TYT Kimya Konu Anlatım Modülleri Modül 3 Kimyanın Temel Kanunları Mol Kavramı Kimyasal Tepkimeler ve Hesaplamalar

www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT Mol-Karışım Problemleri ÖRNEK 31 ÖRNEK 29 0,3 mol C2H4 gazı ile normal koşullarda 5,6 litre ha- Normal koşullarda 13,44 litre hacim kaplayan C3H8 ve cim kaplayan SO3 gazları karışımı kaç gramdır? C2H2 gazları karışımı 2,4 mol H atomu içermektedir. (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) Buna göre, karışımda kaç gram C atomu bulunur? (H: 1, C: 12) Çözüm nkarışım = 13, 44 = 0, 6 mol 22, 4 1 mol C2H4 28 gram ise 0,3 mol ? C3H8 C2H2 ? = 8,4 gram C2H4 gazı . . nSO3 = 5, 6 X mol (0,6 - X) mol 22, 4 8X mol H 2(0,6 - X) mol H = 0, 25 mol SO3 gaz› 1 mol SO3 80 gram 8X + 1,2 - 2X = 2,4 (karışımdaki hidrojen atomu molü) 0,25 mol ? 6X = 1,2 ? = 20 gram SO3 gazı X = 0,2 Toplam karışım kütlesi = mC2H4 + mSO3 C3H8 = 0,2 mol ➝ 3.0,2 = 0,6 mol C atomu 8,4 + 20 = 28,4 gram C2H2 = 0,4 mol ➝ 2.0,4 = 0,8 mol C atomu Toplam = 1,4 mol C atomu ÖRNEK 30 nC = m MA 0,5 mol C2H6 ve C3H4 gazları karışımı 17 gramdır. Buna göre, karışımın molce yüzde kaçı C3H4 gazıdır? 1, 4 = m (H: 1, C: 12) 12 m = 16, 8 gram C atomu içerir. n= m MA ÖRNEK 32 m = n.MA Eşit kütlede CH4 ve SO2 gazlarından oluşan bir karı- MAC2H6 = 30 g/mol MAC3H4 = 40 g/mol şımda oksijen atomları sayısının H atomları sayısına oranını bulunuz. (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) X mol C2H6 gaz› (0, 5 - X) mol C3H4 gaz› Karışımın kütlesi = mC2H6 + mC3H4 30.X + 40 (0,5 - X) = 17 MACH4 = 16 MASO2 = 64 X = 0,3 Her ikisinden de 64X gram alınırsa nC2H6 = X = 0,3 mol 64·X nC3H4 = 0,5 - 0,3= 0,2 mol 16 0,5 mol karışımın 0,2 molü C3H4 ise nCH4 = = 4X mol CH4 $ 16X mol H 100 ? nSO2 = 64·X = X mol SO2 $ 2X mol O ? = 40 64 %40 C3H4 gazı içerir. nO = 2·X = 1 nH 16·X 8 29. 28,4 gram 30. %40 C3H4 49 31. 16,8 gram 32. 1 8

TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 33 ÖRNEK 35 Eşit kütlelerde karbon atomu içeren C2H6 ve C3H8 gaz- N2O ve N2O5 gazları karışımı 0,5 moldür. ları karışımı 35,6 gramdır. Buna göre, bu karışımdaki oksijen atomu kütlesi aşağıdakilerden hangisi olamaz? Buna göre, karışımın normal koşullardaki hacmi kaç litredir? (H: 1, C: 12) A) 12 B) 16 C) 24 D) 36 E) 40 n= m Karışımın tamamı N2O olsaydı. MA 1 mol N2O 16 gram oksijen m = n.MA 0,5 molde x C2H6 C3H8 x = 8 gram oksijen olurdu. . . 3X mol 2X mol alındığında C atomu kütleleri eşit olur. Karışımın tamamı N2O5 olsaydı MA = 30 MA = 44 1 mol N2O5 te 80 gram oksijen 3X · 30 + 2X · 44 = 35,6 (Karışımın kütlesi) 178X = 35,6 0,5 molde x X = 0,2 x = 40 gram oksijen olurdu. nT = 3X + 2X = 5X (Karışımın molü) Bu durumda oksijen kütlesi (mo) = 5.0,2 = 1 mol gaz karışımı 8 gram < mO < 40 gram arasında olmalı 1 mol gaz NK’da 22,4 L hacim kaplar. Cevap: E ÖRNEK 34 ÖRNEK 36 Eşit kütlelerde CH4 ve SO2 gazları içeren karışımda top- C3H4, C3H6 ve C3H8 gazlarının 0,5 mollük karışımı lam 4,6 mol atom bulunmaktadır. 20,8 gramdır. Buna göre, karışımın kütlesi kaç gramdır? Buna göre karışımda kaç gram H atomu bulunur? (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) (H: 1, C: 12) A) 1,4 B) 2,8 C) 3 D) 3,6 E) 4 MACH4 = 16 MASO2 = 64 (Eşit kütlede dediği için gazlar C3H4 C3H6 C3H8 64X gram alınırsa) a mol b mol c mol 64X gram CH4 64X gram SO2 olsun. 4X mol CH4 X mol SO2 Karışım molü = a + b + c = 0,5 olsun. 4X · 5 + X . 3 = 4,6 (Karışımdaki toplam atom molü) Karbon atomu kat sayıları eşit olduğuna göre 23X = 4,6 mc = a·36 + b·36 + c·36 gramdır. X = 0,2 nCH4 = 4 . X = 4.0, 2 nSO2 = X mol mc = 36 (a + b + c) = 36.0,5 = 18 gram olur. nCH4 = 0, 8 mol nSO2 = 0, 2 mol 14243 0, 8.16 = 12, 8 gram CH4 0, 2 . 64 = 12, 8 gram SO2 0,5 mol Bileşiğin kütlesinden karbon atomu kütlesi çıkarılırsa H ato- mu kütlesi bulunur. mkar›fl›m = mCH4 + mSO2 20,8 - 18 = 2,8 gram H atomu vardır. 12, 8 + 12, 8 = 25, 6 gram kar›fl›m kütlesi Cevap: B 33. 22,4 34. 25,6 gram 50 35. E 36. B

www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT Gerçek Atom veya Molekül Kütlesi ÖRNEK 37 Bir tane atom veya molekülün kütlesine gerçek küt- le denir. Tanecik atom ise gerçek atom kütlesi, tanecik 1 tane C3H6 molekülü kaç gramdır? molekül ise gerçek molekül kütlesi denir. Bir tane atom (H: 1, C: 12, NA: 6.1023) veya molekülün kütlesi, mol kütlesinin Avogadro sayısı- na bölümü ile bulunur. I. Yol MA NA a) Gerçek atom kütlesi: 1 tane atomun gram cinsin- Gerçek molekül kütlesi = = 42 = 7.10-23 den kütlesidir. 6.10 23 II. Yol 6.1023 tane C3H6 42 gram ise —1 —ta—ne———————?————— ? = 7.10–23 gramdır. Örnek: ÖRNEK 38 Kalsiyum atomunun gerçek atom kütlesi kaç gramdır? (Ca: 40, Avogadro sayısı: 6,02.1023) 1 tane Mg atomu 4.10-23 gram ise atom kütlesi kaç gramdır? I. Yol Gerçek atom kütlesi = Mol kütlesi gram Çözüm 6, 02.1023 1 tane Mg atomunun kütlesi = gerçek atom kütlesi 1 tane Ca atomunun kütlesi = 40 = 40 gram Gerçek atom kütlesi = MA = 4.10-23 & MA = 24 g/mol 6, 02.1023 NA 6.10 23 II. Yol ÖRNEK 39 1 mol Ca: 6,02.1023 tane Ca atomu 40 gram Ca ise 1 tane X atomu 4,5.10-23 gram, 1 tane Y atomu 2.10-23 gram ise 0,2 mol X4Y3 bileşiği kaç gramdır? 1 tane Ca atomu ? (NA : 6.1023) ——————————————— ? = 40 gram = 40 gram 6, 02.1023 NA MAX = 4, 5.10-23 & MAX = 27 g/mol 6.10 23 b) Gerçek molekül kütlesi: 1 tane molekülün gram cin- MAY = 2.10-23 & MAY = 12 g/mol sinden kütlesidir. 6.10 23 MAX4Y3 = 4.27 + 3.12 = 144 g/mol Örnek: 1 mol X4Y3 144 gram ise 0,2 mol ? SO2 molekülünün gerçek molekül kütlesi kaç gramdır? (O: 16, S: 32, Avogadro sayısı: 6,02.1023) ? = 28,8 gram X4Y3 I. Yol ÖRNEK 40 Gerçek molekül kütlesi = Mol kütlesi gram 0,4 mol X3N2 40 gram ise 1 tane X atomu kaç gram- 6, 02.1023 dır? (N: 14, Avogadro sayısı: NA) 1 tane SO2 molekülünün kütlesi = 64 = 64 gram II. Yol 6, 02.1023 NA n= m MA 3.X + 2.14 = 100 1 mol SO2: 6,02.1023 tane SO2 molekülü 64 gram SO2 ise 40 X = 24 g/mol 0, 4 MAX3N2 = MA = 24 NA 6.1023 1 tane SO2 molekülü ? = 100 g/mol = 4.10-23 gram ——————————————————— ? = 64 gram = 64 gram 6, 02.1023 NA 37. 7.10–23gram 38. 24 g/mol 39. 28,8 gram 40. 4.10–23 gram 51

TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr Atomik Kütle Birimi (akb) ÖRNEK 44 1 tane 12C izotopunun kütlesinin 1 sine atomik 96 akb oksijen gazı kaç tane atom içerir? (O: 16) 12 1 tane O2 32 akb 2 tane oksijen atomu içeriyorsa kütle birimi denir. Başka bir deyişle 1 tane hidrojen ato- mu kütlesine denir. Atomik kütle birimi akb ile gösterilir. 1 tane 12C izotopu için, 96 akb ? ———————————————————— & MA gram & 12 gram· 1 & akb = 1 gram olur. ? = 6 tane oksijen atomu içerir. NA NA 12 NA ÖRNEK 45 gram I. 1 tane SO3 akb = II. 48 akb CH4 NA gram = NA·akb III. 80 gram SO3 NA ÖRNEK 41 IV. 1 gram CH4 1 tane C2H6 bileşiği kaç akb’dir? (H: 1, C: 12) V. 0,02 mol H2 Çözüm Yukarıda verilen maddelerin kütlelerini kıyaslayınız. MA = 2.12 + 6.1 = 30 g/mol 1 tane C2H6 = 30 akb’dir. (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) I. 32 + 40 = 80 Uyarı! 80 gram NA Bağıl atom ve bağıl molekül kütleleri gram cin- 48 sinden bir molün kütlesini, akb cinsinden bir ta- II. 48 akb = NA gram neciğin kütlesini verir. IV. 1 gram V. 1 mol 2 gram 0,02 mol X ÖRNEK 42 ? = 0,04 gram 0,2 mol N2O bileşiği kaç akb’dir? Kütle kıyaslanması şeklinde olur. II < I = III < V < IV (N: 14, O: 16, Avogadro sayısı: NA) ÖRNEK 46 MA = 2.14 + 16 = 44 g/mol Atom kütlesi 23 olan Na elementi ile ilgili; m = n · MA I. 1 atomunun kütlesi 23 akb dir. 0,2.44 = 8,8 gram gram = NA . akb II. 1 atom-gramı 23 gramdır. = 8,8 . NA akb III. 1 gramında 6, 02.1023 tane Na atomu bulunur. 23 yargılarından hangileri doğrudur? ÖRNEK 43 I. 6,02.1023 tane Na 23 gram ise 0,2 mol karbon atomu içeren C2H6 bileşiği kaç ato- 1 tane ? mik kütle birimi (akb)dir? ——————————————— (H: 1, C: 12, Avogadro sayısı: NA) 23 23 ?= 6, 02.1023 = NA = 23.akb (I. öncül doğrudur.) 1 mol C2H6 2 mol C atomu içeriyorsa II. 1 atom– gram Na= 1 mol Na = 23 gram (II. öncül doğrudur.) ? 0,2 mol C atomu içerir —————————————————— III. 23 gram Na 6,02.1023 tane ? = 0,1 mol C2H6 1 gram ? 0,1 mol C2H6 3 gram = 3·NA akb —? —= —6—, 02—2.31—02—3 —ta—n—e N—a—at—om—u (III. öncül doğrudur.) 41. 30 akb 40. 8,8·NA akb 41. 3·NA akb 44. 6 tane 45. II < I = III < V < IV 46. I, II ve III 52

www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT ETKİNLİK: FORMÜL BULMA Aşağıdaki boşlukları uygun ifadelerle doldurunuz. Bileşikler formüller ile gösterilir. Bir bileşiğin kimya- (C: 12, N: 14, O: 16, Avogadro sayısı: NA= 6,02 .1023) sal formülü, o bileşiğin yapısını oluşturan elementlerin cins­lerini ve atomlarının bağıl sayılarını verir. Molekül a) 1 N atomunun bağıl atom kütlesi .........1..4..... dür. yapılı bileşiklerin üç tür formülü bulunur. Bunlar; basit formül, molekül formülü (gerçek formül) ve yapı formülü b) 1 N atomunun gerçek atom kütlesi .....1..4../N...A.. gramdır. (bağ yapılarını gösteren)dür. İyonik bileşiklerin molekül denil­en bağımsız birimleri yoktur. Bu nedenle bileşiğin c) 1 mol N atomunun kütlesi ..........1..4......... gramdır. yapıs­ ındaki iyonların en basit oranını gösteren “formül bi­rimi” incelenir. d) 1 atom-gram N atomu ..........1..4......... gramdır. 1. Basit Formül (Kaba Formül, Ampirik Formül) • 1 molekülü oluşturan atomların cinsini ve bağıl e) 6,02.1023 tane N atomunun kütlesi .......1.4..... gramdır. sayılarını, kısaca atomlarının sayıca birleşme f) NO2 nin bağıl molekül kütlesi ...........4..6......... dır. oranlarını (mol sayılarının oranını) veren for­ g) NO2 nin gerçek molekül kütlesi .......4..6./.N..A...... gramdır. müld­ ür. h) 1 mol NO2 molekülünün kütlesi ......4..6.... gramdır. • Basit formülün bulunması için, bileşiği oluştu- ı) 1 molekül – gram NO2 molekülü ......4..6.... gramdır. ran elementlerin mol sayıları bulunur ve en kü- j) 6,02.1023 tane NO2 molekülünün kütlesi ..4.6.. gramdır. çük tams­ ayılarına çevrilir. k) N2 nin gerçek molekül kütlesi ...2.8../.N..A.. gramdır. l) N2 nin bağıl molekül kütlesi .......2.8..... dir. Basit formülü bulmak için genellikle; m) 1 molekül – gram N2 nin kütlesi ...2.8..... gramdır. • Bileşiği oluşturan elementlerin, kütlece birleşme ÖRNEK 47 oranı ve atom kütleleri (veya atom kütlelerinin oranı) veya C2H4 bileşiği ile ilgili; I. 1 molekülü 28 akb dir. • Bileşiği oluşturan elementlerin, kütleleri ve atom kütleleri veya II. 1 molekülü 28 gramdır. NA • Bileşiğin kütlece yüzde bileşimi ve elementlerin atom kütleleri (veya atom kütleleri oranı) veya III. 1 gramı NA tane molekül içerir. 28 • Bileşiğin molce yüzde bileşimi veya yargılarından hangileri doğrudur? • Bileşikteki atom veya mol atom sayılarının oranı özelliklerinden birisinin bilinmesi gerekir. (H: 1, C: 12, Avogadro sayısı: NA) 2. Molekül Formülü A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III • 1 molekülü oluşturan atomların cinsini ve ger­ D) Yalnız II E) Yalnız III çek sayılarını veren formüldür. • Molekül formülü; basit formülün tam katlarıdır. NA tane C2H4 28 gram ise Molekül formülünü bulmak için çoğu durumda 1 tane ? basit formülün bulunması gerekir. Sonra; —————————————— (Basit formülün mol kütlesi) . n = Molekülün mol kütlesi 28 ?= NA gram = 28 akb ( I. ve II. öncül doğrudur.) (Basit formül)·n = Molekül formülü (n = 1, 2, 3, …… gibi tamsayıdır.) işlemleri sonunda 28 gramı NA tane molekül molekül formülü bulunabilir. n = 1 ise; basit formül ile molekül formülü aynıdır. 1 gramı ? —————————————— NA ?= 28 tane molekül içerir. (III. öncül doğrudur.) Cevap: A Etkinlik a) 14 b) 14/NA c) 14 d) 14 e) 14 f) 46 g) 46/NA 53 h) 46 ı) 46 j) 46 k) 28/NA l) 28 m) 28 47. A

TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr Madde: Su (H2O) ÖRNEK 48 Basit formülü: H2O Su molekülü, her O atomuna karşılık 2 H atomu içerir. Normal koşullarda 67,2 litre hacim kaplayan CnH2n–2 gazı 120 gram olduğuna göre, “n” nin sayısal değe- f O atom say›lar› oran› 1 dir. p ri kaçtır? (H: 1, C: 12) H 2 Molekül formülü: H2O Çözüm Bir su molekülü, 2 tane H ve 1 tane O atomu içerir. Normal koşullarda n= m MA 1 mol gaz 22,4 L ? 67,2 L 3= 120 —————————————— MA Madde: Etan (C2H6) ? = 3 mol CnH2n – 2 MA = 40 g/mol Basit formülü: CH3 n.C + (2n – 2) . H = MA Etan molekülü, her C atomuna karşılık 3 H atomu içerir. n.12 + (2n – 2).1 = 40 f C atom say›lar› oran› 1 tür. p 14n = 42 H 3 n=3 Molekül formülü: C2H6 ÖRNEK 49 Bir etan molekülü, 2 tane C atomu ve 6 tane H atomu içerir. 0,3 mol C3Hn bileşiği 13,2 gram olduğuna göre, “n” nin sayısal değeri kaçtır? (H: 1, C: 12) Molekül formülünü bulmak için genellikle; n= m 3.C + n.H = MA MA 3.12 + n.1 = 44 • Bileşiği oluşturan elementlerin, kütlece birleşme oranı ve atom kütleleri ile bileşiğin mol kütlesi veya 0, 3 = 13, 2 n=8 MA • Bileşiğin kütlece yüzde bileşimi ve mol kütlesi ile bileşiği oluşturan elementlerin atom kütleleri veya MA = 44 g/mol • Bileşiğin molce yüzde bileşimi ve mol kütlesi ile bi- ÖRNEK 50 leşiği oluşturan elementlerin atom kütleleri veya XaYb bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı • Bileşikteki atom sayılarının oranı ve bileşiği oluştu- mX = 7 dır. ran elementler ile bileşiğin mol kütlesi veya mY 20 • Bileşik gaz halinde ise, NK daki özkütlesi, basit for- Buna göre,bileşiğin basit formülünü bulunuz. mülü ve elementlerin atom kütleleri veya (X: 14, Y: 16) • Bileşiğin basit formülü, 1 molündeki veya 1 mole- Xa Yb külündeki toplam atom sayısı özelliklerinden birisi- nin bilinmesi gereklidir. a= 7 20 =b 14 16 3. Yapı Formülü 4 1 5 2 4 Bileşiği oluşturan atomların arasındaki bağları göste­ren formüldür. Bileşik hakkındaki en ayrıntılı bilgiyi 2 5 & X2Y5 Bileşiğin basit formülü verir. Örneğin, C2H2 bileşiğinin yapı formülü H – C  C – H şeklindedir. 54 48. 3 49. 8 50. X2Y5

www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT ÖRNEK 51 ÖRNEK 53 0,5 mol NxOy 38 gramdır. Bileşiğin 0,3 molünde 0,9 mol Bir hidrokarbon bileşiğinin kütlece %80’i karbon atomu- oksijen atomu vardır. dur. Bu bileşiğin 0,5 molü 15 gram olduğuna göre, mole- Buna göre azot oksidin formülü nedir? (N: 14, O: 16) kül formülünü bulunuz. (H: 1, C: 12) 0,3 molü 0,9 mol oksijen içeriyorsa CX HY dersek bilefli€e 80 gram C, 20 gram H olsun 1 ? ? = 3 mol oksijen olur. & y = 3 4 80 1 20 0,5 molü 38 gramsa X= 4 1 =Y 1 ? 12 1 3 1 1 3 ? = 76 g/mol & Bileşiğin mol kütlesi 76 = NxO3 olur. X = 1 Y = 3 & CH3 basit formül 76 = 14 x + 3.16 & x = 2 bileşiğin formülü ➟ N2O3 olur. 0,5 molü 15 gram 1 molü 30 gram & MA MA = (MCH3)·n 30 = 15.n n=2 ÖRNEK 52 C2H6 bileşiğin molekül formülü FeXOY bileşiğinin kütlece %30’u oksijen atomudur. ÖRNEK 54 Buna göre, bileşiğin basit formülünü bulunuz. Bir hidrokarbon bileşiğinin kütlece %10 u H atomu (O: 16, Fe: 56) olduğuna göre bileşiğin basit formülü nedir? (H: 1, C: 12) Mollerini bulup en küçük tam sayı haline getirilirse basit for- mülü verir. FeXOY & Bileşiği 10 gram alalım. CX HY 90 gram C, 10 gram H olsun.  â 90 10 7 gram Fe, 3 gram O olur. 9 1 n Fe nO 7 gram 3 gram 9 1 12 1 X= 7 Y= 3 X= =Y 56 16 3 16 1 3 4 4 1 & C3H4 basit formül 8 16 & Bileşiğin basit formülü 2 3 & Fe2O3 NOT ÖRNEK 55 Hidrokarbon: Yapısında sadece C ve H içeren 0,2 molü 6 gram olan hidrokarbon bileşiğinin basit bileşiklerdir. formülü CH3 olduğuna göre, molekül formülü nedir? Organik Bileşik: Yapısında C ve H olup, “O” (H: 1, C: 12) nunda olabileceği bileşiklerdir. Basit (Ampirik, Kaba) Formül: Bileşik formülü- n= m nün en sade hâlidir. MA Molekül Formülü: Gerçek katsayıların gösteril- diği bileşik formülüdür. 0, 2 = 6 n.12 + 3n.1 = 30 n x (Basit formül): Molekül formülü MA n x (Basit formül kütlesi): Mol kütlesi MA = 30 g/mol n=2 (Basit formül) xn = Molekül formül (CH3)xn = Molekül formülü (CH3)x2 & C2H6 molekülün formülüdür. 51. N2O3 52. Fe2O3 55 53. C2H6 54. C3H4 55. C2H6

TEST - 5 MOL KAVRAMI 1. 0,5 mol C3H6 ve 0,3 mol C4Hn gazları karışımın- 5. 0,5 mol C3H4 ve SO3 gazlarından oluşan karışım da C atomlarının sayısının H atomları sayısına 1 28 gramdır. 2 oranı olduğuna göre, C4Hn bileşiğindeki n sa- Buna göre, karışımda bulunan SO3 gazının mol- ce yüzdesi kaçtır? (H:1, C:12, O:16, S:32) yısı kaçtır? A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12 A) 40 B) 60 C) 50 D) 25 E) 75 2. Normal koşullarda (NK) hacimleri eşit olan H2 6. Normal koşullarda (NK) özkütlesi 2,5 g / L olan ve CH4 gazları için; gaz hâlindeki hidrokarbon bileşiğinin kütlece I. Molekül sayıları eşittir. 1 si H atomu olduğuna göre bileşiğin molekül II. İçerdikleri H kütleleri eşittir. 7 III. CH4 molekülündeki hidrojen atom sayısı H2 formülü aşağıdakilerden hangisinde doğru ve- molekülündeki atom sayısının 2 katıdır. rilmiştir?. (H: 1, C: 12) yargılarından hangileri doğrudur? A) CH4 B) C2H4 C) C3H4 E) C4H8 A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) C4H6 D) I, II ve III E) Yalnız II 3. Eşit miktarda hidrojen atomu içeren C2H6 ve C3H8 7. C ve H atomlarından oluşan bir bileşikte H atomla- gazları karışımının kütlesi 50,4 gramdır. rı sayısının C atomları sayısına oranı 2 dir. Buna göre, karışımdaki C2H6 gaz molekülü kaç Bu bileşiğin bir molünde H atomları sayısı Avo- moldür? (H: 1 , C: 12) gadro sayısının 6 katı olduğuna göre, bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisidir? A) 1 B) 0,8 C) 0,6 D) 0,4 E) 02 A) C2H4 B) C3H6 C) C3H8 E) C2H6 D) C4H8 4. Mol sayıları eşit olan C2H2 ve C3H4 gazları karışı- 8. NO ve CH4 gazlarından oluşan 62 gramlık bir karı- mının toplam kütlesi 132 gramdır. şım normal koşullarda 67,2 litre hacim kaplıyor. Buna göre, karışım kaç mol C atomu içerir? Buna göre, karışımda bulunan H atomları kaç moldür? (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16 ) (H: 1, C: 12) A) 12 B) 10 C) 5 D) 4 E) 3 A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10 1. C 2. B 3. B 4. B 56 5. A 6. E 7. B 8. D

MOL KAVRAMI TEST - 6 1. C2H6 ve C2H2 gazlarından oluşan 2 mollük karışım 5. 0,2 mol X2Y3 ve 0,1 mol XY2 bileşiklerinin karışı- toplam 58 gramdır. mında X atomları sayısının, Y atomları sayısına oranı kaçtır? Buna göre, karışımda kaç gram C2H2 gazı bulu- nur? (H: 1, C: 12) A) 5 B) 5 C) 13 13 8 10 A) 26 B) 13 C) 6,5 D) 3 E) 4 2 7 D) 0,5 E) 52 2. Karbon ve hidrojen atomlarından oluşan bir or- 6. Eşit mollerdeki CH4, Ar ve H2 gazları karışımı 116 ganik bileşiğin kütlece % 25 i H atomu olduğu- gramdır. na göre, bileşiğin basit formülü nedir? Buna göre, karışım normal koşullarda kaç litre (H: 1, C: 12) hacim kaplar? (H: 1, C: 12, Ar: 40) A) CH2 B) C3H6 C) C2H6 A) 134,4 B) 67,2 C) 44,8 E) CH3 D) CH4 D) 33,6 E) 22,4 3. Kütlece %60 oksijen atomu içeren XCO3 bileşi- 7. 0,2 molünde 0,6 mol X atomu ve 0,4 mol Y ato- ğinin mol kütlesi kaç gramdır? (C:12, O: 16) mu içeren bileşiğin formülü nedir? A) 20 B) 25 C) 40 A) X2Y3 B) XY2 C) X3Y2 E) X3Y D) 72 E) 80 D) X4Y3 4. C3H4 ve C5H12 gaz karışımı ile ilgili; 8. Yalnızca C ve H elementlerini içeren bir bileşiğin • Normal koşullarda 33,6 L hacim kaplamaktadır. molce %75 i hidrojen atomudur. • Karışımda toplam 10 gram H bulunmaktadır. 0,2 molü 6 gram olan bu bileşik ile ilgili; Yukarıda verilen bilgilere göre, karışımda kaç tane C atomu bulunur? I. Basit formülü CH3 tür. II. Molekül formülü C2H6 dır. (H: 1, C: 12, N: Avogadro sayısı) III. Molekül kütlesi 30 gramdır. A) 8N B) 4N C) 5,5N yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) D) 2N E) 2,25N A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 1. B 2. D 3. E 4. C 57 5. B 6. A 7. C 8. E

TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr Kristal Su Problemleri ÖRNEK 59 UYARI! 57,2 gram Na2CO3·10H2O bileşiği ısıtılınca yapısın- Müfredatta Kristal problemleri diye bir kazanım ol- daki su kristallerinin bir kısmı buharlaşarak 24,8 gram mamasına rağmen klasik mol sorusu olarak karşı- Na2CO3·nH2O bileşiği kalıyor. nıza çıkabileceği için verilmiştir. Buna göre, Na2CO3 · nH2O bileşiğindeki “n” değeri kaçtır? (Na2CO3: 106, H2O: 18) Yapısında moleküler olarak su tutan iyonik katılara hidrat bileşikleri denir. Hidrat bileşikleri yeteri kadar ısıtıldıklarında yapılarındaki suyu kaybederler. 1X.4nH224O(3k) Isı 12X(3k) + 1n4H22O4(g3) Çözüm Başlangıç Kalan Başlangıç kütlesindeki 1Na42C4O43 2· 140 4H24O3$ 1Na42C4O23 ·4n4H23O + H2O kütlesi katı azalmayı verir 57,2 gram 24,8 gram Na2CO3·10 H2O(k) Isı Na2CO3(k) + 10H2O(g) MA = 106 + 18.10 = 286 g/mol (Na2CO3 · 10 H2O) ÖRNEK 56 1 mol 286 gram ? 57,2 gram CuSO4 . 5H2O bileşiğinin kütlece yüzde kaçı H2O’dur? (CuSO4: 160, H2O: 18) ? = 0,2 mol 0,2 mol 24,8 gram MA = 160 + 5.18 250 gram bileşikte 90 gram H2O 1 mol ? = 250 g/mol 100    ? ? = 124 gram Na2CO3 · nH2O ?= 36 124 = 106 + 18 · n %36 H2O içerir. n=1 ÖRNEK 57 CaCl2 · nH2O bileşiğinin 33 gramında 1,2 mol hidrojen ÖRNEK 60 atomu vardır. 85,8 gram Na2CO3 · nH2O bileşiğinin yapısındaki kristal Buna göre, bileşikteki n değeri kaçtır? suyunun tamamı uzaklaşıncaya kadar ısıtıldığında küt- lesi 54 gram azalıyor. (CaCl2: 111, H2O: 18) Buna göre, bileşiğin formülündeki n değeri kaçtır? MA = 111 + 18n g/mol (Na2CO3: 106, H2O: 18) 33 gram 1,2 mol H 111 + 18n 2n 33·20n = 12 (111 + 18n) N1a42C4O432· n4H42O4(3k) $ 1Na42C2O43(k3) + 1n4H22O4(g3) 55n = 111 + 18n n=3 85,8 gram ? 54 gram ÖRNEK 58 85,8 - 54 = 31,8 gram Na2CO3(k) Na2CO3 · nH2O bileşiğinin 35,6 gramı ısıtılınca yapısın- Na2CO3 için n = 31, 8 daki suyu kaybederek 21,2 gram katı kalıyor. 106 Buna göre, bileşiğin formülündeki n değeri nedir? = 0,3 mol (Na2CO3: 106, H2O: 18) 0,3 mol 85,8 gram 1 mol ? ? = 286 gram Na2CO3 · nH2O 35,6-21,2 = 14,4 gram su vardır. 106 + 18 · n = 286 18n = 180 MA = 106 + n · 18 n = 10 35,6 gramında 14,4 gram H2O 106 + 18 n 18n 0,2 8,9 n (106 + 18n) . 14, 4 = 35, 6 · 18n 21, 2 + 3, 6n = 8, 9.n 21, 2 = 5, 3.n n=4 56. 36 57. 3 58. 4 58 59. 1 60. 10

www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT MOL ÖZET (KARIŞTIRILAN KAVRAMLAR) 1 mol XaYb gazı için; Gazlar için = NA tane moleküldür, NAK'da = a mol X atomu içerir, n= m = V OAK'da = b mol Y atomu içerir, MA 22, 4 V = (a + b) mol atom içerir, = 24, 5 = Tanecik say›s› = a·NA tane X atomu içerir, 6, 02.10 23 = MA = (a.X + b.Y) dir. n = mol sayısı = (a + b).NA tane atom içerir. m = kütle = NK’da (0°C, 1 atm) 22,4 L hacim kaplar. = OK’da (25°C, 1 atm) 24,5 L hacim kaplar. MA = mol kütlesi Atom kütlesi V = hacim Avogadro sayısı Molekül kütlesi 6,02.1023 = NK’da gaz yoğunluğu dgaz = MA OK’da gaz yoğunluğu 22, 4 dgaz = MA 24, 5 Gerçek kütle 1tane XaYb = MA gram = MA akb 2 mol C3H6 gazı için (H: 1, C: 12) NA = 2 mol moleküldür. akb = 1 gram = 2 x 3 = 6 mol C atomu içerir. NA gram = NA akb NA: Avogadro sayısı = 2 x 6 NA = 12 NA tane H atomu içerir. = NK’da 2 x 22,4 = 44,8 litre hacim kaplar. 1 tane XaYb bileşiği; = 2 x 36 = 72 gram C atomu içerir. === = M MaN(aAAAtaa+ngkebrba)’Xdmtairadn.tıeor.matoiçmeriirçerir = 2 molekül-gramdır. xNA = 1 mol XaYb = OK’da 2 x 24,5 = 49 litre hacim kaplar. bileşiği demektir. = 2 x 42 NA akb = 84 NA akb dir. 1 tane C3H6 = 42 gram = 42 akb. NA ammtooomlle-mkgürola-legmkraüml iyon-gram mol demektir. = 3 tane C atomu içerir. = 6 tane H atomu içerir. = 9 tane atom içerir. 59

KARMA TEST - 1 MOL KAVRAMI 1. 0,5 mol C2H5OH ın molekül sayısı kadar atom 5. 1,8 gram H2O ile ilgili; içeren CH4 gazı ile ilgili; I. Normal koşullarda (NK) 2,24 litre hacim kaplar. I. 0,1 mol moleküldür. II. 6,02.1022 tane moleküldür. II. 16 gramdır. III. 0,2 mol H atomu içerir. III. Normal koşullarda 22,4 litre hacim kaplar. yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, O: 16) yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. 0,8 mol atom içeren C2H2 gazı normal koşullar- 6. 0,1 mol X2O3 bileşiği 10,2 gramdır. da kaç litre hacim kaplar? Buna göre, X elementinin atom kütlesi kaç gramdır? (O: 16) A) 1,12 B) 2,24 C) 3,36 A) 13 B) 27 C) 54 D) 86 E) 92 D) 4,48 E) 6,72 3. 12,04.1022 tane oksijen atomu içeren H2O gazı 7. Bir bileşiğin 0,5 molünde 1 mol A ve 2,5 mol kaç gramdır? (H: 1, O: 16, NA: 6,02.1023) Y atomu bulunduğuna göre, bileşiğin molekül formülü aşağıdakilerden hangisidir? A) 1,8 B) 3,6 C) 5,4 D) 7,2 E) 9 A) A2Y5 B) AY5 C) A2Y4 E) AY2 D) A5Y2 4. Normal koşullarda 4,48 L hacim kaplayan NH3 8. Normal koşullarda (NK) 4,48 litre hacim kaplayan gazı ile ilgili; C2Hn gazının kütlesi 6 gramdır. I. 0,2 moleküldür. Buna göre, 1 tane C2Hn molekülü ile eşit sayıda II. 3,4 gramdır. hidrojen atomu içeren 1 molekül C3Hn bileşiği- III. 0,6 mol H atomu içerir. nin 0,3 molünün kütlesi kaç gramdır? yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, N: 14) (H: 1, C: 12) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) 6 B) 8,4 C) 12,6 D) 24,8 E) 30 D) II ve III E) I, II ve III 1. A 2. D 3. B 4. D 60 5. D 6. B 7. A 8. C

