สรุปกฎหมายแพ่งบรรพครอบครัว

หลกั กฎหมายวา่ ดว้ ยครอบครวั

หวั ขอ้ ศกึ ษา ▪ การหมนั้ ▪ เงื่อนไขแหง่ การสมรส ▪ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งสามี ภรยิ า ▪ การสนิ้ สุดของการสมรส

การหมน้ั

การหมนั้การทชี่ ายและหญงิ ทาสญั ญาวา่ จะสมรสอยู่ กนิ ดว้ ยกนั ฉนั สามภี รยิ า เงื่อนไขการหมนั้ 1. อายขุ องคูห่ มนั้ 2. ความยนิ ยอมของบดิ ามารดาหรอื ผูป้ กครอง

อายุของคูห่ มนั้ ป.พ.พ.มาตรา 1435 ชายและหญงิ ทหี่ มน้ั กนั ตอ้ งมอี ายุ 17 ปี บรบิ ูรณท์ ง้ั คู่ มฉิ ะนน้ั การหมนั้ ตกเป็ นโมฆะ (แตศ่ าลอาจอนุญาตใหช้ ายหญงิ ทมี่ อี ายุตา่ กวา่ 17 ปี บรบิ ูรณ์ ทาการสมรสได)้ การหมนั้ ทเี่ ป็ นโมฆะ คูส่ ญั ญากลบั สู่ฐานะ เดมิ ฝ่ ายชายเรยี กของหมน้ั และสนิ สอดคนื ได้ ฐานลาภมคิ วรได้

ความยนิ ยอมของบดิ า มปาร.พด.าพห.รมอื าผตูป้รากค1ร4อ3ง6 ผูเ้ ยาวท์ จี่ ะทาการหมน้ั ตอ้ ง ไดร้ บั ความยนิ ยอมจากบดิ า มารดาหรอื ผูป้ กครองดว้ ย มฉิ ะนน้ั การหมนั้ จะเป็ น โมฆยี ะ

แบบของสญั ญาหมน้ั ป.พ.พ. มาตรา 1437 สญั ญาหมนั้ จะสมบูรณเ์ มอื่ ฝ่ ายชายไดส้ ง่ มอบหรอื โอนทรพั ยส์ นิ เป็ นของหมนั้ ใหแ้ กฝ่ ่ าย หญงิ เพอื่ เป็ นหลกั ฐานวา่ จะสมรสกบั หญงิ นนั้ ของหมน้ั - ตอ้ งเป็ นทรพั ยส์ นิ - ตอ้ งเป็ นของทชี่ ายใหไ้ วแ้ กห่ ญงิ ในวนั หมน้ั

การผดิ สญั ญาหมนั้ ▪ การทคี่ ูห่ มน้ั ฝ่ ายหนึ่งปฏเิ สธไมย่ อมทา การสมรสกบั คูห่ มน้ั อกี ฝ่ ายหนึ่ง ▪ ฝ่ ายทผี่ ดิ สญั ญาหมนั้ มสี ทิ ธเิ รยี กคา่ ทดแทน จากฝ่ ายผดิ สญั ญาหมนั้ ได้ แตไ่ ม่มสี ทิ ธบิ งั คบั ใหอ้ กี ฝ่ ายสมรสกบั ตนได ้

ผลของการผดิ สญั ญาหมนั้ หากฝ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งผดิ สญั ญาหมน้ั คูห่ มน้ั อกี ฝ่ าย หนึ่งมสี ทิ ธิ ดงั นี้ 1. สทิ ธเิ รยี กคา่ ทดแทนจาก การผดิ สญั ญาหมน้ั 2. สทิ ธเิ กยี่ วกบั ของหมนั้

1. สทิ ธเิ รยี กคา่ ทดแทนจากการ ผ1)ดิ สญั คญวาามหเมสนยี้ั หมายี 3ตอ่กกราณยหี รอื ชอื่ เสยี งแหง่ ชายหรอื หญงิ สว่ นความเสยี หายทางจติ ใจ ยงั ไมม่ กี ารยอมรบั ใหส้ ามารถเรยี กได้ สาหรบั การพสิ ูจนน์ น้ั โจทกต์ อ้ งมี หน้าทนี่ าสบื ใหศ้ าลเหน็ ซงึ่ ศาลจะ เป็ นผูก้ าหนดใหฝ้ ่ ายทผี่ ดิ สญั ญา หมน้ั ชดใชใ้ ห้

2) ความเสยี หายเนื่องจากการทคี่ ู่หมน้ั บดิ ามารดา ไดใ้ ชจ้ า่ ยหรอื ตอ้ งตกเป็ นลูกหนีเ้ นื่องในการ เตรยี มการสมรสโดยสุจรติ และตามสมควร คา่ ใชจ้ า่ ยในการเตรยี มการสมรส เชน่ คา่ ใชจ้ า่ ย ในการซอ่ มแซมบา้ นของคูส่ มรส คา่ ใชจ้ า่ ยในการ ซอื้ เครอื่ งเรอื นสาหรบั เรอื นหอ เครอื่ งครวั ทนี่ อน หมอนมุง้ คา่ เสอื้ ผา้ ชดุ แตง่ งาน คา่ ใชจ้ า่ ยในการ เดนิ ทางจากจงั หวดั ทตี่ นอยูม่ าจงั หวดั ทจี่ ะทาการ สมรส อยา่ งไรกต็ าม คา่ ใชจ้ า่ ยบางประเภท ศาลตดั สนิ วา่ เรยี กไม่ได้ เชน่ คา่ หมากพลู คา่ เลยี้ งแขกในวนั หมน้ั และคา่ โตะ๊ เกา้ อรี้ บั แขกในวนั หมนั้ รวมทงั้ คา่ เลยี้ งพระเลยี้ งดูแขกในวนั สมรส (ฎ.71/2493, ฎ.90/2512)

