angr123

ทรัพยากรพนั ธุกรรมสัตว์ ทรัพย์สินทางปัญญา การเข้าถงึ และการแบ่งปันผลประโยชน์ เรียบเรียง โดย กลั ยา บุญญานุวตั ร กลุ่มวจิ ยั และพฒั นาความหลากหลายทางชีวภาพ สานักพฒั นาพนั ธ์ุสัตว์ กรมปศุสัตว์ ภายใต้โครงการความร่วมมือ กรมปศุสัตว์ ประเทศไทย Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI) สาธารณรัฐเกาหลี

ทรัพยากรพนั ธุกรรมสัตว์ ทรัพย์สินทางปัญญา การเข้าถงึ และการแบ่งปันผลประโยชน์ เรียบเรียง โดย กลั ยา บุญญานุวตั ร กลุ่มวจิ ยั และพฒั นาความหลากหลายทางชีวภาพ สานักพฒั นาพนั ธ์ุสัตว์ กรมปศุสัตว์ ภายใต้โครงการความร่วมมือ กรมปศุสัตว์ ประเทศไทย Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI) สาธารณรัฐเกาหลี

i กติ ติกรรมประกาศ ผเู้ ขียน ในฐานะ Principle Investigator (PI) และนกั วจิ ยั ของโครงการ “Improving Animal Genetic Resources Value and Productive Performance in Asia” ขอขอบคุณ เจา้ ของทุนคือ Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI) สาธารณรัฐเกาหลี ซ่ึงใหท้ ุนในการทาโครงการวจิ ยั เร่ืองดงั กล่าว ซ่ึงเป็นทุน ภายใตค้ วามร่วมมือทางวชิ าการระหวา่ ง ระหวา่ ง Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI) สาธารณรัฐเกาหลี และ กรมปศุสตั วป์ ระเทศไทย และ ขอขอบคุณกรมปศุสัตวซ์ ่ึงสนบั สนุนใหไ้ ดร้ ับทุนในคร้ังน้ี หนงั สือเล่มน้ี “ทรัพยากรพนั ธุกรรมสตั ว์ ทรัพยส์ ินทางปัญญา การเขา้ ถึงและการแบง่ ปันผลประโยชน์” เขียนข้ึนมาจากการรวบรวมทุกองคค์ วามรู้และประสบการณ์ จากการทางานวจิ ยั คร้ังน้ีรวมถึงทุกประสบการณ์ ของการทางานวจิ ยั ที่เก่ียวขอ้ ง และตอ้ งขอขอบคุณทุกๆคน ท่ีมีส่วนร่วมในการสร้างประสบการณ์ของผูเ้ ขียน รวมท้งั การแลกเปล่ียนประสบการณ์ต่างๆ ทาใหผ้ เู้ ขียนสามารถกลนั่ กรองออกมาเป็ นองคค์ วามรู้ในหนงั สือเล่ม น้ี ซ่ึงคงจะมีประโยชนท์ างวิชาการ และการทางานทางดา้ นทรัพยากรพนั ธุกรรมสัตว์ ทรัพยส์ ินทางปัญญา การ เขา้ ถึงและแบ่งปันผลปะโยชน์ และท่ีเกี่ยวขอ้ งต่อไป ………………………………. นางสาวกลั ยา บุญญานุวตั ร Principle Investigator (PI) “Improving Animal Genetic Resources Value and Productive Performance in Asia”

ii Acknowledgment The author, as Principle Investigator (PI) and researcher of the \"Improving Animal Genetic Resources Value and Productive Performance in Asia\" Project, would like to thank the funding source, the Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI), South Korea, which funded the research project under the academic cooperation between the Asian Food and Agriculture Cooperation Initiative (AFACI), Republic of Korea and Department of Livestock Development of Thailand. And also, I would like to thank Department of Livestock Development for this funding. This book “Animal genetic resources, Intellectual Property, Accessing and Benefits Sharing” is written from the compilation of all knowledge and experience from this research, including all experiences of related research. I would like to thank everyone that involved in creating the experience of the author, including exchanging various experiences allowing the author to put the knowledge in this book. It would have academic benefits and research working in animal genetic resources, Intellectual Property, Accessing and Benefits Sharing and related. ………………………………. Dr. Kalaya Boonyanuwat Principle Investigator (PI) “Improving Animal Genetic Resources Value and Productive Performance in Asia”

iii หนา้ 1 สารบญั 2 3 บทที่1 คานา 3 1. อนุสญั ญาวา่ ดว้ ยความหลากหลายทางชีวภาพ 2. พธิ ีสารนาโกยา่ 3 3. สนธิสญั ญาระหวา่ งประเทศเกี่ยวกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรมพืชเพ่อื อาหาร 12 และการเกษตร 4. คาศพั ท์ 12 13 บทที่ 2 สิทธ์ิของทรัพยส์ ินทางปัญญา ในบริบทของขอ้ กาหนดท่ีตกลงร่วมกนั 14 บน ABS 26 1. ขอ้ พจิ ารณาเบ้ืองตน้ 26 2. เจรจาต่อรองทรัพยส์ ินทางปัญญา และรับสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา 26 3. ประเภทของสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาท่ีสามารถเกิดข้ึนไดใ้ นการใช้ 28 29 ประโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรม 29 บทที่ 3 การหาประโยชน์และจดั การสิทธ์ิในทรัพยส์ ินทางปัญญา 30 31 1. ขอ้ ตกลง ABS ท่ีไม่ใช่เชิงพาณิชย์ 31 2. ขอ้ ตกลงเชิงพาณิชย์ ABS 31 3. เปล่ียนเจตนาและ/หรือถ่ายโอนไปยงั บุคคลท่ีสาม 32 4. กรรมสิทธ์ิและสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา 5. การออกใบอนุญาตที่ตอ้ งพจิ ารณาในขอ้ ตกลง ABS 6. สิ่งที่ไดร้ ับอนุญาต 7. สิทธ์ิใชง้ านแบบไม่ผกู ขาดสาหรับการใชง้ านวสั ดุชีวภาพ 8. สิทธิใดบา้ งท่ีไดร้ ับและขอ้ จากดั ใดบา้ งที่เป็นขอ้ กาหนดหรือบงั คบั ใช้ 9. ค่าธรรมเนียมและขอ้ ตกลงการชาระเงินใดบา้ ง 10. บทบญั ญตั ิสาหรับการระงบั ขอ้ พพิ าทที่เป็นมิตรเกี่ยวกบั สิทธ์ิทรัพยส์ ิน ทางปัญญา ในขอ้ ตกลง ABS

iv บทที่ 4 ปัญหาทรัพยส์ ินทางปัญญาเฉพาะส่วน 33 1. เภสัชกรรม 34 2. เทคโนโลยชี ีวภาพทางอุตสาหกรรม 38 3. การเกษตร 41 4. เครื่องสาอางและของใชส้ ่วนตวั 47 56 บทที่ 5 สรุป 57 บรรณานุกรม

1 ทรัพยากรพนั ธุกรรมสัตว์ ทรัพย์สินทางปัญญา การเข้าถึงและการแบ่งปันผลประโยชน์ บทท่ี 1 บทนา การเขา้ ถึงและแบง่ ปันผลประโยชน์ (Access and Benefit Sharing, ABS) ข้ึนอยกู่ บั ความยนิ ยอมที่ไดร้ ับ การแจง้ ล่วงหนา้ จากผใู้ หบ้ ริการทรัพยากรพนั ธุกรรม ใหก้ บั ผใู้ ชท้ รัพยากรดงั กล่าว และในการเจรจาระหวา่ งท้งั สองฝ่ ายในการพฒั นาขอ้ ตกลงที่ตกลงร่วมกนั เพ่ือใหแ้ น่ใจวา่ ยตุ ิธรรม และการแบ่งปันผลประโยชน์อยา่ งเท่า เทียมกนั ที่เกิดข้ึนจากการใชท้ รัพยากร การพจิ ารณาทรัพยส์ ินทางปัญญา (Intellectual property, IP) มกั เกิดข้ึนใน การเจรจา หรือขอ้ ตกลงเกี่ยวกบั ABS อาจเกิดข้ึนเน่ืองจากการเจรจาที่เขา้ ถึง และการใชภ้ ูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน หรือ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรม และการเขา้ ถึงความรู้น้นั ทาใหเ้ กิดปัญหาทรัพยส์ ินทาง ปัญญา หรือคาดหวงั ในช่วงเวลาของการเจรจาเพื่อการวจิ ยั และพฒั นาเก่ียวกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรม อาจนาไปสู่ นวตั กรรมหรือความรู้ใหม่ท่ีอาจมีสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา ในบริบทน้ี คาสัง่ ทรัพยส์ ินทางปัญญา ในเงื่อนไขที่ ตกลงร่วมกนั อาจมีผลต่อการใชป้ ระโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรมและประโยชนท์ ี่เกิดข้ึนจากส่ิงน้นั การใชง้ าน ถูกสร้างและแบ่งปัน ซ่ึงรวมถึงการตดั สินใจวา่ เพือ่ คน้ หาและบงั คบั ใชส้ ิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา ท้งั หมด และ หากเป็นเช่นน้นั ภายใตเ้ งื่อนไขใด หนงั สือเล่มน้ีมีวตั ถุประสงคเ์ พอ่ื ให้ความรู้ท้งั ผใู้ หบ้ ริการ และผใู้ ชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม เมื่อเจรจาต่อรอง พฒั นาและร่างคาสัง่ ทรัพยส์ ินทางปัญญา ในขอ้ ตกลง ABS ผใู้ หบ้ ริการทรัพยากรพนั ธุกรรม อาจจะรวมถึง หน่วยงานของรัฐ เจา้ ของที่ดิน บริษทั สถาบนั การศึกษา การเกบ็ รวบรวมในอดีต เช่น ในฐานะ ธนาคาร พนั ธุกรรม (Gene Bank) ธนาคารยนี และชนพ้นื เมืองและชุมชนทอ้ งถิ่น ผใู้ หบ้ ริการจะตอ้ งตดั สินใจวา่ จะใหส้ ิทธ์ิ การเขา้ ถึง และหากเป็นเช่นน้นั จะตอ้ งมีเง่ือนไขอะไรบา้ ง การเขา้ ถึงดงั กล่าวควรเป็ นผใู้ ชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม อาจรวมถึงสถาบนั การวจิ ยั บริษทั และบุคคลท่ีตอ้ งการดาเนินการวจิ ยั และพฒั นาทรัพยากร การสร้างเง่ือนไขท่ีชดั เจนสาหรับการใชท้ รัพยส์ ินทางปัญญา เป็ นส่วนหน่ึงของขอ้ กาหนดที่ตกลง ร่วมกนั เป็นส่ิงสาคญั สาหรับท้งั ผใู้ หบ้ ริการและผใู้ ชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม สิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา สามารถ ปกป้องสิทธิท้งั สองเหนือทรัพยากรพนั ธุกรรมและสิทธิในการวจิ ยั และผลลพั ธ์ท่ีเป็นนวตั กรรม การพิจารณาท่ีเก่ียวขอ้ งกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญา ที่อาจเกิดข้ึนในการเจรจาขอ้ ตกลง ABS แตท่ รัพยส์ ิน ทางปัญญาเป็นเพียงปัญหาเดียวที่เป็นไปได้ คาถามเชิงปฏิบตั ิและกฎหมายอ่ืน ๆ ท่ีอาจจาเป็นตอ้ งไดร้ ับการแกไ้ ข ความหลากหลายของกฎหมายระดบั ชาติ วธิ ีการใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรมประเภทของผมู้ ีส่วนร่วม เช่น เจา้ ของ ผู้ ขอเขา้ ถึง ผใู้ ช้ นกั วจิ ยั นกั พฒั นาผลิตภณั ฑ์ และผลประโยชน์เชิงปฏิบตั ิของผใู้ หบ้ ริการ และผใู้ ชห้ มายความวา่

2 ช่วงของหวั ขอ้ ท่ีเป็ นไปได้ และตวั เลือกอาจตอ้ งพิจารณาเม่ือบทบญั ญตั ิท่ีแทจ้ ริงมีการเจรจาและร่างขอ้ ตกลง ปัญหาและทางเลือกเหล่าน้ี อาจจะหรือไม่เกี่ยวขอ้ งกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญา สิ่งที่สาคญั ในเน้ือหามุง่ เนน้ ไปที่ ปัญหาทรัพยส์ ินทางปัญญาท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรม ซ่ึงไม่ไดร้ วมในส่วนของประเพณีดว้ ย ความรู้ท่ี เก่ียวขอ้ งกบั ทรัพยากรเหล่าน้นั ยกเวน้ ที่เก่ียวขอ้ งภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นหรือภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินถูกกล่าวถึงอยา่ งชดั แจง้ ในการทาขอ้ ตกลงการเขา้ ถึงและแบ่งปันผลประโยชน์ สามารถเขา้ ไปดูตวั อยา่ งใน web site ของ WIPO ไดห้ นงั สือเล่มน้ีไม่ใช่เคร่ืองมือที่ไม่เกี่ยวขอ้ งกบั กฎหมายอ่ืน แตช่ ่วยเสริมการเก็บรวบรวมขอ้ ตกลงการเขา้ ถึง ความหลากหลายทางชีวภาพ และขอ้ ตกลงแบง่ ปันผลประโยชน์ของ WIPO ซ่ึงเป็นฐานขอ้ มูลออนไลน์ของการ เขา้ ถึงจริงและแบบจาลอง และขอ้ ตกลงการแบ่งปันผลประโยชน์ และขอ้ มูลท่ีเกี่ยวขอ้ งโดยเฉพาะเนน้ ดา้ น ทรัพยส์ ินทางปัญญาของขอ้ ตกลงดงั กล่าว มีการสะสมในระบบฐานขอ้ มูล รวมถึงการคน้ หาท่ีกาหนดเอง ที่ อนุญาตใหท้ าการคน้ หาที่มีโครงสร้างหรือขอ้ ความอิสระไดเ้ ช่นกนั 1.อนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ อนุสัญญาวา่ ดว้ ยความหลากหลายทางชีวภาพ (CBD) มีผลบงั คบั ใชเ้ ม่ือวนั ที่ 29 ธนั วาคม 2536 โดยมี วตั ถุประสงคห์ ลกั สามประการคือการอนุรักษค์ วามหลากหลายทางชีวภาพ การใชส้ ่วนประกอบของความ หลากหลายทางชีวภาพอยา่ งยง่ั ยนื และการแบง่ ปันผลประโยชน์ที่เกิดข้ึนจากการใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรมอยา่ ง เทา่ เทียมและยตุ ิธรรม CBD ตระหนกั ดีวา่ รัฐมีสิทธ์ิอธิปไตยเหนือทรัพยากรธรรมชาติ และดว้ ยเหตุน้ีผมู้ ีอานาจในการกาหนด เงื่อนไขสาหรับการเขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรมในพ้ืนท่ีภายในเขตอานาจของตน มาตรา 15 ของ CBD สรุปชุด ของหลกั การ ABS ประกอบดว้ ย -การเขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรม ตอ้ งเกิดข้ึนเมื่อไดร้ ับการอนุมตั ิ หรือ ความยนิ ยอมท่ีไดร้ ับการแจง้ ล่วงหนา้ (Prior Informed Consent, PIC) ของประเทศที่เขา้ ถึงทรัพยากร -เงื่อนไขสาหรับการเขา้ ถึงหรือการใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม รวมถึงวธิ ีการแบง่ ปันผลประโยชน์ใดๆ จะตอ้ งตกลง การเขา้ ถึงและการแบง่ ปันผลประโยชนต์ อ้ งอยบู่ นพ้ืนฐานของ ขอ้ กาหนดที่ตกลงร่วมกนั (Mutually Agreed Terms, MAT) เพือ่ เจรจากบั ประเทศที่ใหบ้ ริการทรัพยากร บางประเทศมอบหมายให้ หน่วยงานหรือชุมชน นอกจากน้ีมาตรา 8(j) ของ CBD ยงั ยนื ยนั ถึงความตอ้ งการของรัฐบาลในการ เคารพและบารุงรักษา ความรู้นวตั กรรมและการปฏิบตั ิของชุมชนพ้ืนเมืองและชุมชนทอ้ งถิ่น (respect, preserve and maintain knowledge, innovations and practices of indigenous and local communities) บทบญั ญตั ิน้ีเรียกร้องใหม้ ีการ

3 อนุมตั ิและการมีส่วนร่วมของผถู้ ือความรู้นวตั กรรม การปฏิบตั ิดงั กล่าว และส่งเสริมการแบ่งปันผลประโยชน์ อยา่ งเท่าเทียมกนั ท่ีเกิดข้ึนจากการใชค้ วามรู้นวตั กรรมและการปฏิบตั ิดงั กล่าว 2.พธิ ีสารนาโกย่า เร่ืองการเข้าถงึ ทรัพยากรพนั ธุกรรมและการแบ่งปันผลประโยชน์ทเ่ี ท่าเทยี มและเป็ นธรรมทเี่ กดิ ขนึ้ จาก การใช้ประโยชน์ของทรัพยากรพนั ธุกรรม (พธิ ีสารนาโกย่า) พิธีสารนาโกยา่ ไดร้ ับการรับรองเม่ือวนั ที่ 29 ตุลาคม 2553 เมืองนาโกยา่ ประเทศญ่ีป่ ุน และมีผลบงั คบั ใช้ เมื่อวนั ที่ 12 ตุลาคม 2557 ซ่ึงเป็นกรอบระหวา่ งประเทศสาหรับการดาเนินการ และการบรรลุวตั ถุประสงคท์ ี่ 3 ของ CBD พธิ ีสารนาโกยา่ มีภาระหนา้ ที่หลกั ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การเขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรม การแบ่งปัน ผลประโยชน์ท่ีเป็ นธรรมและเท่าเทียมกนั ท่ีเกิดข้ึนจากการใชป้ ระโยชน์และการปฏิบตั ิตาม นอกจากน้ีพธิ ีสารนาโกยา่ ยงั ใหค้ าจากดั ความใหม่ และนวตั กรรมของการใชป้ ระโยชนจ์ ากทรัพยากร พนั ธุกรรม ตามมาตรา 2 ของพิธีสาร การใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม หมายถึงการดาเนินการวจิ ยั และ พฒั นาองคป์ ระกอบทางพนั ธุกรรม และ/หรือ ชีวเคมีของทรัพยากรพนั ธุกรรม รวมถึงการประยกุ ตใ์ ช้ เทคโนโลยชี ีวภาพตามท่ีกาหนดไวใ้ นมาตรา 2 ของ CBD 3.สนธิสัญญาระหว่างประเทศเกย่ี วกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรมพืชเพ่ืออาหารและการเกษตร (ITPGRFA) ITPGRFA ระบุถึงแหล่งพนั ธุกรรมของพชื เพื่ออาหารและการเกษตร ถูกเจรจาภายใตก้ ารดูแลของ FAO โดย กรรมาธิการทรัพยากรพนั ธุกรรมพชื เพื่ออาหารและการเกษตรและมีผลบงั คบั ใชเ้ ม่ือวนั ที่ 29 มิถุนายน 2547 สนธิสญั ญาจดั ต้งั ระบบการเขา้ ถึงและแบง่ ปันผลประโยชน์ มีพหุภาคีซ่ึงมีวตั ถุประสงคเ์ พอื่ อานวยความสะดวก ในการแลกเปลี่ยนเมลด็ พนั ธุ์และอื่น ๆ สารพนั ธุกรรมของพชื หลายชนิดที่มีนยั สาคญั ต่อความมน่ั คงดา้ นอาหาร ITPGRFA ถือเป็นเคร่ืองมือพเิ ศษระดบั สากลเก่ียวกบั ABS ท่ีสอดคลอ้ ง และไม่ไดข้ ดั แยง้ ตอ่ วตั ถุประสงคข์ อง CBD และพิธีสารนาโกยา่ มาตรา 4.4 ของพธิ ีสารนาโกยา่ ดว้ ยเหตุน้ี ITPGRFA จึงนิยมยดึ ถือเป็นหลกั มากกวา่ พิธี สารนาโกยา่ สาหรับการกาหนดกรอบ และขอ้ กาหนดสาหรับการเขา้ ถึง และการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากร พนั ธุกรรมพืชเพื่ออาหารและการเกษตรที่ครอบคลุมโดยระบบพหุภาคี 4.คาศัพท์ คาศพั ทพ์ ้ืนฐานบางอยา่ งที่เก่ียวขอ้ งกบั การพิจารณาเร่ือง ทรัพยส์ ินทางปัญญาในขอ้ ตกลง ABS เพอ่ื เขา้ ใจถึงคาศพั ทเ์ หล่าน้ี แต่คาอธิบายที่ใหไ้ วไ้ ม่ไดห้ มายถึงคาจากดั ความท่ีแมน่ ยา เมื่อเจรจาขอ้ ตกลงท่ีตกลง