MOL KAVRAMI KARMA TEST - 2 1. 3,01.1023 tane CH4 gazı ile ilgili; 4. Aşağıdaki maddelerden hangisinin kütlesi en I. Normal koşullarda 11,2 litre hacim kaplar. fazladır? (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) II. 8.NA akb’dir. III. 12,04.1023 tane H atomu içerir. A) 0,5 molekül-gram oksijen B) 0,2 mol CH4 molekülü yargılarından hangileri doğrudur? C) 3 tane SO2 molekülü (H: 1, C: 12, Avogadro sayısı: 6,02.1023) D) Normal koşullarda 1,12 litre hacim kaplayan A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II SO3 gazı E) 0,8 mol atom içeren C2H6 gazı D) II ve III E) I, II ve III 2. 0,2 mol C3H4 bileşiği ile eşit sayıda C atomu içe- 5. I. 3 tane oksijen molekülü ren C2H6 gazı ile ilgili; II. N tane hidrojen molekülü I. Normal koşullarda 6,72 litre hacim kaplar. III. 64 akb oksijen molekülü II. 2,4 mol atom içerir. Yukarıdaki maddelerin kütleleri arasındaki iliş- III. 1,8 tane H atomu içerir. ki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş- tir? (H: 1, O: 16) yargılarından hangileri doğrudur? A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II > III > I E) III > I > II D) II ve III E) I ve III 3. I. 6,02.1023 tane O2 molekülü 6. Karbon (C) elementi ile ilgili; II. Normal koşullarda (NK) 11,2 litre H2 gazı I. 1 C atomu 12 akb dir. III. 3 gram C2H6 gazı II. 1 mol C atomu 12 gramdır. Yukarıda verilen gazlardan hangileri Avogadro III. 1 C atomu 12 gramdır. sayısı kadar atom içerir? NA (H: 1, C: 12, O: 16, Avogadro sayısı: 6,02.1023) yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (C: 12, NA: Avogadro sayısı) A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 1. E 2. C 3. B 61 4. A 5. C 6. E

KARMA TEST - 3 MOL KAVRAMI 1. 1,204.1023 tane C2H4 molekülü için aşağıdaki­ 4. Eşit kütlelerde N içeren; değerlendirmelerden hangisi yanlıştır? I. NH3 (H: 1, C: 12, Avogadro sayısı: 6,02.1023) II. N2O5 III. Mg3N2 A) 56 gramdır. B) 0,8 gram H atomu içerir. bileşiklerinin mol sayıları arasındaki ilişki aşa­ C) 0,4 mol C içerir. ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? D) 1,2·NA tane atom içerir. E) 4,8 gram C atomu içerir. A) I > II = III B) I > II > III C) II > I > III D) II = III > I E) I = II = III 2. 0,3 mol C2H4 ve C3H8 gazları karışımı 11,6 gramdır. 5. Eşit kütlelerde SO2 ve O2 gazlarını içeren bir Buna göre, karışımda kaç mol C2H4 gazı vard­ ır? karış­ ımın 6 molünde toplam kaç mol oksijen (H: 1, C: 12) atomu vardır? (O: 16, S: 32) A) 2 B) 4 C) 6 D) 12 E) 16 A) 0,05 B) 0,10 C) 0,15 E) 0,25 D) 0,20 3. 6. Normal koşullarda (NK) 4,48 litre hacim kaplayan NK da 3,01.1023 X2H6  gazının kütlesi 6 gramd­ ır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 44,8 L tane O2 (H: 1) CH4 gazı molekülü A) Bileşiğin molce %25 i H atomudur. I II B) 1 atom–gram X, 6 gramdır. C) Bileşiğin mol kütlesi 28 gramdır. Yukarıdaki kaplarda bulu­nan gazların kütlelerini D) X in atom kütlesi 24 gramdır. eşit­leyeb­ ilmek için, II. kaba 4 mol X gazı ekl­eniy­ or. E) Bileşikteki hidrojenin, X elementiyle kütlece bir- Buna göre, X gazı aşağıdakilerden han­gisi ola­ leşme oranı mH = 1 tür. bilir? (H: 1, He: 4, C: 12, N: 14, O: 16) mX 4 (Avogadro sayısı: 6,02.1023) A) H2 B) N2 C) He D) CH4 E) O2 1. A 2. B 3. C 62 4. A 5. D 6. E

MOL KAVRAMI KARMA TEST - 4 1. 6 gram oksijen atomu bulunduran X2O3 bileşiğinin 4. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplayan N2O kütl­esi 9,5 gramdır. gazının kütl­esi, 0,8 mol O atomu içeren XO2 gazı- Buna göre, X in atom kütlesi kaç gramdır? nın kütlesine eşitt­ir. (O: 16) Buna göre, XO2 gazının mol kütlesi kaç gram- A) 14 B) 16 C) 28 D) 32 E) 48 dır? (N: 14, O: 16) A) 44 B) 46 C) 52 D) 56 E) 64 2. Eşit sayıda C3H4 ve C2H5OH molekülleri içeren 5. Bir X atomunun kütlesi 4.10–23 gramdır. XY2 bile­ bir karışımda toplam 2 mol hidrojen atomu bulun­ şiğinin 0,05 molü 4,7 gramdır. maktadır. Buna göre, Y elementinin atom kütlesi kaç gramdır? (Avogadro sayısı: 6 . 1023) Buna göre, karışımda kaç gram C3H4  molekülü vardır? (H: 1, C: 12) A) 17 B) 35 C) 59 D) 70 E) 94 A) 4 B) 8 C) 12 D) 16 E) 24 3. Aynı şartlarda eşit hacim kaplayan NO2 , SO2 ve 6. I. Normal koşullarda 3,36 litre hacim kaplayan O2  gazl­arı için aşağıdaki niceliklerden hangisi SO2 gazı farklıd­ ır? II. 1,204.1023 tane SO2 molekülü III. 12,8 gram SO2 gazı A) Mol sayıları Yukarıdaki maddelerin mol sayıları arasındaki B) Molekül sayıları ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- miştir? (O: 16, S: 32, Avogadro sayısı: 6,02.1023) C) İçerdikleri oksijen mol sayıları A) III > II > I B) II > I > III C) II > III > I D) İçerdikleri atom sayıları D) I > II = III E) II = III > I E) İçerdikleri oksijen kütleleri 1. A 2. B 3. D 63 4. A 5. B 6. E

KARMA TEST - 5 MOL KAVRAMI 1. 17,1 gram X2(SO4)3 bileşiğinde 2,7 gram X bu­ 4. Normal koşullarda 5,6 litre hacim kaplayan X2O3 lunmaktadır. gazı 19 gramdır. Buna göre, X elementinin atom kütlesi kaç Buna göre, X in gerçek atom kütlesi kaçtır? gramdır? (O: 16, S: 32) (O: 16) A) 14 B) 24 C) 27 D) 31 E) 54 A) 14N B) 28 C) N D) 14 E) 76N N 28 N 2. Eşit kütlelerde CH4 ve He gazları içeren bir karışım 5. Normal koşullarda 33,6 litre hacim kaplayan normal koşullarda 11,2 litre hacim kaplamaktadır. C2H6 gazının içerdiği kadar atom içeren NO ga- zı kaç gramd­ ır? (N: 14, O: 16) Buna göre, karışımdaki toplam atom sayısı kaç mol­dür? (H: 1, He: 4, C: 12) A) 45 B) 90 C) 120 A) 0,4 B) 0,6 C) 0,9 D) 1,8 E) 2,1 D) 180 E) 360 3. 25,6 gram SO2 gazındaki O atomuna eşit sayıda 6. Avogadro sayısı kadar molekül içeren bir hidrokar- O atomu içeren N2O gazı’nın kütlesi ve normal bon bileşiği 54 gramdır. koşullardaki hacmi aşağıdakilerd­ en hangisinde Bu bileşiğin kütlece 1 u H atomu olduğuna gö- doğru verilmiştir? (N: 14, O: 16, S: 32) 9 Kütle Normal koşullarda hacim re, molekül formülü nedir? (H: 1, C: 12) A) 35,2 33,6 B) 17,6 44,8 A) C2H6 B) C3H4 C) C4H6 C) 55,2 13,44 E) C5H10 D) 35,2 17,92 D) C5H8 E) 17,6 89,6 1. C 2. C 3. D 64 4. D 5. D 6. C

MOL KAVRAMI KARMA TEST - 6 1. 7,6 gram X2 gazının normal koşullardaki hacmi 4. m gram H atomu içeren C2H4 gazının nicelikleri 4,48 litredir. aşağıdakilerden hangisinde doğru verilm­ iştir? Buna göre; (H: 1, C: 12, Avogadro sayısı: N) I. Bir X atomunun kütlesi 19 akb dir. M__o_le_k_ü_l_s_a_y_ıs_ı_ _K_ü_tl_e_si_ _N_K__d_a_h_a_c_m__i II. Bir mol X2 gazı 76 gramdır. A) m.N m 5, 6 4 7 m 38 III. Bir X2 molekülü N gramdır. B) m.N 4.m 44,8.m 6 3 yargılarından hangileri doğrudur? C) m.N (N: Avogadro sayısı) 4 7.m 5,6.m A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) N 28 7.m 6.m m 22, 4 D) I ve II E) I ve III E) m.4 m.28 22, 4 .m N 3 7 2. 4.NA tane atom içeren SO3 gazı ile ilgili; 5. 1 gram H atomu içeren C2H4 gazı ile ilgili; I. 80 gramdır. I. Normal koşullarda 5,6 litre hacim kaplar. II. 2 gram H2 gazı ile aynı şartlarda hacimleri eşit- II. 7 gramdır. III. 6 mol atom içerir. tir. III. Normal koşullarda hacmi 22,4 litredir. yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III (H : 1, O: 16, S: 32) D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 3. m gram X2S bileşiğinde 16 gram S atomu bulun- 6. 0,8 gram C3H4 gazı ile ilgili aşağıdakilerden han- maktadır. gisi yanlıştır? (H: 1, C: 12, Avogadro sayısı: 6 . 1023) Buna göre, X in atom kütlesi kaç gramdır? (S: 32) A) 0,02 moldür. B) 3,6·1022 tane C atomu içerir. A) m + 16 B) m – 16 C) m + 8 C) Normal koşullarda 0,448 litre hacim kaplar. D) 0,14 tane atom içerir. D) m – 8 E) m – 32 E) 0,08 gram H atomu içerir. 1. E 2. E 3. B 65 4. C 5. B 6. D

KARMA TEST - 7 MOL KAVRAMI 1. 1 atm basınç ve 0°C sıcaklıkta gaz olduğu bili- 5. Normal koşullarda 5,6 litresi m gram olan Y2 ga- nen aşağıdaki mad­de­lerden hangisinin 20 gra- zının 1 gram­ ında kaç mol atom bulunur? mı 11,2 litre hacim kap­lar? (H: 1, C: 12) A) 1 B) 1 C) m D) 3 E) 3m A) CH4 B) C2H4 C) C2H6 4m 2m 2 2m 2 E) C3H4 D) C3H8 2. 1 tane X atomu 4.10–23 gram, 1 tane Y atomu 14 6. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplayan SO2 akb dir. ve SO3 gazları karışımı 0,9·NA tane oksijen atomu içeriyor. Buna göre, 0,5 mol X3Y2 bileşiğinin kütlesi kaç gramdır? (NA: 6.1023) Buna göre, karışımda kaç gram SO3 gazı var- A) 20 B) 40 C) 50 D) 100 E) 200 dır? (O: 16, S: 32) A) 80 B) 40 C) 32 D) 16 E) 8 3. 51 gram X2S bileşiği 4,5 mol atom içermektedir. 7. I. 27 akb Al Buna göre, X elementinin atom kütlesi kaç II. 1 atom-gram Al gramdır? (S: 32) III. 1 tane Al atomu A) 1 B) 2 C) 16 D) 28 E) 34 yukarıda verilen örneklerin kütleleri arasında- ki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- miştir? (Al: 27) A) II > I = III B) I = III > II C) I > III > II D) II > I > III E) II > III > I 4. Normal koşullarda 11,2 litre hacim kaplayan SO2 8. 24 gram SO3 gazı için; ve SO3 gazları karışımı 36,8 gramdır. I. Normal koşullarda yoğunluğu 80 g/L dir. 22, 4 Buna göre, karışımdaki SO2 gazının molce yüz- desi kaçtır? (O: 16, S: 32) II. Yapısında 0,3 atom-gram S atomu vardır. A) 20 B) 40 C) 60 D) 80 E) 90 III. Yapısında 14,4 gram oksijen atomu vardır. yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16, S: 32) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 1. E 2. C 3. A 4. B 66 5. B 6. E 7. A 8. E

MOL KAVRAMI KARMA TEST - 8 1. I. Normal koşullarda 5,6 litre hacim kaplayan SO3 4. I. 16 gram oksijen gazı gazı II. 6,02.1023 tane hidrojen atomu içeren CH4 gazı II. 0,5 molekül - gram oksijen III. 128 gram SO2 gazı NA III. 16 gram O3 gazı IV. 1 mol S8 molekülü Gazlarının aynı koşullardaki hacimlerinin sıra- V. 1 gram H2 gazı lanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- Yukarıdaki maddelerden hangisi Avogadro sa- yısı kadar atom içermez? (H: 1, O: 16) miştir? (O: 16, S: 32, Avogadro sayısı: 6,02.1023) A) III < II < I B) I < II < III C) I = III < II A) I B) II C) III D) IV E) V D) II < I = III E) II < I < III 2. 2 mol SO3 ve 3 mol CXH6 içeren bir gaz karışı­ 5. AY3 bileşiğinin 0,2 molü 3,4 gramdır. mında toplam 32 mol atom bulunmaktadır. Buna göre, 1 tane A atomunun kütlesi kaç akb Buna göre, CXH6 gazının molekül kütlesi kaç dir? (Y: 1, NA: Avogadro sayısı) gramdır? (H: 1, C: 12) A) 28 akb B) 14 akb C) 14 akb A) 24 B) 28 C) 30 D) 36 E) 40 NA D) 28 akb NA E) 14 · NA 3. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin mol 6. Eşit kütlede oksijen içeren SO2 ve SO3 gazları ka- sayısı en fazladır? rışımında 0,5 mol kükürt atomu bulunmaktadır. (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16, Na: 23) (Avogadro sayısı: 6,02.1023) Buna göre; A) 1,806 . 1023 tane atom içeren H2O I. Başlangıçta alınan karışım 35,2 gramdır. B) 0,4 gram NaOH II. Karışımda 1,2 tane oksijen atomu bulunur. III. Karışım toplam 1,7 mol atom içerir. C) 14 akb azot (N) atomu içeren NH3 D) Normal koşullarda 5,6 litre hacim kaplayan SO3 yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16, S: 32) gazı A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III E) 2,4 gram karbon (C) atomu içeren CO2 D) Yalnız III E) Yalnız I 1. D 2. C 3. D 67 4. A 5. B 6. C

KARMA TEST - 9 MOL KAVRAMI 1. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplayan A2Y6 4. 1 tane CH4 molekülü ile ilgili; bileşiği 12 gramdır. I. 16 gramdır. 1 tane Y atomu 1 · 10-23 gram olduğuna göre; NA 6 II. 5 mol atom içerir. I. A atomunun atom kütlesi 12 gramdır. III. 16 akb’dir. II. Bileşiğin 1 molünde toplam 8 mol atom bulunur. yargılarından hangileri doğrudur? III. Bileşiğin 1 molü 30.NA akb’dir. yargılarından hangileri doğrudur? (NA: 6.1023) (H: 1, C: 12, NA: Avogadro sayısı) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) I ve III D) I ve III E) Yalnız III 2. 3,2 gram CH4 gazında bulunan hidrojen atomu 5. CO2 ve C2H6 gazlarından oluşan karışım 0,5 mol kadar atom içeren NO gazı ile ilgili; olup 3,2 gram oksijen atomu içermektedir. I. Normal koşullarda 8,96 litre hacim kaplar. Buna göre; II. 12.NA akb’dir. III. 0,8 mol moleküldür. I. Karışımın toplam kütlesi 16,4 gramdır. II. Karışımın molce %80’i C2H6 gazıdır. yargılarından hangileri doğrudur? III. Karışım 0 °C, 1 atm basınçta 11,2 L hacim kaplar. (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16, NA: Avogadro sayısı) yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III (H: 1, C: 12, O: 16) D) I ve II E) Yalnız III A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 3. 5,6 gram azot gazı ile ilgili; 6. Karbon (C) atom sayıları eşit olan C4H10 ve C6H14 I. Aynı koşullarda hacmi 0,1 mol CH4 gazının bileşikleri karıştırılınca 34,6 gramlık bir karışım el- kapladığı hacmin iki katıdır. de ediliyor. II. 0,8 tane atom içerir. Bu karışımla ilgili; III. 6,4 gram O2 gazı ile aynı sayıda atom içerir. yargılarından hangileri doğrudur? I. Toplam 0,5 mol molekül içerir. II. Toplam 5,8 gram H atomu içerir. (N: 14, O: 16, NA: Avogadro sayısı) III. Kütlece %40 ı C6H14 dür. A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III 1. D 2. D 3. D 68 4. D 5. E 6. C