3) ความเสยี หายเนื่องจากการทคี่ ูห่ มนั้ ไดจ้ ดั การ ทรพั ยส์ นิ หรอื การอนื่ อนั เกยี่ วแกอ่ าชพี หรอื ทางทามา หาไดข้ องตนไปโดยการสมรสดว้ ยการคาดหมายวา่ จะ ไดม้ กี ารสมรส จากดั เฉพาะกรณีชายหญงิ คูห่ มน้ั ทไี่ ดม้ กี าร จดั การทรพั ยส์ นิ ไปในทางเสยี หาย โดยคาดวา่ จะไดม้ ี การสมรส เชน่ หญงิ คูห่ มน้ั ตอ้ งลาออกจากงานทที่ าอยูเ่ พอื่ มาเป็ นแม่บา้ นของชาย แตต่ อ่ มา ชายไมย่ อมจด ทะเบยี นสมรสกบั หญงิ เชน่ นี้ หญงิ เรยี กคา่ ทดแทน กรณีนีไ้ ด้ หรอื ชายสอบบรรจุเป็ นขา้ ราชการไดแ้ ละ กาลงั จะบรรจุ แตต่ อ้ งสละสทิ ธเิ พอื่ ทจี่ ะสมรสกบั หญงิ และไปอยูต่ า่ งประเทศ ตอ่ มาหญงิ ไมแ่ ตง่ งานกบั ชาย ชายมสี ทิ ธเิ รยี กคา่ ทดแทนในลกั ษณะนีไ้ ด้

2. สทิ ธเิ กยี่ วกบั ของ หมน้ัของหมนั้ เมอื่ มอบแกห่ ญงิ แลว้ กต็ กเป็ นกรรมสทิ ธิ์ ของหญงิ คูห่ มนั้ - ถา้ หญงิ คูห่ มน้ั ผดิ สญั ญาหมนั้ (หญงิ ไม่ยอมสมรส กบั ชาย) หญงิ นน้ั จะตอ้ งคนื ของหมนั้ ใหแ้ กช่ าย - ถา้ ชายคูห่ มน้ั ผดิ สญั ญาหมนั้ หญงิ ไมต่ อ้ งคนื ของ หมน้ั ฝ่ ายทไี่ ม่ไดผ้ ดิ สญั ญาหมนั้ ยงั มสี ทิ ธเิ รยี ก คา่ ทดแทนไดอ้ กี

ความระงบั ของการ หมน้ั การหมน้ั ระงบั ได้ ดว้ ยเหตุ ดงั ตอ่ ไปนี้

(1) ดว้ ยความยนิ ยอมของคูห่ มน้ั ทงั้ สองฝ่ าย เป็ นไปตามหลกั ทว่ั ไปของการเลกิ สญั ญา โดยความยนิ ยอมทงั้ สองฝ่ าย อาจตกลงเลกิ กนั ดว้ ยวาจากไ็ ด้ หากตกลงเลกิ สญั ญาหมนั้ แลว้ ตอ้ งคนื ของ หมนั้ และสนิ สอดใหแ้ กช่ าย ตามหลกั เรอื่ งการ เลกิ สญั ญา และคูห่ มนั้ ไมส่ ามารถเรยี กคา่ ทดแทนได ้ กรณีผูเ้ ยาวจ์ ะเลกิ สญั ญาหมนั้ ไดโ้ ดยลาพงั เพราะเป็ นเรอื่ งทตี่ อ้ งทาเองเฉพาะตวั

(2) ชายหรอื หญงิ คูห่ มนั้ ถงึ แกค่ วามตาย หากฝ่ ายใดถงึ แกค่ วามตายกอ่ นจะไดท้ าการ สมรส ถอื วา่ สญั ญาหมนั้ ระงบั ลงโดยปรยิ าย อกี ฝ่ ายหนึ่งเรยี กคา่ ทดแทนไม่ได้ และไม่ตอ้ งคานึง วา่ ความตายนน้ั เกดิ ขนึ้ จากความผดิ ของอกี ฝ่ าย สาหรบั ของหมนั้ หรอื สนิ สอดไม่ตอ้ งคนื เพราะ มใิ ชเ่ ป็ นการผดิ สญั ญาหมน้ั

(3) การหมนั้ ระงบั เพราะมเี หตุสาคญั เมอื่ มกี ารหมน้ั แลว้ ปรากฏวา่ คูห่ มนั้ อกี ฝ่ าย ประพฤตติ นไมเ่ หมาะสมหรอื เกดิ ความบกพรอ่ งทาง รา่ งกายหรอื จติ ใจ ทาใหไ้ ม่สมควรทจี่ ะสมรสดว้ ย อกี ฝ่ ายมสี ทิ ธบิ อกเลกิ การหมน้ั ได(้ แต่ไม่มสี ทิ ธเิ รยี กค่า ทดแทน) โดยนาเหตุหย่ามาพจิ ารณาประกอบ -เหตสุ าคญั อนั เกดิ แกห่ ญงิ เชน่ หญงิ คูห่ มนั้ ยอมให้ ชายอนื่ รว่ มประเวณีระหวา่ งการหมน้ั หญงิ คูห่ มนั้ วกิ ลจรติ หรอื ไดร้ บั อนั ตรายสาหสั จนพกิ าร หรอื เป็ น หโรมคน้ั ตแดิ ลตะอ่ เรอยี ยก่าขงรอา้งยหแมรนั้ งคนื ไดช้ ายคูห่ มนั้ บอกเลกิ สญั ญา -เหตุสาคญั อนั เกดิ แกช่ าย หญงิ สามารถบอกเลกิ สญั ญาหมน้ั ไดแ้ ละไม่ตอ้ งคนื ของหมนั้ แกช่ าย คอื เหตุ ทานองเดยี วกบั ทเี่ กดิ แกห่ ญงิ คูห่ มน้ั เชน่ ชายตกเป็ น คนไรส้ มรรถภาพทางเพศ ตกเป็ นคนวกิ ลจรติ ตกเป็ น นกั โทษและถูกจาคกุ ชายคูห่ มน้ั เป็ นชูก้ บั ภรยิ าคนอนื่ หรอื ไปข่มขนื หญงิ อนื่ เลยี้ งโสเภณีไวใ้ นบา้ น ไดเ้ สยี กบั หญงิ รบั ใชใ้ นบา้ น