4 ร่วมกนั ท้งั สองฝ่ ายอาจและควรเห็นดว้ ยกบั คาจากดั ความท่ีสาคญั ของตวั เอง อยา่ งไรก็ตามคาอธิบายดา้ นล่างอาจ อธิบายหวั ขอ้ ทวั่ ไปบางอยา่ งและช่วยใหส้ ามารถเขา้ ใจไดด้ ีข้ึน ทรัพย์สินทางปัญญา (IP) IP ทรัพยส์ ินทางปัญญา หมายถึงการสร้างสรรคข์ องสติปัญญา เช่นการประดิษฐ์ งานวรรณกรรม และ ศิลปะ การออกแบบ สญั ลกั ษณ์ ชื่อ และรูปภาพท่ีใชใ้ นการพาณิชย์ สิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญามุ่งหวงั ที่จะให้ รางวลั แก่ความพยายามของมนุษยท์ ี่สร้างสรรคด์ งั กล่าว ดงั น้นั จึงส่งเสริมนวตั กรรมการเติบโตทางเศรษฐกิจ เช่นเดียวกบั สิทธิในทรัพยส์ ินอ่ืนๆ จุดประสงคห์ น่ึงของสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาคือ การอนุญาตใหผ้ สู้ ร้าง หรือเจา้ ของสิทธิบตั ร เคร่ืองหมายการคา้ หรือ งานท่ีมีลิขสิทธ์ิ ไดร้ ับประโยชนจ์ ากงาน หรือการลงทุนของ ตนเอง อยา่ งไรก็ตามการสร้างความคิดไม่ไดอ้ ยภู่ ายใตส้ ิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาท้งั หมด และสิทธิในทรัพยส์ ิน ทางปัญญาประเภทตา่ ง ๆ น้นั มีหลกั เกณฑท์ ี่แตกตา่ งกนั สาหรับการคุม้ ครองสิทธิ และขอ้ จากดั นอกจากน้ีแมว้ า่ จะมีการประสานกนั ระหวา่ งประเทศไดส้ าเร็จ แตก่ ฎหมายของประเทศเก่ียวกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญาอาจแตกต่าง กนั มาก ในการเจรจาบทบญั ญตั ิที่เกี่ยวขอ้ งกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญาในขอ้ ตกลง ABS โดยปกติฝ่ ายตา่ งๆจะตอ้ ง ระบุทรัพยส์ ินทางปัญญา เฉพาะที่มีการใชข้ อ้ ตกลงน้ี รวมถึงสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา โดยเฉพาะท่ีอาจ เก่ียวขอ้ งดว้ ย การเข้าถงึ และการแบ่งปันผลประโยชน์ (ABS) ABS การเขา้ ถึงและการแบง่ ปันผลประโยชน์ หมายถึง วธิ ีการเขา้ ถึงและใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรมและ วธิ ีการแบ่งปันผลประโยชน์ที่เกิดจากการใชป้ ระโยชน์ดงั กล่าว ระหวา่ งคนหรือประเทศท่ีใชท้ รัพยากร ((users) และคนหรือประเทศที่ใหบ้ ริการ (providers) ทรัพยากรพนั ธุกรรม (GR) มาตรา 2 ของ CBD กาหนดทรัพยากรพนั ธุกรรมวา่ เป็น สารพนั ธุกรรมท่ีแทจ้ ริง หรือคุณค่าตามการใช้ ประโยชน์ ในทางกลบั กนั วตั ถุทางพนั ธุกรรมถูกกาหนดใหเ้ ป็น วตั ถุใดๆ ของพืช สตั ว์ จุลินทรีย์ หรือ แหล่งกาเนิดอื่นๆ ที่มีหน่วยการทางานของพนั ธุกรรม คาวา่ ทรัพยากรพนั ธุกรรม (GR) จึงครอบคลุมวตั ถุจาก แหล่งชีวภาพใดๆ ยกเวน้ มนุษย์ โดยมียนี หรือสารประกอบทางชีวเคมีท่ีไดม้ า อาจจะมีประโยชน์ คาวา่ อนุพนั ธ์ (derivative) ถูกกาหนดไวใ้ นพธิ ีสารนาโกยา่ วา่ เป็ น สารประกอบทางชีวเคมีที่เกิดข้ึนตามธรรมชาติซ่ึงเกิดจาก

5 การแสดงออกทางพนั ธุกรรม หรือเมแทบอลิซึมของทรัพยากรชีวภาพ หรือพนั ธุกรรม แมว้ า่ มนั จะไม่ไดม้ ีหน่วย หนา้ ที่ของการถ่ายทอดทางพนั ธุกรรมกต็ าม นอกจากน้ีพธิ ีสารนาโกยา่ ระบุวา่ ผลประโยชน์ที่เกิดข้ึน จากการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม เช่นเดียวกบั การใชง้ าน และการคา้ ที่ตามมา ของพวกเขาจะตอ้ งใชร้ ่วมกนั ในทางที่ยตุ ิธรรมและเทา่ เทียม ทรัพยากรทางพนั ธุกรรมท่ีไมใ่ ช่การสร้างความคิดน้นั ไม่สามารถป้องกนั ไดเ้ ช่นเดียวกบั ทรัพยส์ ินทาง ปัญญา อยา่ งไรก็ตามภาคส่วนตา่ งๆใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรมเพอื่ การวจิ ยั และพฒั นารวมถึงตวั อยา่ ง เช่น เภสัช ศาสตร์ เทคโนโลยชี ีวภาพ อุตสาหกรรม การเกษตร เคร่ืองสาอาง พฤกษศาสตร์ อาหาร และเคร่ืองด่ืม ขอ้ มูล ผลิตภณั ฑแ์ ละกระบวนการท่ีเกิดจากการวจิ ยั และพฒั นาดงั กล่าว เป็นการสร้างความคิดที่ชดั เจน ดงั น้นั การใช้ ประโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม อาจสร้างทรัพยส์ ินทางปัญญา ที่ตอ้ งไดร้ ับการคุม้ ครองทรัพยส์ ินทางปัญญา ตวั อยา่ งทรัพยากรพนั ธุกรรม รูปที่ 1 เปลา้ นอ้ ย ทรัพยากรพนั ธุกรรมพืช เป็ นสมุนไพรที่สาคญั ที่มา : http://hinfo.su.ac.th/~kuiherb/kui-herb-web/details.php?cat=1&id=1&herb_id=886

ช่ือสมนุ ไพร 6 ช่ืออื่นๆ ช่ือวิทยาศาสตร์ เปล้าน้อย ช่ือพ้อง เปล้าท่าโพ (ตะวันออกเฉียงเหนือ) ช่ือวงศ์ Croton fluviatilis Esser Euphorbiaceae สรรพคุณ ตารายาไทย ใช้ ใบ รสร้อน แก้คันตามตัว รักษาแผลในกระเพาะอาหารและลาไส้ได้ดี ผล รสร้อน ต้ม นา้ ด่ืม ขบั หนองให้กระจาย ดอก เป็ นยาขบั พยาธิ เปลือกต้น รสร้ อน ช่วยย่อยอาหาร เปลือกและใบ รักษาโรค ท้องเสีย บารุงโลหิตประจาเดือน รักษาโรคผิวหนัง ราก รสร้อน แก้ลมขึน้ เบือ้ งบนให้เป็นปกติ แก่น รสร้อน ขบั โลหิต แก้ชา้ ใน ใช้ ราก ต้มนา้ ด่ืมตอนอุ่น แก้โรคกระเพาะอาหาร ในระหว่างปี พ.ศ. 2513-2517 เปล้าน้อยมรี ายช่ืออย่ใู นรายงานการร่วมมือศึกษาวิจัยในโครงการ ช่วยเหลือของญป่ี ่ ุน โดยภาคเอกชนของญป่ี ่ ุนได้รับข้อมลู เกย่ี วกบั ประโยชน์ของเปล้าน้อยอย่างน้อยท่ีสุดตงั้ แต่ ก่อนหน้าปี 2517 เป็ นต้นไป การค้นหาแหล่งผลิตของเปล้าน้อยในประเทศไทยได้เร่ิมขึน้ ต้งั แต่ปลายปี 2516 โดย คณะวิจัยญปี่ ่ ุนขอเข้าค้นหาแหล่งธรรมชาติของพืชชนิดนี้ ผลการวิจัยสรุปว่าส่วนที่เป็ นใบให้ตวั ยาสูงกว่าส่วนท่ี เป็น ลาต้น ก่ิงก้าน และราก อีกท้ังยงั พบว่าต้นเปล้าน้อยที่ปลกู ที่จังหวดั ประจวบคีรีขันธ์นั้นให้ตัวยาสูงกว่าท่ีปลกู ท่ีจังหวดั ปราจีนบุรี ซ่ึงสารสกัดดังกล่าวมชี ื่อย่อว่า CS 684 มฤี ทธิ์ในการรักษาแผลในกระเพาะอาหารและลาไส้ ในปี 2526 ญปี่ ่ ุนได้นาสารดงั กล่าวไปจดทะเบยี นกบั องค์การอนามยั โลก (The World Health Organization =WHO) ภายใต้ช่ือ \"เปลาโนทอล (Plaunotol)\" ซ่ึงเป็นเวลาที่เกิดขึน้ ก่อนมพี ิธีศาลนาโกย่า ที่มา: https://mgronline.com/specialscoop/detail/9470000081496 ตัวอย่างตัวยาจากสัตว์ ในบรรดาสัตว์วตั ถุนนั้ เรามกี ารใช้เคร่ืองยาอย่างหลากหลายอย่างท่ีเราคงนึกไปไม่ถึง และบางทีกเ็ ป็น เรื่องล่อแหลมต่อการพรากชีวิตของสัตว์สงวนด้วย ในที่นีจ้ ะยกตัวอย่างพอสังเขป แมลงสาบ ใช้มลู ประกอบยา สรรพคุณ แก้ลิน้ ขาวเป็นฝ้า เป็นละออง แก้เมด็ ยอด ในปาก แก้ฟกบวมท่ีมี พิษร้อน แก้กามโรค (ต้องค่ัวหรือสุมก่อนปรุง) กระดกู ควายเผือก แก้โรคอันบังเกิดจากกระทาพิษนา้ เหลือง แผลกลาย กาม โรคเข้าข้อออกดอก มลู ววั ดา ดบั พิษร้อนถอนพิษไข้ท้ังปวง แก้ไฟลามทุ่ง แก้งสู วดั แก้ลมพิษ แก้ฟกบวมกระดกู ไก่ป่ า กระ ดกู ไก่ดา เผาไฟจนเป็ นถ่าน คีบลงแช่ในนา้ สะอาด กินเป็ นนา้ กระสายยาแก้ร้อนใน ดบั พิษร้อนไข้ แก้ซาง

7 เปลือกไข่ไก่ฟัก เป็นยารสเยน็ นามาปิ้งไฟพอเหลืองและหอม ตาจนเป็นผง กินกบั ยาผงหอม เป็นยาบารุง กระดกู เพราะในเปลือกไข่ฟักวิทยาศาสตร์ว่ามแี คลเซียมธรรมชาติร้ อยเปอร์ เซ็นต์ กระดกู แร้ง สุมไฟให้เป็นถ่านแดง นามาแช่นา้ กินเป็ นยาแก้ร้อนใน สุมกระดกู แร้งเอาควนั รมเพ่ือขบั ไล่ ภตู ผปี ิ ศาจท่ีทาให้เดก็ ร้ องงอแงยามคา่ คืน กลั ปังหา สัตว์อย่ใู นทะเลเช่นเดียวกับปะการัง เป็นยารสฝาด ตาให้เป็นผงใช้โรยแผล รักษาบาดแผลเน่า เป่ื อยเรื้อรัง ใช้กบั เนือ้ เยื่ออ่อนได้ไม่มอี ันตราย มลู นกพิราบ แก้ไขเกิดจากพิษตานซาง แก้ซางร้าย (ความร้อนสูงชัก) แก้ลมเบ่ง แก้ปวดท้อง นามาค่ัว ก่อนปรุงยา ยางคางคก ถอนพิษ มรี สหวานฝาด แก้ปวดและทาให้ฟื้นคืนสติ จึงนามาเข้ายาตารับยาบารุงหัวใจ แก้ ปวด ใช้ผสมเป็นยาทาภายนอกแก้คัน แก้พิษฝี ต่างๆ ส่วนใหญ่จะเอาคางคกท่ีตายแล้ว แบบที่แห้งไม่มกี ล่ินเหมน็ เกบ็ เอามาสุมไฟท้ังตวั จนเป็ นถ่าน แล้วบดให้ละเอียดผสมกับนา้ มนั ยางใช้ทาแผลโรคเรื้อน โรคมะเร็ง คุดทะราด มสี รรพคุณเป็ นยาฆ่าเชื้อโรคท่ีดี ท่ีมา: http://www.baanjomyut.com/library_3/extension -1/traditional_medicine/pharmacy_ object/03.htm ภูมิปัญญาด้งั เดมิ หรือภูมปัญญาท้องถิ่น (Traditional Knowledge, TK) แมว้ า่ จะไมม่ ีคานิยามสากลที่ตกลงกนั แต่ความรู้ด้งั เดิมสามารถอธิบายไดว้ า่ เป็นองคค์ วามรู้ที่มีชีวติ ท่ี ไดร้ ับการพฒั นาอยา่ งยงั่ ยนื และส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่นภายในชุมชน ซ่ึงมกั จะเป็นส่วนหน่ึงของเอกลกั ษณ์ทาง วฒั นธรรมและจิตวญิ ญาณ เป็นท่ีเขา้ ใจกนั วา่ เป็นความรู้ ความรู้เชิงปฏิบตั ิการ ทกั ษะ นวตั กรรม และการปฏิบตั ิท่ี สืบทอดกนั มาหลายชวั่ อายคุ นในบริบทด้งั เดิม และเป็นส่วนหน่ึงของวถิ ีชีวติ ด้งั เดิมของชนพ้นื เมือง และชุมชน ทอ้ งถิ่นที่ทาหนา้ ที่เป็นผพู้ ิทกั ษห์ รือผูอ้ ารักขา ในบริบทน้ีคาวา่ ด้งั เดิม ไม่ไดแ้ ปลวา่ เก่า หรือ โบราณ จริงแลว้ โดยส่วนใหญค่ วามรู้ด้งั เดิมน้นั ไมใ่ ช่ท้งั โบราณและเฉ่ือย แตเ่ ป็นส่วนสาคญั และมีชีวติ ชีวาของชุมชนหลายแห่ง คอ่ นขา้ ง ด้งั เดิม มีคุณสมบตั ิรูปแบบของ ความรู้ท่ีมีการเชื่อมโยงแบบด้งั เดิมกบั ชุมชนซ่ึงหมายความวา่ มนั ไดร้ ับการพฒั นาอยา่ งยงั่ ยนื และผา่ นมาหลายชว่ั รุ่นภายในชุมชนบางคร้ังผา่ นระบบจารีตประเพณีที่เฉพาะเจาะจงของการส่ง มนั เป็นความสมั พนั ธ์กบั ชุมชนที่ทา ใหค้ วามรู้หรือการแสดงออก ด้งั เดิม ภูมปิ ัญญาท้องถิ่นทเี่ กย่ี วข้องกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรม ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ที่ใหค้ าแนะนาและขอ้ มูลเชิงลึกเก่ียวกบั คุณสมบตั ิและการใชง้ านท่ีมีศกั ยภาพของ ทรัพยากรพนั ธุกรรมและการเกบ็ รักษาการบารุงรักษาและการใชเ้ รียกวา่ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นที่เก่ียวขอ้ งกบั

8 ทรัพยากรพนั ธุกรรม หรือ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินท่ีเก่ียวขอ้ ง ความสนใจและความเขา้ ใจในทรัพยากรพนั ธุกรรมมกั เพ่มิ พูนข้ึนจากภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นท่ีเก่ียวขอ้ ง CBD แมว้ า่ จะไม่ไดก้ าหนดภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นดงั กล่าว แต่กต็ ระหนกั ถึงคุณคา่ และบทบาทในการบรรลุวตั ถุประสงค์ รูปที่ 2 การเล้ียงเป็ ดไล่ทุง่ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นที่เกี่ยวขอ้ งกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรมสัตว์ ที่มา : https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/740461

9 รูปท่ี 3 การเล้ียงหมูหลุม ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ท่ีมา: https://www.sator4u.com/paper/1768 การแจ้งล่วงหน้า (Prior informed consent, PIC) ใน ABS การแจง้ ใหท้ ราบล่วงหนา้ หมายถึงการอนุญาตที่ชดั เจนซ่ึงอาจจาเป็นตอ้ งใชโ้ ดยทวั่ ไป การ เขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรม และ/หรือภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินที่เก่ียวขอ้ งน้นั ก่อนไดร้ ับอนุญาต การตดั สินใจวา่ จะให้ ความยนิ ยอมที่ไดร้ ับการบอกกล่าวล่วงหนา้ หรือไมน่ ้นั ข้ึนอยกู่ บั กรอบกฎหมายระเบียบขอ้ บงั คบั และสถาบนั ที่ เก่ียวขอ้ ง ซ่ึงมกั จะเกี่ยวขอ้ งกบั ท้งั การเจรจา และกระบวนการบริหาร โดยทว่ั ไปผูใ้ ชท้ ่ีตอ้ งการเขา้ ถึงและใช้ ทรัพยากรพนั ธุกรรมจะส่งใบสมคั รไปยงั หน่วยงานที่กาหนด โดยประเทศผใู้ หบ้ ริการหลงั จากน้นั หน่วยงาน ระดบั ชาติจะตรวจสอบใหแ้ น่ใจวา่ ใบสมคั รไปยงั บุคคล หน่วยงาน หรือชุมชน ที่เหมาะสมซ่ึงจะตดั สินใจวา่ จะ ใหค้ วามยนิ ยอมสาหรับการเขา้ ถึง ข้อกาหนดทต่ี กลงร่วมกนั (Mutually agreed terms, MAT) ขอ้ กาหนดท่ีตกลงร่วมกนั MAT หมายถึงขอ้ ตกลงท่ีเกิดข้ึนระหวา่ งผใู้ หบ้ ริการ และผใู้ ชท้ รัพยากร พนั ธุกรรมเกี่ยวกบั เงื่อนไขในการเขา้ ถึง และการใชป้ ระโยชนท์ รัพยากรเหล่าน้ี และวธิ ีการแบง่ ปันผลประโยชน์ ที่เกิดข้ึน ในทางปฏิบตั ิ ข้ึนอยกู่ บั กฎหมายและขอ้ บงั คบั ท่ีเก่ียวขอ้ ง ขอ้ ตกลงที่ตกลงร่วมกนั เกี่ยวกบั การเขา้ ถึง

10 และการแบ่งปันผลประโยชน์ อาจมีการเจรจาระหวา่ งผใู้ ช้ และผเู้ กี่ยวขอ้ งหลายคน (รัฐบาล หน่วยงาน ชุมชน และ/หรือ บุคคล หรือ นิติบุคคลอื่นๆ) กาหนดไวใ้ นสญั ญาและขอ้ ตกลงประเภทต่าง ๆ มีวธิ ีการทว่ั ไป 2 ประการสาหรับขอ้ กาหนดที่ตกลงร่วมกนั 1.ในบางประเทศการเจรจาเงื่อนไขท่ีตกลงร่วมกนั จะมอบหมายโดยตรงใหก้ บั บุคคล หรือ ชุมชนเฉพาะ ที่เป็นผใู้ หบ้ ริการของทรัพยากรพนั ธุกรรมหรือภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น ที่จะเขา้ ถึงและใชป้ ระโยชน์ ในประเทศเหล่าน้ี ขอ้ ตกลงท่ีตกลงร่วมกนั เป็ นเพียงส่ิงท่ีฝ่ ายท่ีเก่ียวขอ้ งในการทาธุรกรรม ABS หรือหุน้ ส่วนไดต้ กลงเก่ียวกบั การ เขา้ ถึงทรัพยากรเหล่าน้นั และแบง่ ปันผลประโยชน์จากการใชง้ าน ขอ้ กาหนดและเงื่อนไขเหล่าน้ีอาจกาหนดไว้ ในขอ้ ตกลงการถ่ายโอนวสั ดุการทางานร่วมกนั หรือการแบ่งปันผลประโยชน์ ท้งั น้ีข้ึนอยกู่ บั ขอ้ กาหนดทาง กฎหมายและขอ้ บงั คบั 2.ในประเทศอื่นๆ กฎหมายอาจระบุกระบวนการกากบั ดูแล/อนุมตั ิของรัฐบาลโดยเฉพาะ และอาจระบุ ขอ้ กาหนดหรือองคป์ ระกอบเฉพาะ ที่ตอ้ งรวมอยใู่ นขอ้ กาหนดที่ตกลงร่วมกนั โดยทว่ั ไปแลว้ ประเทศเหล่าน้นั ส่วนใหญย่ งั ตอ้ งการการเจรจาหลกั ของขอ้ ตกลง ที่จะอยกู่ บั ผใู้ หบ้ ริการ รายบุคคล หรือชุมชน โดยเฉพาะ และ อาจกาหนด ประเภทของเครื่องมือเฉพาะ ท่ีจะใชห้ รือจดั ทาแมแ่ บบ

