TYT Kimya Konu Anlatım Modülleri Modül 3 Kimyanın Temel Kanunları Mol Kavramı Kimyasal Tepkimeler ve Hesaplamalar

Bu kitabın her hakkı saklıdır ve AYDIN YAYINLARI’na aittir. 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kitabın düzeni, metni, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir şekilde alınıp yayımlana- maz, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Yayın Sorumlusu : Ali DİNÇSÖNMEZ Yazarlar : Ali DİNÇSÖNMEZ – İzzet ÖZKAL – Taha YILMAZ Dizgi – Grafik Tasarım : Aydın Yayınları Dizgi Birimi ISBN No : 978 - 605 - 7945 - 43 - 3 Yayıncı Sertifika No : 16753 Basım Yeri : Ertem Basım Yayın Ltd. Şti. • 0312 640 16 23 İletişim : AYDIN YAYINLARI [email protected] Tel: 0312 418 10 02 • 0850 577 00 71 Faks: 0312 418 10 09 0533 051 86 17 aydinyayinlari aydinyayinlari * Bölüm Kapağı KARMA TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI Karma Testler 3. MODÜL Alt bölümlerin 1. X(g) + Y(g) $ Z(g) 4. Azot ve oksijenden oluşan bir bileşikte, azot (N) Modülün sonunda İÇİNDEKİLER tüm alt bölümleri 0,2 gram 0,8 gram 2 litre kütle oranı 7 dir. oksijen (O) içeren karma testler yer alır. Sabit hacimli kapta belirli koşullarda artansız 12 gerçekleşen yukarıdaki tepkimede oluşan Z ga- zının özkütlesi kaç g/L dir? Eşit kütlelerde azot ve oksijen gazları alınarak A) 1 B) 0,8 C) 0,5 D) 0,3 E) 0,1 gerçekleştirilen tam verimli tepkime sonucun- da artan gazın kütlesi 1,5 gram olduğuna göre başlangıçta alınan gaz karışımının kütlesi kaç gramdır? başlıklarını içerir. A) 2,4 B) 4,2 C) 5,7 D) 7,2 E) 9,6 KİMYANIN TEMEL YASALARI VE KİMYASAL HESAPLAMLAR 2. “Kimyasal bir değişimde; değişim öncesinde 5. Mg(k) + 2H2O(s) $ Mg(OH)2(suda) + H2(g) KİMYANIN TEMEL YASALARI maddelerin kütleleri toplamı, değişim sonrasın- ➤ KÜTLENIN KORUNUMU YASASI • 4 daki maddelerin kütleleri toplamına eşit olmalı- Yukarıda verilen tepkimede saf olmayan 30 gram ➤ SABIT ORANLAR YASASI • 8 dır.” hipotezini ilk öne süren bilim insanı kim- magnezyum katısının 36 gram su ile tepkimesin- ➤ KATLI ORANLAR YASASI • 19 dir? den 58 gram Mg(OH)2 ve 2 gram H2 gazı oluşuyor. ➤ KARMA TESTLER • 24 A) Lavoisier B) Proust Buna göre, magnezyum katısının kaç gramı saf- ➤ YENI NESIL SORULAR • 36 sızlıktır? MOL KAVRAMI C) Dalton D) Avogadro ➤ MOL KAVRAMI VE TARIHÇESI • 38 E) Gay – Lussac A) 24 B) 12 C) 10 D) 6 E) 3 ➤ MOL-TANECIK ILIŞKISI • 39 ➤ MOL-HACIM ILIŞKISI • 43 ➤ MOL-KÜTLE ILIŞKISI • 44 ➤ MOL-KARIŞIM PROBLEMLERI • 49 Konu İşleyişi ➤ GERÇEK ATOM VEYA MOLEKÜL KÜTLESI • 51 Bu bölümdeki örnek 3. soruların çözümlerine ➤ ATOMIK KÜTLE BIRIMI (AKB) • 52 www.aydinyayinlari.com.tr akıllı tahta uygulamasından Magnezyum Yanma sonrası Oksijen Yeni Nesil Sorular TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI ulaşabilirsiniz. kütlesi (g) oluşan bileşik kütlesi (g) Modülün genelinde yorum ➤ FORMÜL BULMA • 53 kütlesi (g) yapma, analiz etme vb. becerileri ölçen kurgulu ➤ MOL ÖZET • 59 KİMYANIN TEMEL YASALARI 18 a 12 YENİ NESİL SORULAR MOL KAVRAMI sorulara yer verilmiştir. ➤ KARMA TESTLER • 60 24 – b Ayrıca modül sonunda tamamı yeni nesil sorulardan ➤ YENI NESIL SORUİLliAşRkili•Ka7za4nımlar mYmueeknsaitnlreıindriafaavrreakrlsıiılemnndikattaagbrellaorrçımenkaalgeanşiteebzniylgauiymlenrıvieçyeaornmkmseiajketn1tee.depilrke.i--şmBaiormlteabkkaüvlgi6mkü.