สนิ สอด ทรพั ยส์ นิ ทฝี่ ่ ายชายมอบใหแ้ กบ่ ดิ ามารดา ผูร้ บั บุตรบุญธรรม หรอื ผูป้ กครองของฝ่ ายหญงิ แลว้ แต่ กรณีเพอื่ ตอบแทนการทหี่ ญงิ ยอมสมรส ตอ้ งมกี ารตกลงใหส้ นิ สอดกอ่ นสมรส ส่วนจะสง่ มอบสนิ สอดกนั กอ่ นหรอื หลงั สมรสกไ็ ด้ ไม่ จาเป็ นตอ้ งมอบสนิ สอดในขณะทาการหมน้ั ซงึ่ ตา่ ง จากของหมนั้ ทจี่ ะตอ้ งใหใ้ นเวลาหมนั้ เท่านน้ั

ฝ่ ายชายมสี ทิ ธเิ รยี กคนื สนิ สอดจากฝ่ ายหญงิ ได้ 2 กรณี คอื (1) ถา้ ไมม่ กี ารสมรสโดยมเี หตุสาคญั อนั เกดิ แก่หญงิ เหตสุ าคญั นี้ จะกระทบกระเทอื นถงึ การสมรสทจี่ ะมี ขนึ้ เชน่ หญงิ คูห่ มน้ั ไปรว่ มประเวณีกบั ชายอนื่ หรอื หญงิ คูห่ มน้ั เป็ นโรคตดิ ตอ่ รา้ ยแรง หรอื ถูกจาคุก ชายมี สทิ ธเิ รยี กสนิ สอดคนื ได้ (2) ถา้ ไมม่ กี ารสมรสโดยมพี ฤตกิ ารณท์ ฝี่ ่ ายหญงิ ตอ้ ง รบั ผดิ ชอบ พฤตกิ ารณน์ ีห้ มายรวมทงั้ พฤตกิ ารณ์ ทบี่ ดิ ามารดา ผูร้ บั บุตรบุญธรรม ผูป้ กครองของหญงิ คูห่ มน้ั ไดก้ อ่ ใหเ้ กดิ ขนึ้ เชน่ บดิ ามารดาฝ่ ายหญงิ ไม่ ยอมใหห้ ญงิ คูห่ มน้ั ทาการสมรส หรอื หญงิ คู่หมนั้ ละทงิ้ ชายกลบั ไปอยู่บา้ นแลว้ ไมต่ ดิ ตอ่ กลบั มาอกี เลย เหล่านี้ ลว้ นเป็ นพฤตกิ ารณซ์ งึ่ ฝ่ ายหญงิ ตอ้ งรบั ผดิ ทาใหช้ าย ไม่อาจสมรสกบั หญงิ ได้ ชายมสี ทิ ธเิ รยี กคา่ สนิ สอดคนื ได ้

การคนื ของหมนั้ หรอื สนิ สอด วธิ กี ารคนื ของหมนั้ หรอื สนิ สอด มหี ลกั ดงั นี้ (1) ถา้ ของหมนั้ หรอื สนิ สอดเป็ นเงินตรา มหี ลกั คอื ฝ่ ายหญงิ มหี น้าทตี่ อ้ งคนื เพยี งส่วนทมี่ ี อยูใ่ นขณะเรยี กคนื (2) ถา้ ของหมน้ั หรอื สนิ สอดเป็ นทรพั ยส์ นิ ทมี่ ใิ ช่ เงินตรา มหี ลกั คอื ฝ่ ายหญงิ มหี น้าทตี่ อ้ งคนื ทรพั ยส์ นิ ใน สภาพทเี่ ป็ นอยู่ในเวลาเรยี กคนื โดยไม่ตอ้ งรบั ผดิ ในการ ทที่ รพั ยส์ ูญหายหรอื บุบสลายแตอ่ ย่างใด

อายุความ

▪ การใชส้ ทิ ธเิ รยี กรอ้ งเรอื่ งคา่ ทดแทนในการผดิ สญั ญาหมนั้ (กรณีฝ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งปฏเิ สธไม่สมรส ดว้ ย) มกี าหนดเวลาตอ้ งใชส้ ทิ ธภิ ายใน 6 เดอื นนบั แตว่ นั ผดิ สญั ญาหมน้ั ▪ การใชส้ ทิ ธเิ รยี กของหมน้ั คนื เพราะมเี หตุสาคญั เกดิ แกห่ ญงิ ตอ้ งใชส้ ทิ ธเิ รยี กรอ้ งภายใน 6 เดอื นนบั แตว่ นั ทไี่ ดบ้ อกเลกิ สญั ญาหมนั้ ▪ การใชส้ ทิ ธเิ รยี กคา่ สนิ สอด มอี ายุความ 10 ปี

