.1 พ่อแม่หรือผปู้ กครองทา� ความเข้าใจและปฏบิ ัติได้ตามคมู่ อื 1.2 ควรใชอ้ ปุ กรณ์ที่เหมาะสมและสามารถดดั แปลงได้ 1.3 สถานทีต่ อ้ งสะอาดและปลอดภยั ต่อเด็ก 1.4 เดก็ ต้องไมป่ วย หิว หงดุ หงิด มอี สิ ระและพร้อมทจี่ ะทดสอบ 2. วิธกี ารสง่ เสริมพัฒนาการเด็ก 2.1 ใชค้ า� พูดง่าย ๆ ชัดเจน ใหเ้ วลาเด็กปฏิบัติตาม 3 - 5 วินาที 2.2 ถา้ เด็กยงั ไมไ่ ดท้ า� หรือ ทา� ไม่ได้ ใหพ้ ดู ซ้�าค�าเดมิ ช้าๆ ชัดๆ 2.3 ช่วยเหลอื เท่าท่ีจา� เป็น เชน่ จบั มือทา� ผงกศีรษะหรือส่ายหน้า 2.4 ชมเชยทันทีเม่อื เด็กท�าได้ เชน่ ย้มิ ตบมือ ลดการชว่ ยเหลือเมื่อเด็กทา� ได้ 2.5 ถ้าเดก็ เรียนร้แู ลว้ ใหเ้ ปล่ียนข้อความอ่นื ทมี่ ีความหมายเดมิ 2.6 ควรขัดขวางพฤติกรรมทไ่ี ม่ต้องการ 3. ค�าแนะน�า 3.1 เริ่มประเมนิ ในขอ้ พฒั นาการทต่ี า�่ กว่าอายุจริง 1 ช่วงอายุ เชน่ อายุ 2 เดอื น ให้ประเมินทีอ่ ายุ 1 เดือน - กรณีเดก็ ผา่ นการทดสอบ ให้ใส่เคร่อื งหมาย  ลงในช่อง  ผ่าน แล้วใหท้ ดสอบในชว่ งอายุทีส่ ูงขึ้นตอ่ ไป และหยุดเม่ือไมผ่ า่ น - กรณเี ด็ก ไมผ่ ่านการทดสอบ ให้ใสเ่ คร่อื งหมาย  ลงในชอ่ ง  ไมผ่ ่าน แล้วให้ถอยไปทดสอบในช่วงอายทุ ี่ต�า่ กว่า จนกวา่ เด็กผ่านการทดสอบ 3.2 บันทกึ วัน เดือน ป ท่ที ดสอบ 3.3 ตดิ ตามพฒั นาการในครัง้ ตอ่ ไป ใหเ้ รม่ิ ทดสอบข้อท่ีเด็กทดสอบไมผ่ า่ นครง้ั ทผ่ี า่ นมา หมายเหต:ุ ในชว่ งอำยุใดทม่ี ขี ้อทดสอบ 2 ขอ้ หำกเด็กไม่ผ่ำนข้อใดขอ้ หน่งึ ให้ถือว่ำไมผ่ ำ่ นในชว่ งอำยนุ ้นั DeDveelvoeplompemnetnatlaAl sAssessessmsmeennttFFoorrIInntteerrvveennttiioonnMMaannuuaal l(D(DAAIIMM)) 55

แบบบนั ทึกการตรวจประเมนิ ทางกาย กิจกรรม แรกเกิด 1 เดือน วนั /เดอื น/ปี 2 เดือน อายุ (เดอื น) 3-4 เดือน ผเู้ ล้ียงดหู ลกั 5-6 เ ืดอน ไดร้ บั การเล้ยี งดทู ่ี 7-9 เดือน 1.บ้าน 2.ศนู ย์เด็กเล็ก 3.อนุบาล 10-12 เดือน 1. การตรวจทางห้องปฏิบัตกิ าร 13-15 เดือน - Hct [สา� หรบั เดก็ 6 เดอื น และ 12 เดอื น] 16-18 เดือน ระบ.ุ ....................................... 19-24 เดือน 2. ยาน�า้ เสรมิ ธาตุเหลก็ 25-29 เดือน 1.ได้รบั 2.ไม่ได้รบั 30 เดือน 3. ยาน้า� ธาตเุ หล็กเพือ่ การรักษา 31-36 เดือน (Hct <33%) 1.ไดร้ บั 2.ไมไ่ ด้รับ 37-41 เดือน 4. คดั กรองพัฒนาการด้วย DAIM 42 เดือน (ปกติ = + , ล่าช้า = -) ถ้าล่าช้า 43-48 เดือน ใหร้ ะบอุ ายตุ รงกบั พัฒนาการที่ท�าได้ 49-54 เ ืดอน 1. Gross motor 55-60 เดือน 2. Fine motor 3. Receptive language 4. Expressive language 5. Personal and social 6 คูม่ ือปการระปเมระนิ เแมลนิ ะแสลง่ะเสสง่ รเสมิ รพมิ ฒั พนัฒานกาากราเรดเก็ดก็ กลลมุ่ ุ่มเสเสีย่ ย่ี งง

แบบบันทึกการตรวจประเมนิ ทางกาย กจิ กรรม วัน/เดอื น/ปี อายุ (เดอื น) 5. MMayjojorrddisiasbaiblitlyitทyไ่ี ทดไี่ ร้ ดบั ร้ กบั ากราวรวนิ นิ จิ จิ ฉฉยั ยั 1. ไม่พบภาวะ Majoryddiissaabbiilliittyy 5265เ473843687ด.............มิพIปอปอCพปMออCnคัฒอน่ืือน่ญัญััญัฒeeteือททๆeๆrrนหหnหนeelิสสิรราMtlbbาาาาaeะะตตกกกกraกlcบบeaกิกิาrาาาาtnrlุlุรuรรรรetชppaมไไชat้าaดดlaalอ้าตrllย้้ยDตงRdssัง้ินเนิyy้งัaiหแeแsttต((iน็((aตaoเหเห่b/กrก่2nูตสdตูi2รรlaดางึึงi็งง็ tด/ยt//้า/iiหหอ้าeอตนoนsูห่อูหอ่nา(นนนน(G((IแGวแMวDDรกรกDง)งRD)))D)))) 6.การคดั กรองพฒั นาการระบบประสาท (Neurodevelopment) สา� หรับเด็ก 1, 4, 12, 60 เดือน 7. การเจริญเติบโต (ปกติ = + , ผิดปกติ = -) 8. อารมณและพฤตกิ รรม (ปกติ = + , ผดิ ปกติ = -) วัน/เดือน/ปี ทนี่ ัดติดตามต่อ สรปุ ผลการตรวจ (ความผิดปกตทิ ี่พบ) ............................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... DeveDleovpemloepmnteanltAaslsAesssemssemnetnFtoFroIrnItnetrevrevenntitoionnMMaannual (DDAAIMIM) ) 77 แรกเกิด 1 เดือน 2 เดือน 3-4 เดือน 5-6 เ ืดอน 7-9 เดือน 10-12 เดือน 13-15 เดือน 16-18 เดือน 19-24 เดือน 25-29 เดือน 30 เดือน 31-36 เดือน 37-41 เดือน 42 เดือน 43-48 เดือน 49-54 เ ืดอน 55-60 เดือน

การสง เสริมพัฒนาการเดก็ กลมุ เส่ยี ง โดยพอ แม ผปู กครอง กุญแจสคู่ วามสา� เร็จ • รกั ลูกแสดงออกอย่างสม่า� เสมอในการดแู ลเด็กทุกๆ วนั ตัง้ แตก่ ารกิน นอน เลน่ ออกก�าลงั กาย และเรยี นรทู้ ี่เหมาะสมถกู สุขอนามัยและปลอดภัย • ไม่เปรียบเทียบกนั ระหวา่ งเดก็ เพราะเด็กแตล่ ะคนมคี วามแตกตา่ งกนั • การเรยี นรู้ของเดก็ เรมิ่ ตง้ั แต่ปฏิสนธิ เป็นแบบคอ่ ยเป็นคอ่ ยไปและตอ่ เนอื่ ง • เด็กเรียนรู้ผา่ นการฟัง การดู การจับต้อง การเลน่ การทา� ตามแบบอย่าง และลองท�า พอ่ แม่ ผู้ปกครองจงึ ควรคยุ กบั ลูกต้งั แต่วยั ทารก เล่น เลา่ เรือ่ งส่งิ ที่กา� ลงั ท�า กับเดก็ เล่านทิ าน อ่านหนงั สอื ให้ฟัง ช้ีชวนดูสง่ิ ตา่ งๆ รอบตัว ดูรูป การมกี จิ กรรมศลิ ปะและดนตรี กจิ กรรมในบ้าน และประสบการณ์ตรงอื่นๆ • พ่อแม่ ผูป้ กครอง ต้องฟงั เด็ก สง่ เสริมใหเ้ ดก็ ถามและสงั เกต ช้ีชวนกันสนทนาและให้เด็กมสี ว่ นรว่ มแสดงความคดิ เห็น • ไมใ่ ช้วธิ ีบงั คับฝนใจ ไม่กดดันหรอื เร่งรัดเดก็ ไม่กา้ วรา้ วหรือทา� ร้ายเดก็ ท้งั ทางรา่ งกาย จิตใจ และวาจา • เด็กต้องไดร้ บั โอกาสฝกึ การมีวินยั ในตนเอง เชน่ การกิน การนอนเปน็ เวลา การเกบ็ ของเลน่ การท้งิ ขยะในที่ทิ้งขยะ การล้างมือ การไม่แยง่ ของคนอืน่ การไม่ทุบตีทา� รา้ ยคนอื่น เป็นต้น • โทรทัศน์หรือสือ่ ท�านองเดียวกนั อาจขดั ขวางพัฒนาการรอบดา้ นของเด็กอายุต่�ากวา่ 2 ป และรบกวนการนอนหลบั ของเด็ก • พ่อแม่ ผปู้ กครอง ตอ้ งเปน็ ตวั อยา่ งพฤตกิ รรมทีด่ สี �าหรบั เด็ก เปด โอกาสให้เด็กไดฝ้ ึกทา� และควรชี้แจงเม่อื เดก็ ท�าผดิ พลาด เปล่ียนเปน็ ใหก้ �าลังใจ เมอ่ื เดก็ พยายาม ท�าสิง่ ทพี่ ึงปรารถนา และชมเชยเม่อื เด็กท�าได้ เดก็ จะคอ่ ยๆ รจู้ กั ใชเ้ หตผุ ลและรกั ษาค�าพูดตามแบบทพ่ี อ่ แมป่ ฏิบตั ิ ขอ้ ควรคา� นงึ ในการฝกึ ทกั ษะเพอ่ื สง่ เสริมพัฒนาการเด็ก การฝึกทักษะเดก็ มเี ปา้ หมายส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ให้ก้าวหน้าเป็นไปตามวัย สามารถใช้ในชวี ติ จริงและในสภาพแวดลอ้ มจรงิ โดยควรค�านงึ ถึงสงิ่ ตอ่ ไปน้ี • ค�าพูดท่ใี ช้ควรง่าย สน้ั ชัดเจน และคงเสน้ คงวา • ให้เวลาเด็กปฏบิ ตั ิตาม 3-5 วินาที ถา้ เดก็ ยงั ไม่ไดท้ �าใหพ้ ดู ซา้� (ขอ้ ความเหมือนเดมิ ) พร้อมให้การชว่ ยเหลือเดก็ ทา� จนเสร็จ • ให้ความช่วยเหลือเดก็ เทา่ ท่ีจา� เป็นลดการชว่ ยเหลอื ลงเม่อื เด็กท�าได้ ซ่งึ อาจชว่ ยเหลอื โดย - ทางกาย : จับมือท�า แตะข้อศอกกระตุ้น - ทางวาจา : บอกให้เด็กลองท�าดู หากจ�าเปน็ อาจจะบอกใหเ้ ดก็ ทราบวิธี ทลี ะข้ัน - ทางท่าทาง : ช้ี ผงกศีรษะ ส่ายหนา้ ขัดขวางไม่ใหเ้ กดิ พฤติกรรมทีไ่ ม่ตอ้ งการ เช่น เมื่อบอกให้เด็กชีแ้ ปรงสฟี นั แต่เด็กจะชแ้ี ก้วน้�า ใหใ้ ชม้ อื ปดแก้วนา�้ เพอื่ ให้เด็กรวู้ า่ จะตอ้ งชแ้ี ปรงสีฟนั เม่ือเด็กเกิดการเรียนรู้แล้ว ให้เปลี่ยนข้อความแบบต่างๆ แต่มีความหมายเหมือนกัน เพ่ือให้เด็กรู้จักส่ิงท่ีแตกต่างกัน การให้แรงเสริมควรให้ทันทีเมื่อเด็กท�าได้ถูกต้อง ไมว่ า่ จะเป็นการช่วยเพอ่ื ใหเ้ ด็กท�าได้หรอื เดก็ ทา� ได้เอง เช่น ชมเชย ยิ้ม ปรบมอื สัมผัส ใหข้ นม แต่ควรคา� นงึ ถงึ สง่ิ ตอ่ ไปน้ี 1. แรงเสริมควรเหมาะสมกบั วัย เปน็ สงิ่ ทีเ่ ดก็ ชอบแต่ละคนไมเ่ หมอื นกนั 2. ควรให้แรงเสรมิ บ่อยๆ เมือ่ ตอ้ งการใหเ้ กดิ ทักษะหรือพฤติกรรมใหม่ 3. การลดแรงเสรมิ ลงเมอื่ เดก็ ทา� ได้ สงั เกตว่าเดก็ มีความพอใจรู้สึกดใี นส่ิงที่ตนท�าได้ จึงไม่จา� เปน็ ต้องอาศยั แรงเสริมจากภายนอก 4. การให้รางวัล เชน่ การแสดงความเอาใจใส่ ยิ้ม กอด ตบมือให้หรอื ใหข้ อง เม่ือเด็กตัง้ ใจทา� หรือท�าส�าเรจ็ จะเปน็ ประโยชน์ต่อพฒั นาการของเดก็ ในระยะยาว ตา่ งกับการให้สินบน และการข่เู ขญ็ บังคับใหท้ า� \"ควรใชก ารสอนโดยอธิบายอยา งนุมนวลแตห นักแนน\" 8 คู่มือปการระปเมระนิ เแมลนิ ะแสลง่ะเสส่งรเสมิ รพิมัฒพนัฒานกาากราเรดเ็กดก็ กลลุม่ มุ่ เสเส่ยี ่ียงง

แผนผงั การดแู ลเฝ้าระวัง คดั กรอง และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็ก วยั แรกเกดิ – 6 ปี ANC, PP เดก็ แรกเกิด – 6 ปี WCC พัฒนาการปกติ/สมวัย เฝา้ ระวัง#/คัดกรอง หน่วยบริการต้ังแต่ปฐมภมู ิ คูม่ อื DSPM (เล่มขาว) เฝา้ ระวังโดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ส่งเสริม 1B260 1 พฒั นาการตามวยั คัดกรองโดย บุคลากรทางการแพทย/์ พฒั นาการ เจ้าหน้าทีส่ าธารณสุขทกุ ระดบั ตามอายถุ ัดไป 1B261 1B262 ของเด็ก โดยพอ่ แม่ สงสยั ลา่ ช้า แนะน�ำให้ พ่อแม่ สงสยั ลา่ ชา้ สง่ ตอ่ ทนั ท*ี (เดก็ ทพ่ี ฒั นาการ คู่มอื DSPM (เลม่ ขาว) ผดู้ แู ลเด็ก ผูป้ กครอง สง่ เสริมพฒั นาการ ลา่ ชา้ /ความผดิ ปกติอย่างชัดเจน) โดย บคุ ลากรทางการแพทย/์ พเ่ี ล้ียงเดก็ เจ้าหน้าที่สาธารณสุขทุกระดับ และอสม. ตามวยั ภายใน 30 วัน** และ พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง คูม่ ือ DSPM (เล่มขาว) ใช้ ปพกฒั ตน/ิ าสกมาวรยั หน่วยบริการตัง้ แต่ปฐมภมู ิ โดย บุคลากรทางการแพทย/์ - ค่มู อื เฝ้าระวังและ เจา้ หน้าท่สี าธารณสุขทุกระดบั 1B260 2 คัดกรองพฒั นาการซำ้� หน่วยบริการตั้งแตป่ ฐมภมู ิ สง่ เสรมิ ภายใน 14-30 วัน พัฒนาการ เด็กปฐมวัย DSPM ลา่ ชา้ ให้ส่งตอ่ (เล่มขาว) - คมู่ อื ประเมินและ พสมฒั วนัยาการปกต/ิ ตรวจวินจิ ฉยั และ หน่วยบรกิ ารต้ังแต่ทตุ ิยภมู ิ ค่มู อื TEDA4I ส่งเสริม 1B260 ประเมินพัฒนาการ โดย บคุ ลากรทผี่ ่านการอบรม พัฒนาการ เด็กกลุ่มเสย่ี ง DAIM 3 ลา่ ชา้ ใหส้ ง่ ต่อ (เลม่ เขียว) - พัฒนาการบ�ำบัด (Developmental หนว่ ยบริการตงั้ แตท่ ุตยิ ภูมิ คมู่ ือ TEDA4I + พัฒนาการบำ� บัด Intervention) เป็นระยะเวลา 3 เดือน โดย บคุ ลากรท่ผี ่านการอบรม - รักษาสาเหตุ (ถา้ ม)ี (นัดอยา่ งนอ้ ยเดือนละ 1 คร้งั ) Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 9 พสมฒั วนัยาการปกต/ิ ประเมนิ พฒั นาการซ้ำ� หน่วยบรกิ ารตัง้ แต่ทุตยิ ภูมิ ค่มู ือ TEDA4I โดย บุคลากรที่ผ่านการอบรม 1B270 4 ลา่ ช้า ใหส้ ่งต่อ หน่วยบริการตัง้ แตท่ ุติยภมู ิ ตาม service plan ประเมนิ พัฒนาการดว้ ย TDSI III ของแตล่ ะเขตสขุ ภาพ - TDSI III ตรวจวินจิ ฉัยเพิ่มเติม - CPG รายโรค และตรวจวนิ ิจฉัยเพมิ่ เติม โดย กมุ ารแพทย/์ กมุ ารแพทยด์ า้ นพฒั นาการ และพฤติกรรมเด็ก/จิตแพทย์/จิตแพทย์เด็ก และวัยรนุ่ ใหก้ ารดูแลรักษาแกไ้ ขตามรายโรคและติดตามเป็นระยะ หมายเหตุ : --ข**-*ส้อTกกสงมEาาง่สรรDูลรยั เคลาAฝลดัยง4้า่าโกชIรชปรอื่ะค้ารอเวือแดสงงั กก็พพ่งครสตัฒ่มูฒั มง่อือนนสทปโายัาดันรกกลยทะาาา่ หเรีรชมคาเเา้ดนิดกือใก็ก็เเหเพดดดด้ อ็ก็กื่อ้ว้วสคทชยยมน่วีพ่ DDย.ใัฒ/ดSSเพหนPยPอ่ ลMังMาแสอืกมงเาททดส่รก�ำ�ำ็กัยลโรโปลด่าดะชา่ฐยยตช้ามบพนุ้ /้าวคุ่อพคอยั ลแวฒัยทามาู่ในม่ีกมห่ ผาปีรผโ้ กท้ปูอญัิดาากกปหรงคากแกาสรตพลาเอิอดระฒั งแยตก็ ทนพ่าาไกุดางมทชกชฝ้ทย่วาดัึกกุ์/งรเจเสจอจนนปัาา้ คยหดเรุชานบหน่า้ ์ท3หดี่ส0าาากววธสนนั าม์ซรถวนิณ้ายั โสยใดหขุงัรไแ้มมทจผุ่กศง้ ่าอีรจนษานใยะหทุเ9บ้.ลร,็กันพ1ท.เ8สปึก,ตน็ว3.า่ต0เพ้น,ลอื่4า่ ตช2รา้ แแวลจละซ้วำ้�ส6แง่ 0ตละอ่เดบือนั นทกึ - ANC (Antenatal clinic) คลินกิ ฝากครรภ์ - PP (Postpatum ward) หอผปู้ ว่ ยหลังคลอด - WCC (Well child clinic) คลินกิ สุขภาพเดก็ ดี - # คอื พยาบาลหลงั คลอดและพยาบาลคลนิ กิ เดก็ สขุ ภาพดี สามารถชว่ ยแนะนำ� ผปู้ กครองใหใ้ ชค้ มู่ อื DSPM ในขอ้ 1-5 และ 6-20 ตามลำ� ดบั

คมู อื ประเมนิ และสง เสรมิ พัฒนาการเดก็ กลุมเส่ียง อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝกึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ แรกเกดิ 1 ผา่ น ขยบั เคลอ่ื นไหวแขนขา 2 ขา้ งเทา่ กนั วางเด็กในทา่ นอนหงาย สงั เกตการเคลื่อนไหวแขนขาของเดก็ ขยับยกแขนขาทัง้ สองข้างของเด็กบ่อยๆ ไม่ผ่าน (GM) ผ่าน: เด็กสามารถเคล่อื นไหว แขน ขา ไดอ้ ย่างสมดุลทั้งสองข้าง 2 มองสบตาขณะต่ืน (FM) อุม้ เด็กนอนบนตกั พูดคยุ กบั เด็ก มองสบตาและพดู คยุ กบั เดก็ บอ่ ยๆ เชน่ ขณะใหน้ มแม่ ผ่าน ผ่าน: เด็กมองสบตาขณะตน่ื ได้ ไมผ่ ่าน 3 สะดงุ้ หรอื เคลอ่ื นไหวรา่ งกาย เมอื่ ได้ 1. จดั เดก็ ในท่านอนหงายขณะท่ีเด็กตน่ื และไมง่ อแง 1. จดั เด็กอยูใ่ นท่านอนหงาย เรยี กชื่อหรอื พดู คุยกับเดก็ จาก ผ่าน ยินเสยี งพูดในระดบั ปกติ (RL) 2. เรยี กชอื่ เดก็ จากดา้ นขา้ งทงั้ ซา้ ยและขวาโดยพดู เสยี งดงั ด้านขา้ งทัง้ ซา้ ย-ขวา ดว้ ยเสยี งปกติ ไมผ่ า่ น ปกติหา่ งจากเด็กประมาณ 60 ซม. 2. หากเดก็ สะดงุ้ หรอื ขยบั ตวั เมอื่ พดู คยุ เสยี งดงั ปกตใิ หย้ มิ้ และ ผ่าน: เด็กแสดงการรับรู้ด้วยการกะพริบตา สะดุ้ง หรือเคลื่อนไหว สัมผัสตวั เด็ก ร่างกาย 3. ถ้าเด็กไม่มีปฏิกิริยาใดๆ ให้พูดเสียงดังเพิ่มขึ้นโดยจัดท่า เดก็ เชน่ เดยี วกบั ขอ้ 1 หากเดก็ สะดงุ้ หรอื ขยบั ตวั ใหล้ ดเสยี ง ลงอย่ใู นระดับดงั ปกติพรอ้ มกบั สัมผัสตัวเดก็ 4 เดก็ เปลง่ เสยี งไดไ้ มใ่ ชร่ อ้ งไห้ (EL) ฟงั เสยี งเดก็ ขณะประเมนิ หรอื สอบถามจากผปู้ กครองวา่ เดก็ สบตาและพดู คุยกับเดก็ บ่อยๆ ผา่ น ทา� เสียงอะไรได้บา้ ง ไม่ผ่าน ผา่ น: เดก็ สามารถเปลง่ เสยี งได้ ทไ่ี มใ่ ชเ่ สยี งร้องไห้ เช่น แฮะ หรือ แอะ 1100 คูม่ คือ่มู ปอื รกะาเรมปนิ รแะลเมะินสแง่ ลเสะรสมิ ง่ พเสัฒรมิ นพาัฒกานราเกดาก็ รกเดลก็ มุ่ กเลสมุ่ี่ยเงสี่ยง