MOL KAVRAMI KARMA TEST - 10 1. 42 gram MgCO3 katısı ile ilgili; 4. 0,5 mol AXBY bileşiğinin kütlesi 22 gramdır. I. Normal koşullarda yoğunluğu (d) 21 g/L dir. Bileşiğin 0,25 molünde 2.NA tane B atomu ol- 5, 6 duğuna göre, bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisidir? (B: 1, A : 12, NA: Avogadro sayısı) II. 0,5 mol CO2 gazı ile aynı koşullardaki hacimle- ri birbirine eşittir. A) A3B6 B) A2B4 C) A2B3 III. 2,5.NA tane atom içerir. D) A3B8 E) A4B8 yargılarından hangileri yanlıştır? (C: 12, O: 16, Mg: 24) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Yalnız III E) I ve III 2. X2Y4 bileşiği ile ilgili; 5. 0,1 mol C2H6 gazı ile ilgili; • Kaynama noktası -103,7°C dir. I. 0,6 tane H atomu içerir. • 0,6 mol atom içeren X2Y4 bileşiği 2,8 gramdır. II. Normal koşullarda yoğunluğu 30 g/L’dir. bilgileri veriliyor. 22, 4 Buna göre; III. 0,1 mol moleküldür. yargılarından hangileri yanlıştır? (H: 1, C: 12) I. X’in atom kütlesi 12 gramdır. II. Normal koşullarda (NK) 2,24 litre hacim kaplar. A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. Gerçek bileşik kütlesi 28 akb’dir. D) I ve II E) II ve III yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (Y: 1) A) I, II ve III B) Yalnız I C) Yalnız II D) I ve II E) I ve III 3. 1,806.1024 tane atom içeren CO2 molekülü ile il- 6. 14 mol atom içeren H2SO4 bileşiği ile ilgili; gili; I. 2.NA tane molekül içerir. II. 2 molekül - gramdır. I. 0,3 mol moleküldür. III. 196 gramdır. II. 132·NA gramdır. yargılarından hangileri doğrudur? III. 2.NA tane oksijen atomu içerir. yargılarından hangileri yanlıştır? (H: 1, O: 16, S: 32, Avogadro sayısı: NA) (C: 12, O: 16, NA: Avogadro sayısı: 6,02.1023 ) A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I ve II 1. C 2. E 3. C 69 4. D 5. A 6. E

KARMA TEST - 11 MOL KAVRAMI 1. X2Y ve X2Y5 gazları karışımının 0,5 molü için; 4. 20 gram X ve 6,4 gram Y karışımından en fazla I. Normal koşullarda hacmi 11,2 litredir. 17,6 gram XaYb bileşiği elde edilebildiğine göre, II. 14 gram X atomu içerir. 0,2 mol XaYb bileşiğinde toplam kaç tane atom III. Karışımın kütlesi 54 gramdan az, 22 gramdan bulunur? (X: 56, Y: 32 , NA: 6,02·1023) fazladır. A) 0,4 B) 0,4.6,02·1023 C) 2.6,02·1023 yargılarından hangileri doğrudur? (X: 14, Y: 16) D) 4.6,02·1023 E) 40.6,02.1023 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 2. X3 gazının normal koşullarda özkütlesi 2d g/L dir. 5. Normal koşullarda hacmi 13,44 litre olan Buna göre, 1 tane X atomu kaç gramdır? SO2, NO ve CO2 gazları karışımı 0,8 mol O ato- mu içerdiğine göre, karışımdaki NO gazı kaç mol atom içerir? (NA = Avogadro sayısı) A) 0,4 B) 0,8 C) 1 D) 1,2 E) 1,6 A) 22, 4.d B) 11, 2.NA C) d.22, 4 3NA d 3NA D) 44, 8.d E) 44, 8.d NA 3NA 3. 0,1 mol KAl(SO4)2 . 12H2O bileşiğindeki oksijen 6. 0,4 mol Al2X3 bileşiği 60 gramdır. Normal koşul- atomunun kütlesinin kükürt atomunun kütlesi- larda 6,72 litre XY3 gazı ise 24 gramdır. ne oranı kaçtır? (O: 16, S: 32) Buna göre, X in atom kütlesinin, Y nin atom küt- lesine oranı kaçtır? (Al: 27) A) 5 B) 3 C) 10 D) 6 E) 1 A) 1 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 5 2 1. E 2. E 3. A 70 4. B 5. B 6. C

MOL KAVRAMI KARMA TEST - 12 1. X ve Y elementlerinin oluşturduğu XY ve X3Y4 bi- 4. 12 gram C2H6 maddesinin bulunduğu sabit hacimli leşiklerinin kütlelerinin içerdikleri X atomunun kapalı kaba molekül sayısı 0,8·NA olan NO gazı ek- lenmektedir. mol-atom sayısı ile değişimi aşağıdaki grafikte ve- Bu işlem sonucunda kapta ilk duruma göre; rilmiştir. I. Kütle Kütle (gram) II. Mol sayısı III. Atom sayısı XY 69,6 X3Y4 14,4 niceliklerinden hangileri 3 katına çıkar? 0,2 0,9 X in mol-atom sayısı (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16, NA: Avogadro sayısı) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III Buna göre, X ve Y nin atom kütleleri sırasıyla D) II ve III E) I, II ve III kaçtır? A) 12 ; 16 B) 56 ; 16 C) 56 ; 8 D) 28 ; 16 E) 36 ; 12 2. 0,3 mol CS2 ve a mol SO3 gazlarından oluşan bir 3. 0,3 mol LiNO3.4H2O bileşiği için; karışıma 0,2 mol SO2 gazı eklendiğinde karışım- daki karbon atom sayısı, kükürt atomu sayısının üç- I. 5,1 mol atom içerir. te birine eşit oluyor. II. 2,1.NA tane O atomu içerir. III. 21,6 gram H2O içerir. Buna göre SO3 ün mol sayısı (a) kaçtır? yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, O: 16) A) 0,1 B) 0,2 C) 0,3 D) 0,4 E) 0,5 A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 6. X2O5 bileşiğinin 1 molünün kütlesi 108 gramdır. 3. Gaz halindeki bir hidrokarbon bileşiği ile ilgili; Buna göre, 108 – 80 değeri aşağıdakilerden 2 . 6 . 1023 • NK da 5,6 litresinde Avogadro sayısı kadar C atomu vardır. hangisini gösterir? • 0,3 molü 4,2 mol atom içerir. (O: 16, Avogadro sayısı: 6·1023) bilgileri veriliyor. A) 1 tane X atomunun gram olarak kütlesi Bu bileşiğin molekül formülü aşağıdakilerden B) 1 gram X elementindeki atom sayısı hangisidir? C) 1 mol bileşikteki X miktarı D) 1 tane X2O5 molekülünün kütlesi A) C5H10 B) C4H10 C) C6H12 E) 2 mol X atomunun kütlesi D) C4H8 E) C3H8 1. B 2. A 3. B 71 4. B 5. E 6. A

KARMA TEST - 13 MOL KAVRAMI 1. Normal koşullarda eşit hacimde bulunan CO ve 4. MgCO3 ve Al2(CO3)3 bileşikleri ile ilgili, CO2 gazları için, I. Eşit miktarda karbonat iyonu içerdiklerinde mol sayıları arasındaki ilişki MgCO3 > Al2(CO3)3 tür. Hacim Özkütle CO CO II. Eşit sayıda oksijen atomu içerdiklerinde kütle- leri arasındaki ilişki Al2(CO3)3 > MgCO3 tür. CO2 CO2 III. Eşit mollerinin normal koşullardaki hacimleri (P = sabit) Kütle (V = sabit) Kütle 22,4 litredir. I II Atom sayısı yargılarından hangileri yanlıştır? CO (C: 12, O: 16, Mg: 24, Al: 27) CO2 A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III Kütle D) Yalnız II E) Yalnız I III yukarıdaki grafiklerden hangileri doğrudur? (C: 12, O: 16) A) I, II ve III B) I ve III C) II ve III D) Yalnız II E) Yalnız I 2. 0,05 mol P4 molekülünün içerdiği atom sayısı 5. • NA tane atom içeren X2 elementinin kütlesi 5 kadar molekül içeren P8 kaç gramdır? (P: 31) A) 6,2 B) 62 C) 49,6 D) 248 E) 124 2,8 gramdır. • Normal koşullarda 2,24 litre hacim kaplayan Y2 molekülünün kütlesi 3,2 NA akb dir. bilgileri veriliyor. Buna göre, X2Y bileşiğinin mol kütlesi kaç gramdır? A) 56 B) 44 C) 36 D) 28 E) 26 3. X2O bileşiğinin 3,01.1023 tane molekülü 22 gramdır. 6. 0,3 mol X2Y3 iyonik bileşiği için, 6, 02.1023 oranı aşağıdakilerden hangisine eşit- I. 0,3 mol X3+ iyonu içerir. 14 II. 0,9 iyon-gram Y2- iyonu içerir. III. 1,5 mol iyon içerir. tir? (O: 16, Avogadro sayısı: 6,02.1023) A) 1 atom –gram X in kütlesi yargılarından hangileri yanlıştır? B) 1 molekül –gram X2 nin kütlesi A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III C) 1 mol X atomunun kütlesi D) II ve III E) Yalnız I D) 1 tane X atomunun kütlesi E) 1 gram X teki atom sayısı 1. B 2. C 3. E 72 4. B 5. B 6. E

MOL KAVRAMI KARMA TEST - 14 1. X ve Y elementlerinin birer molleri sırası ile 32 ve 4. 20 gram SO3 bileşiği için, 16 gramdır. I. 0,25 moldür. II. NA tane moleküldür. Buna göre, 1 mol XY3 bileşiği ile ilgili, III. 4NA tane atom içerir. yargılarından hangileri doğrudur? I. 4NA tane atom içerir. (S: 32, O: 16, NA: Avogadro sayısı) II. Kütlece % 80’i Y’dir. III. 1 molekülünün kütlesi 80 akb dir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III (NA: Avogadro sayısı) A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) I ve II E) Yalnız III 2. I. 1 atom - gram Mg atomu 5. “Ortalama atom kütlesi, izotopların doğada bulun- II. 24 akb Mg atomu ma yüzdeleri ile kütle numaralarının çarpımlarının III. 1 mol Mg atomu toplamına eşittir.” Yukarıda verilen maddelerin kütleleri arasında- Bakır elementinin doğada 63Cu ve 65Cu olmak üze- ki ilişki aşağıdakilerin hangisinde doğru veril- re iki izotopu vardır. miştir? (Mg: 24) Buna göre, bakır elementinin ortalama atom küt- lesi aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) I > II > III B) III > I > II C) II > I = III A) 63 B) 63,2 C) 63,7 D) I = III > II E) I > III > II D) 64,4 E) 64,9 3. I. 13 gram C2H2 gazı 6. Eşit sayıda H atomu içeren C2H6 ve C2H4 gaz- II. 1 mol atom içeren CH4 gazı ları ile ilgili, III. 0,25 mol NH3 gazı I. Kütlece karbon yüzdeleri Yukarıda verilen maddelerdeki H atomu kütle- II. Aynı koşullardaki hacimleri leri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisin- III. Hidrojen atomu mol sayıları de doğru verilmiştir? (H: 1, C: 12, N: 14) yargılarından hangileri farklıdır? (H: 1, C: 12) A) III > I > II B) I > III > II C) II > I > III A) Yalnız II B) I ve III C) Yalnız III D) I > II > III E) II > III > I D) I ve II E) I, II ve III 1. C 2. D 3. D 73 4. A 5. A 6. D

YENİ NESİL SORULAR MOL KAVRAMI 1. Bir takvimde, ayın günleri sayılar yerine atom ya da 2. Kadriye Hanım daha az su ile daha yüksek verim molekül kütleleri ile ifade edilmiştir. Takvimde çar- elde etmek için tarlasına damlama sulama sistemi şamba gününe ait yaprak; kurdurmuştur. Avogadro sayısı kadar atom içeren O2 gazının kütlesi (O: 16) Şeklinde gösterildiğine göre, bu günü takip eden ilk cumartesi günü aşağıdaki takvim yap- raklarından hangisinde gösterilmiştir? Tarlaya 600 sıra boru döşenmiştir. Her borunun uzunluğu 6000 metredir. Boruların her 1,5 meter- A) lik bölümünde 1 tane delik bulunmaktadır. Her de- likten günde 6000 damla su damlamaktadır. Oda koşullarında 11,2 litre hacim kaplayan Buna göre, Kadriye Hanım’ın tarlasında 1 ayda kaç mol damla su kullanılmıştır? Ne gazının kütlesi (Ne: 20) (NA: 6.1023, 1 ay 30 gündür.) B) A) 6.10-23 B) 24·10-20 C) 36·10-16 Normal koşullarda 11,2 litre hacim kaplayan D) 72.10-14 E) 96.10-10 F2 gazının kütlesi (F: 19) C) 3. Mutluluk paylaşılınca artar, dertler paylaşınca azalır. Avogadro sayısı kadar molekül içeren H2O’nun Cümlesindeki ünlü harflerin tür sayısı kadar kütlesi (H: 1, O: 16) atom türü içeren bileşik ve bileşiğin gerçek küt- lesi aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- D) miştir? (H: 1, C: 12, O: 16, Cl: 35) 1 mol CH4 gazının kütlesi (H: 1,C: 12) Bileşik Bileşiğin Gerçek Kütlesi (gram) E) 1 mol F2 A) CH2 — CH — CH3 113 gazının kütlesi Cl Cl (F: 19) B) CH2 — CH2 62 1. B OH OH 113 C) CH2 — CH — CH3 NA Cl Cl D) CH3 — CH — CH2 — OH 94 Cl NA E) CH3 — CH — CH2 — OH 94 Cl 74 2. D 3. D

www.aydinyayinlari.com.tr  TYT KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR ➤ KİMYASAL TEPKİMELER ➤ KİMYASAL TEPKİMELERİN DENKLEŞTİRİLMESİ ➤ KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ ➤ KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR 1. ? 2. ? 75 1. ? 2. ?

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ İlişkili Kazanımlar 1.1: Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler a. Kimyasal tepkime denklemlerinin denkleştirilmesi sağlanır. Redoks tepkimelerine girilmez. b. Yanma, sentez (oluşum), analiz (ayrışma), asit-baz, çözünme-çökelme tepkimeleri örneklerle açıklanır. KİMYASAL TEPKİMELER Bütün fiziksel ve kimyasal olaylar ısı alış verişi ile Maddenin kimyasal yapısının değişerek, özellikleri gerçekleşir. Isı alarak gerçekleşen tepkimelere endo- farklı yeni maddeler oluşturmasına kimyasal değişim, bu değişimi gösteren denkleme ise kimyasal tepkime termik, ısı vererek gerçekleşen tepkimelere ise ekzo- denklemi denir. termik tepkime denir. Tepkime denklemlerinde ısı, “Q” ya da “Enerji” şeklinde ifade edilebilir. Kimyasal tepkimelerde, kimyasal bağların kırılması N2(g) + 3 O2(g) + ısı $ N2O3(g) Endotermik 2 ve homojen ve yeni kimyasal bağların oluşması söz konusudur. Bir bir tepkime tepkimede başlangıçtaki maddelere girenler veya reak- tifler, tepkime sonucunda oluşan maddelere çıkanlar 3 Endotermik 2 ve heterojen veya ürünler denir. KClO3(k) + Enerji $ KCl(k) + O2(g) bir tepkime N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) C3H8(g) +5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g) + ısı Ekzotermik 1442443 1442443 ve homojen Ürünler bir tepkime Girenler Oluşanlar Harcananlar Reaktifler Tepkime denkleminde yer alan maddelerin fiziksel Ca(k) + H2SO4(suda) $ CaSO4(suda) + H2(g) + Q Ekzotermik halleri, sembol ya da formüllerin sağ alt tarafında paran- ve heterojen tez içinde belirtilir. bir tepkime (k) $ Katı (s) $ Sıvı (g) $ Gaz (suda) Suda çözünmüş (aq) Kimyasal Tepkimeler Tepkimedeki maddelerin Enerji değişimine Yanardağ patlaması sırasında kimyasal olaylar gerçekleşir. fiziksel hallerine göre göre Bitkilerin yaptığı fotosentez ve solunum olayları sırasında kim- Homojen Heterojen Endotermik Ekzotermik yasal tepkimeler gerçekleşir. Tepkime Tepkime Tepkime Tepkime Bir kimyasal tepkimede girenler ve çıkanların tümü- nün fiziksel halleri aynı ise homojen, en az bir madde- nin fiziksel hali farklı ise heterojen tepkimedir. CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) Homojen Mg(k) + S(k) $ MgS(k) tepkimeler Na(k) + HCl(suda) $ NaCl(suda) + 1 H2(g) Heterojen 2 tepkimeler CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) 76