การสมรส

2. การสมรส หมายถงึ การทชี่ ายและหญงิ สมคั รใจอยู่กนิ กนั ฉนั สามภี รยิ า การสมรสตามกฎหมายไทยถอื วา่ เป็ นสญั ญา ตอ้ งอยู่ภายใตห้ ลกั ทว่ั ไปเกยี่ วกบั นิตกิ รรม การสมรสชอบดว้ ยกฎหมายกต็ อ่ เมอื่ จดทะเบยี นสมรส แลว้ หากมกี ารสมรสทฝี่ ่ าฝื นเงื่อนไขขอ้ ใดขอ้ หนึ่ง กจ็ ะมี ผลตามทกี่ าหนดไว้ (โมฆะหรอื โมฆยี ะ) การสมรสไมต่ อ้ งหมน้ั กอ่ นกไ็ ด้ และการหมนั้ กไ็ ม่อาจ รอ้ งขอตอ่ ศาลบงั คบั ใหส้ มรสไดเ้ นื่องจากเป็ นเรอื่ ง เฉพาะตวั

เงื่อนไขการสมรส

(1) ชายและหญงิ ตอ้ งมอี ายุ 17 ปี บรบิ ูรณ์ (บ2ุค)คลซงึ่ ศชาลายสหง่ั ใรหอื เ้ หป็ นญคงิ นตไอ้ รงไค้ มวเ่าปม็ นสคานมวากิรถลจรติ หรอื เป็ น การฝ่ าฝื นเงื่อนไขนี้ จะทาใหก้ ารสมรสเป็ นโมฆะ (เป3็ )นพนี่ ้อชงารวย่ มแบลดะิ หาญมางิ ไรมดเ่ าปเ็ นดยญี วากตนั สิ บื สายโลหติ หรอื มไิ ด้ ทางศเปลี็ นธเรหรตมุผลของซขงึ่ ใอ้ นหสา้ มงั คทมาทงกว่ั โาลรกแยพอทมยรแ์บั ลหะาข้ มอ้ สหมา้ รมส รยะาหยวพา่ ง่อญแามต่ ลใิ นูกทหาลงาสนบื สเหายลโนลหพติ ี่ โนด้อยงตรง คอื ปู่ ยา่ ตา การฝ่ าฝื นเงื่อนไขนี้ จะทาใหก้ ารสมรสเป็ นโมฆะ เชน่ พนี่ ้องแตง่ งานกนั เอง บดิ าแตง่ งานกบั หลานสาว

(4) ผูร้ บั บุตรบุญธรรมและบุตรบุญธรรมจะสมรสกนั ไมไ่ ด้ เคกวยี่ าวแมขมรอู้สไ้้ งมกึ ร่มขะเหีอหวงตคา่ ุผงนบลเทดิดา่าา้ มนนานั้กราดราแกพบั ทบยุตห์รา้ มไว้ แตก่ ม็ คี วาม กระทบกบั มไิ ดก้ าหนดใหต้ กเป็ นโมฆะ แตม่ ผี ลใหเ้ ป็ นการ ยกเลกิ การรบั บุตรบุญธรรม (5) ชายหรอื หญงิ มไิ ดเ้ ป็ นคูส่ มรสของบุคคลอนื่ อยู่ กอ่ นปี พ.ศ.2478 ชายไทยอาจมภี รยิ าไดห้ ลาย คน แตห่ ลงั จากนน้ั กฎหมายไดก้ าหนดใหช้ ายมภี รยิ า ไทดาค้กนารเดสยีมวร(สรใะนบขบผณวั ะเทดตยี่ี วนเมมคียี ูส่เดมยี รวส)อยชูไ่ มา่ไยดห้รอื หญงิ จะ การฝ่ าฝื นการสมรสเชน่ วา่ นี้ เป็ นโมฆะ ส่วนบุคคลทแี่ จง้ ตอ่ นายทะเบยี นสมรสวา่ ยงั เป็ น โสดไมม่ คี ู่สมรส อาจมคี วามผดิ ฐานแจง้ ความเท็จตอ่ เจา้ พนกั งาน

(6) ชายหญงิ ยนิ ยอมเป็ นสามภี รยิ ากนั ตอ้ งอยู่ภายใตค้ วามสมคั รใจ ไดร้ บั ความยนิ ยอม และไม่ใชเ่ รอื่ ง ลอ้ เลน่ หรอื ไมต่ อ้ งการผูกพนั กนั หรอื เพอื่ ใหไ้ ดส้ ทิ ธบิ างประการ จงึ ตอ้ งใหช้ ายและหญงิ แสดงความยนิ ยอมตอ่ หน้านายทะเบยี นและ บนั ทกึ ไว้ การฝ่ าฝื นความยนิ ยอมนี้ มผี ลใหก้ ารสมรสนน้ั เป็ นโมฆะ (7) หญงิ หมา้ ยจะสมรสใหมไ่ ดเ้ มอื่ เวลาผา่ นไปไม่น้อยกวา่ 310 วนั นบั แตว่ นั ทขี่ าดจากการสมรสเดมิ เดมิ หากหญงิ หมา้ ยสามตี ายแลว้ มสี ามใี หม่ในระหวา่ งงานศพ ถอื วา่ เป็ นความผดิ ตามกฎหมายลกั ษณะผวั เมยี มกี ารปรบั ไหม ลงโทษ สมรตสใอ่ หมมาเ่กมอ่ อื่ นใชสนิป้้ .รพะย.พะเ.วลบารรพ3150 กวานั หไมน่ไดดเง้ ื่อเนนไื่อขงเจราอื่ กงเหกญรงงิ วหา่ มา้ หยาจกะ หญงิ หมา้ ยเกดิ มบี ุตร อาจไมท่ ราบวา่ เป็ นบุตรของสามเี กา่ หรอื สามี ใหม่ จงึ ตอ้ งทงิ้ ระยะเวลาไว้ แตม่ ขี อ้ ยกเวน้ ไดแ้ ก่ กรณีหญงิ นน้ั คลอดบุตรแลว้ หรอื หญงิ นนั้ สมรสกบั สามเี ดมิ หรอื มใี บรบั รอง แพทยว์ า่ หญงิ นน้ั มไิ ดต้ ง้ั ครรภ ์ หรอื มคี าสง่ั ศาลใหห้ ญงิ นน้ั ทาการ สมรสได ้