คูมอื ประเมนิ และสงเสริมพฒั นาการเด็กกลุมเสี่ยง อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กวคธิ รปี อรงะเเจมา้นิ หเนฝา้ า้ ทระี่ ควรงั ู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ วกิธคฝี รึกอทงกั คษระู และผู้ดูแลเดก็ (เดอื น) แรกเกดิ 5 ดดู นมได้ดี (PS) ถามพอ่ แม่ ผปู้ กครองวา่ เดก็ ดดู นมแมอ่ ยา่ งสมา�่ เสมอหรอื ไม่ กระตนุ้ การดดู กลนื ของเดก็ โดยการใชม้ อื ลบู เบาๆ ทแ่ี กม้ ของเดก็ ผ่าน หรอื สงั เกตขณะกา� ลงั ใหน้ ม กอ่ นให้นมแมท่ ุกครงั้ ไม่ผ่าน ผา่ น: เดก็ ดดู นมแมไ่ ด้อย่างสมำ่าเสมอ * ช่วงอายุแรกเกิด ตรวจประเมินระบบประสาทและพฒั นาการเดก็ (Neurodevelopment) ข้อที่ 1-3 1 6 ท่านอนคว�่า เด็กสามารถยกศีรษะ จดั เดก็ นอนควา�่ แขนทงั้ สองขา้ งอยหู่ นา้ ไหลบ่ นเบาะนอนและ ให้เดก็ อยใู่ นทา่ นอนคว�่า เขยา่ ของเล่นท่ีมีเสยี ง เชน่ กรงุ๋ กร๋งิ ผ่าน และหนั ไปขา้ งใดขา้ งหนงึ่ ได้ (GM) สงั เกตวา่ เดก็ สามารถยกศรี ษะและหนั ไปขา้ งใดขา้ งหนงึ่ ได้ ตรงหนา้ เดก็ เมอ่ื เดก็ มองทขี่ องเลน่ แลว้ คอ่ ยๆ เคลอื่ นของเลน่ ไม่ผ่าน ผา่ น: เดก็ สามารถยกศีรษะ และหันไปขา้ งใดขา้ งหน่ึงได้ มาทางด้านซ้าย เพื่อให้เด็กหนั ศรี ษะมองตาม 7 แขนขา 2 ขา้ งเคลอ่ื นไหวไดเ้ ทา่ กนั วางเด็กในท่านอนหงาย สังเกตการเคลื่อนไหวแขนและขา ขยับยกแขนขาท้ังสองข้างของเด็กบ่อยๆ และสังเกตว่าเด็ก ผ่าน (GM) ของเด็ก สามารถเคลอ่ื นไหวแขนขาไดอ้ ยา่ งสมดุล ไมผ่ ่าน ผ่าน: เด็กสามารถเคลื่อนไหวแขนขาได้อยา่ งสมดลุ ทง้ั สองขา้ ง 8 สะดุ้งหรือเคล่ือนไหวร่างกาย เม่ือ 1. จัดเดก็ ในท่านอนหงาย ให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย เรียกช่ือหรือพูดคุยกับเด็กจากด้าน ผ่าน ได้ยนิ เสยี งพดู (RL) 2. เรยี กชอ่ื เดก็ จากดา้ นขา้ งทง้ั ซา้ ยและขวาโดยพดู เสยี งดงั ข้างท้ังซ้ายและขวาโดยพูดเสียงดังปกติ หากเด็กสะดุ้งหรือ ไมผ่ ่าน ขยับตวั ใหย้ ้มิ และจับหรอื ลบู ตัวเด็กเบาๆ ปกติหา่ งจากเดก็ ประมาณ 60 ซม. 3. ท�าซ�า้ ได้อกี 2 ครั้ง ผา่ น: เด็กรับร้ดู ว้ ยการกะพรบิ ตา สะดงุ้ หรอื เคลอ่ื นไหวรา่ งกาย อยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 ครงั้ 9 ส่งเสยี งออ้ แอ้ (EL) ระหว่างการประเมินให้สังเกตว่าเด็กส่งเสียงอ้อแอ้หรือไม่ มองสบตาเด็กพูดคุยและยิ้มกับเด็ก หยุดรอเวลาให้เด็กเปล่ง ผา่ น หรอื สอบถามพอ่ แม่ ผูป้ กครอง เสียงตอบ ไม่ผ่าน ผ่าน: เดก็ ทาำ เสียงอ้อแอไ้ ด้ DeDveevloelpompmenetnatlalAAsssesessssmmeenntt FFoorr IInntteerrvveennttioionnMMananuaula(lD(DAAIMIM)) 1111

คมู อื ประเมนิ และสง เสริมพัฒนาการเด็กกลมุ เส่ียง อายุ ข้อท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก 10 มองจ้องหน้าไดน้ าน 1-2 วินาที 1 ผ่าน (PS) อมุ้ เดก็ หรอื วางเดก็ ใหห้ า่ งจากหนา้ ผปู้ ระเมนิ 30 ซม. ยมิ้ และ 1. ใหเ้ ดก็ อย่ใู นทา่ นอนหงายหรอื อุ้มเดก็ ไมผ่ ่าน พูดคยุ กับเดก็ 2. มองสบตาเดก็ และทา� ตาลกั ษณะตา่ งๆ เชน่ ตาโต กะพรบิ ตา หมายเหต:ุ ถา้ พบวา่ ไมผ่ า่ นขอ้ นต้ี อ้ งสง่ พบแพทย์ เพอื่ ประเมนิ การมองเหน็ เพ่อื ใหเ้ ด็กสนใจ ผา่ น: เดก็ สามารถมองจ้องหน้าผู้ประเมินได้อยา่ งนอ้ ย 1 วินาที 3. พูดคยุ ยม้ิ เพอ่ื ให้เด็กมองทปี่ ากแทนสลบั กนั ไป * ชว่ งอายุ 1 เดือน ตรวจประเมินระบบประสาทและพัฒนาการเด็ก (Neurodevelopment) ขอ้ ที่ 4 2 11 ยกศีรษะต้ังข้ึนได้ 45 องศา นาน จดั เดก็ นอนควา่� ขอ้ ศอกงอมอื ทง้ั สองขา้ งวางทพ่ี น้ื และสงั เกต 1. จดั เด็กอยูใ่ นทา่ นอนคว่า� ขอ้ ศอกงอ ผ่าน 3 วินาทีขณะนอนคว�่า (GM) วา่ เด็กสามารถยกศีรษะ 45 องศา ได้นาน 3 วนิ าที อาจใช้ 2. หยบิ ของเลน่ มาเขยา่ ตรงหนา้ เดก็ เมอื่ เดก็ มองทขี่ องเลน่ แลว้ ไมผ่ ่าน อุปกรณ: กรุงกรงิ ของเลน่ กระตุ้นให้เด็กยกศีรษะได้ ก็ค่อยๆ เคล่ือนของเล่นขึ้นด้านบนเพื่อให้เด็กเงยหน้าจน ศรี ษะยกขึ้น นับ 1, 2 แลว้ ค่อยๆ เคลื่อนของเล่นลงมาอยู่ ผ่าน: เด็กยกศีรษะตง้ั ข้นึ ไดป้ ระมาณ 45 องศา และได้นาน 3 วนิ าที ตรงหนา้ เดก็ เหมอื นเดมิ และทา� ซา้� อกี ครง้ั เพอื่ ใหเ้ ดก็ เงยหนา้ อยา่ งนอ้ ย 2 ครง้ั (อาจใชข องเลนท่ีมีสหี รอื เสยี งกระตนุ เด็ก) จนยกศีรษะข้ึนได้ นบั 1, 2, 3 ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได้: อุปกรณท์ ี่มีสีและเสยี ง เช่น กรงุ กรงิ ท�า ด้วยพลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติก ใสเ่ ม็ดถั่ว/ทราย พันให้แน่น 12 มองตามสงิ่ ของจากดา้ นหนงึ่ ไปอกี 1. จดั เดก็ ทา่ นอนหงาย 1. จัดให้เด็กอยูใ่ นทา่ นอนหงาย ผ่าน ด้านหนงึ่ (FM) 2. กระตุ้นให้เด็กจ้องมองท่ีลูกบอลผ้าสักหลาดสีแดง โดย 2. ถือของเล่นสีสดใสไม่มีเสยี งห่างจากหนา้ เดก็ 30 ซม. และ ไม่ผา่ น อปุ กรณ: ลกู บอลผา้ สกั หลาดสแี ดง ใหล้ กู บอลผา้ สกั หลาดอยเู่ ลยจดุ กงึ่ กลางของใบหนา้ เดก็ แกวง่ ของเลน่ ใหเ้ ดก็ มองตามอยา่ งชา้ ๆ ซา้ ยขวาในตา� แหนง่ เลก็ นอ้ ย เลยจุดกึง่ กลางใบหนา้ เด็กเล็กน้อย 3. ค่อยๆ เคลอ่ื นลูกบอลผา้ สักหลาดสแี ดงผา่ นจดุ กงึ่ กลาง 3. ถ้าเด็กไม่มองตามให้ช่วยเหลือโดยการประคองหน้าเด็ก ใบหน้าเด็กไปอีกด้านหน่ึง เพ่ือให้หันมามองหรือใช้หน้าแม่กระตุ้น โดยการแสดง ผ่าน: เด็กมองตามของเลน่ สสี ดใส เช่น ลกู บอลผา้ สกั หลาดได้ตลอด สีหนา้ ยม้ิ ทา� ปากพดู คุยแต่ไม่ออกเสียง โดยไม่หนั ไปมองทางอื่น ของเล่นท่ีใช้แทนได้: อุปกรณ์ที่มีสีสดใส เส้นผ่าศูนย์กลาง ประมาณ 10 ซม. เชน่ ผา้ /ลูกบอลผ้า พ่ไู หมพรม 12 ค่มู ือการประเมินและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ กลุ่มเสี่ยง 12 คูม่ ือประเมินและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กกลมุ่ เสี่ยง

คมู ือประเมนิ และสงเสรมิ พัฒนาการเดก็ กลมุ เส่ียง อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธฝี กึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก 2 13 มองหนา้ ผพู้ ดู คยุ ดว้ ยไดน้ าน 5 วนิ าที 1. จดั เด็กในท่านอนหงาย 1. ให้เด็กอยู่ในท่านอนหงายหรืออุ้มเด็กให้หน้าห่างจากเด็ก ผา่ น (RL) 2. นัง่ ลงยื่นหน้าหา่ งจากเด็กประมาณ 60 ซม. ประมาณ 60 ซม. ไมผ่ า่ น 3. พูดกบั เด็กในขณะที่เด็กไม่ได้มองหน้า ผา่ น: เด็กหนั มามองหนา้ และปากผู้พดู ได้ อยา่ งน้อย 5 วินาที 2. มองตาและพดู คยุ ใหเ้ ดก็ สนใจ เชน่ ทา� ตาโต ขยบั รมิ ฝป าก ย้ิม หัวเราะ สามารถฝึกได้ในหลาย ๆ สถานการณ์ เช่น ขณะให้นมลูก หรือขณะอาบน้�า เป็นต้น 14 ทา� เสยี งในล�าคอ (เสยี ง “อู” หรือ ฟงั เสยี งเดก็ ขณะทดสอบโดยอยหู่ า่ งจากเดก็ ประมาณ 60 ซม. อุ้มเด็กในท่านอนหงายระยะห่างพอสมควร สบตาและพูดคุย ผ่าน “อือ” หรือ “อา”) อย่างชัดเจน หรือสอบถามพ่อแม่ ผู้ปกครองว่า เด็กท�าเสียง “อู” หรือ ใหเ้ ดก็ สนใจ แลว้ ทา� เสยี ง อู หรอื ออื ในลา� คอใหเ้ ดก็ ไดย้ นิ หยดุ ไม่ผา่ น (EL) “ออื ” หรอื “อา” ได้หรือไม่ ฟงั เพอื่ รอจงั หวะใหเ้ ดก็ สง่ เสยี งตาม เมอ่ื เดก็ ออกเสยี ง “อ”ู ได้ ผ่าน: เด็กทาำ เสยี ง อู หรอื ออื หรอื อา อย่างชดั เจน ใหเ้ ปลย่ี นไปฝกึ เสยี ง “ออื ” และ “อา” รอใหเ้ ดก็ ออกเสยี งตาม 15 ยม้ิ หรอื สง่ เสยี งตอบไดเ้ มอ่ื แตะตอ้ ง จดั เดก็ ทา่ นอนหงาย กม้ หนา้ ไปใกลเ้ ดก็ แตะตอ้ งตวั เดก็ และ อุม้ เด็กในท่านอนหงาย มองตาเด็กและสัมผสั เบาๆ พร้อมกบั ผ่าน ตวั และพดู คยุ ด้วย (PS) พดู คุยดว้ ยเพ่ือให้เดก็ มีการโตต้ อบ พูดคยุ กบั เดก็ เป็นค�าพดู ส้นั ๆ ซ้�าๆ ชา้ ๆ เช่น “วา่ ไงจ๊ะ..(ช่อื ไมผ่ า่ น ผ่าน: เดก็ สามารถย้ิมหรือส่งเสียงตอบได้ ลกู )..คนเก่ง” “ยม้ิ ซ”ิ “เดก็ ดี” “..(ช่ือลกู )..ลกู รกั ” “แม่รักลกู นะ” หยุดฟงั เพ่อื รอจังหวะใหเ้ ดก็ ยิ้มหรือส่งเสียงตอบ 3-4 16 ท่านอนควา�่ ยกอกพ้นพน้ื (GM) จัดเด็กนอนคว่�าบนพื้นราบ แล้วเคล่ือนของเล่นให้เด็กมอง 1. จดั เดก็ อยใู่ นทา่ นอนควา่� บนพนื้ ราบถอื ของเลน่ เชน่ กรงุ กรงิ ตามเพ่อื ใหเ้ ดก็ สามารถยกศรี ษะและหน้าอกพน้ พ้นื ได้ ไว้ดา้ นหน้าเหนอื ศีรษะเดก็ ผ่าน อปุ กรณ: กรุงกรงิ ผ่าน: เด็กยกศีรษะและอก โดยใช้แขนยันกับพื้นพยุงตัวไว้ 2. เรยี กชอื่ เดก็ ใหม้ องดขู องเลน่ แลว้ คอ่ ยๆ เคลอื่ นของเลน่ ขนึ้ ไม่ผ่าน ด้านบน เพื่อให้เด็กสนใจยกศีรษะ โดยมือยันพ้ืนไว้แขน เหยียดตรงและหนา้ อกพน้ พื้น ของเลน่ ท่ีใชแ้ ทนได:้ อุปกรณ์ทม่ี ีสแี ละเสียง เช่น กรงุ กรงิ ท�า ด้วยพลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติก ใสเ่ ม็ดถั่ว/ทราย พนั ให้แนน่ Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 13 Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 13

คูมือประเมินและสงเสรมิ พัฒนาการเดก็ กลมุ เสี่ยง อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธฝี กึ ทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 3-4 17 มองตามสิ่งของท่ีเคลื่อนท่ีได้เป็น 1. จัดเด็กทา่ นอนหงาย จัดเด็กอยู่ในท่านอนหงายโดยศีรษะเด็กอยู่ในแนวกึ่งกลาง ผา่ น มมุ 180 องศา (FM) 2. กระตุ้นความสนใจเดก็ ให้มองที่ของเลน่ โดยถือของเล่น ล�าตัว ถอื ของเลน่ ห่างจากหนา้ เด็กประมาณ 20-30 ซม. แล้ว ไมผ่ า่ น อปุ กรณ: ลกู บอลผา้ สกั หลาดสแี ดง เขยา่ หรอื แกวง่ ของเลน่ เพอื่ ใหเ้ ดก็ สนใจมองตาม จากนน้ั เคลอ่ื น เป็นแนวโค้งจากด้านข้างด้านหนึ่งของเด็กไปยังอีกด้าน ของเลน่ อยา่ งชา้ ๆ เปน็ แนวโคง้ ไปทางดา้ นซา้ ยและขวา ถา้ เดก็ ขา้ งดา้ นหนง่ึ โดยใหข้ องเลน่ หา่ งจากหนา้ เดก็ 20–30 ซม. ยงั ไมม่ องตาม ให้ชว่ ยประคองหน้าเดก็ เพอ่ื ให้หนั หน้ามามอง ผา่ น: เดก็ มองตามของเลน่ เชน่ ลกู บอลผา้ สกั หลาดสแี ดงได้ 180 องศา ตาม อย่างนอ้ ย 1 ใน 3 ครง้ั ของเล่นท่ีใช้แทนได้: อุปกรณ์ที่มีสีสดใส เส้นผ่าศูนย์กลาง ประมาณ 10 ซม. เชน่ ผา้ /ลกู บอลผ้า พ่ไู หมพรม 18 หนั ตามเสยี งได้ (RL) 1. จัดเด็กนอนหงายหรืออุ้มน่ังบนตัก หันหน้าออกจาก จัดเดก็ อยใู่ นท่านอนหงาย หรืออมุ้ เด็กนัง่ บนตัก โดยหนั หนา้ ผ่าน อุปกรณ: กรุงกรงิ ผู้ประเมนิ ออกจากผู้ปกครอง เขย่าของเล่นด้านข้างเด็ก ห่างจากเด็ก ไม่ผา่ น ประมาณ 30–45 ซม. รอให้เด็กหันมาทางของเล่นที่มีเสียง 2. เขยา่ กรงุ กรงิ ดา้ นซา้ ยและขวาของตวั เดก็ โดยหา่ งประมาณ ถา้ เดก็ ไมห่ นั มามองของเลน่ ใหป้ ระคองหนา้ เดก็ เพอ่ื ใหห้ นั ตาม 19 ทา� เสยี งสงู ๆ ตา่� ๆ โตต้ อบเวลาพดู คยุ 60 ซม. และไมใ่ หเ้ ดก็ เหน็ เสยี ง ค่อย ๆ เพิ่มระยะห่างจนถึง 60 ซม. ผา่ น (EL) หมายเหต:ุ ขณะฝกอยำ่ ให้มเี สียงอนื่ รบกวน ไมผ่ า่ น หมายเหต:ุ ถา้ พบวา่ ไมผ่ า่ นขอ้ นต้ี อ้ งสง่ พบแพทย์ เพอื่ คดั กรอง ของเลน่ ทใ่ี ช้แทนได้: อปุ กรณ์ทม่ี ีสแี ละเสยี ง เชน่ กรุงกริงทา� การได้ยนิ ด้วยพลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติก ผ่าน: เด็กสามารถหันตามเสียงและมองที่ของเล่น เช่น กรุงกริง ได้ ใสเ่ ม็ดถัว่ /ทราย พนั ใหแ้ นน่ พดู คยุ กบั เดก็ ทา� เสยี งสงู ๆ ตา่� ๆ ใหเ้ ดก็ ฟงั และรอจงั หวะ พรอ้ ม ระหวา่ งประเมนิ ใหส้ งั เกตวา่ เดก็ สง่ เสยี งสงู ๆ ตา�่ ๆ ไดห้ รอื ไม่ ทัง้ กระตุน้ ใหเ้ ดก็ ออกเสียงตาม หรอื สอบถามพอ่ แม่ ผปู้ กครอง ผา่ น: เด็กสง่ เสยี งสงู ๆ ตำา่ ๆ และโตต้ อบได้ 20 ยมิ้ ทกั และย้ิมตอบ (PS) สงั เกตเดก็ ขณะทา� การทดสอบหรอื ถามพอ่ แม่ ผปู้ กครองเดก็ 1. ยิ้มและพูดคุยกับเด็กเมื่อท�ากิจกรรมต่างๆ ให้เด็กทุกครั้ง ผา่ น ว่า “ย้ิมทกั และยมิ้ ตอบคนอนื่ หรือไม”่ พดู กระตุ้นให้เด็กท�าตามเชน่ “ยิ้มใหค้ ุณพ่อซิลูก” ไมผ่ ่าน ผ่าน: เด็กยิ้มทกั และย้ิมตอบได้ 2. อมุ้ เดก็ ไปหาคนทค่ี นุ้ เคย เชน่ พอ่ ปู ยา่ ตา ยาย และคนอนื่ ๆ โดยยิ้มทกั คนใหเ้ ด็กดู 1144 คคมู่ มู่ ืออื ปกราะรเปมรินะแเมลินะแสล่งะเสสรง่ มิเสพรัฒิมพนฒั ากนาารกเาดร็กเดกก็ ลกุ่มลเ่มุสเย่ี สงี่ยง

คมู ือประเมนิ และสง เสรมิ พฒั นาการเด็กกลุมเส่ียง อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝึกทกั ษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ (เดอื น) * ช่วงอายุ 3-4 เดือน ตรวจประเมินระบบประสาทและพัฒนาการเด็ก (Neurodevelopment) ขอ้ ที่ 5 5-6 21 ยนั ตวั ขน้ึ จากทา่ นอนควา�่ โดยแขน 1. จดั เดก็ นอนคว�่า 1. จัดเด็กอยูใ่ นทา่ นอนคว�า่ ผ่าน เหยยี ดตรงท้ังสองขา้ งได้ (GM) 2. เขยา่ ของเลน่ เชน่ กรงุ กรงิ ใหอ้ ยดู่ า้ นหนา้ เหนอื ศรี ษะเดก็ 2. ถอื ของเลน่ ไวด้ า้ นหน้าเหนอื ศรี ษะเด็ก ไม่ผ่าน อปุ กรณ: กรงุ กรงิ อย่างช้า ๆ เพ่ือให้เด็กมองตามจนเด็กสามารถยกศีรษะ 3. เรยี กชอื่ เดก็ ใหม้ องดขู องเลน่ แลว้ คอ่ ย ๆ เคลอื่ นของเลน่ ขนึ้ และลา� ตวั พน้ พ้ืน เพ่ือให้เด็กสนใจ ยกศีรษะและล�าตัวตามโดยมือยันพ้ืนไว้ แขนเหยียดตรงจนหน้าอกและทอ้ งพน้ พื้น ผ่าน: เด็กสามารถใช้ฝามือทั้งสองข้างยันตัวขึ้นจนข้อศอกเหยียดตรง ท้องและหน้าอกต้องยกขึ้นพ้นพื้น ของเลน่ ที่ใช้แทนได:้ อุปกรณท์ ่ีมสี แี ละเสียง เช่น กรงุ กรงิ ท�า ด้วยพลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติก ใส่เม็ดถั่ว/ทราย พันใหแ้ น่น 22 ดึงข้ึนน่ังจากท่านอนหงาย เด็ก จดั เดก็ นอนหงาย จบั มอื เดก็ คอ่ ย ๆ ดงึ เดก็ ขนึ้ มาอยใู่ นทา่ นง่ั มองหนา้ และพดู คยุ กบั เดก็ แลว้ จบั ขอ้ มอื เดก็ ดงึ ขน้ึ จากพนื้ ชา้ ๆ สามารถชัน / ยกศีรษะข้นึ มากอ่ น ค่อยๆ เพิ่มระยะแล้วสังเกตว่าเด็กสามารถงอคอ ยกศีรษะ เพ่ือให้เด็กยกศีรษะตาม หยดุ สักครู่ เพ่ือให้เดก็ เกร็งคอไว้ แลว้ ผา่ น ลา� ตัว (GM) ขน้ึ กอ่ นลา� ตัว ปล่อยตัวเด็กให้เอนลง หยุดอีกสักครู่ แล้วจึงปล่อยตัวเด็กให้ ไม่ผ่าน ผ่าน: เด็กสามารถยกศีรษะขึ้นมาก่อนลำาตัว ขณะดึงขึ้นมาในท่านั่ง นอนลงบนพืน้ ช้าๆ ค่อย ๆ เพมิ่ ระยะท่ีดึงเดก็ ขน้ึ จากพนื้ DeDveevleolpompmeenntatallAAsssseessssmmeenntt FFoorr IInntteerrvveenntitoionnMManaunaula(lD(ADAIMIM)) 1155