11 รูปที่ 4 รูปแบบข้นั ต่าสาหรับการเขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรม

12 บทที่ 2 สิทธ์ิของทรัพย์สินทางปัญญา ในบริบทของข้อกาหนดทต่ี กลงร่วมกนั บน ABS ตามท่ีระบุไวข้ า้ งตน้ ทรัพยส์ ินทางปัญญาประเภทต่างๆ ไดร้ ับการคุม้ ครองโดยสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา ท่ีแตกต่างกนั และมีเกณฑก์ ารป้องกนั ที่แตกตา่ งกนั การคน้ หาและบารุงรักษาการป้องกนั ทรัพยส์ ินทางปัญญา โดยทว่ั ไปจะมีค่าใชจ้ า่ ยและความพยายาม แตอ่ าจก่อใหเ้ กิดประโยชนม์ ากมายแก่ผถู้ ือสิทธิ ในการตดั สินใจวา่ จะ ใชก้ ารป้องกนั หรือไม่ จาเป็นตอ้ งชง่ั น้าหนกั ค่าใชจ้ า่ ยและความพยายามในการป้องกนั ผลประโยชน์ ที่อาจ เกิดข้ึนจากการป้องกนั ดงั กล่าว ตอ้ งพิจารณาอยา่ งรอบคอบวา่ ผลลพั ธ์ใดท่ีเป็นผลมาจากกิจกรรมทางปัญญา สามารถป้องกนั ไดด้ ว้ ยสิทธ์ิในการใชท้ รัพยส์ ินทางปัญญา และเงื่อนไขใดที่จะตอ้ งปฏิบตั ิเพือ่ รักษาความ ปลอดภยั ประเภทการป้องกนั ภาพรวมของปัญหาที่สามารถช่วยเป็นแนวทางในกระบวนการตดั สินใจ ภาพรวมโดยยอ่ เกี่ยวกบั สิทธ์ิ ทรัพยส์ ินทางปัญญา ท่ีเลือกและความเก่ียวขอ้ งกบั ABS 1.ข้อพจิ ารณาเบือ้ งต้น 1.1.การตดั สินใจว่าจะรับสิทธ์ิทรัพย์สินทางปัญญา หรือไม่ การพจิ ารณาเบ้ืองตน้ แต่สาคญั มากคือการตดั สินใจวา่ จะรับสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาหรือไม่ ข้ึนอยกู่ บั ปัจจยั หลายประการ เช่น ลกั ษณะและวตั ถุประสงคข์ องโครงการ ค่าที่คาดหวงั ของผลลพั ธ์ เป้าหมายเชิงพาณิชย์ หรือเป้าหมายที่ไม่ใช่เชิงพาณิชย์และความสามารถในการจดั การสิทธ์ิท่ีไดม้ า การตดั สินใจคร้ังน้ีส่วนใหญ่ข้ึนอยู่ กบั วา่ ประโยชนข์ องการป้องกนั ทรัพยส์ ินทางปัญญา จะมีค่ามากกวา่ การไดร้ ับหรือไม่ เช่น การคุม้ ครอง ทรัพยส์ ินทางปัญญามีแนวโนม้ ที่จะมีมูลค่าเชิงกลยทุ ธ์ และเชิงพาณิชยม์ ากข้ึนในภาคต่างๆ เช่น เภสัชภณั ฑ์ เทคโนโลยชี ีวภาพ อุตสาหกรรม ซ่ึงกิจกรรมการวจิ ยั และพฒั นามีค่าใชจ้ า่ ยสูง การตดั สินใจท่ีจะแสวงหาการป้องกนั ทรัพยส์ ินทางปัญญา โดยผใู้ ช้ อาจเกิดข้ึนก่อนระหวา่ งหรือหลงั การใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม การใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรมสามารถนาไปสู่ความคิดของผลิตภณั ฑ์ หรือ กระบวนการท่ีกฎหมายทรัพยส์ ินทางปัญญาปกป้องจากการใช้ โดยไมไ่ ดร้ ับอนุญาตจากผอู้ ื่น ในบางกรณี ผลลพั ธ์ของกระบวนการวจิ ยั และพฒั นา เช่น ศกั ยภาพ ของการป้องกนั ทรัพยส์ ินทางปัญญา สามารถระบุไดใ้ น ระยะแรก เช่น ในกรณีของการพฒั นาน้ามนั หอมระเหยจากตน้ หอมเพ่ือใชใ้ นน้าหอม ในกรณีอ่ืนๆ ผลลพั ธ์ท่ีอาจ เกิดข้ึนในภายหลงั สาหรับตวั อยา่ งดิน ตวั อยา่ งอาจนาไปสู่การเล้ียงจุลินทรียจ์ านวนมาก บางส่วนของเอนไซม์ เหล่าน้ีอาจมีเอนไซมท์ ี่น่าสนใจ แตอ่ าจตอ้ งใชเ้ วลาหลายปี กวา่ จะพบวา่ การดดั แปลงพนั ธุกรรมสามารถนาไปสู่ เอนไซมท์ ่ีน่าสนใจ และมีประโยชน์

13 แมว้ า่ จะเป็นไปไดต้ ้งั แต่เน่ินๆเพอ่ื ระบุการสร้างสรรคข์ องจิตใจ ที่อาจไดร้ ับการคุม้ ครองทรัพยส์ ินทาง ปัญญา แตก่ ย็ งั จาเป็นท่ีจะตอ้ งตดั สินใจวา่ มูลคา่ การป้องกนั ที่เป็นไปไดน้ ้นั มีคา่ มากกวา่ คา่ ใชจ้ ่ายในการรักษา ความปลอดภยั หรือไม่ สิ่งสาคญั คือตอ้ งพจิ ารณาการป้องกนั ทรัพยส์ ินทางปัญญา ก่อนโดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ สาหรับ ส่ิงประดิษฐท์ ี่อาจเกิดข้ึนเนื่องจากจะไมส่ ามารถจดสิทธิบตั รส่ิงประดิษฐท์ ี่ไดร้ ับ การเปิ ดเผยแลว้ ทรัพยส์ ินทาง ปัญญา สามารถสร้างมูลคา่ และรายไดไ้ ดห้ ลายวธิ ี สามารถขายหรือขายลิขสิทธ์ิ ร่วมเป็นทุนในกิจการร่วมคา้ เสนอท่ีจะเขา้ สู่พนั ธมิตรเชิงกลยทุ ธ์ บูรณาการกบั ธุรกิจปัจจุบนั หรือใชเ้ พื่อสร้างธุรกิจใหม่ เช่น บริษทั ที่เป็นผนู้ า ดา้ นนวตั กรรมท่ีพยายามพฒั นายาใหม่ปรับปรุงหรือปรับยาที่มีอยเู่ ดิม หรือพฒั นากระบวนการผลิตยาใหม่ โดย ใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม มีแนวโนม้ ที่จะพ่งึ พาระบบสิทธิบตั รอยา่ งมาก เพอื่ ใหแ้ น่ใจวา่ พวกเขาจะกูค้ ืนการลงทุน ที่เกิดข้ึนในการวจิ ยั และพฒั นา การเลือกทรัพยส์ ินทางปัญญา ในกรณีน้ีมีนยั ยะทางการคา้ ท่ีชดั เจนซ่ึงตอ้ ง พิจารณา รายการคาถามท่ีอาจช่วยในการประเมินผลกระทบดา้ นทรัพยส์ ินทางปัญญาประเภทเหล่าน้ี และเป็น แนวทางในการตดั สินใจวา่ จะไดร้ ับสิทธ์ิในทรัพยส์ ินทางปัญญาหรือไม่ ภายใตเ้ ง่ือนไขใด รูปที่ 5 ประชุมและอบรมการเขา้ ถึงและแบง่ ปันผลประโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรมภาคปศุสัตว์ 2. เจรจาต่อรองทรัพย์สินทางปัญญา และรับสิทธ์ิทรัพย์สินทางปัญญา ในข้นั ตอนของการเจรจา ควรพิจารณาผลลพั ธ์ที่เป็นไปไดท้ ่ีอาจเกิดข้ึนจากการใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม และภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินท่ีเกี่ยวขอ้ ง ภาคีควรพิจารณาส่ิงที่เก่ียวขอ้ งกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญาที่อาจเกิดข้ึนในบริบท

14 ของขอ้ ตกลงท่ีตกลงร่วมกนั ซ่ึงรวมถึงการพิจารณาขอ้ ตกลง การอนุญาตให้เขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรม และการ ดาเนินการวจิ ยั และพฒั นา เม่ือข้นั ตอนเหล่าน้ีไดร้ ับการสรุป ผใู้ ชอ้ าจตดั สินใจท่ีจะแสวงหาการป้องกนั ทรัพยส์ ิน ทางปัญญา ตามขอ้ ตกลง ABS และคาส่งั ทรัพยส์ ินทางปัญญาท่ีเกี่ยวขอ้ ง ข้นั ตอนต่อไปจดั ทารายการตรวจสอบตวั อยา่ ง ของแง่มุมที่ใชง้ านไดจ้ ริงท่ีตอ้ งพิจารณาในระหวา่ ง ข้นั ตอนต่าง ๆ เหล่าน้ี ปัญหาเหล่าน้ี มีการอธิบายรายละเอียดเพม่ิ เติม 3. ประเภทของสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาทสี่ ามารถเกดิ ขนึ้ ได้ในการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม ตามที่อธิบายไวก้ ่อนหนา้ น้ี ทรัพยส์ ินทางปัญญาอาจมีรูปแบบที่แตกตา่ งกนั หลายแบบ แตล่ ะแบบมี เกณฑเ์ ฉพาะสาหรับการปกป้องสิทธ์ิและขอ้ จากดั การวจิ ยั และพฒั นาท่ีเกิดจากการใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม สามารถทาใหเ้ กิดความคิดผลิตภณั ฑ์ และกระบวนการใหม่ ๆ ข้ึนอยกู่ บั วตั ถุประสงคแ์ ละทิศทางของกิจกรรม เหล่าน้ี ผลลพั ธ์ดา้ น การวจิ ยั และพฒั นาที่แตกต่างกนั หมายความวา่ การป้องกนั ทรัพยส์ ินทางปัญญา ประเภทต่าง ๆ อาจเกี่ยวขอ้ งกนั การใหค้ าแนะนาเก่ียวกบั ประเภทต่างๆของทรัพยส์ ินทางปัญญา ที่อาจเกิดข้ึนในบริบทของขอ้ ตกลง ABS รวมถึงสิทธิบตั ร เครื่องหมายการคา้ ลิขสิทธ์ิ และความลบั ทางการคา้ สิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา แตล่ ะขอ้ จะ อธิบายถึงคาถามหา้ ขอ้ ท่ีสาคญั 1. ทรัพยส์ ินทางปัญญามีปัญหาอะไร 2. สิ่งที่สามารถป้องกนั ได้ 3. มีเงื่อนไขอะไรบา้ งท่ีจะตอ้ งไดร้ ับสิทธ์ิ 4. มนั ใหส้ ิทธิอะไรบา้ ง 5. การป้องกนั นานแค่ไหน นอกจากน้ี แตล่ ะคาอธิบายจะถูกติดตามดว้ ยการอภิปรายวา่ สิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา อาจเกี่ยวขอ้ ง กบั ขอ้ ตกลง ABS ไดอ้ ยา่ งไร จะมีการจดั ทาขอ้ ABS ตวั อยา่ งที่เลือกไวอ้ ยา่ งเหมาะสม รวมถึงรายการตรวจสอบ ของปัญหาเฉพาะท่ีตอ้ งพิจารณา สิทธิบตั ร สิทธิบัตรคืออะไร สิทธิบตั รเป็นสิทธ์ิเฉพาะท่ีไดร้ ับจากการประดิษฐซ์ ่ึงเป็ นผลิตภณั ฑ์ หรือกระบวนการท่ีเสนอวธิ ีแกไ้ ข ปัญหาทางเทคนิคใหมใ่ หก้ บั ปัญหา หรือใหว้ ธิ ีการใหม่ในการทาบางส่ิงบางอยา่ ง ในการขอรับสิทธิบตั รตอ้ งมี การเปิ ดเผยขอ้ มูลทางเทคนิคเก่ียวกบั การประดิษฐต์ ่อสาธารณะ ในแอปพลิเคชนั สิทธิบตั ร ซ่ึงหมายความวา่

15 เอกสารสิทธิบตั รท่ีเผยแพร่จะมีใหใ้ นฐานะแหล่งขอ้ มูลดา้ นเทคนิค และธุรกิจท่ีมีค่าสาหรับนกั ประดิษฐ์ วสิ าหกิจ และนกั วจิ ยั สาหรับขอ้ มูลเพิ่มเติมเก่ียวกบั วธิ ีการยนื่ ขอสิทธิบตั ร สามารถดูไดจ้ ากเวบ็ ไซต์ WIPO สิทธิบัตรสามารถคุ้มครองอะไรได้บ้าง สิทธิบตั รอาจไดร้ ับอนุญาตสาหรับการประดิษฐใ์ นสาขาเทคโนโลยใี ด ๆ จากภาชนะในครัวเรือนท่ีใช้ ทุกวนั จนถึง ชิปนาโนเทคโนโลยี การประดิษฐส์ ามารถเป็นผลิตภณั ฑ์ เช่น เคร่ืองจกั ร อุปกรณ์ สูตร หรือสารเคมี หรือ กระบวนการ เช่น กระบวนการที่ใชใ้ นการผลิตสารเคมี ท่ีเฉพาะเจาะจง ผลิตภณั ฑจ์ านวนมากประกอบดว้ ย ส่ิงประดิษฐจ์ านวนหน่ึง เช่น คอมพิวเตอร์ แลป็ ทอ็ ป สามารถเกี่ยวขอ้ งกบั ส่ิงประดิษฐห์ ลายร้อยรายการ สิ่งประดิษฐท์ ี่เกิดจากการใชป้ ระโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรม อาจรวมถึงองคป์ ระกอบใหมๆ่ เช่นองคป์ ระกอบ ของเครื่องสาอาง หรือกระบวนการใหม่ หรือวธิ ีการในการผลิตองคป์ ระกอบดงั กล่าว เง่ือนไขใดบา้ งที่จะตอ้ งไดร้ ับการคุม้ ครองสิทธิบตั ร ตอ้ งปฏิบตั ิตามเง่ือนไขหลายประการเพื่อขอรับสิทธิบตั ร กฎเกณฑก์ ารคุม้ ครองสิทธิบตั รน้นั แตกต่าง กนั ไปตามระบอบการปกครองระดบั ชาติ และระดบั ภูมิภาค รายการขอ้ กาหนดท่ีบงั คบั ใชส้ ากล แต่ขอ้ กาหนดทวั่ ไปบางขอ้ ท่ีตอ้ งปฏิบตั ิตามเพื่อขอรับการคุม้ ครอง สิทธิบตั ร ไดแ้ ก่ -ความแปลกใหม่ (Novelty) การประดิษฐ์จะตอ้ งแสดงองคป์ ระกอบของความแปลกใหม่ คุณสมบตั ิใหม่ บางอยา่ งที่ไมร่ ู้จกั ภายในร่างกายของความรู้ที่มีอยใู่ นดา้ นเทคนิค องคค์ วามรู้ที่มีอยนู่ ้ีเรียกวา่ ศิลปะก่อนหนา้ (Prior art) -ข้นั ตอนการประดิษฐ์/ไม่ชดั เจน (Inventive step/non-obviousness) การประดิษฐ์จะตอ้ งเก่ียวขอ้ งกบั ข้นั ตอนการประดิษฐ์ หรือ ไม่ชดั เจน ซ่ึงหมายความวา่ ไม่สามารถสรุปไดอ้ ยา่ งชดั เจนโดยบุคคลท่ีมีทกั ษะปกติ ในสาขาเทคนิคที่เกี่ยวขอ้ ง -การใชง้ านอุตสาหกรรม/ยทู ิลิต้ี (Industrial application/utility) การประดิษฐจ์ ะตอ้ งมีความสามารถใน การประยกุ ตใ์ ชใ้ นอุตสาหกรรม ซ่ึงหมายความวา่ มนั จะตอ้ งสามารถท่ีจะใชส้ าหรับอุตสาหกรรม หรือ วตั ถุประสงคท์ างธุรกิจท่ีนอกเหนือจากการเป็ นปรากฏการณ์ทางทฤษฎีเทา่ น้นั หรือตอ้ งเป็นประโยชน์ นอกจากน้ีเน้ือหาของสิทธิบตั รจะตอ้ งไดร้ ับการยอมรับวา่ เป็น สิทธิบตั ร ภายใตก้ ฎหมายท่ีเก่ียวขอ้ ง เช่น ในบางประเทศ พืชไมไ่ ดจ้ ดสิทธิบตั ร แมว้ า่ จะไดร้ ับการพฒั นาใหม่เป็นนวตั กรรม และมีแอปพลิเคชนั ท่ีมี ประโยชน์ เพื่อใหก้ ารประดิษฐเ์ ป็นไปตามขอ้ กาหนดของข้นั ตอนท่ีแปลกใหม่ และสร้างสรรคส์ ิ่งสาคญั คือตอ้ ง ไม่เปิ ดเผยก่อนที่จะขอความคุม้ ครองสิทธิบตั ร นอกจากน้ีการประดิษฐจ์ ะตอ้ งถูกเปิ ดเผยในการยนื่ ขอสิทธิบตั ร

16 ในลกั ษณะที่ชดั เจนเพยี งพอและสมบูรณ์ เพอื่ ใหส้ ามารถทาการจาลองแบบไดโ้ ดยบุคคลท่ีมีทกั ษะระดบั ปกติใน สาขาเทคนิคท่ีเก่ียวขอ้ ง สิทธิบัตรให้สิทธิอะไรบ้าง เจา้ ของสิทธิบตั รมีสิทธ์ิแตเ่ พียงผเู้ ดียว ในการป้องกนั ไม่ใหผ้ อู้ ื่นใชป้ ระโยชนจ์ ากการประดิษฐเ์ ชิง พาณิชยใ์ นช่วงเวลาที่ไดร้ ับการคุม้ ครองการประดิษฐ์ กล่าวอีกนยั หน่ึง การคุม้ ครองสิทธิบตั ร หมายความวา่ หาก การประดิษฐเ์ ป็นผลิตภณั ฑ์ จะไม่สามารถนามาใชใ้ นเชิงพาณิชย์ เสนอขาย ขาย นาเขา้ หรือขายโดยผอู้ ่ืน โดย ไมไ่ ดร้ ับความยนิ ยอมจากเจา้ ของสิทธิบตั ร หากการประดิษฐเ์ ป็นกระบวนการบุคคลภายนอกท่ีไมไ่ ดร้ ับความ ยนิ ยอมจากเจา้ ของไมส่ ามารถใชก้ ระบวนการ หรือใชป้ ระโยชนจ์ ากผลิตภณั ฑท์ ี่ไดร้ ับโดยตรง จากกระบวนการ น้นั ในเชิงพาณิชย์ สิทธิในสิทธิบตั รน้นั อยภู่ ายใตห้ ลกั การของอาณาเขตแดน นน่ั คือความจริงท่ีวา่ การคุม้ ครอง สิทธิบตั รน้นั จะตอ้ งไดร้ ับการร้องขออยา่ งชดั เจนในแต่ละประเทศหรือภูมิภาคที่เกี่ยวขอ้ ง การป้องกนั ใช้งานได้นานเท่าไหร่ ไดร้ ับการคุม้ ครองสิทธิบตั รในระยะเวลาท่ีจากดั โดยทว่ั ไปน่ีคือ 20 ปี นบั จากวนั ที่ยนื่ คาขอข้ึนอยกู่ บั การ ชาระค่าบารุงรักษา และสิทธิบตั รที่ไม่ถูกเพิกถอน สิทธิบัตรเกยี่ วข้องกบั ข้อตกลง ABS อย่างไร โครงการวจิ ยั บนพ้ืนฐานของทรัพยากรทางพนั ธุกรรม อาจมีความต้งั ใจที่จะคน้ พบการประดิษฐท์ ี่จด สิทธิบตั ร และการออกใบอนุญาตตอ่ มาของสิทธิบตั ร และการพฒั นาเชิงพาณิชยข์ องการประดิษฐ์น้นั แมว้ า่ จะไม่ มีความต้งั ใจดงั กล่าว และโดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ในบริบททางวชิ าการ แต่ไมไ่ ดต้ ้งั ใจหรือส่งผลใหเ้ กิดความคิด ประดิษฐท์ ี่จดสิทธิบตั ร คู่สัญญาของขอ้ ตกลง ABS สามารถตดั สินใจเง่ือนไขเฉพาะภายใตส้ ิทธิบตั รซ่ึงอาจถูก คน้ หา ในกรณีท่ีการวิจยั เก่ียวกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรมนาไปสู่การประดิษฐท์ ่ีจดสิทธิบตั รได้ อาจมีความแตกต่าง ในส่ิงที่ผใู้ หบ้ ริการ และผใู้ ชเ้ ชื่อวา่ ควรไดร้ ับการจดสิทธิบตั ร บทบาทของสิทธิบตั รในขอ้ ตกลง ABS อาจแตกต่างกนั ในตอนแรกหนา้ ที่ของสิทธิบตั รในการกระตุน้ และเผยแพร่นวตั กรรม สามารถช่วยใหม้ ีประโยชน์มากข้ึน สามารถแบ่งปัน ประการท่ีสอง แนวทางปฏิบตั ิของ บอนน์และนาโกยา่ แสดงรายการกรรมสิทธ์ิร่วมของสิทธิบตั รและสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาอื่นๆ ท่ีเกี่ยวขอ้ ง เป็นผลประโยชนท์ างการเงินอยา่ งหน่ึง ท่ีสามารถแบง่ ปันผา่ นขอ้ กาหนดท่ีตกลงร่วมกนั ขอ้ กาหนดท่ีตกลง ร่วมกนั อาจจากดั ผลประโยชนท์ ่ีจะสร้าง หรือแบ่งปันโดยจากดั ผทู้ ่ีอาจไดร้ ับและใชส้ ิทธิในสิทธิบตั ร