(8) ความยนิ ยอมของบดิ ามารดาหรอื ผูแ้ ทนโดยชอบ ธรรมกรณีผูเ้ ยาวจ์ ะสมรส แมก้ ารสมรสเป็ นเรอื่ งเฉพาะตวั ของบุคคล แตถ่ า้ ผูเ้ ยาวจ์ ะสมรส กฎหมายกาหนดเงื่อนไขเป็ นพเิ ศษ เพมิ่ เตมิ คอื ตอ้ งไดร้ บั ความยนิ ยอมจากผูแ้ ทนโดย ชอบธรรมเสยี กอ่ น ซงึ่ โดยทว่ั ไปไดแ้ ก่ บดิ า หรอื ผูป้ กครอง หรอื ผูใ้ ชอ้ านาจปกครอง แลว้ แตก่ รณี การใหค้ วามยนิ ยอม กฎหมายกาหนดวธิ กี าร เโฉดพยทาะาโเดป็ ยนตหอ้ นงงั ลสงอื ลลางยลมาอื ยชมอื่ อื ใชนอื่ขใณหค้ ะจวาดมทยะเนิ บยยี อนมสมหรรสอื ถา้ มเี หตุจาเป็ น กส็ ามารถใหค้ วามยนิ ยอมดว้ ยวาจา ตอ่ หน้าพยานอย่างน้อยสองคนกไ็ ด้

แบบแห่งการสมรส ชายและหญงิ ทสี่ มรสตง้ั แต่ 1 ต.ค. 2478 (ป.พ.พ. บรรพ 5 มผี ลบงั คบั ใช)้ จะเป็ นสามภี รยิ าทชี่ อบดว้ ยกฎหมาย กต็ อ่ เมอื่ มกี ารจดทะเบยี นสมรสกนั โดยไมต่ อ้ งคำนึงพธิ กี ำร งำนอนื่ ๆ เชน่ หำกมกี ำรจดั งำนเลยี้ งฉลอง กำรหลง่ั นำ้ สงั ขใ์ หญ่โต แตไ่ มม่ กี ำรจดทะเบยี นสมรส ก็ไม่ถอื วำ่ เป็ นสำมภี รยิ ำทชี่ อบดว้ ย กฎหมำย การจดทะเบยี นสมรสอำจทำตอ่ นำยอำเภอหรอื ปลดั อำเภอ และอำจจดทะเบยี นสมรส นอกสำนักงำนทะเบยี นก็ ได ้ หากไมจ่ ดทะเบยี นสมรส ก็จะทำใหเ้ กดิ ควำมสมั พนั ธท์ ำง ทรพั ยส์ นิ อกี แบบหนึ่งทไี่ ม่ใชเ่ รอื่ งสนิ สมรสมำใชบ้ งั คบั รวมทง้ั หากมบี ุตร จะถอื วำ่ เป็ นบุตรทไี่ ม่ชอบดว้ ยกฎหมายของ บดิ า

ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งสามภี รยิ า ก.ม. ครอบครวั กาหนดความสมั พนั ธไ์ ว้ 2 ลกั ษณะ 1. ความสมั พนั ธใ์ นทางส่วนตวั 2. ความสมั พนั ธใ์ นทางทรพั ยส์ นิ

3.1 ความสมั พนั ธใ์ นทางส่วนตวั ไดแ้ ก่ - อยู่กนั ดว้ ยกนั ฉนั สามภี รยิ า หมายถงึ การอยู่รว่ ม ชวี ติ ในการครองเรอื น อยู่รว่ มบา้ นเดยี วกนั และทง้ั รว่ ม ประเวณีตอ่ กนั ปัญหาทเี่ กดิ ขนึ้ เชน่ หากภรยิ าไม่ยอมอยู่กนิ กบั สามแี ละแยกไปอยู่กบั ญาติ สามจี ะบงั คบั จบั ตวั มาไม่ได้ แตจ่ ะมผี ลทนี่ าไปสูเ่ หตหุ ย่า หากฝ่ ายหนึ่งจงใจละทงิ้ รา้ ง อกี ฝ่ ายหนึ่งไปเกนิ หนึ่งปี หรอื หากภรยิ าปฏเิ สธไม่ยอมให้ สามรี ว่ มประเวณีโดยไม่มเี หตุอนั สมควร กถ็ อื เป็ นการทา ปฏปิ ักษต์ อ่ การเป็ นสามภี รยิ า ซงึ่ กน็ าไปสูเ่ หตฟุ ้ องหยา่ ตอ่ ไป

- ชว่ ยเหลอื อปุ การะเลยี้ งดูกนั ▪ หมายถงึ สามมี หี น้าทใี่ หก้ ารชว่ ยเหลอื อปุ การะเลยี้ งดู ซงึ่ กนั และกนั เพอื่ ใหค้ รอบครวั ดารงอยู่ไดด้ ว้ ยความปกตสิ ุข เชน่ ดูแลบา้ น ดูแลบุตร ใหส้ งิ่ จาเป็ นในการดารงชพี โดย พจิ ารณาจากความสามารถและฐานะ หากฝ่ ายใดมอี าชพี การงานแตอ่ กี ฝ่ ายไมม่ รี ายไดห้ รอื ไม่มอี าชพี ฝ่ ายทมี่ รี ายได้ ตอ้ งอปุ การะเลยี้ งดูแกอ่ กี ฝ่ ายหนึ่ง หากไม่ชว่ ยเหลอื อปุ การะ เลยี้ งดู อกี ฝ่ ายหนึ่งมสี ทิ ธฟิ ้ องหยา่ ได้ ▪ สามภี รยิ า อาจตกลงแยกกนั อยูช่ ว่ั คราว หรอื โดยศาล สง่ั หากการอยูร่ ว่ มกนั จะเป็ นอนั ตรายแกก่ ายหรอื จติ ใจอกี ฝ่ ายหนึ่งอยา่ งมาก และคูส่ มรสอกี ฝ่ ายอาจจะตอ้ งเป็ นผู ้ หากอกี ฝ่ ายหนึ่งตกเป็ นคนไร ้ อนุบาลหรอื ผูพ้ ทิ กั ษ ์ ความสามารถหรอื เสมอื นไรค้ วามสามารถ ซงึ่ ตอ้ งมหี น้าที่ อปุ การะเลยี้ งดไู ม่ใหอ้ กี ฝ่ ายหนึ่งอยู่ในภาวะทนี่ ่าจะเกดิ อนั ตราย