คมู อื ประเมินและสงเสรมิ พัฒนาการเด็กกลุมเส่ยี ง อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธีฝึกทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผูด้ แู ลเด็ก 5-6 23 พลกิ ควา่� ขณะนอนหงายได้ (GM) 1. จดั เดก็ นอนหงาย 1. วางเด็กนอนหงายบนเบาะ จับใตเ้ ขา่ เด็กทัง้ 2 ขา้ ง งอเขา่ 2. วางของเลน่ เชน่ กรงุ กรงิ ไวด้ า้ นขา้ งในระยะทมี่ อื เดก็ เออ้ื ม ขา้ งหนง่ึ พลกิ เปน็ ทา่ ตะแคง แลว้ พลกิ ตวั ไปเปน็ ทา่ นอนควา�่ ผ่าน อุปกรณ: กรุงกริง ไม่ผ่าน ไมถ่ ึง แลว้ กระตนุ้ ความสนใจจนเด็กสามารถเอ้ือมไปหยิบ 2. วางของเลน่ ทเ่ี ดก็ ชอบไวด้ า้ นขา้ งในระยะทม่ี อื เดก็ เออื้ มไมถ่ งึ ของเลน่ ได้ เขยา่ ของเลน่ และพดู คยุ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ สนใจและสามารถพลกิ ผ่าน: เด็กสามารถพลิกควำ่าได้เองเมื่อเอื้อมมือไปหยิบของเล่น เช่น คว�า่ เอ้อื มมือไปหยบิ ของเลน่ ได้ กรุงกริ๋ง ของเล่นทใ่ี ช้แทนได:้ อุปกรณท์ ่ีมสี ีและเสียง เชน่ กรุงกริงท�า ด้วยพลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติก ใส่เมด็ ถัว่ /ทราย พันให้แน่น 24 เอื้อมมือหยิบและถือวัตถุไว้ ขณะ 1. จดั เดก็ นอนหงายหรอื นง่ั ตกั 1. จัดเด็กอยู่ในท่านอนหงายหรือนั่งตัก แล้วเขย่าของเล่นให้ ผา่ น อยใู่ นทา่ นอนหงายหรอื นง่ั ตกั (FM) 2. ถือกรุงกริงใหห้ ่างจากหนา้ เด็ก 20-30 ซม. ใหเ้ ด็กมอง หา่ งจากตัวเดก็ ประมาณ 20-30 ซม. ไมผ่ า่ น อุปกรณ: กรุงกรงิ และหยิบทข่ี องเล่น 2. ถ้าเด็กไม่เอื้อมมือออกมาคว้าของเล่นให้ใช้ของเล่นแตะ 3. ถา้ เด็กไม่สามารถท�าได้เอง ให้ทดสอบไม่เกิน 3 คร้ัง เบาๆ ทหี่ ลงั มอื เดก็ และขยบั ของเลน่ ถอยหา่ งในระยะทเี่ ดก็ เออ้ื มถงึ ถา้ เดก็ ยงั คงไมเ่ ออ้ื มมอื มาควา้ ใหจ้ บั มอื เดก็ มาหยบิ ผ่าน: เด็กสามารถเอ้ือมมือข้างหน่ึงไปท่ีของเล่น เช่น กรุงกริง และ ของเลน่ ทา� ซา�้ จนเดก็ สามารถเออ้ื มมอื ไปหยบิ ไดเ้ อง หยิบกรุงกร๋ิงได้ 1 ใน 3 คร้ัง (อาจจะมีการเคล่ือนไหวแบบสะเปะสะปะ เพอื่ หยิบกรุง กร๋ิง) ของเล่นทใ่ี ชแ้ ทนได้: อปุ กรณ์ท่ีมสี ีและเสยี ง เชน่ กรงุ กริงท�า ด้วยพลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติก ใสเ่ มด็ ถว่ั /ทราย พนั ให้แน่น 25 สนใจฟงั คนพดู และสามารถมองไป นง่ั หนั หนา้ เขา้ หาเดก็ แลว้ เรยี กชอ่ื เดก็ เมอื่ เดก็ มองแลว้ หยบิ เด็กนั่งบนตักและหนั หนา้ เขา้ หาพ่อแม่ ผู้ปกครอง แล้วสบตา ผา่ น ที่ของเล่นที่ผู้ทดสอบเล่นกับเด็ก ตกุ๊ ตาผ้าให้เด็กเหน็ ในระดับสายตาเด็ก กระตนุ้ ใหเ้ ด็กสนใจ และพูดคุยกับเด็กน�าของเล่นมาอยู่ในระดับสายตาเด็กพูดคุย ไม่ผา่ น (RL) ตุ๊กตาผ้าด้วยค�าพูด ถ้าเด็กท�าไม่ได้ในครั้งแรกให้ท�าซ้�าได้ กับเดก็ เกีย่ วกับของเลน่ อปุ กรณ: ตกุ๊ ตาผา้ รวมไม่เกนิ 3 ครง้ั ของเลน่ ทใี่ ชแ้ ทนได:้ ของเลน่ ใดๆ กไ็ ดท้ เ่ี ดก็ สนใจหรอื คนุ้ เคย ผ่าน: เด็กสบตาและมองที่ของเล่น เช่น ตุ๊กตาผ้า นาน 5 วินาที ทมี่ ใี นบา้ น เชน่ ลกู บอล รถ หนงั สอื ภาพ ตกุ๊ ตาอน่ื ๆ อย่างน้อย 1 ใน 3 ครั้ง 1166 คคมู่ มู่ ือือปกราะรเปมรินะแเมลินะสแลง่ เะสสร่งมิเสพรฒัมิ พนัฒากนาารกเาดรก็ เดกก็ ลกุม่ ลเุ่มสเี่ยสงย่ี ง

คมู อื ประเมินและสงเสริมพฒั นาการเด็กกลุมเสยี่ ง อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธีฝกึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 5-6 26 เลยี นแบบการเลน่ ทา� เสยี งได้ (EL) ให้ใช้ปากท�าเสียง เช่น ท�าเสียงจุ๊บหรือถามจากพ่อแม่ สบตาและพูดคยุ กับเดก็ ทา� เสยี ง “จุบ๊ จุ๊บ” หรือเดาะลน้ิ ใหเ้ ดก็ ผ่าน ผู้ปกครอง ดหู ลาย ๆ ครงั้ แลว้ รอใหเ้ ดก็ ทา� ตาม ถา้ เดก็ ทา� ไมไ่ ดท้ า� ใหเ้ ดก็ ไม่ผ่าน ผ่าน: เด็กเลยี นแบบการเล่นทำาเสยี งได้ ดหู ลาย ๆ ครง้ั 27 จ้องมองหรือร้องไห้เม่ือเห็นคน สังเกตเด็กหรือถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองว่า “เม่ือเด็กเห็น กระตุ้นให้เด็กมองเม่ือพบคนแปลกหน้าที่เด็กไม่คุ้นเคย อาจ ผ่าน แปลกหน้า (PS) คนแปลกหน้า เขาท�าอย่างไร” เปน็ เพอ่ื นบ้าน แขกทม่ี าเยี่ยม หรือบคุ คลอนื่ ทีพ่ บท่วั ไป โดย ไมผ่ า่ น ผ่าน: เด็กจอ้ งมอง หรอื ร้องไหเ้ มอ่ื เห็นคนแปลกหนา้ กระตนุ้ ทุกครง้ั ที่มโี อกาส 7-8 28 นงั่ ไดม้ น่ั คงและสามารถเอย้ี วตวั ใช้ 1. จัดเดก็ ทา่ น่งั จัดเด็กอยู่ในท่าน่ัง วางของเล่นไว้ท่ีพื้นทางด้านข้างเยื้องไป ผ่าน มอื เล่นได้อย่างอสิ ระ (GM) 2. วางลูกบอลไวด้ ้านขา้ งเยื้องไปทางด้านหลงั ด้านหลังของเด็กในระยะท่ีเด็กเอ้ือมถึง แล้วเรียกช่ือเด็กให้ ไมผ่ า่ น อปุ กรณ: ลกู บอลยางบีบ 3. สงั เกตวา่ เด็กเอีย้ วตวั หยบิ ลกู บอลหรือไม่ สนใจของเลน่ เพอ่ื จะไดเ้ อยี้ วตวั ไปหยบิ ของเลน่ ทา� อกี ขา้ งสลบั ผ่าน: เด็กสามารถเอ้ยี วตัวหรอื หมนุ ตวั ไปหยิบของเลน่ เช่น ลกู บอล กันไป ถ้าเด็กท�าไม่ได้ให้เล่ือนของเล่นใกล้ตัวเด็กอีกเล็กน้อย มีเสยี ง แลว้ กลับมานง่ั ตวั ตรงอกี แลว้ ชว่ ยจบั แขนเด็กให้เอ้ยี วตวั ไปหยบิ ของเล่นน้นั ของเล่นท่ใี ชแ้ ทนได:้ อปุ กรณท์ ีม่ ีสแี ละเสียง เชน่ กรุงกรงิ ท�าด้วย พลาสติก/ผา้ ขวดพลาสติกใสเ่ ม็ดถว่ั /ทราย พันใหแ้ นน่ 29 จอ้ งมองไปท่หี นังสอื พรอ้ มกับ จัดเด็กน่ังบนตักเปดหนังสือและพูดกับเด็กเกี่ยวกับรูปภาพ อุ้มเด็กนั่งบนตัก เปดหนังสืออ่านกับเด็ก พร้อมกับพูดคุย ผา่ น ผู้ใหญ่นาน 2-3 วินาที (FM) นั้นๆ และสังเกตว่าเด็กจ้องมองไปท่ีหนังสือได้นาน 2-3 ช้ีชวนให้เด็กดูรูปภาพในหนังสือ หากเด็กยังไม่มองรูปภาพ ไมผ่ ่าน อุปกรณ: วนิ าที ใหป้ ระคองหนา้ เด็กให้มองทร่ี ูปภาพในหนังสอื หนงั สอื ภาพสี ผ่าน: เด็กจ้องมองท่ีหนังสือที่มีภาพสีขนาดใหญ่ ขณะท่ีพูดด้วยเป็น หนังสือท่ีใชแ้ ทนได:้ หนังสอื เด็กทีม่ ีรูปภาพชดั เจน ขนาดใหญ่ เวลา 2-3 วนิ าที DeDveevleoloppmmeennttaallAAsssseessssmmeennttFFoorrInIntetervrevnetniotinonMaMnaunaul a(Dl (ADIAMIM) ) 1177

คมู ือประเมินและสงเสริมพัฒนาการเด็กกลมุ เสี่ยง อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ฝี กึ ทกั ษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก (เดือน) 7-8 30 หันตามเสยี งเรยี กชื่อ (RL) ปลอ่ ยให้เด็กเล่นอย่างอิสระ แล้วเรยี กชื่อเดก็ ด้วยเสยี งปกติ เรียกชื่อเด็กด้วยน้�าเสียงปกติบ่อย ๆ ในระยะห่าง 120 ซม. ผ่าน ขณะทอ่ี ยหู่ า่ งจากเดก็ ประมาณ 120 ซม. ควรเปน็ ชอื่ ทใี่ ชเ้ รยี กเดก็ เปน็ ประจา� ถา้ เดก็ ไมห่ นั เมอ่ื เรยี กชอื่ แลว้ ไมผ่ ่าน ผา่ น: เดก็ ตอบสนองโดยหนั มามอง ประคองหน้าเด็กให้หันมามองจนเด็กสามารถทา� ได้เอง 31 เลยี นเสยี งพดู คยุ เชน่ มามา ปาปา ระหวา่ งประเมนิ ใหส้ งั เกตวา่ เดก็ ทา� เสยี งเหมอื นคยุ กบั ตวั เอง เล่นกับเด็กและออกเสียงใหม่ ๆ ให้เด็กเลียนเสียงตาม เช่น ผา่ น หม่า� หม�า่ จะ๊ จ๊ะ จ๋าจะ๊ (EL) หรอื ไม่ หรือสอบถามพอ่ แม่ ผูป้ กครอง มามา ปาปา หม่า� หมา่� ไม่ผ่าน ผา่ น: เดก็ ทาำ เสยี งทแ่ี ตกตา่ งกนั สองถงึ สามเสยี งตอ่ เนอ่ื งกนั เปน็ ภาษาเดก็ คล้ายประโยคยาว ๆ แต่ฟง ไมร่ ้เู รื่อง 32 เด็กเล่นจ๊ะเอ๋ได้ (PS) 1. ใหเ้ ดก็ มองผู้ประเมนิ 1. ขณะเล่นกับเด็กใช้ผ้าเช็ดหน้าหรือผ้าผืนเล็กๆ บังหน้าไว้ ผ่าน อปุ กรณ: ผา้ ขนาด 30x30 ซม. 2. ใชผ้ า้ ที่เตรียมไวบ้ งั หนา้ ตนเอง โผลห่ นา้ ออกมาจากผ้าเชด็ หน้าดา้ นใดด้านหนึ่ง พรอ้ มกบั ไมผ่ า่ น มรี ูตรงกลาง 3. โผลห่ น้าด้านเดียวกนั 2 ครัง้ พรอ้ มกบั พูด “จะ๊ เอ๋” ครง้ั พดู วา่ “จะ๊ เอ”๋ หยดุ รอจงั หวะเพอ่ื ใหเ้ ดก็ หนั มามองหรอื ยมิ้ เล่นโต้ตอบให้ท�าซ�้าโดยโผล่หน้าออกมาจากผ้าเช็ดหน้า ท่ี 3 ไมโ่ ผลห่ น้าแตใ่ ห้พดู ค�าวา่ “จะ๊ เอ”๋ แลว้ ใหม้ องผา่ น ด้านเดมิ หรอื สลบั เปน็ อกี ด้าน พรอ้ มกับพูดว่า “จะ๊ เอ๋” รผู ้าว่าเด็กจ้องมองด้านทเี่ คยโผลห่ น้าได้หรือไม่ ผ่าน: เด็กจ้องมองตรงท่ีผู้ประเมินโผล่หน้าจากผ้าหรือกระดาษ 2. เอาผา้ คลมุ ศรี ษะเดก็ และกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ดงึ ผา้ ออก แลว้ พอ่ แม่ ขนาด 30 x 30 ซม. มีรูขนาดครงึ่ ซม. อยูต่ รงกลาง ผปู้ กครองพดู “จะ๊ เอ”๋ ใหฝ้ กึ บอ่ ยๆ จนกระทงั่ เดก็ สามารถ ร่วมเลน่ จ๊ะเอไ๋ ด้ สง่ิ ท่ีใช้แทนได้: ผา้ ขนหนู ผ้าเชด็ ตวั กระดาษ 18 คคูม่ มู่ ืออื ปกราะรเปมรินะแเมลินะแสล่งะเสสร่งเมิ สพรมิฒั พนัฒานกาากรเาดรก็เดกก็ ลก่มุ ลเ่มุ สเ่ียสงยี่ ง 18

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วิธีฝกึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ ูแลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก 9 33 ลุกขึ้นนงั่ ได้จากทา่ นอน (GM) 1. จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงายหรอื นอนควำ่� 1. จดั เดก็ ในท่านอนควำ�่ จบั เขา่ งอท้ัง 2 ข้าง จับมอื เดก็ ทั้ง 2 ข้าง   2. กระตนุ้ ให้เด็กลกุ ขึน้ น่ัง เชน่ ใชล้ ูกบอล ยันพน้ื ผา่ น อุปกรณ์ : สิ่งท่ีกระตุ้นให้ กระตนุ้ หรอื ตบมอื /ใช้ท่าทางเรยี ก  เด็กสนใจอยากลุกข้ึนนั่ง เช่น ไมผ่ ่าน ลูกบอล หรือ กรุ๊งกร๊งิ ผ่าน : เด็กสามารถลุกขึ้นนั่งจากท่านอน ไดเ้ อง 2. กดทส่ี ะโพกเดก็ ทง้ั สองขา้ ง เพอื่ ใหเ้ ดก็ ยนั ตวั ลกุ ขนึ้ มาอยใู่ นทา่ นงั่     ของเล่นท่ีใช้แทนได้ : อุปกรณ์ท่ีมีสีและเสียง เช่น สัตว์ยางบีบ ของเล่นท่ีเขย่าแล้วมีเสียงดังคล้ายกรุ๊งกร๊ิง ขวดพลาสติกใส่เม็ดถ่ัว/ ทราย พนั ให้แนน่ ชว่ งอายุ 9 เดอื น https://youtu.be/cabDO9uiTgE Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 19

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วิธีประเมนิ เฝ้าระวงั วิธฝี กึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผู้ดแู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 9 34 ยืนอยู่ได้โดยใช้มือเกาะเคร่ือง จัดเด็กยืนเกาะเครื่องเรือน พร้อมทั้งวาง 1. จัดเดก็ ให้ยนื เกาะเครือ่ งเรอื น  เรือนสูงระดับอก (GM) ลกู บอล หรือกรงุ๊ กร๊ิงไว้ใหเ้ ด็กเล่น ผ่าน     2. จบั ทส่ี ะโพกเดก็ กอ่ น ตอ่ มาเปลย่ี นจบั ทเ่ี ขา่ แลว้ จงึ จบั มอื เดก็ เกาะ ท่ีเครื่องเรือน  อุปกรณ์ : สิ่งท่ีกระตุ้นให้ ไมผ่ า่ น เด็กสนใจอยากเกาะยืน เช่น ลูกบอล หรือ กร๊งุ กริง๊ ผา่ น : เดก็ สามารถยนื อยไู่ ดโ้ ดยใชม้ อื เกาะ ที่เครื่องเรือน ไม่ใช้หน้าอกพิง หรือแขน 3. เมื่อเดก็ เรม่ิ ทำ� ได้ ใหเ้ ด็กยนื เกาะเคร่อื งเรือนเอง โดยไมใ่ ชห้ นา้ อก ท้าวเพือ่ พยุงตัว พงิ หรือแขนท้าวเพ่อื พยุงตัว 4. อาจเปดิ เพลงกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ยนื ไดน้ านหรอื เตน้ ตามจงั หวะแตต่ อ้ ง คอยอย่ใู กล้ ๆ เพื่อระวังอนั ตราย ของเล่นที่ใช้แทนได้ : อุปกรณ์ท่ีมีสีและเสียง เช่น สัตว์ยางบีบ ของเลน่ ทเ่ี ขยา่ แลว้ มเี สยี งดงั คลา้ ยกรงุ๊ กรง๊ิ ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถวั่ /ทราย พนั ใหแ้ นน่ 35 หยิบก้อนไม้จากพื้นและถือไว้ วางก้อนไม้ลงบนพ้ืนพร้อมกับบอกให้เด็ก 1. นำ� วตั ถุสีสดใสขนาดประมาณ 1 นว้ิ เชน่ ก้อนไม้ 2 กอ้ น  มอื ละชนิ้ (FM) หยิบก้อนไม้ (ใชว้ ัตถเุ หมือนกนั 2 ชน้ิ ) ผ่าน หมายเหตุ : หากเดก็ ไม่หยิบสามารถกระตุ้น 2. เคาะของเลน่ กบั โตะ๊ ทีละช้นิ เพือ่ กระตุน้ ให้เด็กหยบิ  อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหล่ียม ใหเ้ ด็กสนใจโดยการเคาะกอ้ นไม้ 3. ถ้าเด็กไม่หยิบ ชว่ ยจับมอื เด็กใหห้ ยิบ ไม่ผา่ น ลกู บาศก์ 2 กอ้ น ผา่ น : เดก็ สามารถหยบิ กอ้ นไมท้ ง้ั สองกอ้ น วสั ดุทใ่ี ชแ้ ทนได้ : กลอ่ งเลก็ ๆ หรอื วัสดุทีป่ ลอดภยั มีขนาดพอดีมือเดก็ ขึ้นพร้อมกัน หรือทีละก้อนก็ได้ และถือ ประมาณเสน้ ผา่ นศูนยก์ ลาง 1 นวิ้ เชน่ ลกู ปงิ ปอง มะนาวผลเล็ก กอ้ นไมไ้ ว้ในมือขา้ งละ 1 กอ้ น ท้งั สองขา้ ง 20 คู่มือประเมนิ และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ กลมุ่ เสี่ยง

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวัง วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผูด้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็ 9 36 ใช้นิ้วหัวแม่มือ และนิ้วอ่ืน ๆ 1. วางวัตถุชน้ิ เล็ก 1 ช้ินบนพื้น โดยใหอ้ ยู่ 1. น�ำวัตถุสีสดใส เช่น ก้อนไม้ เชือก หรืออาหารชิ้นเล็ก ๆ  หยิบของขนึ้ จากพ้นื (FM) ในระยะที่เดก็ เอื้อมมอื ไปหยบิ ได้ง่าย เชน่ แตงกวา ขนมปงั วางตรงหนา้ เดก็ ผ่าน 2. บอกเดก็ ใหห้ ยบิ วตั ถุ หรอื แสดงใหเ้ ด็ก 2. หยบิ ของให้เดก็ ดู แลว้ กระต้นุ ให้เดก็ หยิบ  อปุ กรณ์ : วตั ถุชน้ิ เล็ก ขนาด ดูกอ่ น 3. ถา้ เดก็ ทำ� ไม่ได้ ชว่ ยจับมอื เดก็ ใหห้ ยบิ สิ่งของหรืออาหาร ไม่ผ่าน 2 ซม. ช้นิ เลก็ ลดการชว่ ยเหลือลงจนเด็กสามารถท�ำไดเ้ อง ผ่าน : เด็กหยิบวัตถุขึ้นจากพ้ืนได้โดยใช้ 4. ควรระวังไม่ให้เด็กเล่นหรือหยิบของที่เป็นอันตรายเข้าปาก นิ้วหัวแม่มือและน้ิวอ่ืน ๆ (ไม่ใช่หยิบข้ึน เช่น กระดมุ เหรยี ญ เมด็ ยา เมลด็ ถ่วั เมลด็ ผลไม้ เป็นตน้ ดว้ ยฝ่ามอื ) ของทใี่ ชแ้ ทนได้ : ของกนิ ชน้ิ เลก็ ทอี่ อ่ นนมุ่ ละลายไดใ้ นปากไมส่ ำ� ลกั เชน่ ถัว่ กวน ฟักทองน่ึง มนั นง่ึ ลกู เกด ข้าวสุก 37 ท�ำตามค�ำสั่งง่าย ๆ เมื่อใช้ สบตาเด็ก แล้วบอกให้เด็กโบกมือหรือ 1. เลน่ กบั เดก็ โดยใช้ค�ำสัง่ งา่ ย ๆ เชน่ โบกมือ ตบมือ พรอ้ มกบั ทำ�  ท่าทางประกอบ (RL) ตบมอื โดยใชท้ า่ ทางประกอบ เชน่ โบกมอื ทา่ ทางประกอบ ฝกึ บ่อย ๆ จนเดก็ ทำ� ได้ ผ่าน   2. ถ้าเด็กไม่ท�ำ ให้จับมือท�ำและค่อย ๆ ลดความช่วยเหลือลงโดย  ผ่าน : เด็กสามารถท�ำท่าทางตามค�ำสั่ง เปลย่ี นเปน็ จบั ขอ้ มอื จากนน้ั เปลย่ี นเปน็ แตะขอ้ ศอก เมอ่ื เรม่ิ ตบมอื เอง ไมผ่ า่ น ง่าย ๆ ท่ีมีท่าทางประกอบ เช่น โบกมือ ไดแ้ ลว้ ลดการชว่ ยเหลอื ลง เปน็ บอกใหท้ ำ� อย่างเดียว บ๊ายบาย ตบมือ หรือยกมือสาธุ แม้ยัง 3. เลน่ ทำ� ทา่ ทางประกอบเพลง ฝกึ การเคลอื่ นไหวของนว้ิ มอื ตามเพลง ไมส่ มบรู ณ์ เชน่ “แมงมมุ ” “น้ิว...อย่ไู หน” วตั ถปุ ระสงค์ : เพอ่ื ให้เด็กเข้าใจภาษาและพัฒนาความจำ�     Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 21

อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผู้ดูแลเด็ก โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็ 9 38 เด็กรู้จักการปฏิเสธด้วยการ สังเกต หรือถามว่าเด็กปฏิเสธสิ่งของ 1. เมอื่ คนแปลกหน้ายืน่ ของให้ หรอื ขออุ้ม ใหพ้ ่อแม่ ผู้ปกครองหรอื  แสดงท่าทาง (EL) อาหาร หรือการช่วยเหลือจากพ่อแม่ ผู้ดูแลเด็ก ส่ายหน้า พร้อมกับพูดว่า “ไม่เอา” ให้เด็กเลียนแบบ ผ่าน ผ้ปู กครองหรอื ผู้ดแู ลเด็กได้หรอื ไม่ เพือ่ ใหเ้ ด็กรจู้ กั ปฏเิ สธ โดยการแสดงท่าทาง  2. เมอื่ เดก็ รบั ประทานอาหารหรอื ขนมอมิ่ แลว้ ถามเดก็ วา่ “กนิ อกี ไหม” ไมผ่ า่ น ผ่าน : เด็กสามารถใช้ท่าทางเดิมในการ แล้วส่ายศีรษะพร้อมกับพูดว่า “ไม่เอา” ให้เด็กเลียนแบบตาม ปฏิเสธ เช่น ส่ายหน้า ใช้มือผลักออกไป ท�ำเชน่ นีก้ ับสถานการณ์อ่ืน ๆ เพือ่ ใหเ้ ด็กเรียนร้เู พิม่ ขน้ึ หันหนา้ หนี วตั ถปุ ระสงค์ : เพอ่ื รจู้ กั แยกแยะและส่อื ความตอ้ งการของตนได้ 39 เลียนเสียงค�ำพูดท่ีคุ้นเคยได้ ถามพ่อแม่ ผ้ปู กครองหรอื ผดู้ ูแลเดก็ หรอื เปลง่ เสยี งที่เดก็ เคยท�ำไดแ้ ล้ว เชน่ ปะ๊ จะ๊ จา๋ รอใหเ้ ดก็ เลยี นเสยี ง  อย่างน้อย 1 เสียง (EL) สงั เกตระหวา่ งประเมนิ วา่ เดก็ ทำ� เสยี งเลยี น ตามจากนั้นเปล่งเสียงท่ีแตกต่างจากเดิมให้เด็กเลียนเสียงตาม เช่น ผ่าน เสียงพดู ไดห้ รือไม่ “แม่” “ไป” “หมำ่� ” “ป(ล)า ”  ผ่าน : เด็กเลียนเสียงค�ำพูดท่ีคุ้นเคยได้ ไม่ผา่ น อยา่ งนอ้ ย 1 เสยี ง เชน่ “แม”่ “ไป” “หมำ่� ” “ป(ล)า ” แตเ่ ดก็ อาจจะออกเสยี งยงั ไมช่ ดั 40 ใช้นว้ิ หยบิ อาหารกินได้ (PS) ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. วางอาหารทเ่ี ดก็ ชอบและหยบิ งา่ ยขนาด 1 คำ� เชน่ ขนมปงั กรอบ  วา่ เดก็ ใชน้ ิ้วหยิบอาหารกนิ ไดห้ รือไม่ ตรงหน้าเด็ก ผ่าน 2. จบั มอื เด็กหยิบอาหารใสป่ าก แล้วปลอ่ ยให้เดก็ ท�ำเองฝกึ บอ่ ย ๆ  ผ่าน : เด็กสามารถใช้นิ้วมือหยิบอาหาร จนสามารถหยบิ อาหารกนิ ไดเ้ อง ไม่ผ่าน กินได้ 22 คมู่ ือประเมนิ และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ กลุม่ เสยี่ ง

คูมือประเมนิ และสง เสรมิ พฒั นาการเด็กกลุม เสย่ี ง อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธีฝกึ ทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 10-12 41 ยืนอยู่ตามล�าพังได้นาน 2 วินาที จัดเด็กอยู่ในท่ายืนโดยไม่ต้องช่วยพยุง แล้วสังเกตว่าเด็ก 1พ.ยุงยล้ิม�ำแตลัวะเพด็กูดใคหุยย้ กืนับเดม็กื่อเมด่ือก็ ทเร�าม่ิ กยิจนืกทรรรมงต่าัวงไดๆแ้ ลให้ว้เดให็กเ้ทปุกลค่ยี รน้ัง ผ่าน (GM) สามารถยืนอยตู่ ามล�าพงั ได้นาน 2 วินาที มาจพบั ดู ขกอ้ รมะือตเุ้นดใก็ หเ้แดลก็ ว้ ทค�า่อตยามๆเชป่นลอ่“ยม้ิ อืใหเพค้ อ่ืุณใพหอ่้เดซ็กิลยกู นื ”เอง (10 เดอื น ไม่ผ่าน ผ่าน: เด็กยืนโดยไม่ต้องช่วยพยุงได้นาน อย่างน้อย 2 วินาที 2. อุ้มเดก็ ไปหาคนทค่ี ้นุ เคย เช่น พอ่ ปู ย่า ตา ยาย และคน - 1 ป)ี อืน่ ๆ โดยยิ้มทกั คนให้เด็กดู 42 จบี นวิ้ มอื เพอื่ หยบิ ของชน้ิ เลก็ (FM) 1. วางวตั ถุชิ้นเลก็ ๆ ตรงหนา้ เด็ก 1 ชน้ิ 1. แบง่ ขนมหรอื อาหารเปน็ ชน้ิ เลก็ ๆ ประมาณ 1 ซม. ไวใ้ นจาน ผา่ น อปุ กรณ: วตั ถชุ น้ิ เลก็ ขนาด 1 ซม. 2. กระตุน้ ความสนใจของเด็กไปท่ีวตั ถชุ ้ินเลก็ แลว้ บอกให้ แล้วหยิบอาหารหรือขนมโดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้หยิบ ไม่ผ่าน ใหเ้ ด็กดู แล้วบอกใหเ้ ด็กทา� ตาม เด็กหยิบหรือหยิบให้เด็กดู สงั เกตการหยบิ ของเดก็ ผ่าน: เด็กสามารถจบี นวิ้ โดยใช้น้วิ หัวแม่มอื และนว้ิ ชหี้ ยบิ วตั ถชุ ิน้ เลก็ ขน้ึ 2. ถา้ เดก็ ท�าไมไ่ ด้ ช่วยเหลอื เด็กโดยจับรวบน้วิ กลาง นวิ้ นาง มาได้ 1 ใน 3 คร้งั และนวิ้ กอ้ ยเขา้ หาฝา มอื เพอ่ื ใหเ้ ดก็ ใชน้ วิ้ หวั แมม่ อื และนวิ้ ช้ี หยบิ วัตถุ 3. เลน่ เกมทเ่ี ดก็ ตอ้ งใชน้ วิ้ หวั แมม่ อื และนว้ิ ชแ้ี ตะกนั เปน็ จงั หวะ หรอื เลน่ รอ้ งเพลงแมงมมุ ขยมุ้ หลงั คาประกอบทา่ ทางจบี นวิ้ ของทีใ่ ชแ้ ทนได:้ ของกินชิ้นเล็ก ทอี่ อ่ นนุ่ม ละลายได้ในปาก ไม่สา� ลกั เชน่ ถว่ั กวน ฟักทองน่งึ มันน่งึ ลกู เกด ข้าวสกุ 43 โบกมอื หรือตบมอื ตามคา� สั่ง (RL) สบตาเดก็ แลว้ สงั่ ใหเ้ ดก็ โบกมอื หรอื ตบมอื โดยหา้ มใชท้ า่ ทาง 1. เลน่ กบั เดก็ โดยใชค้ า� สง่ั งา่ ย ๆ เชน่ โบกมอื ตบมอื พรอ้ มกบั ผ่าน ประกอบ ท�าทา่ ทางประกอบ ไม่ผ่าน ผ่าน: เด็กสามารถทำาตามคำาส่ัง แม้ไม่ถูกต้องแต่พยายามยกแขนและ เคลื่อนไหวมอื อยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 ครงั้ 2. ถ้าเด็กไม่ท�าให้จับมือท�าและค่อยๆ ลดความช่วยเหลือลง 44 แสดงความตอ้ งการ โดยท�าท่าทาง โดยเปลี่ยนเป็นจับข้อมือจากนั้นเปล่ียนเป็นแตะข้อศอก ผ่าน หรือเปล่งเสียง (EL) ถามผ้ปู กครองวา่ เมอ่ื เดก็ ต้องการส่งิ ต่างๆ เดก็ ท�าอย่างไร เมอื่ เรมิ่ ตบมอื เองไดแ้ ลว้ ลดการชว่ ยเหลอื ลงเปน็ ออกคา� สง่ั ไม่ผ่าน ผ่าน: เด็กแสดงความตอ้ งการดว้ ยการทาำ ทา่ ทาง เชน่ ยื่นมอื ใหอ้ มุ้ ช้ี อย่างเดยี ว ดงึ เสอื้ หรอื เปลง่ เสยี ง นา� ของเลน่ หรอื อาหารทเ่ี ดก็ ชอบ 2-3 อยา่ ง วางไวด้ า้ นหนา้ เดก็ ถามเดก็ วา่ “หนเู อาอนั ไหน” หรอื ถามวา่ “หนเู อาไหม” รอให้ เดก็ แสดงความตอ้ งการกอ่ นจงึ จะใหข้ อง ทา� ทกุ ครงั้ เมอื่ ตอ้ งการ ให้ของเลน่ หรอื อาหารเด็ก 22 คู่มือการประเมินและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กกลุ่มเส่ียง Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 23

คมู อื ประเมนิ และสงเสรมิ พัฒนาการเด็กกลมุ เสย่ี ง อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กวคธิ รปี อรงะเเมจา้นิ หเนฝา้า้ ทระี่ ควงัรู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู วกิธคฝี รกึ อทงกั คษระู และผู้ดูแลเด็ก (เดอื น) 10-12 45 เล่นสิง่ ของตามประโยชน์ของ 1. ย่ืนของเลน่ ท่เี ตรียมไว้ใหเ้ ดก็ ครั้งละ 1 ชนิ้ จนครบ 4 ชนดิ ฝึกร่วมกับการด�าเนินชีวิตประจ�าวัน เช่น การหวีผม หวีผม ผา่ น ส่ิงของได้ (PS) 2. สังเกตเดก็ เลน่ ของเลน่ ทง้ั 4 ชนดิ ว่าตรงตามประโยชน์ ตนเองให้เด็กดู แล้วจับมือเด็กหวีผมใหเ้ ดก็ (10 เดอื น ไมผ่ ่าน อุปกรณ: วสั ดทุ ่ีใช้แทนได:้ ของใชใ้ นบ้านชนดิ อ่ืนๆ ท่ีไม่เปน็ อันตราย 1. หวี หรือไม่ หรือถามจากพอ่ แม่ ผ้ปู กครอง - 1 ป)ี 2. ชอ้ น ผ่าน: เดก็ เลน่ สิง่ ของตามประโยชนไดถ้ ูกต้องอย่างนอ้ ย 1 ใน 4 ชน้ิ เช่น 3. แก้วนา�้ เลน่ หวีผม ปอ นอาหาร ด่ืมนำา้ 4. แปรงสฟี นั * ช่วงอายุ 10-12 เดอื น ตรวจประเมินระบบประสาทและพฒั นาการเด็ก (Neurodevelopment) ขอ้ ที่ 6 13-15 46 เดนิ ลากของเล่นหรอื ส่ิงของได้ 1. ลากจงู รถของเล่นใหเ้ ด็กดู จบั มอื เดก็ ใหล้ ากของเลน่ เดนิ ไปขา้ งหนา้ ดว้ ยกนั กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ผ่าน (GM) 2. ส่งเชือกที่มีรถของเล่นให้เด็กและบอกให้เด็กเดินจูงรถ เดนิ เองตอ่ ไป โดยทา� หลายๆ ครง้ั จนเดก็ สามารถเดนิ ลากของ (1 ปี 1 เดอื น ไมผ่ า่ น อุปกรณ: กล่องพลาสติกผกู เชือก เล่นไปไดเ้ อง ของเล่นไปเอง วสั ดุทใ่ี ช้แทนได:้ สงิ่ ของในบ้านทสี่ ามารถลากได้ เช่น ตะกรา้ รถ - ผา่ น: เดก็ เดินลากของเล่นหรือส่งิ ของที่มเี ชอื กผูก สาำ หรบั ลากได้ไกล ของเล่น กล่องตา่ งๆ 1 ปี 3 เดอื น) 2 เมตร โดยเดินไปข้างหน้า พร้อมกับลากรถของเล่นตามหลังไปโดย รถอาจควำ่าได้ 47 หยบิ ก้อนไม้ใส่ถว้ ยได้ (FM) วางกอ้ นไม้ 3 กอ้ น และถว้ ยไวบ้ นโตะ๊ ขา้ งหนา้ เดก็ กระตนุ้ ให้ วางถว้ ยบนพนื้ หรอื บนโตะ๊ สอนใหเ้ ดก็ ปลอ่ ยวตั ถุ โดยชว่ ยจบั มอื เดก็ ผ่าน อปุ กรณ: 1. ก้อนไม้สเี่ หล่ยี ม เดก็ หยบิ กอ้ นไมใ้ สถ่ ว้ ย โดยอาจสาธติ และใชค้ า� พดู การสาธติ เมอื่ มอื เดก็ อยตู่ รงระดบั ปากถว้ ย ลบู หลงั มอื ใหเ้ ดก็ ปลอ่ ยวตั ถุ พรอ้ ม ไม่ผ่าน ลกู บาศก์ 3 ก้อน อาจตอ้ งท�าหลายคร้งั กบั พดู ค�าว่า “ปล่อย” ต่อไปเปลีย่ นจากจับมอื เป็นชว่ ยพยุงขอ้ ศอก 2. ถว้ ยเลก็ ผ่าน: เด็กหยิบกอ้ นไมใ้ สถ่ ว้ ยไดอ้ ยา่ งนอ้ ย 1 กอ้ น เด็กแล้วทา� เช่นเดยี วกัน วสั ดทุ ใ่ี ชแ้ ทนได:้ ตะกรา้ ใสข่ อง/กลอ่ ง/จาน และของเลน่ ตา่ งๆทมี่ ี ในบา้ น 48 สง่ ของเลน่ ให้ตามคา� สั่ง (RL) 1. ส่งของเล่นให้เดก็ ถอื เล่นเกมผลดั กนั ส่งของกับเดก็ โดยให้เด็กถอื ของเลน่ ไว้ในมือ 1 ช้นิ ผ่าน อุปกรณ: 2. สบตากบั เดก็ แลว้ พดู “ขอ...ค่ะ/ครับ” โดยไม่ต้องย่ืนมือ ส่งของชิ้นอื่นให้เด็ก แล้วพูดขอของเล่นเพ่ือให้เด็กส่งของเล่นท่ีอยู่ ไม่ผา่ น 1. ต๊กุ ตา ในมอื มาให้ รอใหเ้ ดก็ เลน่ ของเลน่ ตามสกั ครจู่ ากนนั้ เปลย่ี นใหส้ ง่ ของ 23.. บรถอล ออกไปทา� ซ�้า 3 คร้งั ช้ินอืน่ ต่อไป ผ่าน: เด็กส่งของเลน่ เชน่ รถของเลน่ ตกุ๊ ตา ลูกบอล ให้ผู้ประเมินได้ วสั ดุทใ่ี ชแ้ ทนได้: ของใชใ้ นบา้ นชนดิ อนื่ ๆ ท่ไี ม่เปน็ อันตราย อยา่ งนอ้ ย 2 ใน 3 คร้ัง 24 ค่มู ือประเมนิ และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ กลุม่ เส่ยี ง Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 23

คูมือประเมนิ และสง เสรมิ พัฒนาการเดก็ กลมุ เสยี่ ง อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กวคธิ รปี อรงะเเมจา้นิ หเนฝา้า้ ทระี่ ควงัรู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปวกธิ คฝี รึกอทงักคษระู และผดู้ ูแลเดก็ (เดือน) 13-15 49 พูดได้ 1 คา� ที่เปน็ ค�าโดด (EL) สงั เกตหรอื ถามพอ่ แม่ ผปู้ กครองดวู า่ เดก็ พดู คา� ทมี่ คี วามหมาย พดู คา� สน้ั ๆ ใหเ้ ดก็ ฟงั แลว้ ใหเ้ ดก็ พดู ตาม เชน่ นม หมา่� ไป เสอ้ื ผ่าน อุปกรณ: ไดก้ ค่ี า� อะไรบา้ ง ทไี่ มใ่ ช่ ปาปา มามา ชอื่ ของคนในครอบครวั ขา้ ว เอา ฯลฯ (1 ปี 1 เดอื น ไม่ผ่าน 1. ตกุ๊ ตา และสตั ว์เลย้ี งในบา้ น วัสดทุ ใ่ี ชแ้ ทนได:้ ของใช้ในบา้ นชนดิ อนื่ ๆ ท่ีไมเ่ ป็นอนั ตราย 2. รถ ผา่ น: เดก็ พดู คำาที่มีความหมายได้ 1 คำา - 3. บอล 1 ปี 3 เดอื น) 50 เลยี นแบบทา่ ทางทา� งานบา้ น (PS) ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครอง ว่าเด็กเคยเล่นเลียนแบบการ ในชว่ งทา� งานบา้ นใหเ้ ดก็ มาอยใู่ กลๆ้ เมอื่ เดก็ ตอ้ งการเลยี นแบบ ผ่าน ทา� งานบา้ นบ้างหรือไม่ เช่น กวาดบา้ น ถบู ้าน เช็ดโต๊ะ อยากจะทา� ตามใหจ้ ดั หาอปุ กรณท์ เี่ หมาะกบั เดก็ เชน่ ชว่ ยเชด็ ไมผ่ ่าน ผา่ น: เด็กเลียนแบบงานบ้านได้อยา่ งใดอยา่ งหนงึ่ โต๊ะ กวาดบ้าน ถูบา้ น เก็บเส้อื ผ้า เป็นตน้ 16-17 51 ว่ิงหรอื เดนิ เรว็ ๆ โดยสายตา ชวนเดก็ เลน่ วงิ่ แขง่ กนั และสงั เกตวา่ เดก็ วง่ิ หรอื เดนิ เรว็ ๆ โดย กล้ิงลูกบอลไปกับพื้นแล้วชวนเด็กว่ิงไปเก็บ หรือเตะลูกบอล ผ่าน อาจจอ้ งมองอย่ทู พ่ี น้ื (GM) สายตาของเด็กอาจจ้องมองที่พนื้ ดว้ ยกนั อาจใชม้ อื แตะบรเิ วณบา่ เดก็ เพอื่ คอยกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ วงิ่ (1 ปี 4 เดอื น ไมผ่ ่าน ผา่ น: เด็กพยายามว่งิ ด้วยการเดินเรว็ ๆ โดยสายตาของเดก็ อาจจ้อง หรอื เดินเร็วข้นึ มองท่พี ื้น - 1 ปี 5 เดอื น) 52 ขีดเขียน(เป็นเส้น)บนกระดาษได้ 1. แสดงวธิ ีการขีดเขยี นบนกระดาษด้วยดนิ สอใหเ้ ดก็ ดู ใชด้ นิ สอ ขีดเขียนเปน็ เสน้ ๆ บนกระดาษให้เดก็ ดู ให้เดก็ ลอง ผา่ น (FM) 2. ส่งดินสอให้เดก็ และพดู ว่า “ลองวาดซ”ิ ท�าเอง ถ้าเด็กท�าไม่ได้ ช่วยจับมือเด็กเบาๆ ให้จับดินสอขีด ไม่ผา่ น อุปกรณ: ผา่ น: เดก็ สามารถขดี เขียนเป็นเสน้ ใดๆ ก็ไดบ้ นกระดาษ เขยี นเปน็ เสน้ ๆ ไปมาบนกระดาษ หรอื อาจฝกึ ผา่ นการเลน่ เชน่ 1. กระดาษ ให้เด็กใชน้ ้วิ มอื ขีดบนทราย จนเด็กสามารถท�าได้เอง 2. ดนิ สอ 24 คู่มือประเมินและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ กลุม่ เสยี่ ง Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 25

คูมือประเมนิ และสงเสริมพฒั นาการเดก็ กลมุ เส่ยี ง อายุ ข้อที่ ทกั ษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กวคธิ รปี อรงะเเมจนิา้ หเนฝา้า้ รทะ่ี วคงั รู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ วกิธคฝี รกึ อทงกั คษระู และผดู้ แู ลเด็ก (เดือน) 16-17 53 ทา� ตามคา� สัง่ 2-3 ค�า โดยไม่ต้องมี วางของเลน่ 3 ช้นิ เชน่ ตุ๊กตาผ้า ลกู บอล รถ แลว้ ส่งั เดก็ ให้ ฝกึ เดก็ ขณะทเ่ี ด็กกา� ลังถอื หรือเลน่ ของเลน่ อยู่ สั่งเดก็ ว่า “ส่ง ผา่ น ทา่ ทางประกอบ (RL) “กอดต๊กุ ตาซิคะ” “ขว้างลกู บอลซคิ รับ” “ส่งรถให้ครูซคิ ะ” ของใหแ้ ม”่ ถา้ เดก็ ทา� ไมไ่ ดใ้ หจ้ บั มอื เดก็ หยบิ ของใสม่ อื แลว้ พดู (1 ปี 4 เดอื น ไมผ่ ่าน อปุ กรณ: ผ่าน: เด็กทาำ ตามคาำ สัง่ ไดอ้ ย่างนอ้ ย 1 ใน 3 อยา่ ง วา่ “สง่ ของใหแ้ ม”่ ถา้ เดก็ เรม่ิ ทา� ไดใ้ หใ้ ชค้ า� สง่ั เพยี งอยา่ งเดยี ว 1. ตกุ๊ ตา และเปลย่ี นเปน็ คา� สง่ั อน่ื ๆ เพิ่ม เช่น ขว้างลกู บอล กอดตุ๊กตา - 2. รถ วสั ดุทีใ่ ชแ้ ทนได:้ ของใชใ้ นบา้ นชนิดอ่นื ๆ ทไ่ี ม่เปน็ อันตราย 3. บอล 1 ปี 5 เดอื น) 54 ตอบชื่อวัตถุได้ถูกต้อง (EL) วางของเลน่ เชน่ ตุ๊กตาผ้า ลกู บอล รถ แลว้ ชไ้ี ปท่ีของเล่น ใชส้ ่งิ ของหรือของเล่นท่ีเด็กค้นุ เคยและรจู้ กั ชื่อ เช่น ตกุ๊ ตา นม ผ่าน อปุ กรณ: และถามว่า “นีอ่ ะไร” หยบิ ของใหเ้ ดก็ ดู ถามว่า “น่ีอะไร” รอใหเ้ ด็กตอบ ถ้าไม่ตอบ ไม่ผา่ น 1. ตกุ๊ ตา ผา่ น: เด็กตอบช่อื วตั ถุ เช่น ตกุ๊ ตาผ้า ลูกบอล รถ ไดถ้ ูกต้อง หรือออก ใหบ้ อกเด็กและให้เดก็ พูดตามแล้วถามซา้� ใหเ้ ด็กตอบเอง 2. รถ เสียงได้ใกลเ้ คยี งเช่น ตุ๊กตา–ตา ได้ 1 ชนิด วัสดทุ ่ใี ชแ้ ทนได:้ ของใชใ้ นบา้ นชนิดอืน่ ๆ ทไ่ี ม่เป็นอนั ตราย 3. บอล 55 ถอื ถว้ ยนา้� ดมื่ เองหกเลก็ นอ้ ย (PS) วางแก้วน�้าตรงหน้าเด็ก แล้วบอกให้เด็กยกแก้วน�้าดื่มเอง ประคองมือเด็กให้ยกแก้วน�้าข้ึนดื่ม ค่อยๆ ลดการช่วยเหลือ ผ่าน อปุ กรณ: ถ้วยฝึกดื่มมีหู หรอื ถามจากพอ่ แม่ ผู้ปกครอง จนเด็กสามารถถือแก้วน้า� ยกขน้ึ ดืม่ และวางคืนที่เดมิ ไดเ้ อง ไม่ผา่ น ใสน่ า้� ¼ ของแก้ว ผา่ น: เด็กยกแก้วขึ้นดมื่ และวางแก้วลงทเ่ี ดิม เดก็ อาจมคี วามลาำ บากใน ของทใี่ ชแ้ ทนได:้ ขนั น�้า การยกแกว้ เทนา้ำ เขา้ ปากและอาจมีนำ้าหกบา้ ง 26 คมู่ อื ประเมนิ และสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กกลมุ่ เสี่ยง Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 25

อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผู้ดูแลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 56 18  ว่ิงได้ (GM) ว่ิงเล่นกับเด็ก หรืออาจกลิ้งลูกบอล 1 จบั มอื เดก็ วง่ิ เลน่ หรอื รว่ มวง่ิ กบั เดก็ คนอนื่ ๆ เพอื่ ใหเ้ ดก็ สนกุ สนาน (1 ปี 6 เดือน) ผ่าน   แลว้ กระต้นุ ใหเ้ ดก็ วงิ่ ตามลูกบอล 2. ลดการช่วยเหลือลง เมื่อเด็กม่ันใจและเริ่มว่ิงได้ดีข้ึนจนเด็ก  อุปกรณ์ : ลูกบอลเส้นผ่าน ผ่าน : เดก็ วงิ่ ไดอ้ ย่างม่ันคงโดยไม่ลม้ และ สามารถวิง่ ไดเ้ อง ไม่ผ่าน ศนู ยก์ ลาง 15 - 20 เซนตเิ มตร ไมใ่ ชก่ ารเดินเร็ว ของเล่นที่ใช้แทนได้ : วัสดุมาท�ำเป็นก้อนกลม ๆ เช่น ก้อนฟาง ลูกบอลสานดว้ ยใบมะพรา้ ว 57 เดินถือลูกบอลไปได้ไกล 1. จัดให้เด็กและพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือ 1. ฝึกใหเ้ ด็กเดินโดยถือของมือเดยี ว  3 เมตร (GM) ผู้ดูแลเด็กยืนหันหน้าเข้าหากันระยะห่าง 2. เมื่อเดก็ ท�ำไดแ้ ล้วให้พอ่ แม่ ผู้ปกครอง หรอื ผู้ดูแลเด็ก วางตะกรา้ ผ่าน   3 เมตร ไว้ในระยะห่าง 3 เมตร แล้วถือของที่มีขนาดใหญ่ขึ้นด้วยสองมือ  อุปกรณ์ : ลูกบอลเส้นผ่าน 2. ส่งลูกบอลให้เด็กถือ และบอกให้เด็ก และเดนิ เอาของไปใสต่ ะกรา้ ใหเ้ ด็กดู แลว้ บอกใหเ้ ด็กทำ� ตาม ไมผ่ ่าน ศนู ยก์ ลาง 15 - 20 เซนตเิ มตร เดนิ ไปหาพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผ้ดู แู ลเดก็ 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ให้ขยับตะกร้าให้ใกล้ขึ้น และจับมือเด็กถือของ   ชว่ ยพยุงหากเด็กยังทรงตวั ไดไ้ ม่ดี 4. เม่ือเด็กทรงตัวได้ดีและถือของได้ด้วยตนเองให้เพ่ิมระยะทาง จนถึง 3 เมตร  ผ่าน : เดก็ สามารถเดินถอื ลกู บอล ไปได้ไกล ของที่ใช้แทนได้ : วสั ดุในบา้ น เชน่ ตุ๊กตา หมอน 3 เมตร โดยไมล่ ้ม และไมเ่ สียการทรงตัว วัตถุประสงค์ : เด็กต้ังใจควบคุมการเคล่อื นไหวของตนเอง ชว่ งอายุ 18 เดือน https://youtu.be/XhDj_ec8LQQ Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 27

อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ฝี กึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเด็ก โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 58 18  เปิดหน้าหนังสือที่ท�ำด้วย วางหนังสือไว้ตรงหน้าเด็ก แสดงวิธีการ 1. เปิดหนา้ หนังสอื ทีละหนา้ แล้วชีใ้ หเ้ ดก็ ดรู ปู ภาพและปดิ หนงั สือ (1 ปี 6 เดือน) ผา่ น กระดาษแข็งทีละแผ่นได้เอง เปิดหนังสือให้เด็กดู และบอกให้เด็ก 2. บอกให้เดก็ ท�ำตาม  (FM) ท�ำตาม 3. ถ้าเด็กทำ� ไม่ไดใ้ หช้ ว่ ยจบั มือเด็กพลกิ หน้าหนงั สือทีละหน้า ไมผ่ า่ น อปุ กรณ์ : หนงั สือรูปภาพทำ� ผ่าน : เดก็ สามารถแยกหนา้ และพลกิ หน้า 4. เลา่ นิทานประกอบรปู ภาพ เพ่อื เสริมสร้างจนิ ตนาการของเด็ก ดว้ ยกระดาษแขง็ หนังสือได้ทีละแผ่นด้วยตนเองอย่างน้อย หนงั สอื ทใี่ ชแ้ ทนได้ : หนงั สอื เดก็ ทท่ี ำ� ดว้ ยพลาสตกิ ผา้ หรอื กระดาษ 1 แผน่ หนา ๆ 59 ต่อกอ้ นไม้ 2 ช้นั (FM) 1. วางก้อนไม้ 4 ก้อน ตรงหน้าเดก็ 1. ใช้วัตถุท่ีเป็นทรงสี่เหล่ียม เช่น ก้อนไม้กล่องสบู่ วางต่อกันใน   2. ต่อก้อนไม้ 2 ช้ันให้เด็กดูแล้วร้ือแบบ แนวตงั้ ใหเ้ ดก็ ดู ผ่าน อุปกรณ์ : ก้อนไม้ส่ีเหลี่ยม ออก 2. กระตนุ้ ใหเ้ ด็กท�ำตาม  ลกู บาศก์ 4 กอ้ น 3. กระตุ้นให้เด็กต่อก้อนไม้เองให้โอกาส 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็กวางก้อนไม้ก้อนท่ี 1 ท่ีพื้น และวาง ไมผ่ ่าน ประเมนิ 3 คร้งั ก้อนที่ 2 บนกอ้ นท่ี 1   4. ทำ� ซ�้ำหลายครง้ั และลดการช่วยเหลอื ลง จนเด็กต่อก้อนไม้ไดเ้ อง หากเดก็ ท�ำไดแ้ ล้วให้ชมเชย หากเด็กตอ่ ได้ 2 ชั้น แลว้ ใหเ้ ปลีย่ นเป็น ผ่าน : เด็กสามารถต่อก้อนไม้โดยไม่ล้ม ต่อมากกว่า 2 ชั้น 2 ใน 3 คร้งั วสั ดทุ ่ใี ชแ้ ทนได้ : กล่องเล็ก ๆ เชน่ กลอ่ งสบู่ กลอ่ งนม วัตถุประสงค์ : เด็กตงั้ ใจ ทำ� ตามแบบจนส�ำเรจ็ 28 คูม่ อื ประเมินและส่งเสริมพฒั นาการเด็กกลุ่มเส่ยี ง

อายุ ข้อท่ี ทักษะ วิธปี ระเมิน เฝ้าระวงั วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผู้ดแู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 60 18  เลอื กวัตถตุ ามค�ำส่งั ไดถ้ ูกต้อง วางวัตถุ 3 ชนดิ ไว้ตรงหนา้ เดก็ แล้วถามว่า 1. เตรยี มของเลน่ หรอื วตั ถทุ เ่ี ดก็ คนุ้ เคย 2 ชนดิ และบอกใหเ้ ดก็ รจู้ กั (1 ปี 6 เดอื น) ผ่าน 3 ชนิด (RL) “…อยไู่ หน” จนครบทงั้ 3 ชนดิ แลว้ จงึ สลบั ช่อื วตั ถุทลี ะชนดิ  อปุ กรณ์ : ตกุ๊ ตาผ้า บอล รถ ตำ� แหนง่ ท่วี างวตั ถุ ใหโ้ อกาสประเมิน 3 ครง้ั 2. ถามเดก็ “…อยไู่ หน” โดยใหเ้ ดก็ ชห้ี รอื หยบิ ถา้ เดก็ เลอื กไมถ่ กู ตอ้ ง ไมผ่ ่าน หมายเหตุ : ในกรณีที่มีข้อ   ใหเ้ ลอ่ื นของเขา้ ไปใกล้ และจบั มือเด็กชห้ี รอื หยบิ ขดั ขอ้ งทางสงั คมและวฒั นธรรม ผ่าน : เด็กสามารถชี้หรือหยิบวัตถุได้ถูก 3. เม่ือเด็กสามารถเลือกได้ถูกต้อง เพิ่มของเล่นหรือวัตถุที่เด็ก ให้ใช้ถ้วยหรือหนังสือท่ีเป็น ต้องทั้ง 3 ชนดิ อย่างนอ้ ย 2 คร้งั คุ้นเคย เป็น 3 ชนิด และถามเช่นเดิมจนเด็กชี้หรือหยิบได้ถูกต้อง ชดุ อุปกรณ์ DSPM แทนได้   ท้ัง 3 ชนิด   4. เพ่ิมวัตถุชนิดอื่นที่เด็กสนใจชี้ให้เด็กดู แล้วพูดให้เด็กชี้ เพื่อเพ่ิม การเรยี นรู้ภาษาของเดก็ วสั ดทุ ่ีใช้แทนได้ : ของใชใ้ นบา้ นชนิดอนื่ ๆ ทไ่ี ม่เปน็ อันตราย เชน่ แกว้ น้�ำ ถว้ ย ชอ้ น แปรง หวี ต๊กุ ตาจากวัสดอุ น่ื หรอื ของเลน่ วตั ถปุ ระสงค์ : เพ่ือใหเ้ ด็กเข้าใจภาษาและเปน็ การฝกึ ความจ�ำ 61 ชอี้ วัยวะได้ 1 ส่วน (RL) 1. ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. เริ่มฝึกจากการช้ีอวัยวะของพ่อแม่ ผู้ปกครอง หรือผู้ดูแลเด็ก  ก่อนว่า เด็กรู้จักอวัยวะของร่างกาย ให้เด็กดู ผา่ น สว่ นไหนบา้ ง 2. หลงั จากนน้ั ชชี้ วนใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม โดยชอี้ วยั วะของตวั เองทลี ะสว่ น  2. ถามเด็กว่า “…อยู่ไหน” โดยถาม 3. ถ้าเด็กช้ีไม่ได้ให้จับมือเด็กชี้ให้ถูกต้อง และลดการช่วยเหลือลง ไมผ่ า่ น เหมือนเดิม 3 คร้ัง จนเด็กสามารถช้ีได้เอง โดยอาจใช้เพลงเข้ามาประกอบในการท�ำ ผ่าน : เด็กสามารถชี้อวัยวะ ได้ถูกต้อง กจิ กรรม 2 ใน 3 ครง้ั 4. ถา้ เดก็ รจู้ กั อวยั วะดว้ ยภาษาหลกั (Mother Tongue Language) คลอ่ งแล้ว อาจเสริมด้วยภาษาที่ 2 เชน่ ภาษาองั กฤษ เป็นต้น วตั ถปุ ระสงค์ : เพอ่ื ให้เด็กเขา้ ใจภาษาและเป็นการฝึกความจำ� Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 29

อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผูด้ แู ลเด็ก 62 18  พูดเลียนค�ำท่ีเด่น หรือค�ำ พูดคุยกับเด็กเป็นประโยคหรือวลีส้ัน ๆ 1. พดู กบั เดก็ กอ่ นแลว้ คอ่ ยทำ� กรยิ านน้ั ใหเ้ ดก็ ดู เชน่ เมอ่ื แตง่ ตวั เสรจ็ (1 ปี 6 เดอื น) ผา่ น สุดทา้ ยของค�ำพดู (EL) ไมเ่ กนิ 3 คำ� แลว้ สงั เกตการโตต้ อบของเดก็ พูดว่า “ไปกินข้าว” แล้วออกเสียง “กิน” หรือ “ข้าว” ให้เด็กฟัง    แล้วจึงพาไป ไมผ่ า่ น   2. สอนให้เดก็ พดู ตามความจริง เชน่   - ขณะแตง่ ตวั เมื่อเดก็ ให้ความรว่ มมอื ดี ให้ชมเชยว่า ผ่าน : เดก็ เลียนค�ำพูดท่เี ดน่ หรือคำ� สดุ ทา้ ย “หนเู ป็นเดก็ ดี” เพอ่ื ให้เด็กเลยี นคำ� “เดก็ ” หรือ “ดี” ได้ ของค�ำพูด เช่น “หนูเป็นเด็กดี” - เมื่อแต่งตัวเสร็จ พูดว่า “ไปกินข้าว” รอให้เด็กออกเสียง เด็กเลียนคำ� “เดก็ ” หรอื “ดี” ได้ “กิน” หรอื “ข้าว” ก่อนแลว้ จึงพาไป 3. ถา้ เดก็ ไมอ่ อกเสยี งพดู ตาม ใหซ้ ำ�้ คำ� เดน่ หรอื คำ� สดุ ทา้ ยนนั้ จนเดก็ สามารถเลยี นคำ� พูดสดุ ท้ายน้นั ได้ 4. เมอื่ เดก็ พดู ไดแ้ ลว้ ใหค้ วามสนใจและพดู โตต้ อบกบั เดก็ โดยเปลยี่ น ใชค้ �ำอื่น ๆ ตามสถานการณต์ า่ ง ๆ 63 พดู เปน็ คำ� ๆ ได้ 4 คำ� เรยี กชอ่ื ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า สอนให้เด็กพดู คำ� สั้น ๆ ตามเหตกุ ารณ์จรงิ เช่น  ส่ิงของหรือทักทาย (ต้องเป็น เด็กพดู เป็นคำ� ๆ หรอื รจู้ ักชอ่ื ส่ิงของอะไร - เมื่อพบหนา้ ผู้ใหญ่ใหพ้ ดู ทักทายคำ� วา่ “สวสั ดคี ะ่ /ครับ”หรอื ใชค้ �ำ ผา่ น ค�ำอื่นที่ไม่ใช่ค�ำว่าพ่อแม่ ชื่อ บ้าง ทีท่ ักทายในท้องถิ่น เช่น ธุจา้ ทุกครัง้  ของคนคุ้นเคย หรือชื่อของ   - ขณะรบั ประทานอาหาร กอ่ นปอ้ นข้าวพูด “ข้าว” ให้ ไม่ผา่ น สตั ว์เลี้ยงในบา้ น) (EL)   เด็กพดู ตาม “ขา้ ว” ผ่าน : เด็กพูดได้อย่างน้อย 4 ค�ำ เช่น - ขณะกำ� ลงั ดหู นงั สอื ฝกึ ใหเ้ ดก็ พดู คำ� ตา่ ง ๆ ตามรปู ภาพ เชน่ “ปลา” ทกั ทาย - สวสั ดี และเรยี กชอื่ สิ่งของตา่ ง ๆ “โตะ๊ ” “แมว” เช่น โตะ๊ แมว วตั ถปุ ระสงค์ : เพ่อื ใหเ้ ด็กสอ่ื ภาษาและเปน็ การฝึกความจำ� 30 คู่มือประเมินและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ กลุ่มเสี่ยง

อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝา้ ระวัง วิธีฝกึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ ูแลเด็ก โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 64 18 สนใจและมองตามสิ่งท่ีผู้ใหญ่ ชี้สิ่งท่ีอยู่ไกลประมาณ 3 เมตร เช่น ชส้ี ง่ิ ทอี่ ยใู่ กลต้ วั ใหเ้ ดก็ มองตาม หากเดก็ ยงั ไมม่ องใหป้ ระคองหนา้ เดก็ (1 ปี 6 เดอื น)  ช้ีท่ีอยู่ไกลออกไปประมาณ หลอดไฟ นาฬิกา แล้วพูดชื่อส่ิงของ ให้หนั มองตาม แล้วคอ่ ยช้ขี องทีอ่ ยไู่ กลออกไป จนถงึ 3 เมตร ผา่ น 3 เมตร (PS) เช่น “โนน่ หลอดไฟ” “โน่นนาฬกิ า” แลว้    สังเกตว่าเดก็ มองตามได้หรือไม่ ไม่ผ่าน ผ่าน : เด็กหันมาสนใจและมองตาม เมอื่ ช้ี หมายเหตุ : ของควรจะเปน็ ของชิน้ ใหญ่และมสี ีสดใส สิ่งท่อี ยไู่ กลออกไป อยา่ งนอ้ ย 3 เมตร วัตถุประสงค์ : เพ่ือควบคมุ ตนเองให้สนใจร่วมกับผ้อู นื่ 65 ด่ืมน้�ำจากถว้ ยโดยไม่หก (PS) สง่ ถว้ ยทมี่ นี ำ้� 1/4 ของถว้ ยใหเ้ ดก็ แลว้ บอก 1. ประคองมือเด็กให้ยกแก้วน้�ำข้ึนดื่ม ค่อย ๆ ลดการช่วยเหลือ  อุปกรณ์ : ถว้ ยฝึกดม่ื มหี ใู สน่ �้ำ เด็กให้ด่ืมน้�ำ สังเกตการด่ืมของเด็ก หรือ จนเดก็ สามารถถือแก้วน้ำ� ยกขึ้นด่มื โดยไม่หก ผา่ น 1/4 ถ้วย ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ว่า 2. ฝึกเดก็ ดมื่ นมและน�ำ้ จากแก้ว (เลิกใชข้ วดนม)  “เดก็ สามารถยกถว้ ยหรอื ขนั นำ้� ขนึ้ ดม่ื โดย   ไม่ผ่าน ไมห่ กไดห้ รือไม”่ ของทีใ่ ช้แทนได้ : ขันน้ำ�   วตั ถุประสงค์ : เดก็ สามารถพฒั นาการดดู เปน็ ดม่ื โดยยกถว้ ยข้ึนดื่ม ผา่ น : เดก็ ยกถว้ ยหรอื ขนั นำ้� ขน้ึ ดม่ื โดยไมห่ ก ด้วยการเม้มริมฝีปากที่ขอบถ้วยในการด่ืมน�้ำจากถ้วยทีละน้อย (โดยไมใ่ ชก่ ารดูดจากหลอดดดู ) โดยไมห่ ก Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 31

คมู ือประเมินและสงเสริมพฒั นาการเด็กกลุม เสย่ี ง อายุ ข้อท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธีฝกึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก 19-24 66 เด็กเหว่ยี งขาเตะลูกบอลได้ (GM) เตะลูกบอลใหเ้ ด็กดูและบอกให้เด็กทา� ตาม ใหเ้ ดก็ ยนื ใชม้ อื ขา้ งหนงึ่ จบั ราว หรอื พนกั เกา้ อี้ หรอื เกาะฝาผนงั ผ่าน อุปกรณ: ลูกบอลขนาดเส้นผ่า ผา่ น: เดก็ เหวยี่ งขาเตะลูกบอลขนาดเสน้ ผา่ ศนู ยก ลางประมาณ 15 ซม. วางลูกบอลให้ห่างจากเท้าเด็กเล็กน้อย บอกให้เด็กเตะบอล (1 ปี 7 เดอื น ไม่ผ่าน ศนู ย์กลาง 15 ซม. ไดโ้ ดยไมเ่ สยี การทรงตัวและทาำ ได้อย่างน้อย 3 ใน 5 ครง้ั ออกไป พร้อมกับช่วยจับไหล่ข้างท่ีเกาะราวไว้เพื่อให้เด็กทิ้ง นา้� หนกั ลงบนขาขา้ งนน้ั แลว้ เหวย่ี งเทา้ อกี ขา้ งเตะบอล เมอื่ เดก็ - ท�าได้ดีใหล้ ดการช่วยเหลือลง จนเดก็ สามารถทา� ได้เอง ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได:้ วสั ดมุ าทา� เปน็ กอ้ นกลมๆ เชน่ กอ้ นฟาง 2 ป)ี ลกู บอลสานด้วยใบมะพร้าว 67 ต่อก้อนไม้ 4 ช้นั (FM) วางกอ้ นไม้ 4 กอ้ น ไวข้ า้ งหนา้ เด็กกระตุ้นใหเ้ ดก็ ต่อก้อนไม้ 1. วางก้อนไมซ้ อ้ นกนั เป็นหอสูงใหเ้ ด็กดแู ล้วร้อื แบบออก ผ่าน อปุ กรณ: กอ้ นไมส้ เี่ หลย่ี มลกู บาศก์ เป็นหอสงู อาจท�าใหด้ กู อ่ นได้ ให้เดก็ ท�า 3 ครงั้ 2. จบั มอื เดก็ ตอ่ กอ้ นไมใ้ หว้ างซอ้ นกนั โดยคอ่ ย ๆ วางใหต้ รง ไมผ่ ่าน 4 กอ้ น ผา่ น: เด็กตอ่ ก้อนไม้ 4 กอ้ น โดยไม่ลม้ ไดท้ ง้ั 3 ครง้ั จนครบ 4 กอ้ น 3. วางกอ้ นไมต้ รงหน้าเดก็ 1 ก้อน แล้วยื่นกอ้ นไม้ให้เดก็ ที ละก้อน เพื่อให้เด็กต่อก้อนไม้ขึ้นเองทีละก้อนจนครบ 4 ก้อน วสั ดใุ ช้แทนได้: กล่องเล็กๆ เช่น กล่องสบู่ กลอ่ งนม 68 เลอื กวตั ถตุ ามคา� สง่ั (ตวั เลอื ก 4 ชนดิ ) 1. วางของเลน่ ทง้ั 4 ชนิ้ ไวต้ รงหนา้ เดก็ ในระยะทเ่ี ดก็ หยบิ ถงึ 1. วางของเลน่ ทเ่ี ดก็ คนุ้ เคย 2 ชนิ้ กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ มอง แลว้ บอก ผ่าน (RL) 2. ถามเด็กทีละชนิดว่า “อันไหนตุ๊กตา” “อันไหนบอล” ชอื่ ของเล่นทลี ะชน้ิ ไม่ผา่ น อปุ กรณ: ของเลน่ เดก็ เชน่ ตกุ๊ ตาผา้ บอล รถ ถว้ ย “อันไหนรถ” “อนั ไหนถ้วย” ถา้ เด็กหยิบของเลน่ ออกมา 2. บอกใหเ้ ดก็ หยบิ ของเลน่ ทลี ะชน้ิ ถา้ เดก็ หยบิ ไมถ่ กู ใหจ้ บั มอื ใหผ้ ปู้ ระเมนิ นา� ของเลน่ กลบั ไปวางทเี่ ดมิ แลว้ จงึ ถามชนดิ เดก็ หยิบ พรอ้ มกับพูดชอื่ ของเล่นนั้นซ�้า ต่อไป จนครบ 4 ชนดิ ผา่ น: เดก็ สามารถหยบิ /ชีข้ องเล่นไดถ้ ูกตอ้ งท้ัง4 ชนดิ 3. ฝกึ จนเดก็ สามารถทา� ตามคา� สง่ั ไดถ้ กู ตอ้ งและเพม่ิ ของเลน่ ทลี ะชิ้นจนครบทง้ั 4 ชน้ิ 4. เมอื่ ทา� ไดแ้ ลว้ ใหฝ้ กึ กบั วตั ถหุ ลากหลายมากขน้ึ เชน่ เครอ่ื ง ดนตรี หนงั สอื นทิ าน วสั ดุที่ใช้แทนได้: ของใชใ้ นบ้านชนิดอืน่ ๆ ที่ไม่เปน็ อนั ตราย 3302 คคมู่ ู่มอื ือปกราะรเปมรินะแเมลนิะแสล่งะเสสรง่ ิมเสพรัฒมิ พนฒั ากนาารกเาดร็กเดกก็ ลกมุ่ ลเุ่มสเ่ยี สงยี่ ง