17 ในบริบทน้ีหลกั การของการรักษาความลบั มกั จะเป็นขอ้ พจิ ารณาที่สาคญั ในการเจรจาขอ้ ตกลง ABS กิจกรรมการวจิ ยั และพฒั นามีแนวโนม้ ที่จะเป็ นกลยทุ ธ์ท้งั ในเชิงพาณิชย์ และที่ไม่ใช่เชิงพาณิชย์ ในการเจรจา ขอ้ ตกลงที่ตกลงร่วมกนั ผใู้ ชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม จึงมีแนวโนม้ ท่ีจะแสวงหาการป้องกนั ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั ขอ้ มูลท่ี ใหไ้ วใ้ นโครงการและผลการวจิ ยั และพฒั นา เช่น การรั่วไหลของขอ้ มูลที่เป็ นความลบั อาจส่งผลเสียตอ่ การยน่ื ขอ จดสิทธิบตั รในอนาคต โดยการประดิษฐเ์ ป็นส่วนหน่ึงของในหลายเขตอานาจศาล มีช่วงเวลาผอ่ นผนั ที่เก่ียวขอ้ ง กบั สิทธิบตั รซ่ึงอนุญาตใหเ้ ปิ ดเผยส่ิงประดิษฐ์ 6 ถึง 12 เดือน ก่อนที่จะยนื่ โดยไมส่ ่งผลกระทบต่อความแปลก ใหม่ อยา่ งไรก็ตามเนื่องจากระยะเวลาผอ่ นผนั น้นั แตกต่างกนั ไปในแตล่ ะเขตอานาจศาล และบางคร้ังกไ็ ม่ไดม้ ี อยจู่ ริง ดงั น้นั จึงจาเป็ นอยา่ งยง่ิ ที่จะตอ้ งเก็บขอ้ มูลท่ีเก่ียวขอ้ งไวเ้ ป็นความลบั เช่น การจากดั การเผยแพร่ขอ้ มูล หรือรายงาน เพื่อใหแ้ น่ใจวา่ ส่ิงพิมพก์ ่อนหนา้ น้ีไมส่ ่งผลกระทบ ตอ่ โอกาสในการไดร้ ับการคุม้ ครองสิทธิบตั ร ในภายหลงั นอกจากน้ีผลลพั ธ์ของการวจิ ยั และพฒั นา อาจไมแ่ น่นอนในเวลาที่เจรจาเงื่อนไขท่ีตกลงร่วมกนั ดงั น้นั จึงอาจเป็นเร่ืองยากที่จะคาดการณ์ หรือมีคาตอบสาหรับปัญหาที่เก่ียวขอ้ งกบั สิทธิบตั รท้งั หมด ในช่วงตน้ ของ กระบวนการ ในบางกรณีผใู้ ชอ้ าจวางแผนที่จะลงทุนเงินและเวลาเป็นจานวนมาก ในการพฒั นาส่ิงประดิษฐโ์ ดยใช้ ทรัพยากรพนั ธุกรรม ในกรณีเช่นน้ีการขอรับสิทธิบตั รสามารถใชเ้ ป็นวธิ ีการไดร้ ับตาแหน่งทางการตลาดที่โดด เด่น เพ่ือผลตอบแทนการลงทุนสูงสุด ข้ึนอยกู่ บั ผลิตภณั ฑ์ หรือกระบวนการที่เกิดจากการใชท้ รัพยากร พนั ธุกรรม ผใู้ ชอ้ าจเลือกท่ีจะไม่ใชป้ ระโยชนจ์ ากสิทธิบตั รดว้ ยตนเอง และอาจขายหรือใหส้ ิทธ์ิการใชง้ านเชิง พาณิชยข์ องการประดิษฐท์ ี่ไดร้ ับสิทธิบตั ร ในบางกรณีดว้ ยลกั ษณะท่ีมีความเส่ียงสูงของการตรวจจบั ทางชีวภาพ และความน่าจะเป็นต่า ในการคน้ หาและพฒั นาผลิตภณั ฑ์ หรือกระบวนการที่ไดม้ าจากการใชท้ รัพยากร พนั ธุกรรม ผใู้ ชม้ กั จะตดั สินใจกระจายความเสี่ยงน้ี ผา่ นการทางานวจิ ยั ร่วมกนั ผใู้ หบ้ ริการทรัพยากรพนั ธุกรรม อาจเลือกที่จะรักษาสิทธิตามสัญญาบางประการ เก่ียวกบั การแบง่ ปันผลประโยชน์โดยไมค่ านึงถึงความเป็น เจา้ ของสิทธิบตั ร เช่น ผใู้ หบ้ ริการอาจขอใหม้ ีการแบ่งปันค่าลิขสิทธ์ิ หรือผใู้ หบ้ ริการอาจตอ้ งการรับผลประโยชน์ ระยะส้นั มากข้ึนทนั ที ไม่วา่ ในกรณีใด ผใู้ หบ้ ริการจะตอ้ งพิจารณาโครงสร้าง หรือข้นั ตอนเฉพาะเพื่อใหม้ นั่ ใจวา่ ผลประโยชนท์ ี่อาจเกิดข้ึนจากการเอารัดเอาเปรียบ ของการไหลของสิทธิบตั รกลบั ไปยงั พวกเขาในรูปแบบเดียว หรืออยา่ งอื่น โดยสรุปมีหลายวธิ ี ในการใชป้ ระโยชน์จากสิทธิบตั ร และในขณะที่มนั อาจเป็นไปไมไ่ ดท้ ี่จะคาดการณ์ ผลการวจิ ยั และพฒั นา ที่อาจเกิดข้ึนเมื่อมีการเจรจาเง่ือนไข ท่ีตกลงร่วมกนั

18 รูปท่ี 6 ไขเ่ คม็ ไชยา ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินจากทรัพยากรพนั ธุกรรมสัตว์ ท่ีมา : https://www.thairath.co.th/news/local/south/1161565 เครื่องหมายการค้า (Trademarks) เครื่องหมายทางการค้าคืออะไร เครื่องหมายการคา้ เป็ นเครื่องหมายท่ีสามารถแยกแยะความแตกตา่ งของสินคา้ หรือบริการขององคก์ ร หน่ึงท่ีใชใ้ นการคา้ กบั บริษทั อื่น ส่ิงท่ีสามารถป้องกนั ไดใ้ นฐานะเครื่องหมายการคา้ คาหรือการรวมกนั ของคา ตวั อกั ษรและตวั เลขสามารถเป็นเครื่องหมายการคา้ เคร่ืองหมายการคา้ อาจประกอบดว้ ยภาพวาดสัญลกั ษณ์ คุณลกั ษณะสามมิติ เช่น รูปร่างและบรรจุภณั ฑข์ องสินคา้ สัญญาณที่ไมส่ ามารถมองเห็นได้ เช่น เสียง หรือ น้าหอม หรือ เฉดสี ท่ีใชเ้ ป็ นคุณสมบตั ิเด่น ความเป็นไปไดเ้ กือบจะไม่มีท่ีสิ้นสุด เง่ือนไขใดบ้างทจ่ี ะต้องได้รับการคุ้มครองเคร่ืองหมายการค้า สัญญาณไดร้ ับการคุม้ ครองโดยการลงทะเบียนเป็นเครื่องหมายการคา้ ในดินแดนท่ีเกี่ยวขอ้ งหรือในบาง ประเทศผา่ นการใชง้ านในตลาด ถึงแมว้ า่ กฎหมายของประเทศน้นั จะแตกตา่ งกนั ไปในแต่ละประเทศ

19 การลงทะเบียนเคร่ืองหมายการค้าให้สิทธิอะไร การลงทะเบียนเคร่ืองหมายการคา้ จะมอบสิทธ์ิ แต่เพียงผเู้ ดียวในการใชเ้ ครื่องหมายการคา้ จดทะเบียน ในส่วนที่เกี่ยวกบั สินคา้ และ/หรือบริการที่ไดร้ ับความคุม้ ครอง หมายความวา่ เครื่องหมายการคา้ น้นั สามารถใช้ งานไดเ้ ฉพาะกบั เจา้ ของ หรือไดร้ ับอนุญาตใหใ้ ชก้ บั บุคคลอื่น การลงทะเบียนใหค้ วามมนั่ ใจทางกฎหมายและ ตอกย้าตาแหน่งของผถู้ ือสิทธ์ิ เช่น ในกรณีท่ีมีการฟ้องร้องดาเนินคดี การป้องกนั ใช้งานได้นานแค่ไหน ระยะเวลาของการลงทะเบียนเคร่ืองหมายการคา้ อาจแตกต่างกนั แตม่ กั จะ 10 ปี มนั สามารถต่ออายไุ ด้ อยา่ งไมม่ ีกาหนดใหท้ าตามข้นั ตอนที่จาเป็ น เคร่ืองหมายการค้าเก่ยี วข้องกบั ข้อตกลง ABS อย่างไร การเจรจาเกี่ยวกบั การเขา้ ถึงและการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม และภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินที่ เกี่ยวขอ้ ง ส่วนใหญ่จดั การกบั สิทธิเหนือทรัพยากร หรือความรู้ดว้ ยตนเอง หรือกบั ผลลพั ธ์ของการวจิ ยั และพฒั นา ท่ีเก่ียวขอ้ ง อยา่ งไรก็ตาม ทรัพยากรเอง หรือองคป์ ระกอบกระบวนการ หรือผลลพั ธ์อื่น ๆ ของการใชป้ ระโยชน์ จากทรัพยากรพนั ธุกรรมและภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินท่ีเกี่ยวขอ้ ง หรือการประยกุ ตใ์ ชแ้ ละการคา้ ท่ีตามมา อาจแตกต่าง ผา่ นเครื่องหมายการคา้ เคร่ืองหมายการคา้ ทาใหเ้ จา้ ของสามารถสร้างความแตกตา่ งของผลิตภณั ฑใ์ นตลาดได้ ซ่ึง มนั่ ใจวา่ ผบู้ ริโภคสามารถแยกความแตกตา่ งระหวา่ งผลิตภณั ฑ์ และอานวยความสะดวกในการตดั สินใจ นอกจากน้ีสามารถใชเ้ ป็ นส่วนหน่ึงของแคมเปญการตลาด และสร้างพ้นื ฐานสาหรับการสร้างภาพลกั ษณ์และ ชื่อเสียงของแบรนด์ เคร่ืองหมายการคา้ อาจไดร้ ับอนุญาตใหจ้ ดั หาแหล่งรายไดโ้ ดยตรง ผา่ นคา่ ลิขสิทธ์ิและอาจ ช่วยในการจดั หาเงินทุน สัญลกั ษณ์ที่เกี่ยวขอ้ งกบั ทรัพยากรสามารถลงทะเบียนเป็นเคร่ืองหมายการคา้ และขอ้ จากดั ในการใชง้ านสามารถตกลงกนั ไดใ้ นขอ้ ตกลง ABS การปกป้องทรัพยส์ ินทางปัญญารูปแบบอื่นสาหรับสัญญาณท่ีโดดเด่น คือสิ่งบ่งช้ีทางภูมิศาสตร์ (GI) และการอุทธรณ์แหล่งกาเนิดสินคา้ ลขิ สิทธ์ิ (Copyright) ลขิ สิทธ์ิคืออะไร ลิขสิทธ์ิ หรือสิทธ์ิของผเู้ ขียน เป็นคาศพั ทท์ างกฎหมายที่ใชอ้ ธิบายสิทธ์ิที่ผสู้ ร้างสรรค์ ส่วนมากเป็นงาน วรรณกรรมและงานศิลปะ

20 สิ่งทสี่ ามารถป้องกนั ด้วยลิขสิทธ์ิ งานที่ไดร้ ับการคุม้ ครองโดยลิขสิทธ์ิมกั จะรวมถึง -งานวรรณกรรม เช่น นวนิยาย บทกวี บทละคร บทความในหนงั สือพิมพ์ -งานศิลปะ เช่น ภาพวาด ภาพพมิ พ์ ภาพถ่าย และ ประติมากรรม -โปรแกรมคอมพวิ เตอร์ ฐานขอ้ มูล -ภาพยนตร์ การประพนั ธ์ดนตรี และการออกแบบท่าเตน้ -งานสถาปัตยกรรม และ -โฆษณาแผนท่ี และภาพวาดทางเทคนิค การคุม้ ครองลิขสิทธ์ิครอบคลุมถึงการแสดงออกของความคิด แต่ไมร่ วมถึงความคิด เช่น ลายผา้ ต่างๆ ซ่ึง แสดงถึงความคิดของคนทอ รูปที่ 7 ผา้ ทอมือไทล้ือ จงั หวดั น่าน บอกเร่ืองราววถิ ีชีวติ ของคนไทล้ือ ที่มา: https://www.sanook.com/travel/1414605/ เงื่อนไขใดบ้างทจี่ ะต้องได้รับการคุ้มครองลขิ สิทธ์ิ ในขณะที่เกณฑก์ ารคุม้ ครองอาจแตกต่างกนั ในเขตอานาจศาล เพ่ือใหม้ ีคุณสมบตั ิในการคุม้ ครอง ลิขสิทธ์ิ งานโดยทว่ั ไปจะตอ้ งเป็นตน้ ฉบบั และในหลายเขตอานาจศาลกม็ ีขอ้ กาหนดวา่ งานวรรณกรรม ศิลปะ และละคร และดนตรี จะไดร้ ับการแกไ้ ขในรูปแบบวสั ดุ

21 ลขิ สิทธ์ิให้สิทธิอะไรบ้าง ลิขสิทธ์ิมี 2 ประเภทภายใตล้ ิขสิทธ์ิ -สิทธิทางเศรษฐกิจ ซ่ึงอนุญาตใหเ้ จา้ ของสิทธ์ิไดร้ ับผลตอบแทนทางการเงินจากการใชผ้ ลงานของผอู้ ่ืน และ -สิทธิทางศีลธรรม ซ่ึงปกป้องผลประโยชน์ท่ีไมใ่ ช่เชิงเศรษฐกิจของผเู้ ขียน กฎหมายลิขสิทธ์ิส่วนใหญร่ ะบุวา่ เจา้ ของสิทธ์ิมีสิทธ์ิทางเศรษฐกิจ ในการอนุญาตหรือป้องกนั การใช้ งานบางอยา่ งที่เก่ียวขอ้ งกบั งาน หรือในบางกรณีจะไดร้ ับคา่ ตอบแทนสาหรับการใชง้ านของเจา้ ของ เจา้ ของสิทธ์ิ ทางเศรษฐกิจของงานสามารถหา้ มหรืออนุญาต -การทาซ้าในรูปแบบต่างๆ เช่น ส่ิงพมิ พท์ ี่พมิ พ์ หรือการบนั ทึกเสียง -การแสดงสาธารณะ เช่น ในงานละคร หรือดนตรี -การบนั ทึกตวั อยา่ ง เช่น ในรูปแบบของคอมแพคดิสก์ หรือ ดีวดี ี -ออกอากาศทางวทิ ยุ เคเบิล หรือดาวเทียม -การแปลเป็นภาษาอ่ืนๆ และ -การปรับตวั เช่น การเปล่ียนนวนิยายใหเ้ ป็นบทภาพยนตร์ ตวั อยา่ งของสิทธิทางศีลธรรมท่ีไดร้ ับการยอมรับอยา่ งกวา้ งขวาง ไดแ้ ก่ สิทธิในการเรียกร้องการ ประพนั ธ์ผลงาน และสิทธิในการคดั คา้ นการเปล่ียนแปลงงาน ท่ีอาจเป็นอนั ตรายต่อช่ือเสียงของผสู้ ร้าง การป้องกนั ใช้งานได้นานแค่ไหน สิทธิทางเศรษฐกิจมีกาหนดเวลา การจากดั เวลาเหล่าน้ีอาจแตกต่างกนั ไปตามกฎหมายของประเทศ ใน ประเทศที่เป็นสมาชิกของอนุสัญญาเบิร์น ระยะเวลาควรอยอู่ ยา่ งนอ้ ย 50 ปี หลงั จากผสู้ ร้างเสียชีวติ อยา่ งไรก็ตาม ระยะเวลาคุม้ ครองนานข้ึน อาจจดั ใหใ้ นระดบั ชาติ ในขณะที่การ จากดั เวลาสาหรับสิทธิทางศีลธรรมอาจ แตกตา่ งกนั ไปในแตล่ ะประเทศ แตใ่ นหลายประเทศระยะเวลาของสิทธิทางศีลธรรมน้นั ไม่จากดั การคุ้มครองลขิ สิทธ์ิเกย่ี วข้องกบั ข้อตกลง ABS อย่างไร ลิขสิทธ์ิอาจเกิดข้ึนเม่ือขอ้ มูลเก่ียวกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรม และบญั ชีของภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ถูกเขียนลง หรือบนั ทึกเป็นอยา่ งอื่น การเขา้ ถึงและการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม และขอ้ มูลที่เกี่ยวขอ้ งอาจส่งผล

22 ใหเ้ กิดการสร้างวสั ดุด้งั เดิม เช่น ขอ้ ความ ภาพวาด ทางเทคนิค ฐานขอ้ มูล หรือ การรวบรวมท่ีอาจมีสิทธ์ิไดร้ ับ ลิขสิทธ์ิ การป้องกนั ในกรณีน้ีลิขสิทธ์ิคุม้ ครองวธิ ีการแสดงขอ้ มูล มากกวา่ เน้ือหาของขอ้ มูล ดงั กล่าว ซ่ึง หมายความวา่ บุคคลที่สามจะไมส่ ามารถทาซ้าขอ้ มูลที่แสดงในวสั ดุเหล่าน้นั โดยไม่ไดร้ ับอนุญาต แตพ่ วกเขา อาจใชแ้ ละสร้างขอ้ มูลเหล่าน้นั ลิขสิทธ์ิอาจเกิดข้ึนได้ เมื่อมีการสร้างขอ้ มูล เทคโนโลยขี ้นั สูงเกี่ยวกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรม เช่น ขอ้ มูล ลาดบั เบสดิจิตอล (Digital Sequencing) หรือขอ้ มูล omics data อ่ืนๆ เช่นชุดขอ้ มูลที่แสดงฟี โนม โปรตีนหรือการ ถอดรหสั ทรัพยากรพนั ธุกรรมที่กาหนด ในกรณีดงั กล่าว และภายใตก้ ฎหมายที่บงั คบั ใชล้ ิขสิทธ์ิอาจนาไปใชใ้ น ระดบั ท่ีแตกตา่ งกนั ของขอ้ มูลที่สร้างข้ึน ลิขสิทธ์ิเหนือขอ้ มูลส่วนบุคคลหากเป็ นตน้ ฉบบั ลิขสิทธ์ิในการ รวบรวมหรือรวบรวมขอ้ มูลดงั กล่าว ซ่ึงอาจเป็นงานตน้ ฉบบั และในบางเขตอานาจศาลกม็ ีการป้องกนั ฐานขอ้ มูล ที่ไมใ่ ช่ตน้ ฉบบั ดว้ ยเช่นกนั วธิ ีที่ลิขสิทธ์ิและทรัพยส์ ินทางปัญญา อื่นๆ ไดร้ ับการยนื ยนั สาหรับขอ้ มูลลาดบั เบส และแอปพลิเคชนั ของตนในภาคต่างๆ และภายใตส้ ถานการณ์ที่แตกตา่ งกนั พร้อมกบั ผลกระทบสาหรับ ABS รวมถึงการตรวจสอบไดถ้ ูกระบุในการคน้ หาขอ้ เทจ็ จริง และการกาหนดขอบเขตท่ีมีอยู่ ในบรรดาหลายๆสิ่งท่ี รับประกนั การสอบสวนเพ่ิมเติมและลึกซ้ึงยง่ิ ข้ึน นอกจากน้ีลิขสิทธ์ิอาจนาไปใชก้ บั บญั ชีของภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน หรือขอ้ มูลเกี่ยวกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรมท่ี จดั อยา่ งเป็ นระบบ หรือมีระเบียบวธิ ีในฐานขอ้ มูล รวมถึงการรวบรวมขอ้ มูลซ่ึงดว้ ยเหตุผลของการเลือกหรือการ จดั เรียงเน้ือหาของพวกเขาเป็ นการสร้างทางปัญญา ในกรณีน้ีการป้องกนั ลิขสิทธ์ิจะนาไปใชก้ บั ฐานขอ้ มูลหรือ การรวบรวม แต่ไมจ่ าเป็ นตอ้ งมีขอ้ มูลที่มีอยู่ การเป็ นเจ้าของลขิ สิทธ์ิในเอกสารบันทกึ ฐานข้อมูล การรวบรวมท่ีอาจมีบญั ชีของความรู้แบบด้งั เดิม หรือขอ้ มูลเก่ียวกบั ทรัพยากรทางพนั ธุกรรมท่ีมอบให้ ในข้นั ตน้ ผเู้ ขียนท่ีอาจหรือไมอ่ าจเป็นเจา้ ของภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นที่เก่ียวขอ้ งกบั ทรัพยากรทางพนั ธุกรรม หรือ บุคคลที่ใหข้ อ้ มูลเก่ียวกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรม เจา้ ของลิขสิทธ์ิมีตวั เลือกใหม้ อบ หรือใหส้ ิทธิทางเศรษฐกิจ บางส่วนหรือท้งั หมด ความลบั ทางการค้า (Trade secrets) ความลบั ทางการค้าคืออะไร ความลบั ทางการคา้ เป็นขอ้ มูลที่เป็นความลบั ที่ใหผ้ ถู้ ือครองขอ้ มูลไดเ้ ปรียบในการแข่งขนั ความลบั ทางการคา้ รวมไปถึง เช่น ความลบั ขบวนการผลิต อุตสาหกรรม และการคา้ โดยทวั่ ไปแลว้ การใชข้ อ้ มูลดงั กล่าว