3.2 ความสมั พนั ธใ์ นทาง ทรพั ยส์ นิ ▪ เดมิ ระบบทรพั ยส์ นิ ระหวา่ งสามภี รยิ ามลี กั ษณะรวม ทรพั ยส์ นิ ทงั้ หมดเขา้ มาในกองเดยี วกนั และอานาจ จดั การดูแลรกั ษาทรพั ยส์ นิ ตกแกส่ ามแี ตผ่ ูเ้ ดยี ว ▪ ใน 19th ไดม้ กี ารแกไ้ ขและกาหนดใหภ้ รยิ ามที รพั ยส์ นิ ทเี่ ป็ นสว่ นตวั ได้ และจดั การทรพั ยส์ นิ รว่ มกนั ▪ ใน ป.พ.พ. บรรพ 5 ไดม้ กี ารกาหนดเรอื่ งสนิ สว่ นตวั สนิ สมรสขนึ้ แต่อานาจจดั การยงั อยูก่ บั สามฝี ่ ายเดยี ว ▪ พ.ศ. 2519 และพ.ศ. 2533 ไดม้ กี ารแกไ้ ขโดยใหก้ าร จดั การสนิ สมรส ตอ้ งจดั การรว่ มกนั

ระบบทรพั ยส์ นิ ของสามภี รยิ าใน ปัจจบุ นั มี 2 ประเภท คอื 1 สนิ ส่วนตวั คอื ทรพั ยส์ นิ ทเี่ ป็ นกรรมสทิ ธขิ์ องคู่ สมรสฝ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งโดยเฉพาะ 2 สนิ สมรส คอื ทรพั ยส์ นิ ทสี่ ามภี รยิ าทามาหาได้ รว่ มกนั แตล่ ะฝ่ ายจงึ มสี ว่ นเป็ นเจา้ ของรว่ มกนั คอื เป็ นกรรมสทิ ธริ์ ว่ มกนั ของสามภี รยิ า

สนิ ส่วนตวั แบ่งเป็ น 4 ประเภท ไดแ้ ก่ 1. ทรพั ยส์ นิ ทฝี่ ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งมอี ยู่กอ่ นสมรส ทรพั ยส์ นิ ประเภทนี้ พจิ ารณาจากเรอื่ งการสมรส เป็ นสาคญั หากไดค้ วามวา่ ฝ่ ายใดทไี่ ดม้ ากอ่ นการ สมรส กถ็ อื วา่ เป็ นสนิ สว่ นตวั ของฝ่ ายนนั้ เชน่ หาก ภรยิ ามโี ทรทศั น์ ตูเ้ ย็น รถยนตเ์ ป็ นของตนเอง แม้ ตอ่ มาหลงั จากสมรสแลว้ ภรยิ านามาใชส้ อยในบา้ น รว่ มกบั สามี ทรพั ยส์ นิ ดงั กล่าวกย็ งั คงเป็ นสนิ สว่ นตวั ของภรยิ าอยู่

2. ทรพั ยส์ นิ ทเี่ ป็ นเครอื่ งใชส้ อยสว่ นตวั เครอื่ ง หรอื เครอื่ งประดบั ตามสมควรแกฐ่ านะหรอื แตง่ กาย เครอื่ งมอื ทใี่ ชจ้ าเป็ นในการประกอบอาชพี หรอื วชิ าชพี ของคูส่ มรสฝ่ ายใดฝ่ ายหนึ่ง ทรพั ยส์ นิ ประเภทนี้ เป็ นสงิ่ ของเครอื่ งใชส้ ว่ นตวั ที่ ไมป่ ะปนกนั เชน่ เสอื้ ผา้ แวน่ ตา รองเทา้ แหวน สรอ้ ย ซงึ่ โดยปกตเิ ป็ นเครอื่ งใช้ เครอื่ งแตง่ กาย เครอื่ งประดบั เหลา่ นีเ้ ป็ นสนิ สว่ นตวั ของแต่ละฝ่ าย เชน่ ภรยิ า นาเงิน สนิ สมรสไปซอื้ แวน่ ตา หรอื เสอื้ ผา้ มาใช้ กรณีเชน่ นี้ แวน่ ตา เสอื้ ผา้ เป็ นสนิ สว่ นตวั ของภรยิ า อย่างไรกต็ าม ตอ้ งพจิ ารณาฐานะประกอบดว้ ย หากมฐี านะยากจนแตไ่ ปซอื้ เครอื่ งประดบั ราคาแพงมาก เกนิ ฐานะดว้ ยเงินสนิ สมรส ทรพั ยส์ นิ นนั้ เป็ นสนิ สมรส หรอื ถา้ ใชป้ ระกอบการงานอาชพี กเ็ ป็ นสนิ ส่วนตวั