คูมือประเมินและสง เสริมพัฒนาการเด็กกลุมเสี่ยง อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ฝี ึกทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 19-24 69 เลยี นคา� พดู ทเี่ ปน็ วลปี ระกอบดว้ ยคา� พดู วลี 2 คา� กบั เดก็ และให้เดก็ เลยี นคา� พูดตาม เชน่ รถพอ่ เมื่อเด็กพดู ค�าเดยี่ วไดแ้ ลว้ ใหข้ ยายคา� พดู ของเด็ก เปน็ 2 คา� ผา่ น 2 ค�าขน้ึ ไป (EL) เสอ้ื หนู เช่น เด็กพดู “ไป” พอ่ แม่ ผ้ปู กครองพดู วา่ “ไปนอน” (1 ปี 7 เดอื น ไม่ผ่าน ผา่ น: เด็กเลยี นคาำ พูดทีเ่ ปน็ วลี 2 คาำ ขนึ้ ไปได้เอง “ไปเทย่ี ว” แล้วให้เด็กพดู ตาม และพดู ค�า 2 คา� ใหเ้ ดก็ ฟงั บอ่ ย ๆ เชน่ แมไ่ ป แมวเหมยี ว ไมเ่ อา เปน็ ต้น - 2 ป)ี 70 ใชช้ อ้ นตักอาหารกนิ เองได้ (PS) ถามจากพอ่ แม่ ผปู้ กครองวา่ “เดก็ สามารถใชช้ อ้ นกนิ อาหาร 1. จบั มอื เด็กใชช้ อ้ นตกั อาหารแตพ่ อคา� และรบั ประทาน ผ่าน ได้หรอื ไม”่ 2. เมือ่ เด็กเริม่ ทา� ได้ ปล่อยให้เดก็ ตักอาหารใสป่ ากดว้ ยตัวเอง ไมผ่ ่าน ผ่าน: เด็กใช้ช้อนตักกินอาหารได้โดยไม่หก (ในกรณีที่เด็กรับประทาน 3. ถ้าเด็กท�าหกบ้างโดยไม่ต้ังใจ ควรท�าสีหน้าเฉยไม่แสดง ข้าวเหนยี วเป็นหลักให้ทดสอบการใช้ชอ้ นตกั อาหาร) ความสนใจ 25-29 71 กระโดดเทา้ พน้ พนื้ ทงั้ 2 ขา้ ง (GM) กระโดดใหเ้ ดก็ ดู แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ทา� ตาม โดยอาจชว่ ยจบั มอื 1. จับมือเด็กไว้ท้ัง 2 ข้าง แล้วฝกึ กระโดดลงจากบนั ไดข้ันที่ ผ่าน เดก็ ทง้ั 2 ข้าง ติดกับพืน้ หรือจากพืน้ ตา่ งระดับ (2 ปี 1 เดือน ไมผ่ ่าน ผ่าน: เด็กสามารถกระโดดได้เอง อาจไม่ต้องยกเท้าพ้นพ้ืนพร้อมกัน ท้งั 2 ขา้ ง 2. หลงั จากนนั้ ใหเ้ รม่ิ ฝกึ กระโดดทพ่ี น้ื โดยการจบั มอื ทงั้ 2 ขา้ ง - ของเด็กไว้ ยอ่ ตวั ลงพร้อมกับเด็กแลว้ บอกให้เดก็ กระโดด ฝกึ หลายๆ ครงั้ จนเด็กม่นั ใจและสนกุ จึงปลอ่ ยให้กระโดด 2 ปี 5 เดอื น) เลน่ เอง 3. ควรระมดั ระวังเรอ่ื งความปลอดภยั ในระหวา่ งการกระโดด DeDveevleoloppmmeennttaallAAsssseessssmmeennttFFoorrInIntetervrevnetniotinonMaMnaunaul a(Dl (ADIAMIM) ) 3313

คูมอื ประเมนิ และสงเสรมิ พัฒนาการเดก็ กลุมเสี่ยง อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝึกทักษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผ้ดู ูแลเด็ก (เดอื น) 25-29 72 แกป้ ญั หางา่ ยๆ โดยใช้เครื่องมอื ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองว่าเด็กสามารถแก้ปัญหาง่ายๆ 1. สร้างสถานการณ์ให้เด็กได้ฝึกทักษะการแก้ปัญหา เช่น ผ่าน ด้วยตวั เอง (FM) ด้วยตนเอง โดยใช้เคร่ืองมือได้หรือไม่ เช่น เวลาเด็กหยิบ วางของบนตแู้ ละใหเ้ ดก็ หยบิ ได้ ถา้ เดก็ ทา� ไมไ่ ดล้ องกระตนุ้ (2 ปี 1 เดือน ไม่ผา่ น วัตถปุ ระสงค์: รู้จกั ดดั แปลงการแก้ ของไมถ่ งึ เดก็ ทา� อยา่ งไร - ใชไ้ มเ้ ขยี่ ใชเ้ กา้ อป้ี น ไปหยบิ ของ ให้เด็กคิดและชวนใหเ้ ด็กยกเก้าอีม้ าวางเพอ่ื ปน หยิบของ ปญหา เปน็ ต้น - ผา่ น: เด็กสามารถแกป้ ญหางา่ ยๆ ด้วยตวั เอง โดยใชเ้ คร่ืองมอื 2. ใหโ้ อกาสเดก็ แกป้ ญั หาอน่ื ๆ ดว้ ยตนเอง เชน่ นา� ไมเ้ ขย่ี ของ ใต้เตียง ใต้โต๊ะออกมา หรือเล่นเกมอ่ืนๆ ท่ีฝึกการแก้ไข 2 ปี 5 เดอื น) ปญั หา หรอื เอาเก้าอ้ีมาตอ่ เพ่ือหยบิ ของที่อยสู่ ูง 3. ถา้ ทา� ไมไ่ ด้ ใหส้ อนวธิ กี ารแกป้ ญั หา โดยการทา� ใหเ้ ดก็ ดใู น สถานการณ์ตา่ งๆ เช่น เม่อื จะกนิ ขนมรจู้ ักตัดถงุ ขนม โดย ขณะฝกึ ให้ดูแลฝึกสอนในเรือ่ งความปลอดภัย 73 ชี้อวัยวะ 7 ส่วน (RL) 1. ถามพอ่ แม่ ผปู้ กครองกอ่ นวา่ เดก็ รจู้ กั อวยั วะของรา่ งกาย 1. ผฝู้ กึ ชที้ อ่ี วยั วะพรอ้ มกบั บอกชอ่ื อวยั วะนน้ั แลว้ ใหเ้ ดก็ ชตี้ าม ผ่าน สว่ นไหนบ้าง โดยเริ่มฝึกจากอวัยวะท่ีเด็กสามารถเรยี นรไู้ ด้งา่ ย เชน่ ตา ไมผ่ า่ น จมูก ปาก โดยฝึกทลี ะสว่ น 2. ถามเดก็ วา่ “…อยู่ไหน” โดยถาม 8 สว่ น ผา่ น: เด็กสามารถช้ีอวัยวะได้ถกู ตอ้ ง 7 ใน 8 สว่ น 2. ถา้ ช้ีไมไ่ ดใ้ หจ้ บั มอื เดก็ ช้ีให้ถกู ต้องและลดการชว่ ยเหลือลง จนเด็กสามารถช้ไี ดเ้ อง 3. ผู้ฝึกค่อยๆ เพิ่มอวัยวะข้ึนทีละส่วนจนครบ 7 ส่วน ซึ่ง ผฝู้ กึ สอนแทรกในกจิ วตั รประจา� วนั ระหวา่ งอาบนา�้ แตง่ ตวั หรอื อาจใชต้ กุ๊ ตาหรอื รปู ภาพประกอบการชอ้ี วยั วะของเดก็ ด้วยหรือเล่นเกมอะไรเอ่ย? ทายช่ืออวัยวะ โดยชี้ไปท่ี อวยั วะตา่ งๆ ทลี ะสว่ น แลว้ ใหเ้ ด็กตอบ 4. ผู้ฝึกบอกหน้าท่ีของอวัยวะแต่ละส่วน เช่น “ตามีไว้ดู ถา้ ปดตาเราจะมองไม่เหน็ ” 3324 คค่มู ู่มอื อื ปกราะรเปมรินะแเมลินะแสลง่ ะเสสรง่ ิมเสพรฒัิมพนัฒากนาารกเาดร็กเดก็กลกมุ่ ลเมุ่สเย่ี สงย่ี ง

คมู อื ประเมินและสงเสริมพฒั นาการเดก็ กลมุ เสีย่ ง อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝกึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็ 25-29 74 พดู ตอบรบั และปฏเิ สธได้ (EL) 1. ถามคา� ถามเพอื่ ใหเ้ ดก็ ตอบรบั หรอื ปฏเิ สธ เชน่ เอานมไหม 1. พดู คยุ เลา่ เรอ่ื งเกยี่ วกบั การตอบรบั หรอื ปฏเิ สธรว่ มกบั เดก็ ผ่าน อา่ นหนงั สือไหม ร้องเพลงไหม ฟังนทิ านไหม เพ่ือให้เด็กเข้าใจ เช่น หากเด็กไม่ต้องการ ให้ตอบว่า (2 ปี 1 เดือน ไม่ผา่ น ไม่ครับ ไมเ่ อาค่ะ 2. ถามเดก็ 3-4 คา� ถาม จนแนใ่ จวา่ เดก็ รจู้ กั ความแตกตา่ ง - ของคา� ตอบรบั และปฏเิ สธหรอื ถา้ เดก็ ไมย่ อมตอบ ใหถ้ าม 2. ถามคา� ถามเพอื่ ใหเ้ ดก็ ตอบรบั หรอื ปฏเิ สธ เชน่ เอานมไหม จากพ่อแม่ ผู้ปกครองว่า เด็กสามารถพูดตอบรับและ เล่นรถไหม อ่านหนังสือไหม กินข้าวไหม กินขนมไหม 2 ปี 5 เดอื น) ปฏเิ สธได้หรอื ไม่ กระตุ้นให้เด็กตอบรับหรือปฏิเสธค�าชวนต่างๆ ข้างต้นรอ จนแน่ใจว่าเด็กตอบรับหรือปฏิเสธค�าชวนต่างๆ จึงตอบ ผ่าน: เดก็ สามารถพดู ตอบรบั และปฏเิ สธได้ เชน่ ได้ค่ะ ไม่ครับ สนองสงิ่ ทเี่ ดก็ ตอ้ งการ ถา้ เดก็ ตอบไมไ่ ดใ้ หต้ อบนา� และถาม เด็กซ้า� 75 ลา้ งและเชด็ มือไดเ้ อง (PS) ถามจากพอ่ แม่ ผปู้ กครองวา่ “เดก็ สามารถลา้ งมอื และเชด็ มอื สาธติ การลา้ งมอื ใหเ้ ดก็ ดู แลว้ ฝกึ เดก็ ลา้ งมอื ถา้ เดก็ ทา� ไมไ่ ดใ้ ห้ ผ่าน ได้เองหรอื ไม่” ช่วยเหลือโดยการจับมือท�าและค่อยๆ ลดการช่วยเหลือลง ไม่ผา่ น ผา่ น: เด็กสามารถลา้ งมอื และเช็ดมอื ไดเ้ อง (โดยผู้ใหญ่อาจจะช่วยหยบิ ตามข้นั ตอนดังน้ี อุปกรณ เปดกอ๊ กนาำ้ หรือราดนา้ำ ให)้ 1. เปดกอ๊ กน้า� หรอื ตักนา�้ ใส่ขนั 2. หยิบสบู่ 3. เอานา�้ ราดมอื และสบใู่ หเ้ ปย กแลว้ ปด กอ๊ กนา�้ (กรณไี มใ่ ชข้ นั ) 4. ฟอกสบูใ่ ห้ทวั่ มือ แล้ววางสบ่ทู ีเ่ ดิม 5. ถมู อื ทฟ่ี อกสบใู่ ห้ทั่ว แลว้ เปดกอ๊ กนา�้ (กรณไี มใ่ ช้ขัน) 6. ลา้ งมอื ดว้ ยน�้าเปลา่ จนสะอาด 7. ปดก๊อกน�้าหรือวางขันไว้ทเี่ ดมิ 8. เช็ดมอื ให้แหง้ ดว้ ยผา้ เช็ดมือ ฝกึ ใหเ้ ดก็ ลา้ งมอื หลงั เลน่ ของเลน่ กอ่ นรบั ประทานอาหารทกุ ครง้ั DeDveevleoloppmmeennttaallAAsssseessssmmeenntt FFoorrInIntetervrveenntiotinonMManaunaula(lD(ADIAMIM)) 3335

อายุ ข้อท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธฝี กึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผ้ดู ูแลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผูด้ ูแลเดก็ 76 30  กระโดดข้ามเชือกบนพื้นไป 1. วางเชอื กเปน็ เสน้ ตรงบนพน้ื หนา้ ตวั เดก็ 1. กระโดดอยกู่ ับท่ี ให้เดก็ ดู (2 ปี 6 เดือน) ผา่ น ข้างหน้าได้ (GM) 2. กระโดดข้ามเชือกที่วางอยู่บนพ้ืนให้ 2. จับมอื เดก็ ไว้ทั้ง 2 ข้าง แล้วฝึกกระโดดมาจากบนั ไดขั้นทต่ี ดิ กบั  อปุ กรณ์ : เชือก เด็กดู และบอกใหเ้ ด็กทำ� ตาม พืน้ หรือจากพ้นื ต่างระดับ ไมผ่ า่ น   3. กระโดดข้ามเชอื กใหเ้ ด็กดู ผ่าน : เด็กสามารถกระโดดข้ามเชือกได้ 4. ยนื หนั หนา้ เขา้ หาเดก็ โดยวางเชอื กคนั่ กลาง และจบั มอื เดก็ พยงุ ไว้ โดยเท้าลงพ้ืนพร้อมกัน หรือเท้าไม่ต้อง ดึงมือใหเ้ ดก็ กระโดดข้ามเชือก ฝกึ บอ่ ย ๆ จนเดก็ มัน่ ใจและสามารถ ลงพ้ืนพรอ้ มกันก็ได้ กระโดดข้ามเชือกไดเ้ อง 5. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ควรระมัดระวังไม่ให้เด็กมี อนั ตรายในระหว่างการกระโดด   วัสดทุ ใี่ ชแ้ ทนได้ : รบิ บิ้น เชือกฟาง ไมห้ รอื ชอลก์ ขีดเสน้ ตรงบนพืน้ 77 ขวา้ งลกู บอลขนาดเล็กได้ โดย ขว้างลูกบอลยางให้เด็กดู โดยจับลูกบอล 1. ขวา้ งลกู บอลใหเ้ ดก็ ดโู ดยยกมอื ขนึ้ เหนอื ศรี ษะไปทางดา้ นหลงั แลว้  ยกมอื ขน้ึ เหนือศรี ษะ (GM) ด้วยมือข้างเดียวยกขึ้นเหนือศีรษะไปทาง ขว้างลกู บอลไปขา้ งหน้า ผ่าน   ดา้ นหลงั แลว้ ขว้างลกู บอลยางไปขา้ งหนา้ 2. จัดเดก็ ยนื ในทา่ ที่ม่นั คง จบั มอื เดก็ ข้างทีถ่ นดั ถือลกู บอล แลว้ ยก  อปุ กรณ์ : ลกู บอลยาง วดั ขนาด และบอกใหเ้ ดก็ ท�ำตาม ลูกบอลข้ึนเหนือศีรษะไปทางด้านหลัง เอี้ยวตัวเล็กน้อยแล้วขว้าง ไม่ผ่าน เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ   ลกู บอลออกไป 7 เซนตเิ มตร  ผ่าน : เด็กสามารถขว้างลูกบอลได้โดย 3. เมอื่ เดก็ เร่มิ ท�ำได้ ลดการชว่ ยเหลือลง จนเด็กขว้างลูกบอลไดเ้ อง ยกมือขึ้นเหนือศีรษะไปทางด้านหลังแล้ว 4. เลน่ ขวา้ งลกู บอลกบั เด็กบ่อย ๆ ขว้างลกู บอลไปขา้ งหน้า ของเล่นที่ใช้แทนได้ : ลูกบอลขนาดเล็กท่ีมีขนาดพอดีมือของเด็ก ชนดิ อื่น ๆ เชน่ ลูกเทนนสิ ชว่ งอายุ 30 เดอื น https://youtu.be/C6BIz5QzWlff I 36 คมู่ ือประเมินและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ กลุม่ เสยี่ ง

อายุ ข้อท่ี ทักษะ วิธปี ระเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผู้ดูแลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผ้ดู แู ลเดก็ 78 30 ต่อก้อนไม้สี่เหลี่ยมลูกบาศก์ 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่าน่ังท่ีถนัดท่ีจะต่อ 1. ใช้วัตถุที่เป็นทรงส่ีเหลี่ยม เช่น ก้อนไม้ กล่องสบู่ วางต่อกัน (2 ปี 6 เดอื น)  เป็นหอสงู ได้ 8 กอ้ น (FM) กอ้ นไม้ได้ ในแนวต้ังใหเ้ ดก็ ดู ผา่ น อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหลี่ยม 2. วางก้อนไม้ 8 ก้อน ไว้ข้างหน้าเด็ก 2. กระตนุ้ ให้เดก็ ท�ำตาม  ลูกบาศก์ 8 ก้อน กระตุ้นให้เด็กต่อก้อนไม้ให้สูงท่ีสุด หรือ 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็กวางก้อนไม้ก้อนท่ี 1 ท่ีพื้น และวาง ไม่ผา่ น ท�ำใหเ้ ด็กดูก่อนได้ ก้อนท่ี 2 บนก้อนท่ี 1 วางไปเร่อื ย ๆ จนครบ 8 ชัน้   4. ทำ� ซ�ำ้ หลายครัง้ และลดการชว่ ยเหลอื ลง จนเดก็ ต่อก้อนไมไ้ ด้เอง หากเด็กท�ำได้แลว้ ให้ชมเชย ผ่าน : เด็กสามารถต่อก้อนไม้ โดยไม่ล้ม วสั ดุท่ใี ชแ้ ทนได้ : กลอ่ งเล็ก ๆ เชน่ กลอ่ งสบู่ กลอ่ งนม จ�ำนวน 8 กอ้ น 1 ใน 3 ครัง้ วตั ถปุ ระสงค์ : เดก็ ต้ังใจตอ่ กอ้ นไมต้ ามแบบท่ยี ากขนึ้ จนสำ� เร็จ 79 ย่ืนวัตถุให้ผู้ทดสอบได้ 1 ชิ้น 1. วางก้อนไม้สี่เหลี่ยมลูกบาศก์ 3 ก้อน 1. วางวตั ถุชนิดเดียวกัน 3 ชน้ิ ตรงหน้าเด็ก เชน่ ช้อน 3 คนั และ  ตามคำ� บอก (รจู้ ำ� นวนเทา่ กบั 1) ตรงหนา้ เดก็ พูดวา่ “หยบิ ชอ้ นให้คุณพ่อ/คุณแม่ 1 คนั ” ผา่ น (RL) 2. แบมอื ไปตรงหนา้ เดก็ แลว้ พดู วา่ “หยบิ 2. ถา้ เด็กหยบิ ใหเ้ กิน 1 คัน ใหพ้ ูดว่า “พอแล้ว” หรอื จบั มอื เดก็ ไว้  อปุ กรณ์ : ชุดก้อนไม้สเี่ หลย่ี ม กอ้ นไม้ให้ครู 1 กอ้ น” เพื่อไมใ่ ห้ส่งเพิม่ ไม่ผา่ น ลูกบาศก์ 3 ก้อน 3. น�ำก้อนไม้กลับไปวางที่เดิม แล้วพูด 3. เปล่ียนวัตถุให้หลากหลายข้ึน เช่น ใบไม้ ดอกไม้ ผลไม้ และ ซ�ำ้ วา่ “หยิบก้อนไม้ ให้ครู 1 ก้อน” ควรสอนอย่างสม�ำ่ เสมอ ในสถานการณอ์ น่ื ๆ ดว้ ย     ผ่าน : เด็กสามารถส่งวัตถุให้ผู้ประเมิน วสั ดุท่ีใชแ้ ทนได้ : กล่องเลก็ ๆ เช่น กล่องสบู่ กล่องนม 1 ก้อน ได้ท้ัง 2 คร้ัง โดยไม่พยายาม จะหยบิ ส่งให้อกี Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 37

อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วิธีฝึกทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผู้ดูแลเด็ก โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 80 30  สนใจฟังนทิ านได้นาน 5 นาที ชวนเด็กมองท่ีหนังสือแล้วอ่านหรือ 1. เล่าหรืออ่านนิทานให้เด็กฟังทุกวันด้วยความสนุกสนาน เช่น (2 ปี 6 เดือน) ผ่าน (RL) เล่านิทานให้เด็กฟัง หรือ สอบถามจาก ใช้น�้ำเสียงสูงต�่ำ พร้อมใช้ท่าทางประกอบ วาดรูป หรือใช้นิทาน  อุปกรณ์ : หนังสือนิทาน ผู้ปกครองว่าเด็กสามารถสนใจฟังนิทาน คำ� กลอน/รอ้ ยกรอง เพ่อื ส่งเสรมิ ความสนใจศิลปะ ไมผ่ า่ น ส�ำหรับเด็กที่มีรูปภาพและ ได้นานถึง 5 นาที หรือไม่ 2. ให้เด็กดูรูปภาพและแต่งเรื่องเล่าจากรูปภาพเพื่อให้เด็กสนใจ ค�ำอธิบายประกอบหน้าละ   เชน่ “กระตา่ ยนอ้ ยมขี นสขี าวมหี ยู าว ๆ กระโดดไดไ้ กลและวงิ่ ไดเ้ รว็ ” ประมาณ 20 - 30 ค�ำ และ ผ่าน : เด็กสามารถสนใจฟัง มองตาม 3. ในระยะแรกใช้นิทานส้ัน ๆ ท่ีใช้เวลา 2 – 3 นาทีต่อเร่ืองก่อน อา่ นจบใน 5 นาที พดู ตาม และ/หรอื พดู โตต้ อบตามเรอ่ื งราว ตอ่ ไปจงึ เพม่ิ ความยาวของนทิ านใหม้ ากขน้ึ จนใชเ้ วลาประมาณ 5 นาที ในหนังสือนิทานที่มีความยาว ประมาณ หนังสือท่ีใช้แทนได้ : หนังสือรูปภาพ/หนังสือนิทานส�ำหรับเด็ก 5 นาที อยา่ งตอ่ เน่ือง เรื่องอนื่ ๆ ทม่ี รี ปู ภาพและคำ� อธิบายสน้ั ๆ วัตถุประสงค์ : ส่งเสริมพัฒนาการด้านภาษาและจินตนาการ เป็นการฝกึ เด็กใหค้ งความสนใจในการฟังไดจ้ นจบ 81 วางวัตถุไว้ “ข้างบน” และ ส่งก้อนไม้ให้เด็กแล้วพูดว่า “วางก้อนไม้ 1. วางของเลน่ เชน่ บอล ไวท้ ีต่ ำ� แหนง่ “ขา้ งบน” แลว้ บอกเด็กวา่ “ขา้ งใต”้ ตามคำ� สงั่ ได้ (RL) ไว้ข้างบน...(เก้าอี้/โต๊ะ)”“วางก้อนไม้ไว้ “บอลอย่ขู า้ งบนโตะ๊ ”  ข้างใต้....(เก้าอ้ี/โต๊ะ)” บอก 3 คร้ัง โดย 2. บอกใหเ้ ดก็ หยบิ ของเลน่ อกี ชนิ้ หนงึ่ มาวางไวข้ า้ งบนโตะ๊ ถา้ เดก็ ทำ� ผ่าน อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหล่ียม สลับคำ� บอก ขา้ งบน/ข้างใต้ ทุกคร้งั ไม่ได้ ใหจ้ ับมอื เด็กท�ำ  ลกู บาศก์ 1 กอ้ น   3. ทำ� ซำ�้ โดยเปลย่ี นเปน็ ต�ำแหนง่ “ข้างใต”้ ไมผ่ า่ น ผ่าน : เด็กสามารถวางก้อนไม้ไว้ข้างบน 4. ฝึกเพิ่มต�ำแหน่ง อ่ืน ๆ เช่น ข้าง ๆ ข้างใน ข้างนอก ข้างหน้า และข้างใต้ไดถ้ ูกตอ้ ง 2 ใน 3 ครั้ง ข้างหลัง (ใช้ค�ำที่สื่อสารในภาษาตามท้องถิ่นในบริบทที่เด็กพูดใน ครอบครัว) วัสดุที่ใช้แทนได้ : กลอ่ งเล็ก ๆ เช่น กลอ่ งสบู่ กล่องนม 38 คมู่ ือประเมนิ และสง่ เสริมพฒั นาการเด็กกลมุ่ เสยี่ ง

อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ีประเมิน เฝา้ ระวงั วธิ ีฝกึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 82 30  พูดติดต่อกัน 2 ค�ำขนึ้ ไปอยา่ ง จบั ตุก๊ ตาท�ำกริยาตา่ งๆ เช่น น่ัง เดนิ นอน ฝกึ ให้เดก็ พดู ตามสถานการณจ์ ริง เชน่ ขณะรับประทานอาหารถาม (2 ปี 6 เดอื น) ผ่าน มคี วามหมายโดยใชค้ ำ� กรยิ าได้ วิ่ง แล้วถามเด็กว่า ตุ๊กตาท�ำอะไร หรือ เดก็ วา่ “หนกู �ำลังท�ำอะไร” รอใหเ้ ดก็ ตอบ “กนิ ขา้ ว” หรอื ขณะอา่ น  ถกู ตอ้ งอยา่ งนอ้ ย 4 กรยิ า (EL) สงั เกตขณะประเมนิ ทกั ษะข้ออนื่ หนังสือ ถามเกยี่ วกับรปู ภาพในหนงั สอื เช่น ช้ีไปท่รี ูปแมว แลว้ ถาม ไม่ผ่าน   หมายเหตุ : ถา้ มีขอ้ จำ� กัดในการใชต้ ุ๊กตา วา่ “แมว ทำ� อะไร” รอให้เด็กตอบ เช่น “แมววง่ิ ” ถ้าเดก็ ตอบไม่ได้ อุปกรณ์ : ตกุ๊ ตาผา้ สามารถใช้ภาพแทนได้ เชน่ หนังสือนทิ าน ให้ชว่ ยตอบน�ำ และถามซ�้ำ เพ่อื ใหเ้ ด็กตอบเองฝึกในสถานการณอ์ น่ื ๆ เรอื่ ง โตโต้ โดยเดก็ ตอ้ งใชว้ ลี 2 คำ� ขน้ึ ไป ทใี่ ชค้ ำ� กรยิ าไดถ้ กู ตอ้ ง เชน่ ใหต้ อบจาก ผ่าน : เด็กสามารถตอบค�ำถามโดยใช้วลี บตั รภาพค�ำกริยา ได้แก่ อาบน�้ำ ล้างหน้า แปรงฟนั เป็นต้น 2 ค�ำ ข้ึนไปท่ีใช้ค�ำกริยาได้ถูกต้อง เช่น ของเล่นทใ่ี ชแ้ ทนได้ : ตุ๊กตาคนหรอื ตกุ๊ ตาสัตว์ทีม่ ีอยใู่ นบา้ น “ตกุ๊ ตา/นอ้ ง นงั่ ” “ตกุ๊ ตา/นอ้ ง วง่ิ ” “(ตกุ๊ ) วตั ถปุ ระสงค์ : เพอื่ ฝกึ ความจำ� คำ� ศพั ทแ์ ละสามารถเลอื กใชส้ อ่ื ความ ตานอน” “นอ้ งเดนิ ” “นอนหลบั ” หมายด้วยการพูดได้ตรงตามสถานการณ์ 83 ร้องเพลงได้บางค�ำหรือร้อง 1. ให้พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. รอ้ งเพลงง่าย ๆ ให้เดก็ ฟงั เชน่ เพลงชา้ ง เพลงเป็ด โดยออกเสยี ง  เพลงคลอตามทำ� นอง (PS) ชวนเดก็ ร้องเพลงทีเ่ ด็กคนุ้ เคย และท�ำนองที่ชัดเจน แล้วชวนให้เด็กร้องตาม พร้อมทั้งท�ำท่าทาง ผา่ น 2. ถ้าเด็กไม่ยอมร้องเพลง ให้ถามจาก ประกอบ  พอ่ แม่ ผปู้ กครองวา่ เดก็ สามารถรอ้ งเพลง 2. รอ้ งเพลงเดิมซ้�ำบอ่ ย ๆ เพ่อื ใหเ้ ดก็ ค้นุ เคย จำ� ได้ และกระตุน้ ให้ ไมผ่ า่ น บางค�ำหรือพูดคำ� คลอ้ งจองไดห้ รอื ไม่ เด็กร้องตาม หรือเว้นเพื่อให้เด็กรอ้ งตอ่ เปน็ ชว่ ง ๆ   3. เมื่อเด็กเริ่มร้องเพลงเองได้ ให้พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ผ่าน : เด็กสามารถร้องเพลงตามพ่อแม่ ร้องตามเด็ก เลือกเปิดเพลงที่มีเนื้อหาเหมาะสมกับเด็ก และพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กได้ โดยอาจร้อง ผ้ปู กครองหรือผดู้ แู ลเด็ก ร้องเพลงต่าง ๆ รว่ มกับเดก็ พร้อมทงั้ ทำ� ทา่ ชัดแคบ่ างคำ� หรอื คลอตามท�ำนอง ประกอบ เชน่ เพลงชา้ ง เพลงเปด็ หรอื เปน็ เพลงเดก็ ภาษาองั กฤษดว้ ย วัตถุประสงค์ : ฝึกความจ�ำและการควบคุมการสื่อความหมาย ให้เข้ากบั ทำ� นอง จังหวะ เด็กมสี ่วนรว่ มท�ำกจิ กรรม เปน็ การปลูกฝงั ศิลปวฒั นธรรมของครอบครวั และชมุ ชน Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 39

อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝกึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผู้ดแู ลเด็ก โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผู้ดูแลเดก็ 84 30  เด็กรู้จักรอให้ถึงรอบของ 1. ถือก้อนไม้ 2 ก้อน และย่ืนก้อนไม้ 1. ผลดั กันเลน่ กับเดก็ จนเดก็ ค้นุ เคยก่อน (2 ปี 6 เดอื น) ผา่ น ตนเองในการเล่นโดยมีผู้ใหญ่ ให้เดก็ 2 ก้อน 2. ฝึกให้เด็กเล่นเป็นกลุ่มด้วยกันโดยมีพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแล  คอยบอก (PS) 2. วางถว้ ยตรงหนา้ เดก็ และพดู วา่ “เรามา เดก็ บอกเด็ก เช่น “..(ชอ่ื เดก็ )..เอาห่วงใสห่ ลกั ” “แลว้ รอก่อนนะ” ไมผ่ า่ น อปุ กรณ์ : 1. ก้อนไม้ 4 ก้อน ใส่ก้อนไม้คนละ 1 ก้อน ให้ถือก้อนไม้ 3. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก บอกให้เด็กคนต่อไปเอาห่วง 2. ถว้ ยส�ำหรับใสก่ ้อนไม้ 1 ใบ ไว้กอ่ น ใหค้ รูใสก่ อ่ น แลว้ หนคู อ่ ยใส่” ใส่หลกั ถ้าเด็กรอไมไ่ ด้ ให้เตือนทุกคร้ังจนเดก็ รอได้เอง 3. สงั เกตการรอให้ถึงรอบของเด็ก 4. ฝกึ เลน่ กจิ กรรมอยา่ งอน่ื เชน่ รอ้ งเพลง/นบั เลขพรอ้ มกนั กอ่ นแลว้   คอ่ ยกนิ ขนม หรอื ในสถานการณอ์ ยา่ งอนื่ ทต่ี อ้ งมกี ารรอใหถ้ งึ รอบของ ตนเองกบั เด็ก เชน่ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรือผู้ดแู ลเดก็ เข้าแถวรอจ่าย เงินเวลาซ้ือของ ผ่าน : เด็กรู้จักรอให้ถึงรอบของตนเอง วัสดุที่ใช้แทนได้ : ตะกร้าใส่ของ/กล่อง/จาน และของเล่นต่าง ๆ เมอื่ บอกใหร้ อ ทีม่ ใี นบ้าน วัตถุประสงค์ : ฝึกการควบคุมตนเองให้รอจนถึงรอบของตัวเอง มคี วามอดทน ทำ� กจิ กรรมร่วมกบั ผอู้ น่ื ได้ตามขั้นตอน 40 คูม่ อื ประเมินและส่งเสริมพฒั นาการเดก็ กลุ่มเสยี่ ง

คมู อื ประเมนิ และสงเสริมพัฒนาการเด็กกลุมเสี่ยง อายุ ข้อท่ี ทักษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กวคธิ รปี อรงะเเมจา้นิ หเนฝา้า้ ทระ่ี ควงรั ู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู วกธิ คีฝรกึ อทงักคษระู และผดู้ ูแลเด็ก (เดือน) 31-36 85 ยนื ขาเดยี ว 1 วนิ าที (GM) แสดงวิธียืนขาเดียวให้เด็กดู แล้วบอกให้เด็กยืนขาเดียวให้ 1. ยืนบนขาขา้ งเดียวใหเ้ ดก็ ดู ผ่าน นานทส่ี ดุ เทา่ ทจ่ี ะนานได้ ประเมนิ 3 ครง้ั (อาจเปลย่ี นขาได)้ 2. ยนื หนั หนา้ เขา้ หากนั และจบั มอื เด็กไวท้ ้ังสองข้าง (2 ปี 7 เดอื น ไม่ผา่ น ผา่ น: เด็กยนื ขาเดียวไดน้ าน 1 วินาที อยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 คร้งั 3. ยกขาข้างหนึ่งข้ึนแล้วบอกให้เด็กท�าตามเม่ือเด็กยืนได้ - เปลี่ยนเป็นจบั มอื เด็กขา้ งเดยี ว 4. เมอื่ เดก็ สามารถยนื ดว้ ยขาขา้ งเดยี วได้ คอ่ ยๆ ปลอ่ ยมอื ให้ 3 ปี) เด็กยืนทรงตัวได้ดว้ ยตนเอง เปล่ียนเป็นยกขาอกี ขา้ งหนงึ่ โดยท�าซา้� เช่นเดยี วกัน 86 เลยี นแบบลากเสน้ เปน็ วงตอ่ เนอื่ งกนั 1. ลากเสน้ เปน็ วงตอ่ เนอื่ งใหเ้ ดก็ ดพู รอ้ มกบั พดู วา่ “ลากเสน้ 1. ใชน้ ว้ิ ชว้ี าดรปู เปน็ วงๆ บนโตะ๊ หรอื ในอากาศ พรอ้ มทงั้ ชวน ผ่าน (FM) เปน็ วง” และจับมือเด็กให้ใช้นิ้วชี้วาดรูปเป็นวงๆ บนโต๊ะ หรือใน ไมผ่ ่าน อุปกรณ: อากาศดว้ ยกนั 1. ดนิ สอ 2. ยื่นดนิ สอและกระดาษ แล้วบอกใหเ้ ดก็ ท�าตาม 2. กระดาษ 2. ใช้สีเทียนหรือดินสอวาดรูปเป็นวงๆ บนกระดาษให้เด็กดู ผา่ น: เดก็ สามารถลากเสน้ เปน็ วงตอ่ เนอ่ื งกนั ได้ สมมติเปน็ รปู ตา่ งๆ เชน่ อมยม้ิ กน้ หอย เป็นต้น ตวั อยา่ ง: เส้นวงตอ่ เนอื่ ง 3. สง่ สเี ทยี นหรอื ดนิ สอใหเ้ ดก็ พรอ้ มทง้ั เรยี กชอ่ื เดก็ บอกใหเ้ ดก็ วาดรปู วงๆ เลยี นแบบผ้ฝู กึ ถ้าเด็กวาดไมไ่ ด้ช่วยจับมือท�า แล้วค่อยๆ ลดการช่วยเหลือลง จนกว่าเด็กจะเลียนแบบ วาดได้เอง กิจกรรมเสรมิ 1 . ให้เด็กใช้น้ิวจุ่มสีน�้าหรือแป้งเปยกผสมสี ลากเป็นวงๆ บนกระดาษหรือบนพื้น 2. แนะนา� พ่อแม่ ผปู้ กครอง ฝึกเด็กเช่นเดียวกันนที้ ี่บ้าน DeDveevleolpompmeenntatallAAsssseessssmmeenntt FFoorrInIntteervrveenntitoionnMManaunaula(lD(ADAIMIM)) 3491

คูมอื ประเมินและสงเสริมพฒั นาการเดก็ กลุมเสย่ี ง อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝึกทกั ษะ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ (เดือน) 31-36 87 นา� วตั ถุ 2 ชนดิ ในหอ้ งมาใหไ้ ดต้ าม 1. นา� วตั ถทุ ้งั 6 ชนดิ วางไว้ในท่ตี ่างๆ ในหอ้ ง โดยใหอ้ ยู่ 1. วางวตั ถหุ รือส่งิ ของ 6 ช้นิ ตรงหน้าเดก็ ผ่าน ค�าส่งั (RL) ห่างจากตัวเด็กประมาณ 3 เมตร 2. ช้ีวัตถุหรือส่ิงของ และบอกชื่อของวัตถุหรือส่ิงของให้เด็ก (2 ปี 7 เดอื น ไม่ผา่ น อุปกรณ: วัตถุท่ีเด็กรู้จัก 6 ชนิด เช่น แปรงสีฟัน หวี ช้อน ถ้วย 2. สง่ั ให้เดก็ หยิบวตั ถุ 2 ชนดิ เช่น แปรงสฟี นั และหวีมาให้ รจู้ กั ทีละช้นิ - ต๊กุ ตาผา้ บอล (คร้งั ที่ 1) 3. เม่ือเดก็ รู้จกั วัตถหุ รือสิง่ ของแลว้ ให้บอกเดก็ หยบิ ของทีละ 3 ป)ี 3. น�าวัตถุทั้ง 2 ชนดิ กลบั ไปวางไว้ในต�าแหนง่ ใหม่ 2 ชนดิ ให้ผ้ฝู ึก จนเด็กหยบิ ได้เอง 4. ทา� ซา้� ในข้อ 2 และ 3 อกี 2 ครง้ั 4. เอาวตั ถหุ รอื สงิ่ ของไปวางไวท้ จ่ี ดุ ตา่ งๆ ภายในหอ้ งหา่ งจาก หมายเหต:ุ หากคา� สงั่ แรกไมผ่ า่ นอาจใหเ้ ดก็ หยบิ วตั ถชุ นดิ อน่ื แต่ให้ทดสอบซา้� 3 ครง้ั ในวัตถชุ นดิ นั้น เดก็ ประมาณ 1 เมตร ผา่ น: เดก็ สามารถนาำ วตั ถุ 2 ชนดิ มาใหไ้ ดถ้ กู ตอ้ งอยา่ งนอ้ ย 2 ใน 3 ครง้ั 5. ให้เด็กไปหาและหยิบวัตถุหรือส่ิงของมาให้ทีละ 1 ชิ้น โดยใช้คา� สั่ง “…(ชอ่ื เดก็ )...หยบิ ....มาใหห้ น่อย” 6. ถ้าเดก็ หยบิ ไม่ถกู ให้ชีบ้ อกหรอื จงู มอื เดก็ พาไปหยบิ ของ 7. สอนซ�้าจนเด็กหยิบของได้ถูกต้องค่อยๆ เพิ่มระยะทาง และส่งั ให้เดก็ หยิบของคร้งั ละ 2 ชนดิ โดย “…(ช่ือเด็ก)... หยบิ ...และ...มาให้หน่อย” 8. ผู้ฝึกแนะน�าพ่อแม่ ผู้ปกครอง เก็บของใช้ในบ้านให้เป็นที่ และสอนให้เดก็ ไปหยบิ 9. เมื่อเด็กท�าได้แล้วให้เด็กเตรียมของก่อนท่ีจะท�ากิจกรรม ในชีวติ ประจา� วัน เช่น กอ่ นอาบนา�้ หยบิ ผา้ เชด็ ตัว เส้อื ผา้ ก่อนไปโรงเรียนหยิบกระเปา รองเท้า ฝึกการเก็บของให้ เป็นระเบยี บเขา้ ท่เี ดิมทกุ คร้งั ทนี่ า� ของออกมาใช้ เป็นต้น วสั ดุที่ใช้แทนได:้ ของใช้ในบ้านชนดิ อนื่ ๆ ท่ีไมเ่ ป็นอนั ตราย 4402 คคมู่ ่มู อื อื ปกราะรเปมรนิ ะแเมลินะแสลง่ ะเสสรง่ เมิ สพริมัฒพนฒั านกาากรเาดร็กเดกก็ ลกุ่มลเุ่มสเีย่สง่ียง

คมู ือประเมนิ และสงเสริมพฒั นาการเด็กกลมุ เส่ยี ง อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 88 พูดตดิ ตอ่ กัน 3-4 คา� ไดอ้ ยา่ งน้อย 31-36 ผา่ น 4 ความหมาย (EL) สังเกตหรือถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองว่าเด็กสามารถพูด 1. พดู คา� 3-4 ค�า ใหเ้ ด็กฟังบ่อยๆ และให้เด็กพดู ตาม ถา้ เดก็ ไม่ผา่ น 3-4 ค�า (ไม่ใช่ 3-4 พยางค์) ต่อกันได้หรือไม่ เช่น พดู ไดท้ ลี ะคา� หรอื 2 คา� ใหพ้ ดู ขยายคา� พดู เดก็ เปน็ 3-4 คา� (2 ปี 7 เดือน - บอกการให้ เชน่ เดก็ พดู “ไป” พอ่ แม่ ผปู้ กครองพดู วา่ “ไปหาแม”่ “ไป - - บอกความตอ้ งการ กินข้าว” - บอกปฏิเสธ 3 ป)ี - แสดงความคิดเหน็ 2. พูดโต้ตอบกับเด็กบ่อย ๆ ในส่ิงที่เด็กสนใจหรือก�าลังท�า ผา่ น: เดก็ พดู ประโยคหรอื วลที เ่ีปน็ คาำ 3-4 คาำ อยา่ งนอ้ ย 4 ความหมาย กิจกรรมอยู่ วิธีพูดให้พูดช้า ๆ ชัดๆ มีจังหวะหยุด เพื่อให้ เดก็ มโี อกาสพดู ในระหวา่ งชวี ติ ประจา� วนั เชน่ ระหวา่ งอาบนา�้ ระหวา่ งทานข้าว 3. อ่านหนังสือนิทานที่มีรูปภาพประกอบให้เด็กฟังและใช้ ค�าถามเกี่ยวกับเร่ืองภายในหนังสือให้เด็กตอบหรือชวน เด็กพดู คยุ เก่ียวกับเรอื่ งราวในหนงั สือ 89 ใส่กางเกงไดเ้ อง (PS) ถามจากพอ่ แม่ ผปู้ กครองวา่ “เดก็ สามารถใสก่ างเกงเอวยาง เรมิ่ ฝึกเดก็ โดยใช้กางเกงขาสั้นเอวยางยดื มขี นั้ ตอนดังนี้ ผา่ น ยืดไดเ้ องหรือไม”่ 1. สอนใหเ้ ดก็ รจู้ กั ดา้ นนอกและดา้ นใน ดา้ นหนา้ และดา้ นหลงั ไม่ผ่าน ผ่าน: เดก็ ใสก่ างเกงเอวยางยดื ไดเ้ องโดยไม่ตอ้ งช่วย และไม่จาำ เป็นต้อง ถกู ดา้ น ของกางเกง 2. จดั ใหเ้ ดก็ น่ัง จบั มอื เด็กทั้ง 2 ขา้ ง จบั ทข่ี อบกางเกง และดงึ ขอบกางเกงออกให้กวา้ ง สอดขาเขา้ ไปในกางเกงทีละขา้ ง จนชายกางเกงพ้นขอ้ เทา้ 3. ให้เด็กยืนข้ึน จับมอื เดก็ ดึงขอบกางเกงใหถ้ ึงระดบั เอว 4. ถ้าเด็กเร่ิมท�าได้ให้ลดการช่วยเหลือลงทีละขั้นตอนและให้ โอกาสเดก็ ทา� เอง 37-41 90 ยืนขาเดียว 3 วนิ าที (GM) แสดงวิธียืนขาเดียวให้เด็กดู แล้วบอกให้เด็กยืนขาเดียวให้ 1. ยืนบนขาขา้ งเดียวใหเ้ ดก็ ดู ผา่ น นานทส่ี ดุ เทา่ ทจี่ ะนานได้ ประเมนิ 3 ครงั้ (อาจเปลยี่ นขาได)้ 2. ยนื หนั หนา้ เขา้ หากัน และจบั มอื เดก็ ไวท้ ้ังสองขา้ ง (3 ปี 1 เดอื น ไม่ผา่ น ผ่าน: เด็กยนื ขาเดียวได้นาน 3 วินาที อยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 คร้ัง 3. ยกขาข้างหน่ึงขึ้นแล้วบอกให้เด็กท�าตาม เมื่อเด็กยืนได้ - เปลีย่ นเปน็ จบั มอื เดก็ ขา้ งเดยี ว 4. เม่อื เดก็ สามารถยนื ด้วยขาขา้ งเดียวไดค้ ่อยๆ ปล่อยมือให้ 3 ปี 5 เดือน) เดก็ ยืนทรงตวั ได้ดว้ ยตนเอง เปล่ียนเป็นยกขาอีกข้างหน่งึ โดยท�าซา�้ เช่นเดยี วกนั DeDveevleoloppmmeennttaallAAsssseessssmmeennttFFoorrInIntetervrevnetniotinonMaMnaunaul a(Dl (ADIAMIM) ) 4413