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT Aşağıda denkleştirilmiş tepkime denklemi örnekle- ri verilmiştir. Al4C3 + 12H2O $ 4Al(OH)3 + 3CH4 C2H6 + 7 O2 $ 2CO2 + 3H2O 2 2Al + 3H2SO4 $ Al2(SO4)3 + 3H2 Bitkiler, kimyasal değişimlerde güneş enerjisini kullanır. ÖRNEK 1 Kimyasal Tepkimelerde Kimyasal Tepkimelerde Aşağıdaki tepkime denklemlerini en küçük tam sayı- larla denkleştiriniz. Korunan Özellikler Değişebilen Özellikler a) C4H10 + O2 $ CO2 + H2O b) Mg3N2 + H2O $ Mg(OH)2 + NH3 Atom türü ve sayısı Mol sayısı c) HCl + Ca(OH)2 $ CaCl2 + H2O d) Fe3O4 + Al $ Fe + Al2O3 Toplam kütle Toplam hacim, toplam e) Al + HBr $ AlBr3 + H2 basınç f) CS2 + O2 $ CO2 + SO2 g) C2H5OH + O2 $ CO2 + H2O Toplam proton, nötron sa- Tanecik çapı h) NaHCO3 $ Na2CO3 + CO2 + H2O yısı ı) CH4 + Cl2 $ CCl4 + HCl Taneciklerin elektron sayı- Renk, koku, tat, iletkenlik a) 2C4H10 + 13O2 $ 8CO2 + 10H2O sı değişebilir, fakat toplam b) Mg3N2 + 6H2O $ 3Mg(OH)2 + 2NH3 elektron sayısı korunur. c) 2HCl + Ca(OH)2 $ CaCl2 + 2H2O d) 3Fe3O4 + 8Al $ 9Fe + 4Al2O3 Toplam elektriksel yük Molekül sayısı e) 2Al + 6HBr $ 2AlBr3 + 3H2 f) CS2 + 3O2 $ CO2 + 2SO2 Çekirdek yapısı Fiziksel hal g) C2H5OH + 3O2 $ 2CO2 + 3H2O h) 2NaHCO3 $ Na2CO3 + CO2 + H2O Toplam enerji Tanecik sayısı ı) CH4 + 4Cl2 $ CCl4 + 4 HCl Tepkime Denklemlerinin Denkleştirilmesi En kalabalık grubun katsayısı genellikle 1 alınır. Toplam atom türü ve sayısı korunur. Tepkimedeki atom sayıları denkleştirilirken ilk önce metaller, daha sonra ametaller ve en son hidrojen ve oksijen eşitlenir. MAHO Metal Ametal Hidrojen Oksijen Bileşiklerin ve atomik elementlerin kat sayısı kesirli olamaz. Moleküler elementlerin (O3, H2, Cl2 ...) başına atom sayısını tam sayı yapacak şekilde kesirli kat sayılar getirilebilir. ( 1 O3, 3 H2) 3 2 Formüllerin önündeki katsayılar değişebilir fakat bir formülü oluşturan elementler farklı katsayılarla ge- nişletilemez. Bileşikte parantez dışında alt indis olarak yazılan sayılar parantez içindeki tüm atomlara aittir. 77 1. a) 2 - 13 - 8 - 10 b) 1, 6, 3, 2 c) 2, 1, 1, 2 d) 3, 8, 9, 4 e) 2, 6, 2, 3 f) 1, 3, 1, 2 g) 1, 3, 2, 3 h) 2, 1, 1, 1 ı) 1, 4, 1, 4 Tepkimelerdeki katsayılar sırası ile verilmiştir.

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 2 Uyarı! Sn + 4HNO3 $ X + 4NO2 + 2H2O Bir kimyasal tepkimede atom türü ve sayısı ko- runduğu gibi elektriksel yükler toplamı da ko- Yukarıda verilen denkleştirilmiş tepkime denklemin- runmalıdır. de X ile gösterilen maddenin formülü aşağıdakiler- den hangisidir? ÖRNEK 4 A) SnO B) Sn2O3 C) SnO2 Aşağıda verilen denkleştirilmiş denklemdeki X ile gösterilen taneciğin formülünü bulunuz. D) NO E) NH3 4OH– + 2X + 3ClO– $ 2CrO42– + 3Cl- + 5H2O Çözüm Tepkimede giren ve ürünlerdeki atom türü ve sayıları Krom (Cr) = Girenler Ürünler eşitlendiğinde, ürünlerde eksik olan atomlar X’in yapı- 2 tane sında olmalı. Klor (Cl) = – (2X in yapısında 2 tane Hidrojen (H) = Cr atomu olmalı) 3 tane Girenler Ürünler 10 tane Oksijen (O) = 3 tane Kalay (Sn) 1 tane – (X in yapısında olmalı) 13 tane 4 tane (2X in yapısında 6 Hidrojen (H) 4 tane 4 tane tane H atomu olmalı) Azot (N) 4 tane 4 tane 7 tane (2X in yapısında 6 tane O atomu olmalı) Oksijen (O) 12 tane 10 tane (2 tane oksijen X in yapısında olmalı.) 2X in yapısında 2 tane Cr atomu, 6 tane O atomu ve 6 tane H ato- X = SnO2 mu varsa X = Cr(OH)n3 olmalı. Bu yapının iyon yükünü bulabilmek için giren ve ürünlerin toplam yük eşitliği yapılır. Cevap: C 4OH– + 2Cr(OH)3n + 3ClO– $ 2CrO42– + 3Cl– + 5H2O ÖRNEK 3 –4 + 2n + –3 = –4 + –3 + 0 3Cu + 8HNO3 $ 3Cu(NO3)2 + 2X + 4H2O 2n – 7 = –7 Yukarıda verilen denkleştirilmiş tepkime denklemin- 2n = 0 de X ile gösterilen maddenin formülünü bulunuz. n=0 X = Cr(OH)3 A) N2O5 B) N2O3 ÖRNEK 5 C) N2O D) NO A ve B maddelerinin tepkimelerinden C maddesi oluşu- muna ait mol sayısı-zaman grafiği aşağıda verilmiştir. E) NO2 Mol sayısı Tepkimede, giren ve ürünlerdeki atom türü ve sayıları 2 eşitlendiğinde eksik olan atomlar X’in yapısında ol- malıdır. B 1 Girenler Ürünler Bakır (Cu) 3 tane A Hidrojen (H) 8 tane 3 tane 0,5 Azot (N) 8 tane 8 tane C Oksijen (O) 24 tane 6 tane (2 tane eksik X in Zaman yapısında olmalı.) Buna göre, tepkimenin en küçük tam sayılarla denk- 22 tane (2 tane eksik X leştirilmiş denklemi aşağıdakilerden hangisidir? in yapısında olmalı) A) A + B $ C B) 2A + 3B $ 2C C) 3A + 2B $ C D) 3A + 2B $ 2C X’in kat sayısı 2 dir. Toplam 2 tane N ve 2 tane O E) 2A + 3B $ C atomu içermesi için formülü NO olmalıdır. 3 1 Cevap: D 2 A+B$ 2 C 3A + 2B $ C Cevap: C 2. C 3. D 78 4. Cr(OH)3 5. C

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT ÖRNEK 6 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ A) Yanma Tepkimeleri Aşağıda X2 ve Y2 maddelerinin tepkimeye girerek Z maddesi oluşturmalarına ait mol sayısı -zaman grafi- Bir maddenin oksijenle gerçekleştirdiği tepkimeye ği verilmiştir. yanma tepkimesi denir. Oksitlenme olarakda bilinir. Ge- nellikle ekzotermiktir (Azotun (N2) yanması hariç). Yan- Mol sayısı ma tepkimeleri sonucunda elementlerin oksitleri oluşur. 3 Yanma Olayı X2 2 1Z Y2 Hızlı Yanma (Alevli) Yavaş Yanma (Alevsiz) • Odunun yanması • Demirin paslanması Zaman • Kağıdın yanması • Gümüşün oksitlenmesi • Benzinin yanması • Bakırın oksitlenmesi Buna göre; a) Tepkimenin en küçük tam sayılarla denkleştiril- CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) + ısı miş denklemini yazınız. b) Z nin, X ve Y cinsinden formülünü bulunuz. C(k) + O2(g) $ CO2(g) + ısı Hızlı yanma Alevli yanma Grafikte miktarı azalanlar reaktifler, miktarı artanlar ise 1 ürünlerdir. Giren ve ürünlerin harcanan ve oluşan molleri H2(g) + 2 O2(g) $ H2O(g) + ısı denklemde katsayı olarak yazılabilir. 2Fe(k) + 3 O2(g) $ Fe2O3(k) + ısı • X2 nin mol sayısı 3’ten, 2’ye düşmüş, 1 mol harcanmış. 2 • Y2 nin mol sayısı 3 imiş bitmiş, 3 mol harcanmış. • Z ise hiç yokken 2 mol oluşmuştur. Buna göre, Cu(k) + 1 O2(g) $ CuO(k) + ısı Yavaş yanma 2 Alevsiz yanma a) X2 + 3Y2 $ 2Z b) Z’nin formülü XY3 olur. 2Ag(k) + 1 O2(g) $ Ag2O(k) + ısı 2 N2(g) + O2(g) + ısı \" 2NO(g)} Azotun yanması endotermiktir. ÖRNEK 7 2Fe(k) + 3 O2(g) $ Fe2O3(k) 2 Yukarıda verilen tepkime kapalı sabit hacimli bir kapta artansız gerçekleşmektedir. Bu tepkime ile ilgili; Toplam kütle Gaz kütlesi Katı Kütlesi Odunun yanması alevli yanmaya, metallerin oksitlenmesi alevsiz yanmaya örnektir. Zaman Zaman Zaman Pratik Bilgi I II III Bir bileşik formülündeki merkez atom alabileceği maksimum yükseltgenme basamağına sahipse yan- maz. Bu maddelere yanmaya karşı asaldır denir. yukarıda verilen grafiklerden hangileri yanlıştır? Grup 4A 5A 6A 7A 8A A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II Alabileceği maksimum değer +4 +5 +6 +7 – D) II ve III E) I, II ve III – Kapalı kap olması nedeniyle dışarı madde çıkışı olmaz C+4O2 \" Bileşikte 6C atomu alabileceği maksimum ve kaptaki toplam kütle korunur. (I. grafik doğru) değerliği (+4) aldığı için bileşik yanmaz. – gGairzeınzlaemrdaenblairhmarickatanraOra2kgtaüzkıevnamr iaşmtira. ürünlerde dyooğk.ruO)2 N+52O5 \" Bileşikte 7N atomu alabileceği maksimum (II. grafik değerliği (+5) aldığı için bileşik yanmaz. – Başlangıçta kapta bir miktar demir katısı vardır. Bu ne- +S6O3 \" Bileşikte 16S atomu alabileceği maksimum denle üçüncü grafikteki çizgi sıfırdan başlamamalıdır. değerliği (+6) aldığı için bileşik yanmaz. (III. grafik yanlış) Cevap: B 6. a) X2 + 3Y2 $ 2Z b) XY3 7. B 79

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr Yapısında C, H veya C, H, O elementleri içeren bi- ÖRNEK 9 leşiklere organik bileşikler denir. Organik bileşikler yandığında yapılarındaki C atomu sayısı kadar CO2 C5HX(g) + 7O2(g) $ yCO2(g) + 4H2O(g) ve yapılarındaki H atomu sayısının yarısı kadar H2O oluştururlar. Yukarıda verilen denkleştirilmiş tepkime denklemi ile ilgili; C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g) + ısı I. Homojen tepkimedir. C2H5OH(g) + 3O2(g) $ 2CO2(g) + 3H2O(g) + ısı II. x > y’dir. III. Ekzotermiktir. SO3, CO2 ve N2O5 bileşikleri gibi soygazlar (He, Ne, yargılarından hangileri doğrudur? Ar, Kr, Xe, Rn) ve altında (Au) yanmaya karşı asal- dır, yani yanma tepkimesi vermezler. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III SO3 + O2 $ Tepkime gerçekleşmez. D) II ve III E) I, II ve III CO2 + O2 $ Tepkime gerçekleşmez. He + O2 $ Tepkime gerçekleşmez. Yapısında C ve H atomu bulunduran bileşikler orga- Yanma tepkimesinin gerçekleşebilmesi için; nik bileşiklerdir. Organik bileşikler yandığında yapıla- rındaki C atomu sayısı kadar CO2 (y = 5) ve H atomu 1. Yanıcı madde, sayısının yarısı kadar da H2O oluştururlar (x = 8). Buna göre x > y dir. 2. Yakıcı madde, Tepkime denkleminde tüm maddeler gaz fazında bu- 3. Tutuşma sıcaklığı gereklidir. lunduğu için tepkime homojendir. İyi bir yangın söndürücü; Oksijenle verilen tepkimeler yanma tepkimesidir ve azotun yanması hariç diğer yanma tepkimeleri ekzo- 1. Yanmamalı, termiktir. 2. Havadan ağır (yoğun) olmalı, Cevap: E 3. Yanan yüzeyin hava ile temasını kesmeli. ÖRNEK 8 ÖRNEK 10 Organik bileşikler yandığında CO2 ve H2O oluştururlar. I. C(k) II. Au(k) X(g) + 5O2(g) $ 4CO2(g) + 3H2O(g) III. CH4(g) Yukarıda verilen yanma denklemi denkleştirilmiş ol- IV. SO3(g) duğuna göre X bileşiğinin formülü aşağıdakilerden V. N2(g) hangisidir? Yukarıda verilen maddelerden hangileri yakıt olarak kullanılabilir? A) C4H6 B) C3H8 C) C3H6O D) C4H6O E) C4H8O Çözüm A) I ve II B) I ve III C) III ve V Denklemin girenler ve ürünlerindeki atom sayıları eşit- D) I, III ve V E) III, IV ve V lenirse girenler kısmında 4 tane C 14243 atomu eksik olur. Bir maddenin yakıt olarak kullanılabilmesi için yanma- 6 tane H sı ve yanarken de ısı vermesi gerekir. Au ve SO3 yan- 1 tane O maya karşı asaldır. Bundan dolayı yakıt olamazlar. N2 ise ısı alarak yandığı için yakıt olamaz (Endotermik). Buna göre X: C4H6O olmalı Geriye kalan C(k) ve CH4(g) yakıt olabilir. Cevap: D Cevap: B 8. D 80 9. E 10. B

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT ÖRNEK 11 ÖRNEK 13 Yanma olayı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlış- CS2 bileşiği yandığında; tır? A) Tüm maddeler uygun koşullarda yanabilirler. I. N2O3 B) Genellikle ekzotermiktir. II. CO2 C) Hızlı ya da yavaş olabilir. D) Oksijensiz ortamda yanma gerçekleşmez. III. SO2 E) Alevli ya da alevsiz gerçekleşebilir. IV. H2O bileşiklerinden hangilerinin oluşması beklenmez? Tüm maddeler yanmaz SO3, CO2, He … gibi maddeler yanmaya karşı asaldır. A) I ve III B) II ve IV C) I ve IV Cevap: A D) III ve IV E) II ve III Bir madde yandığında yapısındaki elementlerin oksit- leri oluşur bu nedenle CS2 yandığında; CO, CO2, SO2, oluşabilir ama bileşik N ya da H atomu içermediği için, N2O3 ve H2O oluşmaz. Cevap: C ÖRNEK 12 ÖRNEK 14 I. CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) Yangın tüpünde kullanılabilen maddelerle ilgili; II. S(k) + 3 O2(g) $ SO3(g) I. Yoğunluğu havadan büyük olmalıdır. 2 II. Hızlı tutuşabilmelidir. III. CO2(g) + H2O(g) $ H2CO3(g) Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri yanma tep- III. Oksijenle tepkimeye girmemelidir. kimesidir? ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III Maddelerin O2 gazı ile verdiği tepkimelere yanma tep- Yangın söndürücüler; kimesi denir. • Yanmamalı yani oksijenle tepkimeye girmemelidir. • Havadan ağır olmalıdır. Cevap: B Cevap: B 11. A 12. B 81 13. C 14. B

TEST - 1 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR 1. Kimyasal tepkimelerde aşağıda verilen nicelik- 4. Aşağıda verilen tepkimelerden hangisinde tep- lerden hangisi değişebilir? kimeye giren ve tepkimeden çıkan maddelerin kimyasal türleri aynıdır? A) Atomların çekirdek yapısı B) Atomların sayısı A) Li(k) + H2O(s) $ LiOH(suda) + 1 H2(g) C) Toplam yük B) Mg(k) + Cl2(g) $ MgCl2(k) 2 D) Molekül sayısı E) Toplam proton sayısı C) Ca(k) + S(k) $ CaS(k) D) CO2(g) $ C(k) + O2(g) E) N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) 2. Bir kimyasal tepkime ile ilgili; 5. CX H8O3 + yO2 $ 3CO2 + zH2O • Reaktifleri Na katısı ve H2O sıvısıdır. tepkimesi için; • Ürünleri NaOH sulu çözeltisi ve H2 gazıdır. • Gerçekleşirken ortam ısınır. I. x = 3 II. z = 8 bilgileri veriliyor. III. y = Z+3 2 Buna göre, bu kimyasal tepkimenin denkleşti- rilmiş denklemi aşağıdakilerden hangisidir? eşitliklerinden hangileri yanlıştır? A) Na(k) + H2O(s) $ NaOH(suda) + 1 H2(g) + ısı A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II 2 D) I ve III E) II ve III 1 B) Na(k) + H2O(s) + ısı $ NaOH(suda) + 2 H2(g) C) NaOH(suda) + 1 H2(g) $ Na(k) + H2O(s)+ ısı 2 D) NaOH(suda) + 1 H2(g) + ısı $ Na(k) + H2O(s) 2 E) Na(s) + H2O(s) $ NaOH(suda) + 1 H2(g) + ısı 2 6. X + CO2 $ CaCO3 3. I. CH4(g) + 2O2(g) $ CaC2 + 2Y $ Ca(OH)2 + C2H2 Yukarıdaki denklemlerde yer alan X ve Y mad- deleri aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- miştir? XY II. H2(g) + 1 O2(g) $ A) Ca CH4 2 III. CaO(k) + CO2(g) $ B) CaO H2O Yukarıda verilen tepkimelerden hangileri so- C) CaO H2 nunda su açığa çıkar? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) CO H2O D) I ve III E) II ve III E) CaC2 CO2 1. D 2. A 3. C 82 4. E 5. B 6. B

KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR TEST - 2 1. Genel formülü CnH2n olan organik bir bileşiğin yan- 4. X ve Y maddeleri yanma tepkimesi verebildiği hal- ma tepkimesi aşağıda verilmiştir. de Z maddesi yanmaya karşı asaldır. CnH2n + 3n O2 $ nCO2 + nH2O Buna göre X, Y, Z maddeleri aşağıdakilerden 2 hangisi gibi olabilir? (6C, 7N, 16S) Bu bileşiğin bir molekülünde 6 tane atom bu- lunduğuna göre, denklem en küçük tam sayı- XY Z larla denkleştirildiğinde katsayılar toplamı aşa- ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) CO SO3 He B) CH4 C3H8 SO2 A) 7 B) 8 C) 11 D) 12 E) 13 C) N2O5 CO SO3 D) C C2H6 CO2 E) CH4 CO2 He 2. Bir kimyasal tepkime denkleştirilirken; 5. I. CH4 + O2 $ CO2 + H2O I. Bileşiklerin katsayısı kesirli sayı olabilir. II. C3H8 + O2 $ CO2 + H2O II. Bileşiğin başına yazılan katsayı bileşiğin içerdi- III. C2H2 + O2 $ CO2 + H2O ği tüm atomların sayıları ile çarpılır. Yukarıda verilen yanma tepkimeleri en küçük III. Moleküler elementlerin katsayısı kesirli sayı tam sayılarla denkleştirildiğinde ürünlerinin kat sayıları toplamları arasındaki ilişki aşağıdaki- olabilir. lerden hangisinde doğru verilmiştir? yargılarından hangileri doğru olur? A) II > I =III B) II > I > III C) II > III > I A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I > II > III E) I = II = III D) II ve III E) I, II ve III 3. Yanma tepkimeleri için; 6. Sodyum metali çok aktif olduğu için açık havaya bı- rakıldığında Na2O katısına dönüşmektedir. I. Maddelerin O2 ile verdiği tepkimelere denir. Buna göre, tepkime ile ilgili; II. Her zaman ekzotermiktir. III. Homojen ya da heterojen tepkime olabilir. I. Denklemi; 2Na(k) + 1 O2(g) $ Na2O(k)’dir. 2 yargılarından hangileri yanlıştır? II. Ekzotermiktir. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III III. Katı kütlesi zamanla artar. yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 1. B 2. D 3. A 83 4. D 5. C 6. E

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr B) Sentez (Oluşum) Tepkimeleri ÖRNEK 16 Birden fazla kimyasal türün tepkimeye girerek ye- I. Sıvı NaCl nin elektrolizi ni madde veya maddeler oluşturduğu tepkimelere sen- tez (oluşum) tepkimeleri denir. Genellikle ekzotermik II. Magnezyum metalinin oksitlenmesi tepkimelerdir. III. CO2 gazının elementlerine ayrışması 4Fe(k) + 3O2(g) $ 2Fe2O3(k) + ısı Yukarıda verilen olaylardan hangileri analiz tepki- melerine örnek verilebilir? N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) + ısı A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III 2SO2(g) + O2(g) $ 2SO3(g) + ısı D) II ve III E) I, II ve III C) Analiz (Ayrışma) Tepkimeleri I. NaCl(s) Elektroliz Na(k) + 1 Cl2(g) ..... Analiz tepkimesi Bir molekülün ısı veya elektrik enerjisi ile daha kü- 2 1 çük kimyasal türlere ayrışmasına analiz (ayrışma) tep- II. Mg(k) + 2 O2(g) $ MgO(k) ...... Sentez tepkimesi kimesi denir. Genellikle endotermik tepkimelerdir. III. CO2(g) $ C(k) + O2(g) ...... Analiz tepkimesi MgCO3(k) + ısı $ MgO(k) + CO2(g) Cevap: C 2KClO3(k) + ısı $ 2KCl(k) + 3O2(g) 2H2O(s) Elektroliz 2H2(g) + O2(g) ÖRNEK 17 Aşağıdaki tepkimelerden hangisi hem sentez hem de endotermik bir tepkimedir? ÖRNEK 15 A) N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) Kapalı sabit hacimli bir kapta; B) CO(g) + 1 O2(g) $ CO2(g) 2 2NaHCO3(k) + ısı $ Na2CO3(k) + CO2(g) + H2O(g) tepkimesi gerçekleşmektedir. C) N2(g) + O2(g) $ 2NO(g) Buna göre, aşağıda verilen ifadelerin doğru veya yanlış olduğunu (D) ve (Y) şeklinde belirtiniz. D) CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(s) E) CaO(k) + CO2(g) $ CaCO3(k) 1. Sentez tepkimesidir. () Azotun yanması ile yeni bir ürün oluştuğu için sentez 2. Analiz tepkimesidir. () tepkimesidir ve olay ısı alarak (endotermik) gerçekle- 3. Yanma tepkimesidir. () şir. 4. Zamanla toplam kütle azalır. () 5. Zamanla katı kütlesi azalır. () Cevap: C 6. Heterojen bir tepkimedir. () 7. Ekzotermik bir tepkimedir. () ÖRNEK 18 Aşağıda verilen tepkimelerin, tepkime türlerini kar- şılarına yazınız. Çözüm I. C(k) + O2(g) $ CO2(g) ........................ II. CaO(k) + CO2(g) $ CaCO3(k) ........................ Tepkimede NaHCO3(k) ısı enerjisi ile parçalanarak III. 2BaO2(k) $ 2BaO(k) + O2(g) ........................ Na2CO3(k), CO2(g) ve H2O(g) maddelerine dönüşüyor. IV. 2Ca(k) + O2(g) $ 2CaO2(k) ........................ Tepkime analiz tepkimesidir. I. Yanma ve sentez tepkimesidir. Heterojen ve ekzo- Oluşan ürünün bir kısmı gaz olduğu için katı kütlesi termiktir. azalmaktadır. II. Sentez tepkimesidir. Heterojen ve ekzotermiktir. Fakat kimyasal tepkimelerde toplam kütle her zaman korunur. III. Analiz tepkimesidir. Heterojen ve endotermiktir. Buna göre: IV. Yanma ve sentez tepkimesidir. Heterojen ve ekzo- termiktir. 1. (Y) 2. (D) 3. (Y) 4. (Y) 5. (D) 6. (D) 7. (Y) 15. 1. (Y) 2. (D) 3. (Y) 4. (Y) 5. (D) 6. (D) 7. (Y) 84 16. C 17. C 18. I. Yanma/Sentez II. Sentez III. Analiz IV. Yanma/Sentez

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT ÖRNEK 19 ÖRNEK 21 Elektroliz tepkimeleri S(k) + O2(g) $ SO2(g) örnek verilebilir. Yukarıda verilen denkleştirilmiş tepkime denklemi ile ilgili; I Genellikle V Analiz II Ayrışma I. Yanma tepkimesidir. ekzotermiktir. IV tepkimesi tepkimeleridir. II. Sentez tepkimesidir. III. Homojen tepkimedir. Tersi sentez III IV. Yalıtılmış kapta gerçekleşirse kabın sıcaklığı artar. tepkimesidir. ifadelerinden hangileri yanlıştır? Tepkimeye giren madde bileşiktir. Yukarıdaki kavram haritasında analiz tepkimeleri A) Yalnız III B) I ve II C) II ve IV için verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V D) II ve III E) I ve IV Analiz tepkimeleri genellikle endotermiktir. Kükürt katısı oksijen ile tepkimeye girerek daha büyük yeni bir madde oluşturmuştur. Cevap: E Tepkime hem yanma hem de sentez tepkimesidir. Yanma tepkimeleri ekzotermik olduğu için ortamın sıcak- lığı artar. Fakat katı ve gaz olmak üzere farklı fiziksel haller olduğu için tepkime heterojendir. Cevap: A ÖRNEK 20 ÖRNEK 22 • 2Fe(k) + 3 O2(g) $ Fe2O3(k) C2H2(g) + H2(g) $ C2H6(g) 2 yukarıda verilen denkleştirilmemiş tepkime denkle- mi ile ilgili; • 2H2(g) + O2(g) $ 2H2O(g) Yukarıda verilen tepkimelerle ilgili; I. Homojen olma I. Sentez tepkimesidir. II. Homojen tepkimedir. II. Ekzotermik olma III. Tepkime en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde III. Hızlı gerçekleşme H2’nin katsayısı 2 olur. niceliklerinden hangileri ortaktır? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Çözüm C2H2(g) + 2H2(g) $ C2H6(g) – Yeni ürün oluşmuş (sentez) I. Tepkime demirin paslanmasıdır. Yavaş gerçekleşir, ekzotermik ve denklemde maddeler farklı fiziksel – Tüm maddelerin fiziksel hali gazdr. (Homojen) hallere sahip olduğu için heterojendir. Cevap: E II. Tepkime H2 gazının yanmasını ifade eder. Hızlı, ek- zotermik ve denklemde tüm maddelerin fiziksel hal- leri aynı olduğu için homojendir. Cevap: B 19. E 20. B 85 21. A 22. E

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr D) Çözünme - Çökelme Tepkimeleri Aşağıda iki farklı tepkimenin net iyon tepkimeleri ve se- İki ya da daha fazla maddenin birbiri içinde homojen yirci iyonları gösterilmiştir. olarak dağılmasına çözünme, oluşan homojen karışı- 1. Tepkime ma ise çözelti denir. Çözeltide genellikle miktarı az olan madde çözünen, miktarı çok olan madde ise çözücüdür. AgNO3(suda) + KCl(suda) $ AgCl(k) + KNO3(suda) . . Farklı tür çözeltilerin karıştırılmasıyla bir araya ge- len anyon ve katyonların birleşerek suda çözünmeyen Çöken Seyirci iyonik bir katı oluşturmasına çökelme, oluşan katıya çö- katı iyonlar kelek, bu tür tepkimelere de çözünme-çökelme tepki- mesi denir. Net iyon tepkimesi = Ag+(suda) + Cl-(suda) $ AgCl(k) Pb(NO3)2(suda) + 2Kl(suda) $ PbI2(k) + 2KNO3(suda) Seyirci iyonlar = K+(suda), NO3-(suda) Pb2(+suda) 2NO3-(suda) 2K+(suda) 2I-(suda) çökelek 2K+(suda) 2NO3-(suda) 2. Tepkime İki farklı çözelti karıştırıldığında oluşan sarı renkli çökelek. K2S(suda) + Ca(OH)2(suda) $ CaS(k) + 2KOH(suda) Çözeltiler karıştırıldığında çökelme tepkimesine gi- Net iyon tepkimesi = Ca2(+suda) + S2(-suda) $ CaS(k) Seyirci iyonlar = K+(suda), OH-(suda) ren iyonlar ve oluşan çökeleğe göre net iyon tepkimesi yazılır. (Ürünlerde oluşan katıya bakılarak yazılır.) Pratik Bilgi Net iyon tepkimesi = Pb2(+suda) + 2I-(suda) $ PbI2(k) Suda iyi çözünen bileşikler; Çökelme tepkimesine girmeyen ve suda çözünmüş halde bulunan iyonlara da seyirci iyonlar denir. (Ürün- Alkali metallerin tuzları (Li, Na, K ...) lerde suda çözünen maddeye bakılarak belirlenir) K+(suda) ve NO-3(suda) Amonyum iyonu tuzları (NH4+) Pamukkale travertenleri, mağaralardaki sarkıt ve di- Nitrat iyonu tuzları (NO-3) kitlerin oluşumu çözünme-çökelme tepkimelerine ör- Asetat iyonu tuzları (CH3COO-) nektir. Bazı halojen iyonu tuzları (Cl-, Br-, I-) Mağaralarda oluşan sarkıt ve dikitler çözünme-çökelme tepki- Bu bilgiler müfredatta olmamasına rağmen soru çö- mesi sonucu oluşur. zümlerinde yardımcı olacağı düşünüldüğü için ve- rilmiştir. ÖRNEK 23 Alkali metal tuzları ve NO-3 iyonu tuzları suda iyi çözü- nen bileşiklerdir. I. Na2CO3(suda) + Fe(NO3)2(suda) $ II. KF(suda) + Cu(NO3)2(suda) $ Buna göre, yukarıda verilen reaktiflerin karıştırılma- sıyla oluşabilecek çökeleklerin formülleri aşağıdaki- lerin hangisinde doğru verilmiştir? I II A) NaNO3 KNO3 B) NaNO3 CuF2 C) FeCO3 KNO3 D) FeCO3 CuF2 E) Fe(OH)2 Cu(OH)2 Çözüm • I. tepkimede suda iyi çözünen alkali metal iyonu olan CNOa+32-vieyoNnOla3-rıinyıonnolalurışntıuçraıkcaarğtıırstuazk geriye kalan Fe2+ ve çöker (FeCO3). • II. tepkimede suda iyi çözünen alkali metal iyonu olan K+ ve NO3- iyonlarını çıkartırsak geriye kalan Cu2+ ve F– iyonlarının oluşturacağı tuz çöker (CuF2). Cevap: D 86 23. D

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT ÖRNEK 24 ÖRNEK 26 Çözünme-çökelme tepkimeleri için; KBr ve Pb(NO3)2 bileşiklerinin sulu çözeltileri karıştırıldı- ğında PbBr2 katısı çökmektedir. I. Çöken madde iyonik bileşiktir. Buna göre, tepkime ile ilgili; II. Mağaralarda oluşan sarkıt ve dikitler örnek verilebilir. III. Sulu ortamda gerçekleşir. I. Oluşan çözelti elektrolittir. yargılarından hangileri doğrudur? II. Seyirci iyonlar K+(suda) ve NO-3(suda) dır. III. Net iyon tepkimesi: A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III Pb2(+suda) + 2Br-(suda) $ PbBr2(k) şeklindedir. yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III Çözünme-çökelme tepkimelerinde sulu çözeltilerden gelen A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II maddelerden birinin katyonu ile diğerinin anyonu birleşe- rek suda çözünmeyen iyonik bir bileşik oluşturur ve bu bi- D) I ve III E) I, II ve III leşik çöker. 2KBr(suda) + Pb(NO3)2(suda) $ PbBr2(k) + 2KNO3(suda) Sarkıt ve dikitlerin yanı sıra pamukkale travertenleri ve • Çöken katıya bakılarak net iyon tepkimesi yazılır: demliklerin dibindeki kireç de buna örnektir. Pb2(s+uda) + 2Br—(suda) $ PbBr2(k) Cevap: E • Ürünlerde bulunan sulu çözeltideki iyonlara seyirci iyon denir. Bu iyonlar çözeltiyi elektrolit yaparlar. K+(suda), NO–3(suda) Cevap: E ÖRNEK 25 ÖRNEK 27 Na2CO3(suda) + Ca(OH)2(suda) $ X(k) + 2NaOH(suda) Tepkime Türü Yukarıda verilen tepkime denklemine göre; a) Çözünme I. Çözünme-çökelme tepkimesi gerçekleşmiştir. I. N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) çökelme II. Net iyon tepkimesi; II. Pb(NO3)2(suda) + Na2S(suda) $ b) Yanma PbS(k) + 2NaNO3(suda) Na+(suda) + OH-(suda) $ NaOH(suda) dır. III. CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) c) Sentez III. X(k) nın formülü CaCO3(k) dır. yargılarından hangileri yanlıştır? Yukarıda verilen tepkime ve türlerinin eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) I. c B) I. c C) I. a D) II ve III E) I ve III II. a II. b II. c İki farklı sulu çözelti karıştırıldığında bir katının oluştuğu III. b III. a III. b tepkimelere çözünme-çökelme tepkimeleri denir. Çöken katıya göre net iyon tepkimesi yazılır. D) I. b E) I. a Çöken katı X = CaCO3 dır ve net iyon tepkimesi: II. a II. b Ca2(s+uda) + CO32(-suda) $ CaCO3(k) dır. III. c III. c Cevap: B I. Sentez tepkimesi II. Çözünme-çökelme tepkimesi III. Yanma tepkimesidir. Cevap: A 24. E 25. B 87 26. E 27. A