23 โดยไมไ่ ดร้ ับอนุญาต ถือเป็ นการกระทาที่ไมเ่ ป็นธรรม และเป็นการละเมิดความลบั ทางการคา้ การคุม้ ครอง ความลบั ทางการคา้ เป็นส่วนหน่ึงของแนวคิดทวั่ ไป ของการป้องกนั การแข่งขนั ที่ไม่เป็นธรรม หรือข้ึนอยกู่ บั บทบญั ญตั ิของกฎหมาย หรือกฎหมายที่เกี่ยวขอ้ งกบั การปกป้องขอ้ มูลท่ีเป็นความลบั ท้งั น้ีข้ึนอยกู่ บั ระบบ กฎหมาย การป้องกนั ความลบั ทางการคา้ โดยทว่ั ไปไม่อยภู่ ายใตข้ อ้ กาหนดของพธิ ีการ สิ่งทส่ี ามารถป้องกนั ได้ด้วยความลบั ทางการค้า หวั ขอ้ เร่ืองของความลบั ทางการคา้ มกั จะถูกกาหนดในแง่กวา้ งและรวมถึง -ความรู้ดา้ นเทคนิค (การออกแบบสูตร กระบวนการผลิต และความรู้ดา้ นเทคนิคอ่ืนๆ ซ่ึงเป็นผลมาจาก ประสบการณ์ และความสามารถทางปัญญา) -ขอ้ มูลมูลคา่ ทางการคา้ (แผนการตลาด วธิ ีการขาย วธิ ีการจดั จาหน่าย โปรไฟลผ์ บู้ ริโภค กลยทุ ธ์การ โฆษณา รายชื่อซพั พลายเออร์ และลูกคา้ และขอ้ มูลอื่นๆ ที่เก่ียวขอ้ งกบั ธุรกิจท่ีใหค้ วามไดเ้ ปรียบเหนือคูแ่ ขง่ ) -การทดสอบและขอ้ มูลอื่นๆ ท่ีส่งเพื่อขออนุมตั ิยาและผลิตภณั ฑเ์ คมีเพื่อการเกษตร เง่ือนไขใดบ้างทจ่ี ะต้องได้รับการคุ้มครองภายใต้กฎหมายความลบั ทางการค้า ความลบั ทางการคา้ ไดร้ ับการคุม้ ครองโดยไมต่ อ้ งลงทะเบียน นน่ั คือไม่มีข้นั ตอนพธิ ีการใด ๆ ความลบั ทางการคา้ สามารถป้องกนั ไดใ้ นระยะเวลาไม่จากดั ในขณะที่เงื่อนไขท่ีควบคุมความลบั ทางการคา้ น้นั แตกต่าง กนั ไปในแตล่ ะประเทศ เงื่อนไขดงั ตอ่ ไปน้ีจะตอ้ งเป็นไปตามปกติ -ขอ้ มูลจะตอ้ งเป็นความลบั (ในแง่ท่ีวา่ มนั ไม่ไดเ้ ป็นร่างกาย หรือในการกาหนดค่าที่แมน่ ยา และการ ชุมนุมของส่วนประกอบเป็ นท่ีรู้จกั กนั โดยทว่ั ไป หรือเขา้ ถึงไดง้ ่ายในแวดวงท่ีปกติ จดั การกบั ชนิดของขอ้ มูลท่ี เป็ นปัญหา) -ตอ้ งมีมูลค่าเชิงพาณิชยเ์ พราะเป็นความลบั -ตอ้ งเป็นไปตามข้นั ตอนที่เหมาะสมโดยผถู้ ือสิทธ์ิที่ถูกตอ้ งของขอ้ มูลเพ่ือเก็บเป็ นความลบั (เช่นผา่ น ขอ้ ตกลงการรักษาความลบั ) เง่ือนไขเหล่านีส้ ามารถใช้ในบริบทของข้อตกลง ABS ได้อย่างไร ความลบั ทางการค้าให้สิทธิอะไร ความลบั ทางการคา้ ไดร้ ับการคุม้ ครองจากการใช้ และการเปิ ดเผยโดยไมไ่ ดร้ ับอนุญาต หากเจา้ ของ ความลบั ทางการคา้ ลม้ เหลวในการรักษาความลบั หรือหากขอ้ มูลถูกคน้ พบอยา่ งอิสระก็จะถูกเผยแพร่ หรือรู้จกั กนั เป็นอยา่ งอ่ืน การป้องกนั เม่ือความลบั ทางการคา้ หายไป

24 การป้องกนั ใช้งานได้นานเท่าไหร่ มกั ถูกมองวา่ เป็นขอ้ ไดเ้ ปรียบ เมื่อเทียบกบั การ การคุม้ ครองความลบั ทางการคา้ ไม่จากดั ในเวลา คุม้ ครองสิทธิบตั ร รูปที่ 8 ตวั อยา่ งเคร่ืองหมายการคา้ สินคา้ จากทรัพยากรพนั ธุกรรม และภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ท่ีมา: http://www.thinkricethinkthailand.com/pages/view/10/Certification%20Marks ความลบั ทางการค้ามีความเก่ียวข้องในบริบทของข้อตกลง ABS อย่างไร การเขา้ ถึงและการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรมและภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นท่ีเก่ียวขอ้ ง อาจทาใหเ้ กิด ปัญหาความลบั ทางการคา้ ระหวา่ งผมู้ ีบทบาทต่างกนั สาหรับเหตุผลทางวฒั นธรรม เศรษฐกิจ หรืออื่นๆ การ เปิ ดเผยภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น อาจไมไ่ ดร้ ับอนุญาต หรืออาจถูกจากดั ใหก้ บั บุคคลบางคนภายในชุมชนและ/หรือ วตั ถุประสงค์ หรือสถานการณ์เฉพาะ ยง่ิ ไปกวา่ น้นั องคก์ รที่ร้องขอการเขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรม หรือภูมิปัญญา ทอ้ งถ่ินท่ีเกี่ยวขอ้ ง อาจตอ้ งการปกป้องส่ิงที่คน้ พบผา่ นความลบั ทางการคา้ ซ่ึงอาจจากดั วธิ ีการแบ่งปันหรือ จดั การขอ้ มูลโดยผใู้ หบ้ ริการ เป็นผลใหข้ อ้ ตกลง ABS อาจรวมถึงคาสัง่ การรักษาความลบั ซ่ึงเป็นบทบญั ญตั ิ เฉพาะเกี่ยวกบั วธิ ีการจดั การ และใหค้ วามคุม้ ครองเพ่ือป้องกนั การเปิ ดเผยขอ้ มูลท่ีไม่พึงประสงค์ ความลบั ทางการคา้ อาจเก่ียวขอ้ งกบั ส่ิงประดิษฐ์ ตามการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรมที่ไมต่ รง ตามเกณฑก์ ารจดสิทธิบตั ร เช่น การวจิ ยั อาจยนื ยนั กิจกรรมทางชีวภาพในชีวเคมี ที่ไดถ้ ูกกล่าวถึงในสิ่งพมิ พท์ าง วชิ าการแลว้ และอาจจะไม่ตรงตามเกณฑก์ ารจดสิทธิบตั ร อยา่ งไรก็ตามผลลพั ธ์ดงั กล่าวอาจมีค่า และอาจ จาเป็นตอ้ งเก็บเป็นความลบั เนื่องจากบริษทั จะทาการสารวจการใชง้ านเชิงพาณิชยข์ องโมเลกลุ

25 ใน ABS กฎหมายความลบั ทางการคา้ อาจจะมีประโยชน์ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ สาหรับ บริษทั ขนาดเล็ก และนกั ประดิษฐร์ ายบุคคลจากประเทศผใู้ หบ้ ริการ ผมู้ ีบทบาทเหล่าน้ีมกั จะตอ้ งใชป้ ระโยชนจ์ ากความคิด สร้างสรรค์ และความรู้ในทอ้ งถ่ินของตนอยา่ งมีประสิทธิภาพมากท่ีสุด โดยการร่วมมือกบั บริษทั ขา้ มชาติขนาด ใหญ่ท่ีมีช่ือเสียงในประเทศ ผใู้ ชท้ ี่กาลงั มองหาแนวคิดใหมๆ่ นอกจากน้ีภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นบางอยา่ งมีลกั ษณะ ศกั ด์ิสิทธ์ิและเป็นความลบั สูง ดงั น้นั จึงมีความสาคญั อยา่ งยงิ่ และมีความสาคญั ทางวฒั นธรรม และไม่พร้อม ใหบ้ ริการแก่สาธารณชน ในกรณีดงั กล่าวการใชก้ ารป้องกนั ความลบั ทางการคา้ อาจเป็นวธิ ีที่เหมาะสมในการ ป้องกนั ความปลอดภยั สาหรับความรู้ดงั กล่าว รายการตรวจสอบท่ีบ่งบอกถึงปัญหาที่เกี่ยวขอ้ งกบั ความลบั ทางการคา้ ท่ีอาจเกี่ยวขอ้ งในกระบวนการ เจรจาและสรุปขอ้ ตกลง ABS รายการไม่ไดห้ มายถึงการครบถว้ นสมบูรณ์ และปัญหาอ่ืนๆอาจเขา้ มาข้ึนอยกู่ บั สถานการณ์เฉพาะของแต่ละกรณี

26 บทท่ี 3 การหาประโยชน์และจดั การสิทธ์ใิ นทรัพย์สินทางปัญญา ก่อนหนา้ น้ีไดภ้ าพรวมของรูปแบบต่างๆ ของสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา ที่สามารถเกิดข้ึนไดใ้ น ขอ้ ตกลง ABS แตก่ ารไดม้ าซ่ึงสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญายงั ไม่สิ้นสุดในตวั มนั เอง ในการยกตวั อยา่ งเพยี งอยา่ ง เดียวการอนุญาตใหส้ ิทธิบตั ร ไมไ่ ดห้ มายความวา่ การประดิษฐม์ ีมูลคา่ ทางเศรษฐกิจหรือมีศกั ยภาพในเชิง พาณิชย์ ดงั น้นั จึงเป็ นเรื่องสาคญั ท่ีจะตอ้ งออกแบบกลยทุ ธ์ที่เหมาะสม สาหรับการใชป้ ระโยชนแ์ ละจดั การสิทธ์ิ ในทรัพยส์ ินทางปัญญาเพือ่ ใหแ้ น่ใจวา่ นาไปสู่ผลลพั ธ์ท่ีตอ้ งการ สิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาอาจถูกเอาเปรียบ และจดั การไดห้ ลายวธิ ี เช่นการผลิตและจดั จาหน่าย ผลิตภณั ฑท์ ี่เก่ียวขอ้ งกบั กระบวนการ หรือส่วนประกอบที่ไดร้ ับสิทธิบตั ร การอนุญาตใหใ้ ชส้ ิทธิทรัพยส์ ินทาง ปัญญา สาหรับผอู้ ่ืนเพอ่ื ใชใ้ นทางกลบั กนั สาหรับคา่ สิทธิ หรือขายสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา นอกจากน้ีสิทธิ ในทรัพยส์ ินทางปัญญาอาจถูกใชเ้ พื่อป้องกนั การแยกผอู้ ื่นออกจากการวจิ ยั หรือการพฒั นาผลิตภณั ฑ์ และเพ่ือให้ แน่ใจวา่ มีอิสระในการทางาน กลยทุ ธ์การจดั การทรัพยส์ ินทางปัญญา ตอ้ งคาดการณ์ และสะทอ้ นใหเ้ ห็นถึงความ คาดหวงั และความต้งั ใจของคู่สัญญาอยา่ งชดั เจน เก่ียวกบั วธิ ีการจดั การ และใชส้ ิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา ปัญหาของทรัพยส์ ินทางปัญญา ที่ใชง้ านจริงที่อาจเกิดข้ึนในบริบทของขอ้ ตกลง ABS ท่ีไมใ่ ช่เชิง พาณิชยแ์ ละเชิงพาณิชย์ และสถานการณ์ที่เกี่ยวขอ้ งกบั การเปลี่ยนแปลงเจตนา และการถ่ายโอนบุคคลที่สาม 1.ข้อตกลง ABS ทไ่ี ม่ใช่เชิงพาณชิ ย์ ขอ้ ตกลง ABS สาหรับการใชป้ ระโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรม เพ่ือวตั ถุประสงคท์ ี่ไมใ่ ช่เชิงพาณิชย์ โดยปกติจะไม่รวมการใชส้ ิทธิทรัพยส์ ินทางปัญญาเหนือทรัพยากรพนั ธุกรรม หากการวจิ ยั มีจุดประสงคเ์ พอ่ื การศึกษาเท่าน้นั สามารถรวมประโยคเฉพาะไวใ้ นขอ้ กาหนดที่ตกลงร่วมกนั ซ่ึงกาหนดวา่ จะไม่มีการขอสิทธ์ิ ทรัพยส์ ินทางปัญญา โดยไม่ไดร้ ับความยนิ ยอมล่วงหนา้ จากผใู้ หบ้ ริการ ส่ิงสาคญั คือตอ้ งมีการอธิบายทรัพยากร อยา่ งชดั เจนในขอ้ ตกลง เพ่ือใหศ้ าลหรืออนุญาโตตุลาการสามารถระบุสิ่งที่อยใู่ นขอ้ ผกู พนั 2.ข้อตกลงเชิงพาณชิ ย์ ABS หากผใู้ ชแ้ สวงหาการเขา้ ถึง และการใชป้ ระโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรม สาหรับการวจิ ยั ประยกุ ต์ เงื่อนไขที่ตกลงร่วมกนั จะตอ้ งคาดหวงั ผลกระทบทรัพยส์ ินทางปัญญาท่ีเกิดข้ึนจากการใชง้ านดงั กล่าว เป็นสิ่ง สาคญั อยา่ งยงิ่ หากการวจิ ยั ท่ีมีวตั ถุประสงคเ์ พอื่ พฒั นาผลิตภณั ฑ์ หรือกระบวนการเชิงพาณิชย์ ทรัพยส์ ินทาง ปัญญาที่เป็นไปไดเ้ ก่ียวกบั ผลลพั ธ์การวจิ ยั และกิจกรรมการคา้ อาจรวมถึงสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา ท่ี

27 หลากหลาย ข้ึนอยกู่ บั ทิศทางในการวจิ ยั และพฒั นา ดว้ ยเหตุน้ีขอ้ ตกลง ABS หลายฉบบั ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การใช้ ประโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรมในเชิงพาณิชย์ และภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นเก่ียวกบั ปัญหาทรัพยส์ ินทางปัญญา อยา่ งละเอียด ในบางกรณีมีการระบุเง่ือนไข สาหรับการคา้ รวมถึงการจาหน่ายลิขสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญาอยา่ ง ชดั เจน รูปท่ี 9 กวาวเครือขาว เป็นสมุนไพรท่ีสาคญั จากทรัพยากรพนั ธุกรรม และภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น ท่ีมา : http://www.doa.go.th/pibai/pibai/n7/v-10-nov/page-2.pdf กวาวเครือขาว เป็นสมนุ ไพรที่ได้รับความนิยมในปัจจุบนั มี 2 พันธ์ุ ได้แก่ Pueraria candollei Graham ex Benth. var. mirifica (Airy Shew Savat.) พบมากในจังหวดั สระบุรี โดยฝักจะมขี นยาวกว่าอีกพนั ธ์ุคือ Pueraria candollei Graham ex Benth. var. candollei พบมากในจังหวดั กาญจนบุรีและลาปาง 1 ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์โดยท่ัวไปคล้ายคลึงกันคือ เป็นไม้เถา เนือ้ แขง็ เลือ้ ยพันตามไม้ใหญ่ ใบ ประกอบมี 3 ใบ ดอกคล้ายดอกแคขนาดเลก็ ออกเป็นช่อตามปลายกิ่ง สีนา้ เงินอมม่วง ฝักเลก็ แบนบาง มหี ัวใต้ดิน คล้ายมนั แกวขนาดใหญ่ เนือ้ ในสีขาว หัวใต้ดินถกู นามาใช้ประโยชน์ โดยมสี รรพคุณแผนโบราณ ใช้เป็นตัวยา หนึ่งในตารับยาบารุงร่างกาย บารุงเนือ้ หนังให้เต่งตึง บารุงอวยั วะสืบพันธ์ุและมดลกู 2 วิธีการใช้ตามตารายาของหลวงอนสุ ารสุนทร ใช้กวาวเครือขาวผสมกับนา้ ผึง้ ตรีผลา หรือนมสด ป้ันเป็ น ยาเมด็ ขนาดเท่าเมด็ พริกไทย แต่มขี ้อห้ามไม่ให้คนหน่มุ สาวรับประทานและหากรับประทานในปริมาณสูงหรือ ใช้ ติดต่ อกันเป็ นเวลานานอาจเป็ นอันตรายได้ กวาวเครือ ถือเป็ นสมนุ ไพรสาคัญของไทยซึ่งรู้จักแพร่ หลายกนั ในหม่หู มอพืน้ บ้าน และได้รับการ พฒั นาเป็นผลิตภัณฑ์สมนุ ไพรเสริมความงามมานานหลายสิบปี ในประเทศไทยนั้น ขณะนไี้ ด้ถกู บริษัท เคร่ืองสาอางยกั ษ์ใหญ่ของญ่ีป่ ุนและของโลก และบริษัทยา ซึ่งตง้ั อย่ทู ี่เมืองชิบะประเทศญปี่ ่ ุนจดสิทธิบตั รแล้ว สิทธิบัตรท่ีบริษทั ท้ังสองจดสิทธิบัตรเป็นสิทธิบัตรสหรัฐ หมายเลข 6,352,685 ได้รับอนมุ ตั ิเม่ือวันท่ี 5 มนี าคม

28 2545 โดยอ้างคุณสมบตั ิของสารสกดั จากกวาวเครือท่ีสามารถรักษาผิวพรรณไม่ให้แก่เร็วรวมท้ังคุณสมบัติอ่ืนๆ เช่น ป้องกนั การก่อตวั ของเมลานนี เป็นต้น ซึ่งในขณะน้ัน กฎหมายคุ้มครองพันธ์ุพืชยงั ไม่เหมาะสมต่อการ คุ้มครองกวาวเครือ ทาให้การเข้าถึงและการแบ่งปันผลประโยชน์ ของนกั วิจัยญปี่ ่ ุนครั้งนี้ ไม่ได้มกี ารดาเนินการ ABS เชิงพาณิชย์ ที่มา : https://mgronline.com/qol/detail/9470000081288 รูปที่ 10 ตะขาบ ยาสมุนไพร จากทรัพยากรพนั ธุกรรมสตั ว์ และภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ท่ีมา: https://mgronline.com/china/detail/9580000115854 3.เปลย่ี นเจตนาและ/หรือถ่ายโอนไปยงั บุคคลทสี่ าม เปลยี่ นเจตนา บางคร้ังการใชป้ ระโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรม เพือ่ การวจิ ยั ข้นั พ้นื ฐานอาจพฒั นาไปสู่ความคิด ผลิตภณั ฑ์ หรือกระบวนการ ดว้ ยการนาไปใชเ้ ชิงพาณิชยท์ ี่มีศกั ยภาพ นาไปสู่การวจิ ยั ประยกุ ตแ์ ละการพฒั นา ผลิตภณั ฑ์ ในสถานการณ์เช่นน้ี ขอ้ ตกลงการวจิ ยั มกั จะไดข้ อ้ สรุปในระยะแรก และขอ้ ตกลงท่ีสองไดข้ อ้ สรุปใน ภายหลงั เพื่อแกไ้ ขการเปลี่ยนแปลงเจตนา ท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การพฒั นาผลิตภณั ฑ์ และการคา้ ขอ้ ตกลงเหล่าน้ีมกั จะมี ขอ้ กาหนดสาหรับการไดร้ ับความยนิ ยอม ที่ไดร้ ับการบอกกล่าวล่วงหนา้ ใหม่ และสาหรับการเจรจาเงื่อนไขที่ตก