คคมู มู อื ือปประรเะมเมินินแแลละสะสง งเสเสรมิรมิ พพัฒฒั นนากาการาเรดเดก็ ก็ กลลมุ ุม เสเส่ีย่ียงง อาอยาุยุ ขข้อ้อทที่ ่ี ททกั กัษษะะ โดโยดยพอ่ พแอ่ มแ่ มผ่ปู้ ผกปู้ วคกธิวรคปธีิ อรปีรงอะรเเงะมจเาเ้มนิ จหนิา้ เนหฝเา้ านฝ้ ทรา้า้ ะ่ีรทควะี่รงัวคูงั แรูลแะลผะดู้ ผแู ดู้ ลแู เลดเก็ ดก็ โดโยดยพ่อพแอ่ มแ่ มผ่ ู้ปผวกูป้ ิธวคกิธีฝรคฝีึกอรึกทงอทักคงักษรคษะู รแะูลแะลผะดู้ ผูแ้ดู ลแู เลดเก็ ด็ก (เ(ดเือดนอื น) ) 373-74-141 9191 เลเยีลนียแนบแบวบาวดารดปู รวูปงวกงลกมลม(F(MFM) ) วาวดารดปู รวปู งวกงลกมลขมนขานดาเดสเน้สผน้ า่ผศา่ นูศยนู ก์ยลก์ าลงาปงรปะรมะามณาณ5 5ซมซ.มใ.หใเ้หดเ้ ก็ดดก็ ูดู 1.1.สอสนอในหใเ้หดเ้ ก็ดวก็ าวดาวดงวกงลกมลโมดโยดเยรเมิ่ รจมิ่ าจกาจกดุ จทดุ ก่ีทา�ก่ี หา� นหดนใดหใแ้หลแ้ ะลกะลกบัลบั แลแะลพะพูดวูด่าวา่“ค“รควู ราูวดารดูปรวปู งวกงลกมล”ม”แลแะลใะหใ้เหดเ้ ็กดทก็ �าทต�าาตมาม มามสาิ้นสิ้สนุดสทุดี่ทจุด่ีจกุด�ากห�าหนดนเดดเิมดพิมพร้อรม้ออมอกอเกสเียสงียงโดโยดวยาวดาเดปเ็ปน็น (3(ป3ี ป1ี เ1ดเือดนือน ผ่าผนา่ น อปุอปุกรกณรณ: : วงวกงลกมลใมหใเ้หดเ้ ็กดด็กูพดูพร้อรมอ้ อมอกอเกสเียสงียง“ว“งวกงลกมล.ม.ห..ยหดุย”ดุ ”ยกยมกือมขอื นึ้ข้ึน -- ไมไ่ผมา่ผน่าน 1.1ด. ินดสนิ อสอ ผ่าผน่า:น:เดเ็กดส็กาสมาามราถรวถาวดารดูปรวูปงวกงลกมลโมดโยดไยมไ่มมีเ่มหีเลห่ียลม่ียมไมไ่เมว้า่เว้าแลแะลเสะเ้นสท้นี่มทาี่มา เพเพื่อใอื่ หใเ้หด้เ็กดเก็ ขเา้ขใ้าจใคจา�ควา� า่ ว่าหยหดุยดุ 2.2ก. รกะรดะาดษาษ เชอ่ืเชมอ่ื ตม่อตซ่อ้อซนอ้ กนันกไนัมไเ่ มก่เนิ กนิ 2 2ซมซ.มไ.ดไ้อดย้อ่ายง่านงอ้ นยอ้ ย1 1ในใน3 3ครคั้งร้งั 2.2.เขเยีขนยี รนอรยอปยรปะรเะปเน็ปรน็ ปู รวปู งวกงลกมลใมหใเ้หดเ้ ก็ดฝก็ กึฝเกึ ขเยีขนยี วนงวกงลกมลตมาตมารมอรยอย 3 ป3ี ป5ี เ5ดเอื ดนือ)น) ถา้ถเ้าดเ็กดท็ก�าทไา� มไไ่มด่ไ้ดใ้หใจ้หบั ้จมบั อืมทอื า�ทเา�มเือ่มทอ่ื า�ทไ�าดไ้แดลแ้ ้วลว้ ใหใ้เหข้เยีขนยี วนงวกงลกมลม แบแบไบมไ่มีร่มอรี ยอปยรปะระ 3.3.จับจับมือมืเอดเ็กด็วกาวดาวดงวกงลกมลแมลแะลยะกยมกือมืเอดเ็กด็ขกึ้นขึ้นเมเ่ือมื่ออกอเกสเียสีงยง “ว“งวกงลกมล.ม....ห..ยหุดย”ดุ ”โดโยดยกยมกอืมขอื น้ึขึน้ ใหใ้ตหร้ตงรกงับกคบั �าควา� ่าว่าหยหุดยดุ 4.4.เมเอ่ืมเอื่ ดเก็ดทก็ �าทไา� ดได้ ีขด้ ้นึีขค้นึ ่อคยอ่ ๆยๆลดลกดากราชร่วชย่วเยหเลหือลลอื งลงจนจสนาสมาามราถรถ หยหดุยไุดดไ้เดอเ้ งอเงมเ่ือมล่อื าลกาเกสเน้สมน้ ามถาึงถจงึ ุดจสุดนิ้สสนิ้ ดุสุด 9292 ทา�ทตา� าตมาคมา�คสา� ง่ัสตง่ั อ่ตเอ่ นเอื่นงอื่ ไงดไ้ด2้ 2กรกยิ รายิ กาบักบั 1.1. วาวงาวงัตวถัตุถ4ุ 4ชนชิดนิดตรตงรหงนห้านเ้าดเ็กดใ็กนใรนะรยะะยทะี่เทดี่เ็กดห็กยหิบยไิบดไ้แดล้แ้วล้ว 1.1.ออกอคก�าคส�า่ังสท่ังีลทะีลคะ�าคส�าั่งสข่ังณขณะเะลเ่นลก่นับกเับดเ็กด็กเชเ่นช่น“ก“อกดอตดุ๊กตตุ๊กาตซาิ”ซิ” วตั วถตั ุถ2ุ 2ชนชิดนิด(R(RL)L) พพดู กูดับกเบั ดเก็ด็กเชเน่ชน่ “ห“ยหบิยหบิ วหีใวหีใ้คหรค้ ูแรลแู ว้ลชว้ ีต้ชกุ๊้ีตตุ๊กาตซา”ิซิ” “ห“ยหบิยหบิ วหีซว”ิซี ิ”“ช“้รีชถร้ี ซถ”ิซ”ิ ฝกึฝจกึ นจเนดเ็กดทก็ �าทต�าาตมาคมา�คส�าั่งสไง่ั ดไถ้ดูกถ้ ตูกอ้ตง้อง ผา่ผนา่ น 2.2.วาวงาสงลสับลวบั ตั วถตั ทุถง้ัทุ ั้ง4 4ชนชดินใดิ หใมห่ม่ 2.2.เรเ่มิ รสมิ่ ง่ัสคั่ง�าคสา� ่งัสตง่ั อ่ตเ่อนเื่อนง่อื ง“ห“วหผี วมผี ตมุก๊ตตกุ๊ าตแาลแ้วลเว้ อเาอราถรใถหใ้แหม้แ”่ม่”“ช“ี้รชถร้ี ถ ไมไผ่ม่าผนา่ น อปุอกปุ รกณรณ: ข: อขงอเงลเน่ ลน่ เชเน่ชน่ หวหี วตีกุ๊ตตกุ๊ าตผาา้ผา้ 3.3.กรกณรณที เี่ทดเ่ี ก็ดไก็ มไผ่มา่ผนา่ คนา�คสา� งั่สแง่ั รแกรใกหใเ้หปเ้ ลปย่ีลนยี่ เนปเน็ปคน็ า�คสา� งั่สองั่ นื่อไนื่ ดไอ้ดกีอ้ กี แลแว้ลห้วยหบิยชิบอ้ชนอ้ ”น”เปเ็นปตน็ น้ตน้ บอบลอลช้อชนอ้ น 2 2คา�คส�าั่งส่ังโดโยดอยาอจาเจปเลป่ยีลนยี่ กนรกิยรายิ หารหือรวือัตวถัตไุถดุไ้ด้ 3.3.ถ้าถเ้าดเ็กดท็ก�าทไ�าดไ้เดพ้เียพงียคง�าคส�า่ังสเ่ังดเียดวียวผู้ฝผึกู้ฝกึ รกะรตะุ้นตเุ้นตเือตนือนเชเ่นช่น“ต“่อตไ่อปไป ท�าทอ�าะอไะรไอรีกอนีกะน?ะ”?”หรหือรสือ่ังสซั่ง�้าซไ้�าดไ้ดฝ้ ึกฝซึก�้าซๆ�้าๆจนจเนดเ็กดส็กาสมาามราถรถ ผา่ผนา่ :นเ:ดเ็กดส็กาสมาามราถรทถาำ ทตาำ าตมาคมำาคสำาั่งสต่งั ่อตเนอ่ อื่เนงอื่ ไงดไ้อดยอ้ า่ ยงา่ นงอ้ นยอ้ ย1 1ในใน3 3ครคั้งรง้ั ท�าทตา� าตมาคม�าคส�างั่สไัง่ ดไถ้ดูกถ้ ตูกอ้ตง้อง 4.4.ฝึกฝเึกดเ็กดใ็กนใชนีวชิตีวปิตรปะรจะ�าจว�าันวันโดโยดเยนเ้นค้น�าคท�าี่เทปี่เ็นปช็น่ือชสื่อิ่งสข่ิงอขงองแลแะละ กากรากรรกะรทะ�าท�าเชเ่นช่นขณขณะอะาอบานบ�้าน�้า“.“.....เ.อ.เาอเาสเ้ือสใ้ือสใ่ตสะ่ตกะรก้าร้าแลแะละ หยหิบยผิบ้าผเ้าชเ็ดชต็ดัวตมัวาม”า”ขณขณะแะตแ่งตต่งัวตัว“.“.....ห..วหีผวมีผแมลแ้วลไ้วปไหปยหิบยิบ กากงาเงกเงกมงาม”า”ขณขณะระบั รปับรปะรทะาทนาอนาอหาาหราร“.“.....เ.ก.เ็บกจ็บาจนาแนลแ้วลเ้วอเาอา ผ้าผไา้ ปไเปชเ็ดชโด็ ตโ๊ะต”๊ะ” วัสวดสั ุทดุท่ใี ช่ีใแ้ชท้แทนนไดไ้:ดข้: อขงอใงชใใ้ชน้ใบนา้บนา้ ชนนชิดนอิด่นือๆืน่ ๆท่ีไทมไ่ี เ่มปเ่ ็นปอน็ นัอตนั รตารยาย 444242 คคู่มมู่คอื ือ่มูปกือราะปรเรปมะรนิ เะมแเินมลแินะลสแะล่งสเะส่งสเรสง่ ิมเรสพิมรพัฒิมฒัพนัฒนากานกาาารกรเาดเรด็กเก็ ดกกก็ ลลก่มุ มุ่ ลเเมุ่สสเ่ียย่ี สงง่ียง

คูมอื ประเมินและสง เสริมพฒั นาการเดก็ กลมุ เสย่ี ง อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก 93 ถามค�าถามได้ 4 แบบ เช่น ใคร 37-41 ผา่ น อะไร ท่ีไหน ทา� ไม (EL) 1. สงั เกตขณะเดก็ เล่นของเลน่ หรือประเมินทักษะอ่นื 1. ตงั้ คา� ถามใหเ้ ดก็ ตอบบอ่ ยๆ เชน่ “นอี่ ะไร” “รอ้ งเพลงอะไร” ไมผ่ ่าน 2. ถามจากพอ่ แม่ ผปู้ กครองวา่ เดก็ เคยถามคา� ถาม “ใคร” “หนังสอื อยู่ทีไ่ หน” “ทา� ไมตอ้ งไป” ในชวี ิตประจา� วัน (3 ปี 1 เดอื น - “อะไร” “ที่ไหน” “ทา� ไม” หรือไม่ 2. เมื่อเด็กถาม ให้ตอบเด็กทุกคร้ังด้วยความเอาใจใส่และ ผา่ น: เดก็ สามารถใชค้ าำ ถาม ถามต่างกนั 4 แบบ พดู คยุ กบั เดก็ ในเรื่องทเ่ี ดก็ ถาม 3 ปี 5 เดอื น) 3. เมือ่ เดก็ ท�าหน้าสงสัย เช่น ชีท้ ส่ี ิง่ ของใหส้ อนเด็กถาม เช่น หนูอยากรูว้ ่าอะไรตอ้ งถามวา่ “นอ่ี ะไร” 4. อ่านนิทานให้เด็กฟัง ตั้งค�าถามจากเน้ือเร่ืองในนิทานให้ เด็กตอบ และกระตุ้นให้เด็กเป็นผู้ถาม พ่อแม่ ผู้ปกครอง เปน็ ผ้ตู อบบ้าง 94 ทำ� ตามกฎ กตกิ า ในการเลน่ เปน็ กลมุ่ ได้ ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครอง ว่าเด็กสามารถเล่นเป็นกลุ่มได้ 1. ร่วมเล่นเกมง่ายๆ กับเด็กเร่ิมจากกลุ่มเล็กๆ เช่น ผ่าน โดยมีผูใ้ หญแ่ นะนำ� (PS) หรอื ไม่ เช่น รรี ขี า้ วสาร งูกนิ หาง เลน่ ซอ่ นหา มอญซอ่ นผา้ รรี ขี า้ วสาร งกู นิ หาง วงิ่ แขง่ เปน็ ตน้ ไม่ผ่าน วัตถุประสงค์: ส่งเสริมให้มีวินัยและ ผา่ น: เดก็ สามารถเลน่ ในกลมุ่ ตามกฎ กตกิ า โดยไมต่ อ้ งแนะนำ� เปน็ รายบคุ คล โดยตงั้ กฎ กตกิ ารว่ มกนั และสง่ เสรมิ ใหเ้ ดก็ เลน่ กบั เพอื่ น เคารพกตกิ าสงั คม โดยคอยดแู ลขณะกำ� ลงั เลน่ 2. ถา้ เดก็ ยงั ไมส่ ามารถเลน่ ตามกฎ กตกิ าได้ ใหค้ อยกกำ� กบั เดก็ จนเลน่ ตามกฎ กตกิ าไดเ้ อง 3. ฝกึ เดก็ ใหร้ จู้ กั แพช้ นะในเกมตา่ งๆ เชน่ วง่ิ แขง่ เปน็ ตน้ 95 ช่วยท�างานข้ันตอนเดยี วได้เอง ถามจากพอ่ แม่ ผปู้ กครองวา่ “เดก็ สามารถชว่ ยทา� งานงา่ ยๆ ชวนให้เด็กท�างานบ้านด้วยกัน เช่น เก็บของเล่น ล้างจาน ผ่าน (PS) เชน่ ยกของ เกบ็ ของไดเ้ อง โดยผใู้ หญไ่ มต่ อ้ งชว่ ยไดห้ รอื ไม”่ กวาดบ้าน ช่วยเก็บเส้ือผ้า หยิบของ ฝึกทุกคร้ังท่ีมีโอกาส ไม่ผา่ น วัตถปุ ระสงค์: สง่ เสรมิ ความภาคภูมใิ จ ผ่าน: เดก็ สามารถช่วยทาำ งานข้ันตอนเดียวได้เอง เพ่อื ใหเ้ ด็กสามารถท�างานบา้ นง่ายๆ ได้ DeDveevleoloppmmeennttaallAAsssseessssmmeennttFFoorrInIntetervrevnetniotinonMaMnaunaul a(Dl (ADIAMIM) ) 4435

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผูด้ ูแลเด็ก โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 42 96 ยืนขาเดยี ว 5 วินาที (GM) แสดงวิธียืนขาเดียวให้เด็กดู แล้วบอกให้ 1. ยนื บนขาข้างเดียวใหเ้ ด็กดู (3 ปี 6 เดอื น)  เดก็ ยนื ขาเดยี วใหน้ านทส่ี ดุ เทา่ ทจี่ ะนานได้ 2. ยืนหันหน้าเข้าหากัน และจบั มอื เดก็ ไว้ทง้ั สองขา้ ง ผา่ น ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 ครง้ั (ให้เปล่ยี นขาได้) 3. ยกขาข้างหนึ่งข้นึ แลว้ บอกให้เดก็ ท�ำตาม เมอ่ื เดก็ ยนื ไดใ้ หเ้ ปลี่ยน  โดยไม่ยึดเกาะ เป็นจบั มอื เดก็ ข้างเดยี ว ไม่ผ่าน 4. เมอ่ื เดก็ สามารถยนื ดว้ ยขาขา้ งเดยี วไดค้ อ่ ย ๆ ปลอ่ ยมอื ใหเ้ ดก็ ยนื ผ่าน : เด็กยืนขาเดียวได้นาน 5 วินาที ทรงตัวได้ด้วยตนเอง เปล่ียนเป็นยกขาอีกข้างหน่ึงโดยท�ำซ�้ำเช่น อย่างนอ้ ย 1 ใน 3 ครง้ั เดียวกนั 97 ใชแ้ ขนรบั ลกู บอลได้ (GM) 1. ยืนหา่ งจากเดก็ 2 เมตร 1. เล่นโยนลูกโป่งกับเด็ก โดยโยนลูกโป่งขึ้นไปแล้วบอกให้เด็กรับ  2. บอกให้เด็กยื่นแขนออกมารับลูกบอล ให้ได้ เด็กก็จะรับลูกโป่งได้ง่ายเพราะมีเวลาเตรียมตัวนานก่อนท่ี ผา่ น อุปกรณ์ : ลูกบอลขนาด แล้วโยนลูกบอลไปท่ีเด็ก ลูกโปง่ จะตกลงมาถงึ ท�ำใหส้ ามารถปรับตัวและปรบั การท�ำงานของ  เส้นผ่านศูนย์กลาง 15 - 20 มอื กับตาได้ทัน ไมผ่ ่าน เซนตเิ มตร 2. จับท่ารบั ใหเ้ ดก็ โดยหงายมอื งอขอ้ ศอก ใช้แขนโอบรบั 3. ลดการช่วยเหลอื ลงจากจบั มอื เป็นจบั แขนจนเดก็ รับได้เอง 4. เม่อื รับลูกโปง่ ได้คลอ่ งแลว้ ใหเ้ ปล่ียนเปน็ ลกู บอล ผ่าน : เด็กสามารถย่ืนแขนมารับและ 5. เมื่อรับลูกบอลได้คล่องแล้ว เพิ่มระยะห่างที่จะรับลูกบอลเป็น ถอื ลูกบอลไว้ได้ 1 ใน 3 ครง้ั 1 – 2 เมตร ของเลน่ ท่ใี ช้แทนได้ : ลูกโปง่ ผ้ามดั เป็นกอ้ น ช่วงอายุ 42 เดือน https://youtu.be/VJ1zr-KkDFc 46 ค่มู ือประเมินและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ กลมุ่ เส่ยี ง

อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ีประเมนิ เฝ้าระวัง วิธีฝกึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ ูแลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 98 42 แยกรูปทรงเรขาคณิตได้ 1. วางรูปทรง ท้ัง 9 ชิ้นคละกัน ไว้ตรง 1. สอนให้เด็กรู้จักรูปทรง โดยหยิบรูปทรงกระบอกส้ันวางไว้ใน (3 ปี 6 เดอื น)  3 แบบ (FM) หนา้ เด็ก จานท่ี 1 รูปทรงสามเหลย่ี มวางไว้ในจานที่ 2 รปู ทรงส่ีเหลีย่ มวางไว้ ผ่าน อุปกรณ์ : รูปทรงเรขาคณิต 2. แสดงวธิ แี ยกรปู ทรงใหเ้ ดก็ ดู และพดู วา่ ในจานท่ี 3  ท่ีมสี ีเดยี วกนั ทงั้ หมด ไดแ้ ก่ “ครูจะวางรูปทรงกระบอกสั้นไว้ด้วยกัน 2. บอกใหเ้ ดก็ หยบิ รปู ทรงวางไวใ้ นจานทมี่ รี ปู ทรงนน้ั จนครบทงั้ หมด ไม่ผ่าน 1. รูปทรงกระบอกสัน้ 3 ช้นิ ทรงสเ่ี หลยี่ มไวด้ ว้ ยกนั และทรงสามเหลยี่ ม 3. ลดการชว่ ยเหลือลงจนเดก็ สามารถท�ำได้เอง  2. รูปทรงสามเหลย่ี ม 3 ชนิ้ ไวด้ ้วยกนั ” แลว้ รื้อออก วัสดุทีใ่ ชแ้ ทนได้ : สง่ิ ของในบ้านชนิดอ่ืน ๆ ท่ไี มเ่ ป็นอนั ตราย 3. รปู ทรงสี่เหล่ยี ม 3 ชน้ิ 3. คละรูปทรงท้ังหมดและยื่นให้เด็กและ - รูปทรงกระบอกส้ัน เช่น ฝาขวดน�้ำดืม่ บอกเดก็ วา่ “ลองทำ� เหมอื นครู ซคิ ะ/ครบั ” - รูปทรงสเ่ี หลยี่ ม เชน่ กลอ่ ง - รปู ทรงสามเหลยี่ ม เชน่ ขนมเทยี น พับใบตองเปน็ สามเหล่ยี ม ผ่าน : เดก็ สามารถแยกรปู ทรงชนิดเดียวกนั วัตถุประสงค์ : ฝึกความจ�ำ ความเข้าใจ วิเคราะห์และแก้ปัญหา เป็นกลมุ่ ไดถ้ ูกต้องทงั้ 3 แบบ  การแยกหมวดหมรู่ ูปทรงได้ 99 ประกอบชนิ้ สว่ นของรปู ภาพท่ี ให้เด็กดูภาพประกอบชิ้นส่วนท่ีสมบูรณ์ 1. วางรูปทต่ี ดั ออกเปน็ 3 ช้ิน ตรงหนา้ เดก็ และวางอีกภาพตน้ แบบไว้ ถูกตดั ออกเป็น 3 ชน้ิ ได้ (FM) จากน้ันแยกชิ้นส่วนของภาพออกจากกัน ให้เดก็ สงั เกตรูปภาพน้ัน   วางไวต้ รงหนา้ เดก็ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ประกอบ 2. แยกรูปภาพท้ัง 3 ชิ้น ออกจากกันโดยการขยายรอยต่อให้กว้างขึ้น ผ่าน อปุ กรณ์ : รูปภาพตดั ออกเป็น ชิ้นส่วนของภาพเข้าด้วยกนั ช่วยกนั กับเดก็ ตอ่ เปน็ ภาพเหมอื นเดิม  3 ช้นิ 1 รูป   3. เพม่ิ ความยากโดยคละชิน้ ส่วนของภาพทั้งหมด ชว่ ยกันกับเด็กตอ่ เป็น ไม่ผ่าน   ภาพเหมอื นเดมิ ถา้ เดก็ เรมิ่ ทำ� ไดแ้ ลว้ ปลอ่ ยใหเ้ ดก็ ตอ่ ภาพดว้ ยตนเอง ผา่ น : เดก็ สามารถตอ่ ชน้ิ สว่ นของภาพเขา้ ดว้ ยกนั ไดเ้ องถกู ตอ้ งอยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 ครง้ั ของทใ่ี ชแ้ ทนได้ : รูปภาพ รปู การ์ตนู ปฏิทนิ ปกสมดุ ปกหนงั สอื โดยต่อลงในกรอบ ทีเ่ หมอื นกนั ท้งั 2 ช้นิ ตัดช้ินสว่ นเป็น 3 ชน้ิ วัตถปุ ระสงค์ : ฝึกเชาว์ปญั ญา การสงั เกต วเิ คราะห์ และแกป้ ัญหาได้ Developmental Assessment For Intervention Manual (DAIM) 47

อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวงั วธิ ีฝกึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผ้ดู แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 42 100 เขียนรูปวงกลมตามแบบได้ ยื่นกระดาษที่มีรูปวงกลมให้เด็กดูพร้อม 1. วาดรปู วงกลมใหเ้ ด็กดู (3 ปี 6 เดอื น)  (FM) พูดค�ำวา่ “นี่คือรูปวงกลม หนลู องวาดรูป 2. บอกให้เดก็ วาดรปู วงกลมตาม ผา่ น อปุ กรณ์ : 1.ดนิ สอ 2.กระดาษ วงกลม (ตามตัวอยา่ ง) ใหด้ ูซิ” พร้อมกับ 3. ถ้าเด็กวาดไมไ่ ด้ ใหช้ ว่ ยจับมอื เด็กวาด  3. กระดาษท่ีมรี ูปวงกลมขนาด สง่ ดนิ สอใหเ้ ดก็ โดยไมแ่ สดงทา่ ทางการวาด 4. เมอ่ื เดก็ เรมิ่ วาดรปู วงกลมไดแ้ ลว้ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ ไมผ่ า่ น เส้นผ่านศูนย์กลาง 2.5 ซม. ให้เด็กดู วาดรูปวงกลมลงในกระดาษ โดยไม่ให้เด็กเห็น แล้วส่งกระดาษที่ ตามแบบ (ใชส้ เี สน้ วงกลมหนาๆ   พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ วาดใหเ้ ดก็ และบอกวา่ “หนลู องวาด บนกระดาษขาว) ผา่ น : เดก็ สามารถวาดรปู วงกลมทบี่ รรจบ รูปวงกลมแบบนซี้ คิ ะ/ครบั ” กันตามแบบได้ โดยไม่มีเหล่ียม ไม่เว้า เกยกันไม่เกิน 2 ซม. (ไม่จ�ำกัดเส้น ผ่านศูนย์กลาง) 101 วางวัตถุไว้ข้างหน้าและข้าง 1. วางตุก๊ ตาในทา่ น่ังตรงหน้าเด็ก 1. ของเลน่ หลาย ๆ ชนดิ ทส่ี ามารถวางของขา้ งหน้าและขา้ งหลงั ได้  หลังไดต้ ามคำ� สั่ง (RL) 2. สง่ กอ้ นไม้ ใหเ้ ดก็ แลว้ พดู วา่ “วางกอ้ นไม้ เชน่ เกา้ อี้ โตะ๊ ถว้ ย กอ้ นไม้ แสดงวิธใี ห้เด็กดูพร้อมอธบิ าย และชวน ผา่ น อุปกรณ์ : ไว้ข้างหน้าตุ๊กตา” แล้วบอกต่อไปว่า ให้ท�ำตาม เชน่ “ดูซกิ ้อนไม้อยูข่ ้างหนา้ โต๊ะ ก้อนไมอ้ ยู่ข้างหลงั โตะ๊ ”  1. ตกุ๊ ตาผา้ 1 ตวั “วางก้อน ไมไ้ วข้ ้างหลงั ตุก๊ ตา” บอกเดก็ ให้ “วางก้อนไม้ ไว้ข้างหนา้ ไม่ผา่ น 2.ก้อนไม้สี่เหล่ียมลูกบาศก์ 3. เกบ็ กอ้ นไมอ้ อก ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 ครง้ั 2. ถ้าเดก็ ไม่ท�ำตามหรอื ท�ำตามไมถ่ กู ใหแ้ สดงให้ดซู �้ำ พรอ้ มท้ังชว่ ย 1 กอ้ น จบั มือเดก็ ท�ำหรอื ชี้ พร้อมกับพดู เน้น “ขา้ งหนา้ ” และ “ข้างหลงั ” ผ่าน : เด็กสามารถวางได้ถูกต�ำแหน่ง 3. ขณะเล่นกับเด็กให้วางของเล่นที่คล้าย ๆ กันไว้ข้างหน้า 1 ช้ิน ท้ังข้างหน้าและข้างหลังอย่างน้อย 2 ใน และขา้ งหลัง 1 ช้ิน พดู บอกให้เด็กหยิบ เชน่ “หยบิ รถทีอ่ ยูข่ ้างหลงั 3 คร้ัง เก้าอ้ีซคิ ะ/ครับ” หมายเหตุ : หากมีข้อจ�ำกัด วัตถุประสงค์ : ฝึกความจ�ำและ การเข้าใจภาษา และน�ำไปปฏิบตั ไิ ด้ การใช้ตุ๊กตาสามารถใช้อุปกรณ์ อื่นแทน เช่น รถของเลน่ 48 คมู่ ือประเมินและสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ กลุ่มเสยี่ ง