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr E) Asit-Baz Tepkimeleri Asit-baz tepkimelerinde oluşan tuz, asitten gelen anyon ile bazdan gelen katyonun birleşmesi sonucu Asitler su ortamında hidronyum (H3O+) iyonları oluşur. oluşturan bileşiklerdir. Tatları ekşidir ve aşındırıcı özel- lik gösterirler. NaOH(suda) + HCl(suda) $ NaCl(suda) + H2O(s) HNO3(suda) + H2O(s) $ H3O+(suda) + NO-3(suda) Na+(suda) OH-(suda) H+(suda) Cl-(suda) HBr(suda) + H2O(s) $ H3O+(suda) + Br-(suda) Bazı asitlerin formülleri: Tuz Su HF, HCl, HBr, HNO3, H2SO4, CH3COOH, HCOOH NaCl(suda) H2O(s) Bazlar suya hidroksit iyonu (OH-) veren ya da su Not! ile tepkimesinden hidroksit iyonu oluşturan bileşiklerdir. Tatları acıdır, sulu çözeltileri ele kayganlık hissi verir. Kuvvetli asit–bazlarda nötralleşme tepkimeleri- nin net iyon tepkimesi asitten gelen H+ iyonu ile LiOH(k) $ Li + + OH-(suda) bazdan gelen OH- iyonu arasında gerçekleşir. (suda) Nötralleşme tepkimelerinin net iyon tepkimesi: Ba(OH)2(k) $ Ba2(+suda) + 2OH-(suda) H+(suda) + OH-(suda) $ H2O(s) şeklindedir. Bazı bazların formülleri: NaOH, KOH, LiOH, Mg(OH)2, Ca(OH)2, NH3 Asit ve bazlar birbirleriyle tepkimeye girerek genel- ÖRNEK 28 likle tuz ve su oluştururlar. Bu tepkimelerde asitten ge- len H+ iyonu ile bazdan gelen OH- iyonu birleşerek su- 2KOH(suda) + H2SO4(suda) $ K2SO4(suda) + 2H2O(s) yu oluşturur. Asit-baz tepkimeleri ekzotermik tepkime- tepkimesi ile ilgili; lerdir. Bu tepkimelere nötralleşme tepkimeleri de denir. I. KOH bazdır. Asit + Baz $ Tuz + Su II. Nötralleşme tepkimesidir. HCl(suda) + NaOH(suda) $ NaCl(suda) + H2O(s) III. Oluşan çözelti elektrolittir. H2SO4(suda) + 2KOH(suda) $ K2SO4(suda) + 2H2O(s) ifadelerinden hangileri doğrudur? 2HNO3(suda) + Ba(OH)2(suda) $ Ba(NO3)2(suda) + 2H2O(s) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III KOH bir baz, H2SO4 ise asittir. Asit baz tepkimesi sonucun- da H2O oluşuyor ise bu tepkimelere nötralleşme tepkimele- ri de denir. Tepkime sonunda oluşan K2SO4 bir tuzdur. Tuz- ların sulu çözeltileri elektrik akımını iletir. Cevap: E Sabun bazik özellik gösterirken, limon asidik özellik gösterir. ÖRNEK 29 Uyarı! LiOH bileşiğinin sulu çözeltisine aşağıdakilerden hangisi eklenirse asit-baz tepkimesi gerçekleşir? Her asit baz tepkimesi nötralleşme tepkimesi A) Mg metali B) Al metali değildir. Örneğin amonyak (NH3) ile hidroklorik C) Amonyağın sulu çözeltisi asidin (HCl) tepkimesi sulu ortamda gerçekleş- D) Nitrik asidin sulu çözeltisi E) Kalsiyum hidroksitin sulu çözeltisi mediği için nötralleşme tepkimesi değil, sade- ce asit-baz tepkimesidir. NH3(g) + HCl(g) $ NH4Cl(k) Çözüm Baz Asit Tuz LiOH bir bazdır. LiOH’ın sulu çözeltisine asit eklersek asit- baz tepkimesi gerçekleşir. Seçeneklerden uygun olan nitrik Fakat bu tepkime sulu ortamda gerçekleşirse asitin sulu çözeltisidir. (HNO3(suda)) nötralleşme tepkimesi olur. Cevap: D NH3(suda) + HCl(suda) $ NH4Cl(suda) 88 28. E 29. D

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT Uyarı! ÖRNEK 31 Çözünme-çökelme ve nötralleşme tepkimele- I. Sodyum metali üzerine su eklendiğinde H2 gazının ri iyon değişimi ile gerçekleşir. Bu tepkimelere oluşumu yer değiştirme tepkimeleri de denebilir. II. Kl çözeltisi ile Pb(NO3)2 çözeltisi karıştırıldığında sarı renkli çökelek oluşması ÖRNEK 30 III. Naftalin katısının ısı alarak süblimleşmesi Yukarıda verilen olaylardan hangilerinde kimyasal Aşağıda verilen düzeneğin 1. kabında HCl, 2. kabında değişim gerçekleşmiştir? ise NaOH sulu çözeltileri bulunmaktadır. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II K(g) A B D) I ve III E) I, II ve III L(g) M(g) HCl(suda) NaOH(suda) I. Gaz çıkışı kimyasal tepkime göstergesidir. 1. Kap 2. Kap II. Çökelek oluşumu kimyasal tepkime göstergesidir. III. Süblimleşme bir hal değişimidir ve fiziksel bir olaydır. Cevap: C Düzeneğin A ucundan K, L ve M gazları gönderiliyor. K ÖRNEK 32 gazının asidik, M gazının bazik, L gazının ise nötr özel- lik gösterdiği biliniyor. NH3(g) + HCl(g) $ NH4Cl(k) tepkimesi ile ilgili; Buna göre; I. 2. kapta çözünme-çökelme tepkimesi gerçekleşir. II. 1. kapta M gazı tepkimeye girer. I. Asit-baz tepkimesidir. III. B ucundan sadece L gazı çıkar. II. Nötralleşme tepkimesidir. yargılarından hangileri yanlıştır? III. Sentez tepkimesidir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III yargılarından hangisi yanlıştır? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II 2. kapta NaOH bazı ile K asidi arasında asit-baz tepkimesi D) I ve III E) II ve III gerçekleşir. (I. öncül yanlış) H2O oluşturmayan asit-baz tepkimeleri sulu ortamda ger- 1. kapta HCl asidi ve M bazı tepkime verir. (2. öncül doğru) çekleşmiyorsa nötralleşme tepkimesi değildir. B ucunda asit ya da bazlarla tepkime vermediği için sadece Cevap: A nötr L gazı çıkar. (3. öncül doğru) Cevap: A ÖRNEK 33 Uyarı! H3PO4 + xKOH $ K3PO4 + yH2O Yukarıda verilen tepkime denklemi en küçük tam İki farklı madde etkileştiğinde; renk değişimi, sayılarla denkleştirilirse x ve y nin alacağı değerler çökelek oluşumu, gaz çıkışı gözleniyor ise olay aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? kimyasaldır denilebilir. x y A) 2 1 B) 3 2 C) 1 3 D) 3 3 E) 6 3 H3PO4 + 3KOH $ K3PO4 + 3H2O Cevap: D Gaz çıkışı ve renk değişiminin görüldüğü tepkimeler 30. A 89 31. C 32. A 33. D

TEST - 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR 1. I. KClO3(k) $ KCl(k) + 3 O2(g) 4. Aşağıda verilen kaplarda bulunan çözeltiler karıştı- 2 3 rılmıştır. II. N2(g) + 2 O2(g) $ N2O3(g) 1 III. H2(g) + 2 O2(g) $ H2O(g) IV. MgCl2(s) $ Mg(k) + Cl2(g) Yukarıda verilen tepkimelerin analiz ve sentez AgNO3(suda) NaCl(suda) tepkimesi olarak ayrımı aşağıdakilerden hangi- I. Kap II. Kap sinde doğru verilmiştir? Analiz Sentez Karıştırma işlemi sonunda beyaz renkli bir bulanık- lık gözlenmiş ve bir süre sonra dipte beyaz bir katı A) I, IV II, III oluşmuştur. B) II, IV I, III Buna göre; C) I, II III, IV I. Kimyasal bir değişim gerçekleşmiştir. II. Oluşan karışım elektrik akımını iletir. D) II, III I, IV E) I, III II, IV III. Analiz tepkimesi gerçekleşmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 2. Bir kimyasal tepkime ile ilgili aşağıda bazı bilgiler D) II ve III E) I, II ve III veriliyor: • Ekzotermiktir. 5. Aşağıda verilen tepkime türlerinden hangisi • Sonucunda tuz ve genellikle su oluşur. • Aynı zamanda yer değiştirme tepkimesidir. kesinlikle ekzotermiktir? Buna göre, bu tepkime türü aşağıdakilerden A) Yanma hangisi olabilir? B) Sentez C) Çözünme-çökelme A) Sentez B) Çözünme-çökelme D) Asit-baz E) Analiz C) Analiz D) Asit-baz E) Yanma 3. Kimyasal tepkime türleri ile ilgili aşağıda veri- 6. X asidi ile Y bazının tepkimesinden CaCO3 ve H2O len yargılardan hangisi kesinlikle doğrudur? oluşmaktadır. A) Tüm sentez tepkimeleri ekzotermiktir. Buna göre, X asidi ile Y bazı aşağıdakilerden hangisi olabilir? B) Analiz tepkimeleri genellikle ekzotermiktir. X Y C) Asit-baz tepkimeleri sonucunda tuz oluşur. A) CH4 CaO D) Yanma tepkimeleri sonucunda CO2 ve H2O olu- şur. B) H2CO3 CaCO3 E) Çözünme-çökelme tepkimeleri homojen tepki- C) CS2 Ca(OH)2 melerdir. D) Ca(OH)2 H2CO3 E) H2CO3 Ca(OH)2 1. A 2. D 3. C 90 4. C 5. D 6. E

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR İlişkili Kazanımlar 2. Kütle, mol sayısı, molekül sayısı, atom sayısı ve gazlar için normal şartlarda hacim kavramlarını birbirleriyle ilişkilendirerek hesaplamalar yapar. 2.1: Sınırlayıcı bileşen hesapları üzerinde durulur. 2.2: Tepkime denklemleri temelinde yüzde verim hesapları öğretilir. KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s) A) Denklemli Miktar Geçiş Soruları 1 mol 5 mol 3 mol 4 mol Bu tür sorularda denkleşmiş denklemin katsayıları 3 mol 15 mol 9 mol 12 mol kullanılarak miktarı verilen maddeden, miktarı istenilen maddeye geçiş yapılır. Denklemde maddelerin önünde 2V 10V 6V 8V (Gaz halde olmadığı için yazan katsayılar maddelerin mol sayıları ve gaz fazın- hacim geçişi H2O da daki maddelerin aynı koşullardaki hacimleri arasındaki oranı verir. Fakat maddelerin kütleleri arasındaki oranı kullanılamaz.) vermez. m g 5m g 3m g 4m g (Denklemdeki katsayılar Bu tür sorular çözülürken; 1. Kütlesi ya da belirli koşullarda hacmi verilen ile kütle geçişi maddenin mol sayısı bulunur. yapılamaz) 2. Denkleşmiş denklem kullanılarak istenilen NOT maddenin mol sayısına geçilir. 3. Molü bulunan maddenin soruda sorulan niceliği Tepkime denklemlerinde hacim hesabı yapılır- ken sadece gaz fazında bulunan maddeler dik- hesaplanır. kate alınır. Denklemde H2O varsa 1 atm basınç altında 100°C nin üzerindeki sıcaklıklarda gaz, Aşağıdaki denklemlerde bazı miktar geçişleri verilmiştir: 100°C nin altındaki sıcaklıklarda ise katı ya da sıvı olduğu unutulmamalıdır. N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) (H: 1, N: 14) 1 mol + 3 mol $ 2 mol Toplam mol sayısı korunmamış V + 3V $ 2V Toplam gaz hacmi korunmamış 2 tane + 6 tane $ 8 tane Toplam atom sayı- atom atom atom sı korunmuş Doğada H2O katı, sıvı ve gaz halde bulunabilir. 28 gram 6 gram $ 34 gram Toplam kütle ko- N2 + H2 NH3 runmuş ÖRNEK 34 1 tane + 3 tane $ 2 tane Toplam molekül 0,5 mol C2H6 gazının tamamının yeterli miktarda O2 molekül molekül molekül sayısı korunmamış gazı ile tepkimesinden, H2(g) + Cl2(g) $ 2HCl(g) (H: 1, Cl: 35) C2H6(g) + 7 O2(g) $ 2CO2(g) + 3H2O(g) 1 mol + 1 mol $ 2 mol 2 Toplam mol sayısı V korunmuş denklemine göre kaç mol H2O gazı elde edilir? 2 tane +V $ 2V Toplam hacim ko- A) 0,25 B) 0,5 C) 1 D) 1,4 E) 1,5 atom 2 gram runmuş Çözüm H2 1 tane 2 tane $ 4 tane Toplam atom sayı- • Denkleme göre molekül + atom atom sı korunmuş 1 mol C2H6 nın tepkimesinden 3 mol H2O gazı elde edilir. 70 gram $ 72 gram Toplam kütle ko- 0,5 mol ? + Cl2 HCl runmuş ? = 1,5 mol H2O gazı oluşur. Cevap: E + 1 tane $ 2 tane Toplam molekül molekül molekül sayısı korunmuş 91 34. E

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 35 ÖRNEK 37 C3H4 gazının yanma tepkimesi aşağıda verilmiştir. 5,4 gram Al metali ve yeterince HCl asidi ile gerçek- C3H4(g) + 4O2(g) $ 3CO2(g) + 2H2O(s) leştirilen, denklemine göre, normal koşullarda 13,44 litre CO2 gazı oluştuğuna göre, harcanan C3H4 gazı kaç gram- Al(k) + 3HCl(suda) $ AlCl3(suda) + 3 H2(g) dır? (H: 1, C: 12) 2 A) 2 B) 4 C) 8 D) 40 E) 60 tepkimesi sonucu en fazla kaç tane H2 molekülü olu- şur? (Al: 27, NA: Avogadro sayısı) A) 0,3 B) 1,5 NA C) NA D) 0,3 NA 2 • NK’da 1 mol gaz 22,4 L hacim kaplarsa E) ? 13,44 L ? = 0,6 mol CO2 oluşur. • 1 mol Al 27 gram ise ? 5,4 gram • Denkleme göre ? = 0,2 mol Al tepkimeye girmiştir. 1 mol C3H4 yandığında 3 mol CO2 oluşuyorsa • Denkleme göre ? 0,6 mol CO2 oluşması için 3 2 ——————————————————————— 1 mol Al’dan mol H2 molekülü oluşursa ?= 0, 6 = 0,2 mol C3H4 harcanır. 0,2 mol den ? 3 ? = 0,3 mol H2 molekülü oluşmuştur. • C3H4 ün mol kütlesi (3 x 12) + (4 x 1) = 40 g/mol • 1 mol NA tane ise 0,3 mol ? 1 mol C3H4 40 gram ise 0,2 mol ? ? = 8 gram ? = 0,3 NA tane H2 molekülü oluşur. Cevap: D Cevap: C ÖRNEK 36 ÖRNEK 38 Mg(k) + 2HCl(suda) $ MgCl2(suda) + H2(g) N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) denklemine göre 14,4 gram HCl asidinin tamamı yete- rince Mg katısı ile tepkime veriyor. denkleminde oluşan NH3 gazının NK’daki hacmi bilin- mektedir. Tepkimeden elde edilen H2 gazı kaç moldür? (H: 1, Cl: 35) Buna göre; A) 0,2 B) 0,3 C) 0,4 I. Harcanan N2 nin mol sayısı D) 0,6 E) 0,8 II. Harcanan H2 nin kütlesi III. Oluşan NH3 ün içerdiği atom sayısı • HCl nin mol kütlesi 1 + 35 = 36 g/mol niceliklerinden hangileri bulunabilir? • 1 mol HCl 36 gram ise (H: 1, NA: Avogadro sayısı) ? 14,4 gram A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II ?= 14, 4 =0,4 mol HCl harcanmış D) II ve III E) I, II ve III 36 • Denkleme göre Çözüm 2 mol HCl nin tepkimesinde 1 mol H2 gazı oluşuyor ise • NH3 ün NK’daki hacminden mol sayısına geçiş ya- pılabilir. n = -2-2V-,4- 0,4 mol ? • Denklem kullanılarak NH3 ün mol sayısından N2 ve ? = 0,2 mol H2 gazı oluşur. H2 nin mol sayılarına geçiş yapılabilir. H2 nin mol kütlesi bilindiği için kütlesi hesaplanabilir. Cevap: A • Mol sayısı bilinen N2, H2 ve NH3 ün atom sayıları bulunabilir. Cevap: E 35. C 36. A 92 37. D 38. E

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT ÖRNEK 39 B) Artan Maddesi Olan Tepkimeler Bu tür sorularda tepkimeye giren maddeler birbirle- X katısı ve O2 gazı arasında X(k) + O2(g) $ XO2(g) ri ile orantısız verilir. Madde miktarları dikkate alındığın- tepkimesi gerçekleşmektedir. da hangi madde bitiyorsa soru bu madde dikkate alına- rak çözülür. Yani problem, olması gerekenden daha az Bu tepkimede harcanan X katısı ve oluşan XO2 ga- olan maddeye göre çözülür. zı ile ilgili; Değişim, biten maddenin miktarı ve denklem katsa- I. Mol sayıları yıları dikkate alınarak yapılır. II. NK da hacimleri Tepkimede ilk tükenerek tepkimenin durmasını sağ- layan maddeye sınırlayıcı madde denir. III. İçerdikleri atom sayıları niceliklerinden hangileri eşittir? Tam verimli tepkime, reaktiflerden en az birinin bit- tiği tepkimedir. Tam verimli tepkimelerde reaktiflerin ta- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II mamı da tükenebilir. D) I ve III E) II ve III • Denkleme göre 1 mol X(k) harcanırken, 1 mol XO2(g) ÖRNEK 41 oluşmaktadır. (I. öncül doğru) N2 ile H2 gazları uygun koşullarda tepkimeye girdiğinde • Fakat NK’da 1 mol katının hacmi, 1 mol gazdan da- sadece NH3 gazı oluşmaktadır. ha azdır. (II. öncül yanlış) 0,6 şar mol N2 ve H2 gazları tam verimle tepkimeye gi- riyor. • 1 mol XO2 molekülündeki atom sayısı, 1 mol X ato- mununkinden daha fazladır. (III. öncül yanlış) Buna göre; Cevap: A ÖRNEK 40 I. Sınırlayıcı bileşen N2’dir. II. 0,4 mol NH3 gazı oluşmuştur. 5 litre C4H6 gazının yeteri kadar O2 gazı ile; III. Oluşan gazın mol sayısı, artan gazın mol sayısının C4H6(g) + 11 O2(g) $ 4CO2(g) + 3H2O(g) 2 katıdır. 2 yargılarından hangileri doğrudur? denklemine göre, tepkimesinden aynı şartlarda en A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III fazla kaçar litre CO2 ve H2O gazları elde edilir? D) II ve III E) I, II ve III VCO2 VH2O Çözüm A) 4 3 Tepkimenin denkleşmiş denklemini yazarsak; B) 20 15 C) 40 30 N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) dir. D) 30 30 • Tepkimeye göre 1 mol N2 ile 3 mol H2 tepkimeye gi- E) 80 60 rer. Buna göre, 1 mol N2 ile 3 mol H2 tepkime veriyorsa —0,6—m—o—l N—2 —ile——?———————————— • Aynı koşullarda gazlar için mol sayısı ile hacim doğru orantılıdır. Denkleme göre; ? = 1,8 mol H2 gerekir 1 hacim C4H6 gazında 4 hacim CO2 gazı oluşuyorsa Ancak elimizde bulunan H2 0,6 moldür. Gerekenden az olan madde (sınırlayıcı) H2’dir. Tepkime H2 bitecek şe- 5 litre C4H6 ? kilde düşünülmelidir. ————————————————————————— ? = 20 litre CO2 gazı oluşur. N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) 1 hacim C4H6 gazından 3 hacim H2O gazı oluşuyorsa Başlangıç = 0,6 mol 0,6 mol - Tepkime = –0,2 mol -0,6 mol +0,4 mol 5 litre C4H6 ? Sonuç = 0,4 mol 0 0,4 mol ———————————————————————— - Sınırlayıcı madde (biten madde) H2 dir. - 0,4 mol NH3 gazı oluşur. ? =15 litre H2O gazı oluşur. Cevap: B - Oluşan NH3 gazının mol sayısı, artan N2 gazının mol sayısı eşittir. Cevap: B 39. A 40. B 93 41. B