29 ลงร่วมกนั ใหม่ ในกรณีดงั กล่าวขอ้ กาหนดและเงื่อนไขใหม่ ที่เก่ียวขอ้ งกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญา จะตอ้ งมีการ เจรจาซ่ึงเป็นส่วนหน่ึงของขอ้ กาหนดท่ีตกลงร่วมกนั ใหม่ โอนไปยงั บุคคลทสี่ าม ธุรกรรม ABS และกระบวนการยอ่ ยสลายทางชีวภาพ มกั เกี่ยวขอ้ งกบั หลายฝ่ ายที่มีปฏิสมั พนั ธ์กนั ใน ข้นั ตอนตา่ ง ๆ ของการพฒั นาผลิตภณั ฑ์ และห่วงโซ่คุณค่า และเป็นสิ่งสาคญั ที่จะเริ่มกาหนดเงื่อนไข และ เงื่อนไขที่ชดั เจน สาหรับการถ่ายโอนทรัพยากรพนั ธุกรรมในอนาคตไปยงั บุคคลที่สาม โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ มนั เป็นส่ิงสาคญั เพื่อใหแ้ น่ใจวา่ ผรู้ ับผลประโยชน์บุคคลท่ีสามใด ๆ จะผกู พนั กบั ภาระหนา้ ที่ ทรัพยส์ ินทางปัญญา เดียวกนั กบั ผใู้ ชร้ ายแรก ขอ้ ตกลงที่ตกลงร่วมกนั ควรระบุไวอ้ ยา่ งชดั เจนวา่ เม่ือไดร้ ับอนุญาตใหถ้ ่ายโอนภาระ ผกู พนั ทรัพยส์ ินทางปัญญาท้งั หมดของผใู้ ชค้ ร้ังแรก ควรไหลไปและตอ้ งไดร้ ับความยอมรับจากบุคคลที่สาม ผู้ ใหบ้ ริการ อาจจาเป็นตอ้ งกาหนดขอ้ ผกู มดั ใหก้ บั ผใู้ ช้ ท่ีจะไมพ่ ยายามถ่ายโอนเร่ืองของสัญญาไปยงั บุคคลที่สาม เวน้ แตจ่ นกวา่ บุคคลที่สามจะไดท้ าขอ้ ตกลงโดยตรง กบั ผใู้ หบ้ ริการท่ีปฏิบตั ิตามภาระหนา้ ท่ีของผโู้ อน 4.กรรมสิทธ์ิและสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา ในดา้ นของ ABS สิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา มกั จะช่วยใหส้ ามารถใชส้ ิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาท่ี เกิดจากการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม ส่ิงน้ีสามารถทาไดโ้ ดยการสร้าง ใช้ และยกระดบั สิทธ์ิ ทรัพยส์ ินทางปัญญาท่ีช่วยใหเ้ จา้ ของสามารถเจรจากบั ผอู้ ื่น เพอื่ ความกา้ วหนา้ ในกระบวนการ และการพฒั นา ผลิตภณั ฑ์ ดงั น้นั ประเดน็ ท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การเป็นเจา้ ของ และการอนุญาตใหใ้ ชส้ ิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา รวมถึง ความรับผดิ ชอบ การใชป้ ระโยชน์และการจดั การสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา สาหรับการบารุงรักษา และการใชส้ ิทธิ ทรัพยส์ ินทางปัญญา ควรพิจารณาอยา่ งรอบคอบในขอ้ ตกลง ABS 5.การออกใบอนุญาตทตี่ ้องพิจารณาในข้อตกลง ABS การใชป้ ระโยชน์จากสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา เช่นสิทธิบตั รจากการใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรมน้นั มี คา่ ใชจ้ ่ายสูงและมีความเส่ียงเชิงพาณิชยจ์ านวนมาก ดว้ ยเหตุผลดงั กล่าวผใู้ ชท้ รัพยากรพนั ธุกรรมหลายคนเลือกท่ี จะไมใ่ ชส้ ิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาดว้ ยตนเอง การทาขอ้ ตกลงสิทธ์ิใชง้ านเป็นทางเลือกหน่ึง ที่มกั ใชเ้ พื่อให้ มน่ั ใจวา่ การจดั การและการใชป้ ระโยชนจ์ ากสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา สาเร็จในขอ้ กาหนดท่ีตกลงร่วมกนั บน ABS ขอ้ ตกลงสิทธ์ิใชง้ านช่วยใหเ้ จา้ ของสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา เช่น สิทธิบตั ร หรือเคร่ืองหมายการคา้ สามารถใหส้ ิทธ์ิแก่ผอู้ ่ืนในการพฒั นา และใชใ้ นเชิงพาณิชย์ โดยทว่ั ไปแลว้ ใบอนุญาตใหส้ ิทธิบางอยา่ งใน

30 ทรัพยส์ ิน โดยไม่ตอ้ งโอนความเป็นเจา้ ของทรัพยส์ ิน โดยทว่ั ไปจะทาผา่ นสัญญาท่ีเรียกวา่ ขอ้ ตกลงใบอนุญาต ในกรณีของสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา ขอ้ ตกลงสิทธ์ิใชง้ านเป็นขอ้ ตกลงระหวา่ งเจา้ ของสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา (ผอู้ นุญาต) และอีกราย(ผูร้ ับอนุญาต) ท่ีไดร้ ับอนุญาตใหใ้ ชส้ ิทธ์ิดงั กล่าว เพ่ือแลกเปล่ียนกบั การชาระเงินที่ตกลง กนั ไว้ (ค่าธรรมเนียมหรือค่าลิขสิทธ์ิ) ในกรณีที่ผใู้ ชเ้ ป็นเจา้ ของสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญา ในนวตั กรรมท่ีเกิดข้ึน จากการใชท้ รัพยากร พนั ธุกรรม ผรู้ ับใบอนุญาตจะไม่มีความสัมพนั ธ์ทางสัญญาโดยตรง กบั ผใู้ หบ้ ริการทรัพยากรพนั ธุกรรม อยา่ งไร ก็ตาม ผใู้ หบ้ ริการอาจตอ้ งการพิจารณาขอ้ กาหนดล่วงหนา้ ที่อนุญาตของกิจกรรมการอนุญาตดงั กล่าวเน่ืองจาก อาจจะเป็ นรูปแบบการคา้ ที่ก่อใหเ้ กิดภาระผกู พนั ในการแบ่งปันผลประโยชน์ ดงั น้นั จึงอาจมีประโยชน์ในการ ตรวจสอบใหแ้ น่ใจวา่ ขอ้ กาหนดและเงื่อนไขสาหรับการอนุญาตใหใ้ ชส้ ิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาน้นั มีการ กาหนดไวอ้ ยา่ งชดั เจนวา่ เป็นส่วนหน่ึงของขอ้ ตกลงทรัพยส์ ินทางปัญญาในขอ้ ตกลง ABS ขอ้ ตกลงใบอนุญาตมีหลายรูปแบบ และอาจรวมถึงขอ้ กาหนดที่หลากหลาย ข้ึนอยกู่ บั ขอ้ ตกลงของ คู่สญั ญา แตย่ งั รวมถึงประเภทของสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา ท่ีไดร้ ับอนุญาต ภาคธุรกิจ และกฎหมายที่ เก่ียวขอ้ ง ในกรณีของ ABS โดยทว่ั ไปจะมีการใชข้ อ้ ตกลง ใบอนุญาต เพื่อกาหนดการใชง้ านวสั ดุ หรือ สิทธิ บางอยา่ งท่ีผใู้ หบ้ ริการมีสิทธ์ิอนุญาต เช่น ขอ้ ตกลงการอนุญาตใหใ้ ชท้ รัพยากรพนั ธุกรรม เป็นเคร่ืองมือในการ วจิ ยั ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินที่เกี่ยวขอ้ ง หรือ สิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาอ่ืน ๆ ในพ้นื ที่ของ ABS ขอ้ ตกลงการอนุญาตมกั จะครอบคลุมประเด็นต่อไปน้ี -กาลงั ไดร้ ับอนุญาตอะไร -ใบอนุญาตประเภทใดท่ีสามารถไดร้ ับอนุญาต -ไดร้ ับสิทธิอะไรบา้ ง และมีขอ้ จากดั ใดบา้ ง ที่บงั คบั ใชห้ รือเหมาะสม -มีคา่ ธรรมเนียมและขอ้ ตกลงการชาระเงินใดบา้ ง ขอ้ ตกลงสิทธ์ิใชง้ านอาจรวมถึงแง่มุมอ่ืนๆ แตป่ ระเด็นท่ีกล่าวมา เป็นประเด็นสาคญั ที่ตอ้ งพิจารณาอยา่ ง รอบคอบในบริบทของขอ้ ตกลง ABS 6.ส่ิงทไี่ ด้รับอนุญาต ขอ้ ตกลงสิทธ์ิการใชง้ าน ควรกาหนดสิ่งท่ีกาลงั ไดร้ ับอนุญาตอยา่ งชดั เจน อาจทาไดโ้ ดยการกาหนด กระบวนการ และผลิตภณั ฑ์ท่ีครอบคลุม โดยสิทธ์ิในสิทธิบตั รที่ตอ้ งไดร้ ับอนุญาต

31 ใบอนุญาตประเภทใดบ้างทสี่ ามารถได้รับ ใบอนุญาตประเภทตา่ งๆ อาจไดร้ ับอนุญาตจากผอู้ นุญาต แบบเอกสิทธ์ิเฉพาะบุคคลหรือแบบไมผ่ กู ขาด -ดว้ ยสิทธ์ิการใชง้ านแบบเอกสิทธ์ิ เฉพาะผรู้ ับอนุญาตเท่าน้นั ที่ไดร้ ับอนุญาตใหใ้ ชท้ รัพยส์ ินทางปัญญา ที่มีลิขสิทธ์ิ หรือเทคโนโลยี กล่าวคือผอู้ นุญาตไม่สามารถใชง้ าน หรืออนุญาตใหผ้ อู้ ื่นใชอ้ ีกต่อไป -เมื่อไดร้ ับอนุญาตแลว้ ใบอนุญาตแตเ่ พยี งผเู้ ดียว จะป้องกนั ผใู้ หอ้ นุญาต จากการอนุญาตใหใ้ ชส้ ิทธ์ิ ทรัพยส์ ินทางปัญญา แก่บุคคลอื่น แต่ผูอ้ นุญาตยงั คงมีสิทธ์ิใชง้ านดว้ ยตนเอง -ใบอนุญาตแบบไมผ่ กู ขาด สามารถไดร้ ับอนุญาตจากผอู้ นุญาตบอ่ ยคร้ัง และต่อผไู้ ดร้ ับใบอนุญาต จานวนมากเท่าท่ีตอ้ งการ 7.สิทธ์ิใช้งานแบบไม่ผกู ขาดสาหรับการใช้งานวสั ดุชีวภาพ นอกจากสิทธ์ิใชง้ านท้งั สามประเภทน้ีแลว้ การอนุญาตใหใ้ ชส้ ิทธิอาจรวมถึงสิทธ์ิของผรู้ ับอนุญาตใน การ อนุญาตใหใ้ ชส้ ิทธ์ิยอ่ ย ของสิทธ์ิทรัพยส์ ินทางปัญญาที่ไดร้ ับสิทธ์ิการใชง้ านยอ่ ยอาจครอบคลุมสิทธ์ิท้งั หมด ท่ีใหแ้ ก่ผรู้ ับใบอนุญาตเพยี งบางส่วนหรือท้งั หมด 8.สิทธิใดบ้างทไ่ี ด้รับและข้อจากดั ใดบ้างท่ีเป็ นข้อกาหนดหรือบังคบั ใช้ ใบอนุญาตจะตอ้ งกาหนดสิทธ์ิท่ีแน่นอนท่ีจะไดร้ ับ (หรือไม่) สิทธ์ิอาจเช่ือมโยงกบั การใชผ้ ลิตภณั ฑท์ ี่ ไดร้ ับอนุญาตหรือกระบวนการเพ่อื การวจิ ยั เท่าน้นั และไมไ่ ดม้ ีวตั ถุประสงคเ์ พ่อื การผลิตเชิงพาณิชยห์ รือการจดั จาหน่าย 9.ค่าธรรมเนียมและข้อตกลงการชาระเงินใดบ้าง มีรูปแบบท่ีเป็ นไปไดม้ ากมายสาหรับการชาระเงิน เป็นการยากที่จะกาหนดค่าสาหรับทรัพยส์ ินทาง ปัญญา โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั เทคโนโลยที ี่ไม่ผา่ นการพิสูจน์ ซ่ึงตอ้ งมีผรู้ ับใบอนุญาตในการเสี่ยงดา้ น การคา้ ขอ้ ตกลงใบอนุญาตจานวนมาก ประกอบดว้ ยส่วนของการจ่ายเงินและคา่ ลิขสิทธ์ิ การกาหนดราคาควร เป็นจริงสะทอ้ นถึงความล่าชา้ ท่ีอาจเกิดข้ึนไดด้ ว้ ยการอนุมตั ิดา้ นกฎระเบียบ เช่น การอนุมตั ิของตลาด โดยเฉพาะ ในอุตสาหกรรมเทคโนโลยชี ีวภาพ และความจริงท่ีวา่ ผลตอบแทนต่อผรู้ ับใบอนุญาต อาจใชเ้ วลาหลายปี กวา่ จะ ปรากฏ ผไู้ ดร้ ับอนุญาต และผอู้ นุญาตไดต้ กลงร้อยละการชาระคา่ ภาคหลวง และกาหนดเวลา

32 10.บทบญั ญตั สิ าหรับการระงับข้อพพิ าททเ่ี ป็ นมติ รเกย่ี วกบั สิทธ์ิทรัพย์สินทางปัญญา ในข้อตกลง ABS นอกเหนือจากการเป็นเจา้ ของ และการใชป้ ระโยชนจ์ ากสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา แลว้ มนั อาจ เกี่ยวขอ้ งกบั ประเดน็ การระงบั ขอ้ พิพาท ท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั สิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาในขอ้ ตกลง ABS ช่วงของ มาตรการอาจรวมถึงกลไกการระงบั ขอ้ พิพาท เช่น การไกล่เกลี่ยการอนุญาโตตุลาการ หรือการดาเนินคดี และ ควรระบุเขตอานาจศาลท่ีใช้ ในพ้ืนที่ของ ABS ปัญหาเกี่ยวกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญาบางอยา่ ง อาจจาเป็ นตอ้ งมีการระงบั ขอ้ พิพาท เฉพาะ เช่น มีขอ้ กาหนดสาหรับอนุญาโตตุลาการวา่ จะดาเนินการปกป้องทรัพยส์ ินทางปัญญาต่อนวตั กรรม ที่ กาหนดหรือไม่ ผลการวจิ ยั มาจากการใชท้ รัพยากรพนั ธุกรรมหรือไม่ และดงั น้นั จึงครอบคลุมโดยขอ้ ตกลง หรือ เมื่อมีการเรียกใชข้ อ้ ผกู พนั บางอยา่ ง เช่น ขอ้ ตกลงในการใหส้ ิทธ์ิ ทรัพยส์ ินทางปัญญา กบั บุคคลท่ีสามในกรณีท่ี ผใู้ ชไ้ มป่ ฏิบตั ิตามมาตรฐานประสิทธิภาพที่กาหนด ประโยคของอนุญาโตตุลาการที่ดีโดยปกติจะมีขอ้ มูลต่อไปน้ี -ช่ือของผมู้ ีอานาจแต่งต้งั -จานวนอนุญาโตตุลาการ -สถานท่ีของอนุญาโตตุลาการ -ภาษาท่ีใชใ้ นกระบวนการพิจารณาของอนุญาโตตุลาการ - กฎหมายวา่ ดว้ ยการดาเนินคดี ตวั อยา่ งคา สงั่ ท่ีครอบคลุมช่วงของกลไกการระงบั ขอ้ พพิ าทมีอยใู่ นเวบ็ ไซตข์ องอนุญาโตตุลาการ WIPO และ การไกล่เกล่ีย

33 บทท่ี 4 ปัญหาทรัพย์สินทางปัญญาเฉพาะส่ วน ความทา้ ทายและโอกาสในการพจิ ารณา ในการเจรจาอนุประโยคเก่ียวกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญา ซ่ึงเป็นส่วน หน่ึงของขอ้ กาหนดที่ตกลงร่วมกนั ในการเจรจาดงั กล่าว ผใู้ หบ้ ริการทรัพยากรพนั ธุกรรมควรระลึกไวเ้ สมอวา่ ความสาคญั เชิงกลยทุ ธ์ของการคุม้ ครองทรัพยส์ ินทางปัญญา ประเภทของสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญาที่ เก่ียวขอ้ ง และวธิ ีการจดั การสิทธ์ิเหล่าน้ีอาจแตกตา่ งกนั อยา่ งมีนยั สาคญั ในแต่ละกรณี ในส่วนน้ีสะทอ้ นใหเ้ ห็น ถึงลกั ษณะเฉพาะของกิจกรรม การวจิ ยั การพฒั นา และการคา้ ในภาคอุตสาหกรรมตา่ งๆ ที่มีส่วนร่วมในการใช้ ประโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม ความหลากหลายทางชีวภาพเป็นแหล่งของปัจจยั การผลิต ส่วนผสมและแรงบนั ดาลใจสาหรับ อุตสาหกรรมหลากหลายประเภท ยา รวมถึงเทคโนโลยชี ีวภาพการเกษตร เครื่องสาอาง และอาหารและเครื่องดื่ม อุตสาหกรรมเหล่าน้ีทางานร่วมกบั ทรัพยากรพนั ธุกรรมประเภทตา่ งๆ ความปลอดภยั ในการเขา้ ถึงทรัพยากร เหล่าน้ีในรูปแบบที่แตกต่างกนั และผา่ นผมู้ ีบทบาทกลุ่มต่างๆ ใชข้ อ้ มูลและนวตั กรรมที่เกิดข้ึน ในวธิ ีที่ตา่ งกนั ในการพฒั นาผลิตภณั ฑ์ และกระบวนการผลิต ความแตกต่างเหล่าน้ีมีความสาคญั ในการเจรจาต่อรอง เร่ือง ทรัพยส์ ินทางปัญญา กระบวนการนวตั กรรมมกั จะเพมิ่ ข้ึน ซ่ึงเกิดจากการมีส่วนร่วมของคนหลายกลุ่ม และ ทรัพยากรพนั ธุกรรมหลายแห่ง ในหลายๆที่ และในจุดที่แตกตา่ งกนั ในกระบวนการวจิ ยั และพฒั นา บทบญั ญตั ิ ทรัพยส์ ินทางปัญญา ในการถ่ายโอนวสั ดุ หรือขอ้ ตกลงอ่ืนๆ จริงขอ้ ตกลงท้งั หมด จึงมกั จะข้ึนอยกู่ บั มาตรา มาตรฐานเป็นวธิ ีหลีกเล่ียงการเจรจาต่อรองท่ียาวนานและซบั ซอ้ น ในทางตรงกนั ขา้ มบทบญั ญตั ิทรัพยส์ ินทาง ปัญญา ในภาคอุตสาหกรรมยา มกั จะมีการเจรจาตอ่ รองเป็นรายบุคคล ถึงแมว้ า่ จุดเร่ิมตน้ อาจเป็นขอ้ ตกลง แบบจาลอง เพื่อเป็ นอีกตวั อยา่ งหน่ึงในบรรดาสิทธิทรัพยส์ ินทางปัญญาประเภทต่างๆ สิทธิบตั รมีแนวโนม้ ที่จะมี ความเกี่ยวขอ้ งมากข้ึนในเงื่อนไขที่ตกลงร่วมกนั ซ่ึงเกี่ยวขอ้ งกบั ภาคส่วนที่ค่าใชจ้ า่ ยดา้ นการวจิ ยั และพฒั นาสูง แตก่ ารเลียนแบบราคาถูก น่ีเป็นกรณีในภาคเภสชั กรรม ในเทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรมบางบริษทั อาจ ดาเนินการวจิ ยั และพฒั นาท้งั หมดในองคก์ ร และปกป้องนวตั กรรมของพวกเขาเป็นหลกั ผา่ นความลบั ส่วนน้ีจึงพิจารณาวา่ ภาคอุตสาหกรรมท่ีเลือก มีส่วนร่วมในการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรมและ วเิ คราะห์วา่ ลกั ษณะเหล่าน้ีอาจส่งผลกระทบตอ่ วธิ ีการแกไ้ ขปัญหา ทรัพยส์ ินทางปัญญา ในเง่ือนไขที่ตกลง ร่วมกนั เป้าหมายน้ีไม่ไดจ้ ดั ทาแผนท่ีการใช้ ทรัพยส์ ินทางปัญญาท่ีสมบูรณ์ในแตล่ ะภาคส่วน แต่จะเนน้ ความทา้ ทายและโอกาสท่ีเก่ียวขอ้ ง ในความเช่ือมโยงระหวา่ ง ABS และ ทรัพยส์ ินทางปัญญา ประโยคมีไวเ้ พื่อแสดงให้ เห็นถึงวธิ ีการจดั การปัญหาทรัพยส์ ินทางปัญญา ในทางปฏิบตั ิในขอ้ ตกลงที่ใชโ้ ดย บริษทั ท่ีทางานในภาคตา่ ง ๆ เหล่าน้ี