3. ทรพั ยส์ นิ ทฝี่ ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งไดม้ าโดยการรบั มรดกหรอื โดยการใหโ้ ดยเสน่หา เชน่ หลงั จากสมรสแลว้ ภรยิ าไดร้ บั มรดกใน ฐานะทายาทเป็ นเงินสบิ ลา้ นบาท เงินดงั กล่าวเป็ นสนิ ส่วนตวั ของภรยิ า หรอื หลงั จากสมรสแลว้ มคี นยก ทรพั ยส์ นิ ใหส้ ามโี ดยเสน่หา เชน่ มคี นยกทองคาแท่งหนกั หา้ สบิ บาทให้ เชน่ นี้ หรอื แมแ้ ต่การทคี่ ู่สมรสยก ทองคาเป็ นสนิ ส่วนตวั ทรพั ยส์ นิ ใหแ้ กอ่ กี ฝ่ ายหนึ่ง เชน่ สามโี อนกรรมสทิ ธทิ์ ดี่ นิ ซงึ่ เป็ นของตนเอง ใหภ้ รยิ า ทดี่ นิ ซงึ่ เคยเป็ นสนิ สว่ นตวั ของสามกี ก็ ลบั มา เป็ นสนิ สว่ นตวั ของภรยิ า

สาหรบั กรณีการไดร้ บั รางวลั จากคามน่ั โฆษณา จะถอื เป็ นสนิ สว่ นตวั หรอื สนิ สมรส เชน่ สามไี ดร้ างวลั จากการส่งของชงิ รางวลั หรอื ทายผลถูกแลว้ ไดร้ างวลั มาเป็ นเงิน 1 แสนบาท กรณีเชน่ นี้ มใิ ชก่ ารไดม้ าโดยเสน่หา เพราะตอ้ งเสยี ภาษตี อบแทน ดงั นน้ั เงินรางวลั ดงั กล่าว จงึ มใิ ชส่ นิ ส่วนตวั แตเ่ ป็ นสนิ สมรส เพราะไดม้ าระหวา่ ง สมรส หากหย่าขาดจากกนั ภรยิ ากม็ สี ทิ ธใิ นเงิน รางวลั ดงั กล่าวครงึ่ หนึ่ง

4. ทรพั ยส์ นิ ทเี่ ป็ นของหมนั้ สนิ ส่วนตวั ประเภทนี้ มแี ตเ่ ฉพาะผูห้ ญงิ เท่านน้ั เพราะของหมนั้ ตกเป็ นกรรมสทิ ธแ์ กห่ ญงิ ในวนั หมน้ั ทนั ที เมอื่ ชายสง่ มอบหรอื โอนกรรมสทิ ธใิ์ หแ้ กห่ ญงิ แลว้ ของแทนสนิ ส่วนตวั หากระหวา่ งสมรสอาจมกี าร จาหน่าย จา่ ย โอน สนิ สว่ นตวั ไปแลว้ ไดเ้ งินหรอื ทรพั ยส์ นิ อนื่ มา ถอื วา่ เงินหรอื ทรพั ยส์ นิ อนื่ ทไี่ ดม้ านนั้ ยงั เป็ นสนิ ส่วนตวั อยูต่ ามเดมิ การจดั การสนิ ส่วนตวั มหี ลกั วา่ เป็ นสทิ ธิ เฉพาะตวั ของคูส่ มรสฝ่ ายนน้ั โดยเฉพาะ มสี ทิ ธจิ ดั การ โดยลาพงั ไมต่ อ้ งขอความยนิ ยอมจากอกี ฝ่ าย

สนิ สมรส กฎหมายแบ่งสนิ สมรสออกเป็ น 3 ประเภท ไดแ้ ก่ 1. ทรพั ยส์ นิ ทคี่ ูส่ มรสไดม้ าระหวา่ งสมรส ไม่ตอ้ งคานึงวา่ อกี ฝ่ ายหนึ่งจะมสี ว่ นในการทาให้ ไดม้ าหรอื ไม่ หากไดม้ าระหวา่ งสมรส เป็ นสนิ สมรส เชน่ เงินเดอื น คา่ จา้ ง คา่ ตอบแทน เงินบานาญ บาเหน็จ เบยี้ หวดั เงินคา่ ชดเชยการจา้ ง เงินคา่ ทดแทนกรณีทุพล ภาพ คา่ สนิ ไหมทดแทนจากการถูกกระทาละเมดิ เงิน หรอื ทรพั ยส์ นิ ทไี่ ดม้ าจากการเสยี่ งโชคไมว่ า่ จะเป็ นเงิน จากการถูกฉลากกนิ แบ่งหรอื ไดเ้ งินจากการพนนั เหล่านี้ เป็ นสนิ สมรส

2. ทรพั ยส์ นิ ทคี่ ู่สมรสฝ่ ายใดฝ่ ายหนึ่งไดม้ าระหวา่ ง สมรสโดยพนิ ยั กรรมหรอื โดยการใหเ้ ป็ นหนงั สอื ทรี่ ะบุวา่ เป็ นสนิ สมรส ถา้ เจา้ มรดกหรอื ผูย้ กใหโ้ ดยเสน่หาระบใุ นหนงั สอื ยก ใหห้ รอื ระบใุ นพนิ ยั กรรมวา่ ใหเ้ ป็ นสนิ สมรสแลว้ กท็ าให้ ทรพั ยส์ นิ นน้ั กต็ กเป็ นสนิ สมรสทมี่ กี รรมสทิ ธริ์ ว่ มกนั เชน่ บดิ ายกรถยนตใ์ หแ้ กบ่ ุตรสาวทสี่ มรส โดยหลกั รถคนั นีเ้ ป็ นสนิ สว่ นตวั ของบุตรสาว เพราะไดจ้ ากการให้ โดยเสน่หา แตถ่ า้ บดิ าระบุเป็ นหนงั สอื วา่ ใหร้ ถคนั นีเ้ พอื่ เป็ นสนิ สมรส รถยนตค์ นั นีก้ เ็ ป็ นสนิ สมรส ดงั นน้ั ตอ้ ง พจิ ารณาเจตนาของผูใ้ หเ้ ป็ นสาคญั