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 42 ÖRNEK 43 4 mol C3H8 gazı ile 10 mol O2 gazı, Eşit mollerde alınan CH4 ve O2 gazları tam verimle tep- C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(g) kimeye girdiğinde 3 mol CO2 gazı oluşuyor. denklemine göre tam verimle tepkimeye girmektedir. Buna göre, başlangıçta alınan gaz karışımı kaç mol- dür? Buna göre, sınırlayıcı bileşen ve oluşan CO2 gazının mol sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- A) 6,4 B) 8 C) 10 D) 10,8 E)12 miştir? • CH4 organik bir maddedir. Organik maddeler yandı- Sınırlayıcı bileşen nCO2 ğında CO2 ve H2O oluştururlar. A) C3H8 6 • Tepkime denklemi: B) O2 3 C) C3H8 3 CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(g) D) O2 6 E) C3H8 5 Başlangıç = 2n 2n - - Tepkime = -n -2n +n +2n ————————————————————————— Sonuç = n 0 n 2n denklemde O2 nin katsayısı daha büyük olduğu için her iki reaktifinde mol sayısı 2 ile orantılı alındı. • Denkleme göre reaktiflerden hangisinin biteceği -B aşlOalnugşıaçntaCaOlın2 anningmazolksaarıyşıısmı ınCO2 = 3 mol ise kontrol edilir. O2 nin bittiği düşünülürse. ——nnOC—H2 4—==—22—nn 1 mol C3H8 ile 5 mol O2 tepkime veriyor ? 10 mol O2 4n = 4.3 = 12 mol olur. ——————————————————— Cevap : E ? = 2 mol C3H8 ile tepkime verir. Demek ki 10 mol O2 biterken 4 mol C3H8 den 2 molü har- canır, 2 molü artar. C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) +4H2O(g) ÖRNEK 44 Başlangıç = 4 mol 10 mol - - 3X + Y $ 2Z Tepkime = -2mol -10 mol +6 mol +8 mol Yukarıda verilen tepkimeye göre eşit mollerde X ve Y alınarak tam verimle tepkimeye girmektedir. Tepkime ————————————————————————— sonucunda 0,4 mol madde artarken 6,8 gram Z oluş- maktadır. Sonuç = 2 mol 0 6 mol 8 mol Buna göre, oluşan Z nin mol kütlesi aşağıdakilerden - Sınırlayıcı (biten) madde O2 dir. hangisinde doğru verilmiştir? - Oluşan CO2 gazı ise 6 mol dür. Cevap : D A) 17 B) 34 C) 68 D) 72 E) 108 Uyarı! • Denklemde kat sayısı büyük olan X’tir. Her iki reak- tifinde mol sayısı 3n gibi düşünülerek başlanır. Eşit mol, eşit hacim ya da eşit kütleli sorularda oluşan ürünlerden yola çıkarak harcanan mad- 3X + Y $ 2Z delerin mol sayıları ya da kütleleri bulunur. Başlangıç = 3n 3n - • Eşit mol veya hacim diyorsa reaktiflerden hangisinin mol sayısı ya da katsayısı daha Tepkime = -3n -n +2n fazla ise her iki reaktifinde o mol sayısına ————————————————————————— veya hacime sahip olduğu düşünülür. Sonuç = 0 2n 2n • Eşit kütlede diyorsa reaktiflerin harcanan kütleleri bulunur. Hangi reaktif kütlece da- - Artan Y nin mol sayısı 2n = 0,4 mol ha fazla harcanıyorsa her iki reaktiften o kütle değerinde var olduğu düşünülür. n = 0,2 mol olarak bulunur. - Oluşan Z nin mol sayısı 2n = 0,4 mol’dür ve 6,8 gram olduğuna göre, Z için; n= m 0,4 = 6, 8 MA = 17 g/mol MA MA Cevap : A 42. D 94 43. E 44. A

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR MODÜL 3 TYT ÖRNEK 45 ÖRNEK 47 Aynı koşullarda eşit hacimde alınan N2 ve H2 gazları, 10 gram X ile 30 gram Y alınarak N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) denklemine göre tam verimle tepkimeye girdiğinde 60 L X + 3Y $ Z NH3 gazı oluşmaktadır. Buna göre aynı koşullarda; tepkimesi tam verimle gerçekleştiriliyor. Tepkimede 25 gram Z oluştuğuna göre; I. Y’nin kütlece %50’si artar. I. 60 L N2 gazı artar. II. Sınırlayıcı reaktif X tir. II. Başlangıç karışımı 180 L’dir. III. X in mol kütlesi, Y nin mol kütlesinin 2 katıdır. III. Tepkime artansız gerçekleşir. yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III Çözüm 30 gram Y’nin tamamı tükenseydi oluşan Z kütlesi küt- lenin korunumu yasasına göre bir miktarda X ile 30 gra- • Tepkime denklemine göre her iki reaktifin hacmini, mın üzerinde olurdu. Biten madde X olmalı. Buna göre; katsayısı büyük olan reaktif hacmi kadar düşünme- liyiz. X + 3Y $Z Başlangıç = 10 gram 30 gram - N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) Tepkime = -10 gram -15 gram +25 gram —————————————————————————— Başlangıç = 3V 3V - Sonuç = 0 15 gram 25 gram Tepkime = -V -3V +2V —————————————————————————— - 30 gram Y nin 15 gramı artmış kütlece %50 si Sonuç = 2V 0 2V = 60 L &V = 30L dir. - Biten madde X tir. Yani sınırlayıcı madde X dir. - Artan N2 gazı 2V = 60 L - Denklemde harcananlara göre 1 mol X = 10 gram - Başlangıç karışımı 3V N2 + 3V H2 = 6V düşünülürse, karışım 6V = 6.30 = 180 L dir. 3 mol Y = 15 gram olur. - Tepkimede 2V = 60 L N2 artmıştır. 1 mol Y = 5 gram Cevap : B Yani MAX = 2MAY dir. Cevap : E ÖRNEK 46 ÖRNEK 48 Aynı koşullarda 40 litre SO2 gazı ile 25 litre O2 gazı tam H2 ve O2 gazlarının aynı koşullarda toplam hacmi 40 lit- verimle tepkimeye girerek SO3 gazını oluşturuyorlar. redir. Buna göre, tepkime sonunda hangi gazdan kaç lit- Bu gazların tam verimle tepkimesi sonucu re artar? 2H2(g) + O2(g) $ 2H2O(g) denklemine göre, O2 gazının 7 litresi arttığına göre, A) 5 litre O2 B) 10 litre SO2 C) 8 litre O2 oluşan H2O gazının hacmi kaç litredir? A) 10 B) 22 C) 28 D) 33 E) 47 D) 15 litre SO2 E) 10 litre O2 Artan 7 L gaz varsa tepkimeye “40 – 7 = 33” litre gaz 1 girer. 2 SO2(g) + O2(g) $ SO3(g) 2H2(g) + O2(g) $ 2H2O(g) 40 L Başlangıç: 25L — –2V –V +2V Tepkime: –40 L -20L +40 L ———————————————————— 3V = 33 L V = 11 L & 2V = 22L Sonuç: 0 5L 40 L Cevap : A Cevap : B 45. B 46. A 95 47. E 48. B

TEST - 4 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR 1. C3H4(g) + 4O2(g) $ 3CO2(g) + 2H2O(g) 4. 120 litre NH3 gazının, tepkimesine göre aşağıdaki ifadelerden hangisi N2(g) + 3H2(g) $ 2NH3(g) yanlıştır? denklemine göre oluşması için aynı koşullarda A) Aynı koşullarda 5 litre C3H4 gazı ile 20 litre O2 en az kaçar litre N2 ve H2 gazları tepkimeye gir- gazı artansız tepkimeye girer. melidir? —N—2— —H—2— B) 0,8 mol O2 harcandığında 0,4 mol H2O oluşur. A) 60 180 C) Tepkimeye girenlerin toplam mol sayısı, ürünle- B) 30 60 rin toplam mol sayısına eşittir. C) 10 90 D) Tepkimeye giren C3H4 molekül sayısının iki katı kadar CO2 molekülü elde edilir. D) 20 20 E) 0,6 mol C3H4 gazının yeterli O2 gazı ile tam ve- E) 20 60 rimli tepkimesinden 1,2 mol H2O elde edilir. 2. 20 litre CO gazının yeterli miktarda O2 ile tepki- 5. Al(k) + 3HBr(suda) $ AlBr3(suda) + 3 H2(g) 2 mesinden aynı koşullarda kaç litre CO2 gazı el- de edilir? tepkimesine göre 3 mol AlBr3 tuzunun oluşması için kaç gram HBr asidi tepkimeye girmelidir? A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 25 (H: 1, Br: 80) A) 243 B) 486 C) 729 D) 810 E) 921 3. Eşit mollerde alınan C2H6 ve C3H6 gazları ayrı ayrı 6. 1,2 mol HCl yeterli miktarda Al2O3 ile yeterli miktarda O2 gazı ile tamamen yakılıyor. Al2O3(k) + 6HCl(suda) $ 2AlCl3(suda) + 3H2O(s) denklemine göre artansız tepkime vermektedir. Buna göre; Buna göre tepkimeye ait; I. Oluşan H2O miktarları eşittir. II. Oluşan CO2 miktarı C3H6 bileşiğinde daha faz- Toplam kütle Al2O3 mol sayısı Tepkimede oluşan H2O kütlesi (gram) ladır. 0,2 10,8 III. Kullanılan O2 miktarı C2H6 bileşiğinde daha faz- ladır. Zaman Zaman Zaman yargılarından hangileri yanlıştır? (H: 1, C: 12) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II I II III D) II ve III E) I, II ve III grafiklerinden hangileri doğrudur? (H: 1, O: 16) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 1. D 2. D 3. B 96 4. A 5. C 6. E

KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR TEST - 5 1. 0,3 mol X2 gazı ile 1 mol Y2 gazı, 4. Aynı koşullarda bulunan eşit hacimli NO ve O2 gaz- X2(g) + 3Y2(g) $ 2XY3(g) larının tam verimli tepkimelerinden en fazla 40 litre N2O5 gazı oluşuyor. denklemine göre tam verimle tepkimeye girmekte- dir. Buna göre; Buna göre, hangi maddeden kaç mol artar? I. O2 gazından 20 litre artar. II. Başlangıç karışımı 140 litredir. A) 0,1 mol X2 B) 0,3 mol Y2 C) 0,1 mol Y2 III. Sınırlayıcı bileşen O2 gazıdır. yargılarından hangileri doğrudur? D) 0,2 mol X2 E) 0,5 mol Y2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 2. 2NH3(g) + H2SO4(suda) $ (NH4)2SO4(suda) 5. 5NA tane H2 molekülü ile 128 gram O2 gazının tepkimesine göre 4 mol NH3 ve H2SO4 karışı- tam verimli tepkimesinden kaç mol H2O bileşiği mından, 1 mol (NH4)2SO4 oluştuğuna göre; elde edilir? (O: 16, NA: Avogadro Sayısı) I. 1 mol madde artmıştır. II. Harcanan H2SO4 98 gramdır. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 III. Tepkimeye giren NH3 gazı normal koşullarda 44,8 litre hacim kaplar. yargılarından hangileri doğrudur? (H:1, O: 16, S: 32) A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3. N2 ve O2 gazları arasında 6. A ile B maddeleri arasında gerçekleşen tepkimenin N2(g) + 2O2(g) $ 2NO2(g) deney sonuçları aşağıda verilmiştir. tepkimesi tam verimle gerçekleşmektedir. Başlangıç Maddelerinin Artan Madde Mol Sayısı Mol Sayısı Oluşan NO2 gazının 4 mol olması için; Deney AB AB 0,6 0,5 - 0,2 I. 4 mol N2(g) ve 6 mol O2(g) II. 2 mol N2(g) ve 7 mol O2(g) Deney sonuçlarına göre tepkime denklemi aşa- III. 3 mol N2(g) ve 8 mol O2(g) ğıdakilerden hangisi gibi olabilir? gazları karışımlarından hangileri kullanılabilir? A) A + 2B $ AB2 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II B) 3A + B $ A3B C) 2A + 2B $ A2B2 D) I ve III E) II ve III D) 2A + B $ A2B E) 3A + 2B $ A3B2 1. C 2. E 3. B 97 4. A 5. E 6. D

TYT MODÜL 3 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR www.aydinyayinlari.com.tr C) Katı Kütlesinde Artmanın veya Azalmanın ÖRNEK 50 Olduğu Problemler CaCO3 katısı ısıtıldığında; Bir soruda katı kütlesinde artma olması reaktifler- den gaz ya da sıvı fazında bulunan bazı maddelerin CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) ürünlerde katıya dönüştüğünü gösterir. denklemine göre ayrışıyor. Ağzı açık bir kapta gerçek- Örneğin; leşen tepkime sonucunda kaptaki katı kütlesi 22 gram azalıyor. CaO(k) + CO2(g) $ CaCO3(k) (C: 12, O: 16, Ca: 40) Buna göre; 56 gram 44 gram 100 gram Başlangıçta 56 gram olan katı kütlesi tepkime sonun- I. Tepkimeye giren CaCO3 katısı 50 gramdır. da 100 gram olmuştur. Katı kütlesinde meydana gelen II. Oluşan CaO katısı 1 mol dür. “100 - 56 = 44” gramlık artış reaktiflerde bulunan 44 gram CO2 gazının harcanmasından kaynaklanır. III. Oluşan CO2 gazı NK’da 11,2 litre hacim kaplar. yargılarından hangileri yanlıştır? Bir soruda katı kütlesinde azalma olması reaktifler- de katı halde bulunan bir maddenin tamamının ya da (C: 12, O: 16, Ca: 40) içinde bulunan bazı elementlerin gaz ya da sıvı hale dö- nüştüğünü gösterir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Örneğin; Çözüm KClO3(k) $ KCl(k) + 3 O2(g) (O: 16, Cl: 35, K: 39) Bu soruda katı kütlesinde meydana gelen azalış oluşan 122 gram 74 gram 2 CO2 gazının kütlesi kadardır. 48 gram nCO2 = m = 22 = 0, 5 mol CO2 oluşmuş MA 44 Başlangıçta 122 gram olan toplam katı kütlesi ürün- CaCO3(k) $ CaO(k) + CO2(g) lerde 74 grama düşmüştür. Katı kütlesindeki “122 - 74 Başlangıç = X mol - - = 48” gramlık azalış ürünlerde gaza dönüşen O2 gazın- dan kaynaklanmaktadır. Tepkime = -0,5 mol +0,5 mol +0,5 mol —————————————————————————— Sonuç = (X-0,5) mol 0,5 mol 0,5 mol ÖRNEK 49 - Tepkimeye giren CaCO3 0,5 mol dür ve m n= MA 20 gram MgO katısı yeterince SO3 gazı ile tamamen 0,5 = m & m = 50 gram tepkimeye girerek MgSO4 katısına dönüşüyor. 100 Buna göre, katı kütlesindeki artış kaç gramdır? - Oluşan CaO katısı 0,5 moldür. (O:16, Mg: 24, S: 32) - Oluşan CO2 0,5 moldür ve V A) 60 B) 50 C) 40 n= 22, 4 D) 20 E) 10 0,5 = V & V = 11,2 litre hacim kaplar. 22, 4 Cevap : B Tepkime denkleminde maddelerin kütlelerini yazalım; MgO(k) + SO3(g) $ MgSO4(k) 1 mol MgO = 40 g/mol 40 gram 80 gram 120 gram 1 mol SO3 = 80 g/mol 1 mol MgSO4 = 120 g/mol Tepkime denklemine göre 40 gram MgO tepkime verdiğin- de 120 gram MgSO4 katısı oluşuyor yani katı kütlesinde 80 gramlık artış oluyor. 40 gram MgO tepkimeye girdiğinde 80 gram katı kütlesi artıyorsa. 20 gram ? ——————————————————————————— 20·80 ?= 40 = 40 gram katı kütlesi artar. Cevap : C 49. C 98 50. B