34 1.เภสัชกรรม สารท่ีไดจ้ ากพืชสตั วห์ รือจุลินทรียเ์ ป็นยาตวั แรก มกั จะยงั คงเป็นจุดเร่ิมตน้ สาหรับการคน้ พบยาและเป็น ส่วนประกอบที่ใชง้ านของผลิตภณั ฑย์ าจานวนมาก เช่น 49%ของโมเลกลุ ขนาดเล็กท่ีระบุสาหรับการรักษา โรคมะเร็ง ต้งั แตป่ ี 1940 เป็นผลิตภณั ฑจ์ ากธรรมชาติหรือมาโดยตรงจากผลิตภณั ฑธ์ รรมชาติ ผลิตภณั ฑจ์ าก ธรรมชาติยงั มีบทบาทอื่นๆ ในนวตั กรรมยา รวมถึงองคป์ ระกอบของวคั ซีน ชิ้นส่วนท่ีไมใ่ ชง้ านของผลิตภณั ฑ์ ข้นั สุดทา้ ย และเคร่ืองมือในกระบวนการวิจยั และการผลิต แนวทางและแนวโน้มในการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม รายงานปี 2559 ประมาณการวา่ ปัจจุบนั มีการใชพ้ ืชเกือบ 18,000 ชนิดในการแพทยแ์ ผนโบราณและ สมยั ใหม่สาหรับมนุษยแ์ ละสตั ว์ ในช่วงไม่กี่ปี ที่ผา่ นมา ความกา้ วหนา้ ทางวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยไี ดข้ ยาย ความสนใจไปยงั ส่วนประกอบอื่นๆ ของความหลากหลายทางชีวภาพ ไดแ้ ก่ จุลินทรียท์ างทะเลและบก ความกา้ วหนา้ ในการทาความเขา้ ใจเกี่ยวกบั จีโนม ช่วยใหก้ ารศึกษาท่ีครอบคลุมมากข้ึนของจุลินทรียแ์ ละมองลึก ลงไปมากข้ึนในชีวเคมีของจีโนมของส่ิงมีชีวติ แตล่ ะชนิด ในการตรวจสอบชนิดและจานวนของสารประกอบ ทางชีวเคมีหรือโปรตีน การใชฟ้ ังกช์ นั่ โปรตีโอมิกส์ เมตะอลูมิค และทรานสคริปตโ์ ดมิก เป็นคุณสมบตั ิปกติของ การวจิ ยั ผลิตภณั ฑธ์ รรมชาติ พร้อมกบั จุลินทรียส์ ารพิษทางทะเล พษิ และสารชีวภาพอ่ืนๆ ที่เกิดข้ึนตามธรรมชาติ ถูกนามาใชใ้ นการวจิ ยั ทางเภสชั วทิ ยา และขายเป็นชีวเคมีการวจิ ยั รูปที่ 11 หนอนตายอยาก สมุนไพรจากทรัพยากรพนั ธุกรรม และภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน ท่ีมา: http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=132

35 ชื่อสมนุ ไพร หนอนตายหยาก ช่ืออ่ืนๆ ปงช้าง กะเพียดช้าง ช่ือวิทยาศาสตร์ Stemona collinsae Craib. ชื่อวงศ์ Stemonaceae สรรพคณุ ยาสมนุ ไพรพืน้ บ้านจังหวดั อุบลราชธานี ใช้ ราก ต้มนา้ ด่ืม ถ่ายพยาธิตัวจ๊ีด นารากผสมกับหญ้าหวายนา และชะอม ต้มนา้ ด่ืม ถ่ายพยาธิตวั จ๊ีด ค้ันนา้ พอก แก้หิดเหา ตารายาไทย ใช้ ราก รสเมาเบ่ือ ปรุงยารับประทาน แก้โรคผิวหนงั ผ่ืนคันนา้ เหลืองเสีย รมหัวริดสีดวงให้ ฝ่ อแห้งไป พอกทาแก้โรคผิวหนงั ฆ่าหิดเหา ฆ่าเชื้อพยาธิภายใน มะเร็งตบั ตาผสมนา้ ฆ่าแมลง หนอนศัตรูพืช ทุบ ละเอียดแช่นา้ ฟอกล้างผม ฆ่าเหา พอกแผลต่างๆ ฆ่าหนอน ใส่ปากไหปลาร้าฆ่าหนอน และใช้ทาลายหิดได้ นา รากมาโขลกบีบเอานา้ หยอดแผลววั ควายซ่ึงมหี นอนไช หนอนจะตายหมด หนอนตายอยากเป็นสมนุ ไพรอีกตัวหน่ึงที่พบสารทุติยภูมิ หลงั จากมกี ารศึกษาเกย่ี วกับการใช้ประโยชน์ ทางสมนุ ไพร ซึ่งเป็นส่ิงที่ไม่คาดคิดมาก่อน และไม่สามารถบรรจุอย่ใู นข้อตกลง ABS ได้ องค์ประกอบทางเคมี รากพบแอลคาลอยด์ stemonine tuberostemonine stemonidine isostemonidine สารอ่ืนท่ีพบ เช่น rotenoid compound stemonacetal stemonal stemonone แนวโนม้ เหล่าน้ีมีนยั สาคญั สาหรับวธิ ีการเขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรมในภาคเภสชั กรรม เคร่ืองมือการ วจิ ยั ใหม่ ใหข้ อ้ มูลเชิงลึกท่ีแปลกใหมจ่ ากหอ้ งสมุด สารประกอบที่มีอยเู่ พม่ิ ความสาคญั ของการรวบรวมในอดีต แหล่งกาเนิด หรือตวั กลางอ่ืน ๆ เป็นแหล่งของทรัพยากรพนั ธุกรรม สาหรับการวจิ ยั และพฒั นา ยา ในบริบทของ การเจรจาพธิ ีสารนาโกยา บริษทั ยารายงานวา่ การเกบ็ ขอ้ มูลภาคสนามไม่ไดเ้ กิดข้ึนในทุกขนาด และบทบาทของ ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินในการคน้ พบยาลดนอ้ ยลง อยา่ งไรกต็ ามการศึกษาดูการคน้ พบ และนวตั กรรมล่าสุดรวมถึง ความร่วมมือ และความร่วมมือในภาคธุรกิจช้ีให้เห็นวา่ การรวบรวมทรัพยากรพนั ธุกรรมสาหรับการใชย้ ายงั คงมี ความสาคญั แมว้ า่ มนั อาจจะไม่ไดด้ าเนินการโดยตรงจาก บริษทั ยา แต่ผา่ นทางการคา้ หรือนกั วชิ าการ การใช้ ประโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรมในภาคเภสัชกรรม อาจเกี่ยวขอ้ งกบั กลุ่มคนหลายกลุม่ เช่ือมโยงโดยพนั ธมิตร และ บริษทั ยาขนาดใหญ่ อาจอนุญาตใหใ้ ชส้ ารประกอบท่ีถูกระบุโดยบริษทั คน้ พบขนาดเลก็ และหอ้ งปฏิบตั ิการ วจิ ยั ทางวชิ าการ

36 กิจกรรมการวจิ ยั และพฒั นาในภาคน้ียงั คงมีความเสี่ยงสูง และการลงทุนที่สูงรวมถึงวงจรการวจิ ยั และ พฒั นาท่ียาวนาน กระบวนการต้งั แตก่ ารคน้ พบยาไปจนถึงการผลิตอาจใชเ้ วลานานถึง 15 ปี สาหรับทุก ๆ 5,000- 10,000 สารประกอบท่ีเขา้ สู่ กระบวนการพฒั นายา เพียงไมก่ ี่คนเท่าน้นั ท่ีจะไดร้ ับการอนุมตั ิ แมแ้ ตย่ าท่ีใชใ้ นการ ทดลองทางคลินิกกม็ ีโอกาสไดร้ ับการอนุมตั ิเพยี ง 16 เปอร์เซ็นตเ์ ทา่ น้นั เพยี ง 2 ในทุก ๆ 10 ยาเสพติดวางตลาด ส่งกลบั รายไดท้ ่ีตรงกบั หรือเกินคา่ ใชจ้ า่ ยของการวจิ ยั และพฒั นา การพฒั นาทางวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยนี ้นั มีนยั สาคญั ต่อความเร็ว ขนาด และตน้ ทุนของการวจิ ยั และพฒั นาดว้ ย รูปท่ี 12 ปลาดาว ตวั อยา่ งการวจิ ยั พฒั นาการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรมสตั ว์ พฒั นาเคร่ืองสาอาง ท่ีมา: https://www.sanook.com/campus/941896/ ต้งั แตป่ ลายทศวรรษที่ 1960 สารสกดั จากเปลือกของตน้ Prunus africana ไดส้ ร้างพ้นื ฐานของยาต่อตา้ น การขยายตวั ของตอ่ มลูกหมากซ่ึงเป็นเง่ือนไขท่ีเอ้ือต่อการพฒั นาของมะเร็งต่อมลูกหมาก วตั ถุดิบส่วนใหญ่เก็บ เก่ียวไดใ้ นแคเมอรูน ยกู นั ดา และ สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก บริษทั สามแห่งในสหภาพยโุ รปผลิตสาร สกดั และยา สิทธิบตั รท่ีเก่ียวขอ้ งหมดอายแุ ลว้ และสัญญา ABS ไมเ่ คยมีการเจรจา ห่วงโซ่คุณคา่ ของ Prunus เผชิญ กบั ความทา้ ทายในแง่ของความยง่ั ยนื เป็นส่ิงสาคญั ที่ตน้ ไมจ้ ะเติบโตในแผนการวนเกษตรเช่นที่ยกู นั ดาในภาพ แต่การขาดขอ้ ตกลงการแบ่งปันผลประโยชน์ กบั ผใู้ หบ้ ริการทรัพยากรพนั ธุกรรมน้นั เป็นภยั คุกคามต่อความ ยงั่ ยนื การแบ่งปันผลประโยชน์ที่เป็นธรรมและเท่าเทียมกนั มุ่งสู่การคุม้ ครองและการใชต้ น้ ไมอ้ ยา่ งยงั่ ยนื จะ สนบั สนุนความตอ้ งการในระยะยาวของผมู้ ีส่วนไดส้ ่วนเสีย และผบู้ ริโภคท้งั หมดในห่วงโซ่คุณค่า

37 การพจิ ารณาทรัพย์สินทางปัญญา เวชภณั ฑเ์ ป็ นหน่ึงในส่วนที่ทรัพยส์ ินทางปัญญา ถูกมองวา่ เป็นเครื่องมือสาคญั ในการรักษา ผลประโยชนท์ างเศรษฐกิจของนวตั กรรม รูปแบบธุรกิจยาอาศยั การจดสิทธิบตั ร และการปกป้องขอ้ มูลเป็ นหลกั เคร่ืองมือเหล่าน้ีมีไวเ้ พ่ือปกป้องผลลพั ธ์ของกระบวนการวิจยั และพฒั นา ท่ีมีราคาแพงซ่ึงคูแ่ ขง่ สามารถรับได้ อยา่ งง่ายดาย เนื่องจากตน้ ทุนการผลิตต่าสาหรับเวชภณั ฑ์ ในบริบทน้ีขอ้ ตกลงเก่ียวกบั การออกใบอนุญาต กิจการ ร่วมกนั และการถ่ายโอนเทคโนโลยี มกั ใชเ้ พือ่ อานวยความสะดวกในการสร้างสรรคน์ วตั กรรมอยา่ งต่อเน่ือง และจดั การการวจิ ยั ร่วมกนั ระหวา่ ง บริษทั ยาขนาดใหญ่ บริษทั เทคโนโลยชี ีวภาพ และองคก์ รวิจยั สาธารณะ เช่น การวเิ คราะห์สิทธิบตั รยา แสดงใหเ้ ห็นวา่ สิทธิบตั รคร้ังแรกสาหรับหน่วยงานโมเลกุลใหม่ ส่วนใหญ่ไดร้ ับ มอบหมายใหบ้ ริษทั ยา (81.4 เปอร์เซ็นต)์ รองลงมาคือสถาบนั การศึกษา (10.1 เปอร์เซ็นต)์ และอุตสาหกรรม เทคโนโลยชี ีวภาพ (8.5 เปอร์เซ็นต)์ อยา่ งไรก็ตามการวเิ คราะห์แนวโนม้ ล่าสุด สิทธิบตั รเก่ียวกบั ยารักษาโรค ชีวภาพระหวา่ งปี 1981 และ 2013 พบวา่ สถาบนั การศึกษา (รวมถึงหอ้ งปฏิบตั ิการของรัฐ) เป็ นแหล่งผลิต สิ่งประดิษฐป์ ระมาณหน่ึงในสี่โดย บริษทั ยา และ บริษทั เทคโนโลยชี ีวภาพแบง่ ปันส่วนที่เหลือไมม่ ากก็นอ้ ย เป็น ที่ชดั เจนวา่ บทบญั ญตั ิทรัพยส์ ินทางปัญญา มีความสาคญั สาหรับผใู้ ชแ้ ละผใู้ ห้บริการซ่ึงเป็นส่วนหน่ึงของ ขอ้ กาหนดและเง่ือนไขสาหรับการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรมในภาคเภสัชกรรม สิ่งน้ีเป็นเรื่องจริงไม่ วา่ จะมีการกาหนดเง่ือนไข และขอ้ ตกลงไวใ้ นขอ้ ตกลงการถ่ายโอนวสั ดุการร่วมมือในการวจิ ยั หรือขอ้ ตกลงการ แบ่งปันผลประโยชน์ หรือไม่ข้ึนอยกู่ บั ขอ้ กาหนดทางกฎหมายและขอ้ บงั คบั สาหรับผใู้ ชค้ วามชดั เจนในเรื่องสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา เป็ นส่วนสาคญั ของความเช่ือมน่ั ทาง กฎหมายที่จาเป็นก่อนท่ีจะลงทุนเวลาความพยายาม และเงินในการติดต้งั โครงการวจิ ยั และพฒั นายา ขอ้ กงั วล สาคญั สาหรับผใู้ ชใ้ นภาคเภสชั กรรม คือการรักษาความลบั ของผลการวจิ ยั และพฒั นา อยา่ งนอ้ ยกจ็ นกวา่ จะมีการ ยน่ื ขอสิทธิบตั ร ซ่ึงเป็นพ้ืนฐานในการปกป้องสิทธ์ิในทรัพยส์ ินทางปัญญา และผลประโยชน์ทางธุรกิจอ่ืนๆ ผู้ ใหบ้ ริการจาเป็นตอ้ งตรวจสอบใหแ้ น่ใจวา่ ขอ้ กาหนดที่ตกลงร่วมกนั อยา่ งเพยี งพอ คาดการณ์ความเป็นเจา้ ของ และขอบเขตของสิทธิในทรัพยส์ ินทางปัญญา ที่อาจเกิดข้ึนจากกิจกรรมการวิจยั และพฒั นา รวมถึงความเป็ นไป ไดท้ ี่ผใู้ ชอ้ าจอนุญาตสิทธ์ิ ทรัพยส์ ินทางปัญญา ดงั กล่าวให้กบั ผอู้ ่ืน ในการเป็นเจา้ ของอาจรวมบทบญั ญตั ิไวเ้ พื่อ จากดั การจดสิทธิบตั รของวสั ดุชีวภาพหรือพนั ธุกรรมท่ี โอนไปยงั ผใู้ ช้ อยา่ งไรก็ตามขอ้ ตกลงในภาคส่วนน้ีมีแนวโนม้ วา่ ผใู้ ชจ้ ะตอ้ งไดร้ ับอนุญาตใหป้ ระดิษฐส์ ิทธิบตั ร ในหลกั สูตรการวิจยั และพฒั นา การตกลงในการเป็นเจา้ ของร่วมของสิทธิบตั รท่ีเกิดข้ึน ถึงแมว้ า่ จะถูกกล่าวถึงใน พิธีสารนาโกยา่ วา่ เป็นกลไกการแบง่ ปันผลประโยชน์ท่ีเป็ นไปได้ แต่กม็ ีแนวโนม้ ที่จะเป็นเร่ืองยากในภาคเภสัช กรรมซ่ึง บริษทั ตา่ งๆ ตวั อยา่ งเช่นแมว้ า่ ประเทศส่วนใหญ่ตอ้ งการเจา้ ของร่วมของสิทธิบตั ร เพ่ือขอความยนิ ยอม จากเจา้ ของร่วมรายอ่ืน เพื่อขอใบอนุญาตผลประโยชน์ไม่ใช่กรณีในสหรัฐอเมริกา (US) ซ่ึงเจา้ ของร่วมคนหน่ึง

38 อาจใหส้ ิทธ์ิใชง้ าน โดยไม่ไดร้ ับความยนิ ยอมจากผอู้ ่ืน และโดยไม่ตอ้ งรับผดิ ชอบคา่ ลิขสิทธ์ิ หรือการชาระเงิน อื่นๆ นอกจากน้ีในกรณีส่วนใหญ่เจา้ ของร่วม สามารถใชป้ ระโยชนจ์ ากสิทธิบตั ร ในบญั ชีของตนเอง โดยไมไ่ ด้ รับความยนิ ยอม และไม่ตอ้ งทากาไรใดๆ มนั ทามาจากการหาประโยชน์ ตวั เลือกในบางกรณี อาจเป็นเง่ือนไขท่ี ตกลงร่วมกนั ท่ีมอบสิทธิบตั รใหก้ บั ผใู้ ช้ แต่ตอ้ งมีใบอนุญาตบางประเภท ไมว่ า่ จะเป็นคา่ ลิขสิทธ์ิหรือภายใต้ ขอ้ กาหนดพิเศษเพ่อื มอบให้แก่ผใู้ หบ้ ริการ ในกรณีดงั กล่าว จะไมม่ ีการเป็นเจา้ ของสิทธิบตั รร่วม ซ่ึงผใู้ หบ้ ริการ บางรายอาจถือวา่ ไม่เท่าเทียมกนั อยา่ งไรก็ตามวธิ ีการน้ีจากมุมมองของผใู้ หบ้ ริการ มีขอ้ ไดเ้ ปรียบในการ กาหนดใหผ้ ใู้ ชย้ นื่ รักษา และบงั คบั ใชส้ ิทธิบตั รในขณะท่ีอนุญาตใหผ้ ใู้ หบ้ ริการ ใชข้ ายหรือนาเขา้ สิ่งประดิษฐท์ ี่ ไดร้ ับการคุม้ ครองโดยไมม่ ีค่าใชจ้ า่ ย ในการอนุญาตใหใ้ ชส้ ิทธิบตั รผใู้ หบ้ ริการ ควรตรวจสอบใหแ้ น่ใจวา่ เงื่อนไขที่เกี่ยวขอ้ งใดๆ ที่กาหนดไว้ ในขอ้ กาหนดที่ตกลงร่วมกนั ถูกถ่ายโอนไปยงั ผรู้ ับใบอนุญาต การเจรจาเง่ือนไขเหล่าน้ีอาจรวมถึงขอ้ กาหนด เกี่ยวกบั ผลประโยชนท์ ี่เช่ือมโยงกบั ผลประโยชนท์ างการเงินของใบอนุญาตสิทธิบตั ร ตวั อยา่ งเช่นในภาคเภสชั กรรม ผใู้ หใ้ บอนุญาตมกั จะไดร้ ับค่าธรรมเนียมล่วงหนา้ การจา่ ยเงินคร้ังสาคญั สาหรับผลลพั ธ์ทางคลินิกที่ เฉพาะเจาะจง และคา่ ลิขสิทธ์ิขายตามการพิจารณาใบอนุญาต มนั อาจจะเป็นประโยชน์สาหรับเงื่อนไขท่ีตกลง ร่วมกนั เพ่ือคาดการณ์ความเป็นไปไดข้ องผใู้ ช้ สิ่งประดิษฐแ์ ละพจิ ารณาวา่ จะตอ้ งมีการกาหนดและแบง่ ปัน ค่าธรรมเนียมและการชาระเงินข้นั สาคญั 2.เทคโนโลยชี ีวภาพทางอตุ สาหกรรม เทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรมหมายถึงชุดวธิ ีปฏิบตั ิท่ีใชเ้ ซลลม์ ีชีวติ (จุลินทรียเ์ ช่นแบคทีเรียหรือยสี ต)์ หรือส่วนประกอบของเซลล์ (เช่นเอนไซม)์ เพือ่ สร้างผลิตภณั ฑ์ และกระบวนการอุตสาหกรรม การปฏิบตั ิเหล่าน้ี ไม่ถือเป็นภาคอุตสาหกรรม แต่ถูกใชใ้ นภาคอุตสาหกรรมอ่ืนๆ รวมถึงสารเคมี พลาสติก อาหาร ผลิตภณั ฑท์ า ความสะอาด เคร่ืองสาอาง และพลงั งาน เช่น เทคโนโลยีชีวภาพอุตสาหกรรม ถูกนามาใชใ้ นการสร้างพลาสติก ทางชีวภาพยอ่ ยสลายไดจ้ ากพืช ผลิตเช้ือเพลิงการขนส่งจากแหล่งชีวมวล และใชเ้ ส้นใยในระหวา่ งกระบวนการ ผลิตสิ่งทอ การคาดการณ์วา่ ผลิตภณั ฑส์ าหรับผบู้ ริโภคมากกวา่ 500 รายการใชเ้ อนไซมจ์ ุลินทรียพ์ ฒั นาผา่ น เทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรม แนวทางและแนวโน้มในการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรม เพื่อคน้ หาเอนไซมใ์ หม่ และน่าสนใจสาหรับใชใ้ นเทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรม นกั วจิ ยั อาจสารวจ การสะสมของจุลินทรียท์ ่ีมีอยู่ หรือในสภาพแวดลอ้ มทางธรรมชาติ บริษทั ช้นั นาในภาคน้ีใชว้ สั ดุทางพนั ธุกรรม จากทว่ั โลก เนื่องจากระบบนิเวศท่ีหลากหลาย และรุนแรง เช่นภูเขาไฟ ปล่องระบายความร้อนใตท้ ะเล ป่ าฝน