3. ทรพั ยส์ นิ ทเี่ ป็ นดอกผลของสนิ ส่วนตวั หลกั ทว่ั ไป ดอกผลทเี่ กดิ จากทรพั ยเ์ ป็ นกรรมสทิ ธิ์ ของผูเ้ ป็ นเจา้ ของแม่ทรพั ยน์ น้ั แตเ่ รอื่ งสนิ ส่วนตวั กฎหมายบญั ญตั ใิ หเ้ ป็ นสนิ สมรส ไม่วา่ จะเป็ นดอกผล ธรรมดาหรอื ดอกผลนิตนิ ยั เชน่ สามมี ชี า้ งพงั เป็ นสนิ สว่ นตวั ตอ่ มาหลงั จาก สมรสแลว้ ชา้ งตกลูกออกมา ลูกชา่ งเป็ นสนิ สมรสถอื เป็ นกรรมสทิ ธริ์ ว่ มกนั หรอื กรณีภรยิ ามบี า้ นเชา่ ซงึ่ เป็ น สนิ สว่ นตวั แลว้ นาออกใหเ้ ชา่ ไดค้ า่ เชา่ มาเป็ นเงิน จานวนหนึ่ง เงินคา่ เชา่ ซงึ่ เป็ นดอกผลนิตนิ ยั ตกเป็ น สนิ สมรส ฝ่ ายสามมี กี รรมสทิ ธริ์ ว่ มกนั

การจดั การสนิ สมรส

เรอื่ งทกี่ ฎหมายกาหนดวา่ ตอ้ งจดั การรว่ มกนั ไดแ้ ก่ (1) ขาย แลกเปลยี่ น ขายฝาก ให้ เชา่ ซอื้ จานอง ปลดจานอง หรอื โอนสทิ ธจิ านองซงึ่ อสงั หารมิ ทรพั ย ์ หรอื สงั หารมิ ทรพั ยท์ อี่ าจจานองได้ เชน่ หากตอ้ งการขายหรอื จานองบา้ นทเี่ ป็ น สนิ สมรส คูส่ มรสอกี ฝ่ ายหนึ่งตอ้ งใหค้ วามยนิ ยอมเป็ น หนงั สอื ดว้ ย (2) กอ่ ตง้ั หรอื กระทาใหส้ นิ้ สุดทงั้ หมดหรอื บางสว่ น ซงึ่ ภาระจายอม สทิ ธอิ าศยั สทิ ธเิ หนือพนื้ ดนิ สทิ ธเิ กบ็ กนิ หรอื ภาระตดิ พนั ในอสงั หารมิ ทรพั ย ์ (3) ใหเ้ ชา่ อสงั หารมิ ทรพั ยเ์ กนิ สามปี

(4) ใหก้ ูย้ มื (5) การใหโ้ ดยเสน่หา เวน้ แตก่ ารใหท้ พี่ อสมควรแก่ ฐานานุรูป ของครอบครวั เพอื่ การกศุ ล เพอื่ การ สงั คม หรอื ตามหน้าทธี่ รรมจรรยา (6) ประนีประนอมยอมความ (7) มอบขอ้ พพิ าทใหอ้ นุญาโตตุลาการ (8) นาทรพั ยส์ นิ ไปเป็ นประกนั หรอื หลกั ประกนั ตอ่ เจา้ พนกั งานหรอื ศาล

หนีส้ นิ ของสามภี รยิ า

แบง่ ออกเป็ น 2 ประเภท คอื 4.1 หนีท้ มี่ มี ากอ่ นสมรส หนีท้ สี่ ามหี รอื ภรยิ ามมี า กอ่ นสมรส ถอื เป็ นหนีท้ ฝี่ ่ ายนนั้ ตอ้ งรบั ผดิ ตอ่ เจา้ หนี้ เป็ นการส่วนตวั จงึ เรยี กวา่ หนีส้ ่วนตวั ซงึ่ เจา้ หนี้ จะตอ้ งบงั คบั เอาจากสนิ ส่วนตวั ของคูส่ มรสทเี่ ป็ น ลูกหนีก้ อ่ น เมอื่ ไม่พอจงึ ขอชาระเอาจากสนิ สมรส สว่ นทเี่ ป็ นของฝ่ ายนน้ั เจา้ หนีจ้ ะขา้ มมาบงั คบั เอากบั สนิ สมรสของอกี ฝ่ ายหนึ่งไมไ่ ด้

4.2 หนีท้ กี่ อ่ ขนึ้ ในระหวา่ งสมรส หนีท้ คี่ ูส่ มรสฝ่ ายใด ฝ่ ายหนึ่งกอ่ ขนึ้ ระหวา่ งสมรส มไิ ดห้ มายความวา่ จะตอ้ ง เป็ นรว่ มทุกกรณี เพราะหากเป็ นเรอื่ งทเี่ ป็ นหนีส้ ่วนตวั ของแต่ละฝ่ าย กเ็ ป็ นหนีส้ ว่ นตวั ขนึ้ เชน่ หลงั แตง่ งานภรยิ ากูเ้ งินเพอื่ นาไปทอ่ งเทยี่ ว เชน่ นี้ ถอื วา่ เป็ นหนีส้ ว่ นตวั ของภรยิ า สามไี ม่ตอ้ งรบั ผดิ

หนีท้ เี่ กดิ ขนึ้ ระหวา่ งสมรสซงึ่ มลี กั ษณะเป็ นหนีร้ ว่ มกนั ตอ้ งมี ลกั ษณะดงั นี้ ประการทหี่ นึ่ง หนีเ้ กยี่ วแกก่ าร จดั การบา้ นเรอื นและจดั หา สงิ่ จาเป็ นสาหรบั ครอบครวั การ อปุ การะเลยี้ งดู ตลอดจนการ รกั ษาพยาบาลบคุ คลใน