39 และทะเลทรายเลียนแบบอุณหภูมิท่ีรุนแรง และสภาวะความเป็นกรดด่างท่ีพบในกระบวนการทางอุตสาหกรรม ที่จุลินทรียจ์ ะตอ้ งอยรู่ อด รูปที่ 13 หญา้ หมกั ใชป้ ระโยชนจ์ ากทรัพยากรพนั ธุกรรมจุลินทรีย์ ท่ีมา: http://www.microinnovate.com/product/1894741/silage-pro--100- %E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%A1.html เมื่อแยกได้ เอนไซมจ์ ะมีคุณสมบตั ิความสามารถในการทางาน ในกระบวนการทางอุตสาหกรรมที่ เฉพาะเจาะจง และหากจาเป็ นใหป้ รับปรุงดว้ ยเทคนิคเทคโนโลยชี ีวภาพ เนื่องจากสามารถเพาะเล้ียงเช้ือจุลินทรีย์ ไดน้ อ้ ยกวา่ 1 เปอร์เซ็นตด์ ว้ ยเทคนิคห้องปฏิบตั ิการมาตรฐาน บริษทั ส่วนใหญจ่ ึงใช้ metagenomics เป็นทางเลือก ในการตรวจคดั กรองจุลินทรียแ์ บบทว่ั ไป อีกนยั หน่ึงบริษทั เตรียม Genome Library และทาการตรวจคดั กรอง อยา่ งเป็นระบบ การวจิ ยั และพฒั นามกั เกิดข้ึนภายในเครือข่ายที่ซบั ซอ้ นทว่ั โลก การลงทุนและการทางานร่วมกนั มกั จะเนน้ ท่ีการแบ่งปัน หรือการเขา้ ถึงเทคโนโลยี หรือผลิตภณั ฑเ์ ฉพาะ หลงั จากกระบวนการวิจยั และพฒั นาเอนไซม์ อุตสาหกรรมมกั จะผลิต และใชภ้ ายในบริษทั เดียวกนั และ คูค่ า้ ผลิตภณั ฑเ์ ทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรมส่วนใหญ่ใชเ้ วลา 2 ถึง 5 ปี ในการเขา้ ถึงตลาด แต่สาหรับบาง ผลิตภณั ฑอ์ าจใชเ้ วลานานถึง 10 ปี จึงพฒั นาไดเ้ ร็วกวา่ ยา และตอ้ งใชเ้ งินลงทุนและการทดสอบนอ้ ย ในทาง กลบั กนั ผลิตภณั ฑเ์ ทคโนโลยีชีวภาพอุตสาหกรรม ยงั สร้างรายไดน้ อ้ ยกวา่ ผลิตภณั ฑย์ า

40 การพจิ ารณาทรัพย์สินทางปัญญา เช่นเดียวกบั ในภาคเภสชั กรรม การคุม้ ครองสิทธิบตั รมกั เป็นส่ิงจาเป็นสาหรับการพฒั นาหรือการคา้ กระบวนการผลิต และผลิตภณั ฑเ์ ทคโนโลยชี ีวภาพเชิงพาณิชย์ จานวนสิทธิบตั รที่ไดร้ ับในเทคโนโลยชี ีวภาพน้นั เพม่ิ ข้ึนในอตั ราที่สูงกวา่ การเพิ่มข้ึนของจานวนสิทธิบตั รทว่ั ภาคเศรษฐกิจโดยรวม นอกจากน้ียงั มีบริษทั หลาย ประเภทที่ไดร้ ับสิทธิบตั รดา้ นผลิตภณั ฑเ์ ทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรม บริษทั เทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรม ขนาดใหญม่ องวา่ สิทธิบตั รเป็นเคร่ืองมือรักษาความปลอดภยั อิสระในการดาเนินงาน สร้างคุณคา่ และ จากดั กิจกรรมของคู่แขง่ บทบญั ญตั ิเกี่ยวกบั ทรัพยส์ ินทางปัญญา มกั จะเกิดข้ึนในการเจรจาเงื่อนไขที่ตกลงร่วมกนั สาหรับการ เขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรม เพอื่ ใชใ้ นเทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรม เช่นขอ้ กาหนดท่ีตกลงร่วมกนั ในการเขา้ ถึง ดิน น้า หรือตวั อยา่ งอ่ืนๆ โดยมีวตั ถุประสงคเ์ พื่อคดั กรองจุลินทรีย์ และการระบุเอนไซมท์ ่ีมีแนวโนม้ ควรรวม บทบญั ญตั ิเก่ียวกบั การเป็ นเจา้ ของสิทธิบตั ร ที่เกิดจากกิจกรรมการวจิ ยั และพฒั นาเหล่าน้ี ภาคีในการเจรจา ดงั กล่าวควรระลึกไวเ้ สมอวา่ สิทธิบตั รในเทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรมไมจ่ าเป็นตอ้ งมีคุณคา่ ในแง่ของการ ใหผ้ ลประโยชน์ทางการเงิน พวกเขาไม่ไดใ้ ชป้ ระโยชน์ในเชิงพาณิชยเ์ สมอไป แต่อาจเป็นอุปสรรคในการกีดกนั คูแ่ ข่งจากการเขา้ สู่ตลาด นอกจากน้ี บริษทั เทคโนโลยชี ีวภาพอุตสาหกรรม อาจเลือกท่ีจะไมจ่ ดสิทธิบตั ร สิ่งประดิษฐบ์ างอยา่ งโดยอาศยั ความลบั ทางการคา้ แทน โปรดจาไวว้ า่ การออกใบอนุญาตสิทธิบตั รเป็นเร่ืองธรรมดาในภาคอุตสาหกรรมเทคโนโลยชี ีวภาพ การ ออกใบอนุญาตอาจใชส้ าหรับการทางานร่วมกบั บริษทั อื่นๆ ที่มีเทคโนโลยเี สริม หรือโดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ สาหรับ บริษทั ขนาดเลก็ เป็นแหล่งรายได้ เช่นเดียวกบั การออกใบอนุญาตสิทธิบตั ร มีหลายวธิ ีที่เป็นไปได้ และโครงสร้าง การชาระเงิน สิทธิในสิทธิบตั ร อาจไดร้ ับอนุญาตในฐานพเิ ศษ หรือไม่ผกู ขาด การออกใบอนุญาตอาจมีขอ้ จากดั ทางโลกหรือทางอาณาเขต ใบอนุญาตอาจครอบคลุมการประดิษฐท์ ้งั หมด หรือเพียงบางส่วน คา่ ลิขสิทธ์ิหรือคา่ ธรรมเนียมใบอนุญาตอ่ืนๆ มีหลายประเภท คา่ ธรรมเนียมบางอยา่ งน้นั ไม่ข้ึนอยกู่ บั การจาหน่ายนวตั กรรม ที่ไดร้ ับอนุญาต หรือผลิตภณั ฑท์ ่ีเก่ียวขอ้ ง เช่น ค่าลิขสิทธ์ิล่วงหนา้ การชาระเงินคร้ัง สาคญั และคา่ ลิขสิทธ์ิข้นั ต่า ค่าสิทธิอื่นๆ คิดเป็นร้อยละของรายไดร้ วม หรือกาไรสุทธิจากการดาเนินการเชิง พาณิชยข์ องนวตั กรรม ที่ไดร้ ับอนุญาต หรือผลิตภณั ฑท์ ่ีเก่ียวขอ้ ง อตั ราค่าลิขสิทธ์ิ คือเปอร์เซ็นตท์ ี่แม่นยาหรือ จานวนของค่าภาคหลวงที่เรียกเก็บ แตกต่างกนั ไปตามขอ้ ตกลง การศึกษาแสดงอตั ราค่าลิขสิทธ์ิท่ีหลากหลายใน ขอ้ ตกลงใบอนุญาตดา้ นเภสัชกรรมและเทคโนโลยชี ีวภาพ โดยมีค่าเฉล่ีย 7 เปอร์เซ็นตข์ องยอดขายรวม ค่าสิทธิ ประเภทต่างๆ อาจถูกนามารวมกนั ปัจจยั ท้งั หมดเหล่าน้ีหมายความวา่ อาจตอ้ งพิจารณาสถานการณ์การออก ใบอนุญาตในการเจรจา เพื่อใหแ้ น่ใจวา่ บทบญั ญตั ิ ABS ใดๆน้นั มีความยดื หยนุ่ และครอบคลุมเพยี งพอ

41 ขอ้ ตกลงใบอนุญาตดา้ นเทคโนโลยชี ีวภาพท่ีน่าสนใจ โดยทวั่ ไปมกั จะจดั ทาข้ึนสาหรับเทคโนโลยี ข้นั ตน้ ซ่ึงเส้นทางไปสู่ผลิตภณั ฑใ์ นเชิงพาณิชยย์ งั ไม่แน่นอน ความทา้ ทายน้ีไดร้ ับการแกไ้ ขผา่ น term sheets ซ่ึง สรุปประเด็นที่คู่สญั ญาเห็นวา่ เป็นประเด็นที่สาคญั ท่ีสุดของขอ้ ตกลง แมว้ า่ โดยทว่ั ไปแลว้ จะไม่มีขอ้ ผกู มดั ก็ตาม แนวทางดงั กล่าวอาจเป็นประโยชน์ในการเจรจาเงื่อนไขท่ีตกลงร่วมกนั ซ่ึงเช่ือมโยงกบั เทคโนโลยชี ีวภาพ เน่ืองจากแนวโนม้ การคา้ ยงั มีความไม่แน่นอนในระหวา่ งการเจรจาดงั กล่าว ควรปรับแตง่ แผน่ คาท่ีมี ประสิทธิภาพ แต่มีรุ่นและเคลด็ ลบั จากแหล่งตา่ งๆ รูปท่ี 14 ป๋ ุยชีวภาพอดั เมด็ การใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรพนั ธุกรรมจุลินทรีย์ ที่มา: https://www.tpipolene.co.th/en/bioorganics/plant/item/402-bat 3.การเกษตร เป้าหมายของนวตั กรรมดา้ นความหลากหลายทางชีวภาพในภาคเกษตร มีต้งั แตก่ ารปรับปรุงผลผลิต และการปรับปรุงคุณภาพ ไปจนถึงการควบคุมศตั รูพชื ในการปรับปรุงพนั ธุ์พชื การวจิ ยั และพฒั นามุ่งเนน้ ไปท่ี การพฒั นาพนั ธุ์พชื ใหม่ที่มีประสิทธิภาพ หรือประสิทธิภาพท่ีดีข้ึน ผา่ นการคดั เลือกโดยเคร่ืองหมายทาง พนั ธุกรรม (marker-assisted selection) และเทคนิคการผสมพนั ธุ์อ่ืนๆ ใหค้ วามสาคญั กบั การปรับปรุงพนั ธุ์พืช โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ความตา้ นทานโรคและแมลง ทนทานต่อสารกาจดั วชั พืช การวจิ ยั และพฒั นาดา้ นการอารักขา พชื ยงั เกี่ยวขอ้ งกบั กิจกรรมท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั การวจิ ยั และพฒั นาผลิตภณั ฑ์ เช่น ยา ตวั อยา่ งเช่นการระบุส่วนผสมที่ใช้ งานใหม่สาหรับยาฆ่าแมลง และสารกาจดั วชั พชื

42 รูปที่ 15 การเพาะเล้ียงเน้ือเยอื่ ที่มา: https://sites.google.com/a/nareerat.ac.th/plant-propagation/page-9 รูปท่ี 16 การปรับปรุงพนั ธุ์กลว้ ยไม้ ท่ีมา : https://matemnews.com/News/52557 นักผสมพนั ธ์ุกล้วยไม้ชาวไทย นากล้วยไม้สกุลช้าง กับ กล้วยไม้สกลุ แอสโคเซนดร้า ผสมให้ออกดอก มาเป็นสีม่วงหวาน หรือสีบลู ซ่ึงเป็นสีท่ีไม่เคยเกิดขึน้ มาก่อนในโลก หลังใช้เวลาผสม นานกว่า 10 ปี เพาะเลีย้ ง ในโรงเรือนระบบปิ ด มเี พียง 100 กว่าต้น เตรียมป่ันตาขยายพนั ธ์ุ คาดใช้เวลาอีกครึ่งปี เทคโนโลยไี ดเ้ ปลี่ยนแปลงนวตั กรรมของพชื อยา่ งมาก ในทศวรรษท่ีผา่ นมา เช่นเดียวกบั บทบาทที่ เพ่ิมข้ึนของการลงทุนภาคเอกชน การวจิ ยั ที่ดาเนินการโดยตวั ช้ีวดั ทางวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยกี ารเกษตร

43 แสดงใหเ้ ห็นวา่ การลงทุนภาคเอกชนในการวจิ ยั และพฒั นาการเกษตรของโลก เพม่ิ ข้ึนร้อยละ 26 ระหวา่ งปี 2543 และ 2551 และมากกวา่ หน่ึงในหา้ ของการใชจ้ ่ายทว่ั โลกในขณะน้ีเป็นภาคเอกชน เมล็ดที่มีมูลคา่ สูง บริษทั เมลด็ พนั ธุ์ขนาดใหญม่ องหาคุณลกั ษณะท่ีปรับปรุงสมรรถภาพ และประสิทธิภาพการทาฟาร์ม เพื่อพฒั นาสายพนั ธุ์ การคา้ ที่มีมูลค่าสูง ในแง่ของการเขา้ ถึงทรัพยากรพนั ธุกรรมแหล่งขอ้ มูลที่สาคญั มากคือแหล่งรวบรวมทว่ั โลก บริษทั เมลด็ พนั ธุ์ท่ีมีขนาดเล็ก และสถาบนั ของรัฐ ข้ึนอยกู่ บั การรวบรวมของภาครัฐเป็นหลกั รวมถึง CGIAR (the Consultative Group for International Agricultural Research, กลุ่มท่ีปรึกษาเพ่ือการวจิ ยั การเกษตรระหวา่ ง ประเทศ) อยา่ งไรก็ตามการรวบรวมของสาธารณะ มกั จะเก็บรักษาและเพิ่มวสั ดุพนั ธุกรรม ผา่ นการรวบรวม ภาคสนาม และพนั ธุ์ทอ้ งถิ่น รูปท่ี 17 การปรับปรุงพนั ธุ์ขา้ วโพดหวานม่วง ท่ีมา: https://www.sanook.com/money/544039/gallery/53555/ จากความสาคัญของสารแอนโทไซยานิน ทาให้มกี ารปรับปรุงพนั ธ์ุข้าวโพดหวานสีม่วง ออกสู่ตลาด เมลด็ พนั ธ์ุและสู่ผ้บู ริโภค เพราะปัจจุบันข้าวโพดหวานถือว่าได้รับความนิยมอย่างมาก ทาให้มจี านวนของ เกษตรกรหันมาปลูกข้าวโพดหวานกนั เป็ นจานวนมาก โดยสีของข้าวโพดที่เห็นกันจนชินตาในท้องตลอด จะ เป็นข้าวโพดหวานสีเหลือง และข้าวโพดข้าวเหนียวที่มสี ีขาว ข้าวโพดหวานม่วงกาลังจะมอี อกสู่ท้องตลาด สามารถใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย เม่ือเกษตรกรที่นาฝักไปขายแล้ว ต้นและใบของข้าวโพดหวานสีม่วง กย็ งั สามารถใช้ประโยชน์ได้อยู่ คือนาไปให้สัตว์กิน ซ่ึงในต้นยงั มสี ารแอนโทไซยานินอยู่ เมื่อนาไปหมกั และให้โค หรือสัตว์อ่ืนๆ กิน ผลออกมาว่าเมื่อโคกินไปได้สักระยะ ผิวตวั กจ็ ะมลี ักษณะผิวมนั

44 บริษทั เมลด็ พนั ธุ์ขนาดใหญ่มกั จะพ่ึงพาการรวบรวมเมลด็ พนั ธุ์ของตวั เอง เป็ นท่ีน่าสงั เกตวา่ ถึงแมต้ อนน้ี อาจจะมีการอา้ งอิงหรือการใชค้ วามรู้ของเกษตรกรเพียงเล็กนอ้ ย แตเ่ น้ือหาส่วนใหญจ่ ะถูกรวบรวมมาจาก พ้ืนฐานของความรู้ดงั กล่าว มีความสนใจและการลงทุนที่เพิม่ ข้ึนในกลุ่มพืชพนั ธุ์ด้งั เดิม เพราะสิ่งมีชีวติ เหล่าน้ีมี ยนี ที่สาคญั สาหรับการตา้ นทานโรค แมลง สภาพภูมิอากาศ สภาพแวดลอ้ มที่ไมเ่ หมาะสม เพอ่ื การเพ่ิมผลผลิต และคุณสมบตั ิทางโภชนาการ ความพยายามในการใชท้ ่ีดิน หรือพ้ืนท่ีป่ า (บางพ้นื ท่ีเพื่อการอนุรักษ)์ เพ่อื พฒั นา ทรัพยากรท่ีมีอยใู่ นเชิงพาณิชยย์ งั คงมีอยมู่ าก แต่เทคนิคทางพนั ธุกรรมระดบั โมเลกลุ น่าจะช่วยใหก้ ระบวนการ เร็วข้ึน รูปท่ี 18 โคเน้ือพนั ธุ์ตาก จากการพฒั นาพนั ธุ์ของสานกั พฒั นาพนั ธุ์สัตว์ กรมปศุสัตว์ ท่ีมา : http://chm-thai.onep.go.th/chm/data_province/nakhonsawan/diversiy_animal.html เป็นการปรับปรุงพันธ์ุโคเนือ้ พันธ์ุใหม่ (Synthetic Breeds) ตามโครงการสร้างโคเนือ้ พนั ธ์ุตาก ซึ่งเริ่ม ดาเนินการต้งั แต่ปี พ.ศ. 2529 โดยใช้วิธีการผสมข้ามสายพันธ์ุ (Cross Breeding) ระหว่างโคพันธ์ุชาร์ โรเลส์ (Charolais) กับ โคพันธ์ุบราห์มนั (Brahman) ซึ่งมขี ้อดี คือ มกี ารเติบโตเร็ว เนือ้ น่มุ เนือ้ สันมไี ขมนั แทรก (marbling) ซากมขี นาดใหญ่ท่ีสนองความต้องการของตลาด เนือ้ โคคุณภาพดี เลีย้ งง่าย หากินเก่ง ไม่เลือกกินหญ้า ทนทานต่อสภาพอากาศร้ อนได้ดพี อสมควร และเหมาะท่ีจะนามาผสมกับแม่โคพืน้ เมือง โคบราห์มัน และ ลูกผสมบราห์มนั เพ่ือนาลกู มาเลีย้ งเป็นโคขุนได้