üdnteüle,ndÇlaeeaayramiı9nii2tlaegyşgüaıirfrnpaalrsmdeaoerkidN;seaaadsyiıvlımel(aNi9rşa6tyi2reCg.rrOiTnaa3em)kavbOtioimlembdşueiylğuaiçnnadminra-a2k1ta2dgırr.a2m. ın-KkeuladrdedruieyrtemmuHeşkatuniçrım.in daha az su ile daha yüksek verim oluşan testler bulunur. tarlasına damlama sulama sistemi KİMYASAL TEPKİME TÜRL1E.1Rİ: VKEimHyEanSınAPteLmAeMl kaAnLuAnRlarını açıklar. Kütlenin korunumu, sabit oranlar, katlı oranlar ve sabit hacim oranları ile ilgili hesaplamalar yapar. ➤ KIMYASAL TEPKIMELER • 76 ➤ KIMYASAL TEPKIMEaL)ERKINütDleEnNiKnLKEoŞrTuIRnIuLmMuESKIan•un7u7 (Lavoisier) ÖRNEK 1 Tepkimeler artansız gerçekleştiğine göre, tab- Buna göre, Na2CO3 bileşiğinin 212 gramı, kaç ➤ KIMYASAL TEPKIME TÜRLERI • 79 loda verilen a ve b değerleri kaçtır? AvgoragmadCroiçsearymıseıkktaeddairr? ➤ KIMYASAL TEPKIMEbLirERmLDiakEvtaoHrisEkieaSrl,AayPyıLakpAatMıpğaAılıLdAbeRinr ecya•dme91 8,8 gram C3H8 gazı ile 32 gram O2 artansız reaksiyo- na girdiğinde 26,4 gram CO2 ve bir miktar su oluşuyor. ___a___ ___b____ atAo)m96içerenBO) 24g8azınınC) 24 D) 12 E) 6 ➤ KARMA TEkaSbTaLkEoRyar•ak 1ta1rt1mış ve ısıtmış- Buna göre, oluşan suyun kütlesi kaç gramdır? kütlesi (O: 16) ➤ YENI NEStIıLr. SIsOıtmRaULişAleRmi •son1u2nd0a kalayın mgirenler = mürünler A) 24 16 rengi beyaza dönüşmüştür. Ger- mC3H8 + mO2 = mCO2 + mH2O B) 30 54 C) 36 36 çekleşen tepkime sonucunda 8,8 + 32 = 26,4 + mH2O D) 30 40 Şeklinde gösterildiğine göre, bu günü takip mH2O = 14,4 gram E) 30 16 eden ilk cumartesi günü aşağıdaki takvim yap- cam kabı tekrar tartmış ve baş- Antoine Lavoisier raklarından hangisinde gösterilmiştir? Tarlaya 600 sıra boru döşenmiştir. Her borunun langıçtaki kütle ile aynı olduğunu (1743 - 1794) ÖRNEK 2 uzunluğu 6000 metredir. Boruların her 1,5 meter- gözlemlemiştir. lik bölümünde 1 tane delik bulunmaktadır. Her de- A) 26 likten günde 6000 damla su damlamaktadır. Yapmış olduğu bu deneyler sonucunda fiziksel ve 1. C 2. A 3. E Oda koşulların4d.aD11,52. D 6. C kimyasal olaylarda kütlenin korunduğunu belirtmiştir. litre hacim kaplayan Buna göre, Kadriye Hanım’ın tarlasında 1 ayda kaç mol damla su kullanılmıştır? Reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı ürün- 60 gram X maddesi ve 80 gram Y maddesi tepkime- Ne gazının kütlesi (NA: 6.1023, 1 ay 30 gündür.) lerin kütleleri toplamına daima eşittir. ye girdiğinde 30 gram Z ve bir miktar T oluşurken X'ten (Ne: 20) 15 gram artmaktadır. A) 6.10-23 B) 24·10-20 C) 36·10-16 Kapalı kapta gerçekleşen aşağıdaki tepkimede Buna göre, oluşan T maddesinin kütlesi kaç gram- B) D) 72.10-14 E) 96.10-10 CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s) dır? Normal koşullarda 11,2 16 gram CH4 ve bir miktar O2 gazı tepkimeye girmiş X+Y $ Z+T Alt Bölüm Testleri litre hacim kaplayan ve sonucunda 44 gram CO2 ve 36 gram H2O oluş- Başlangıç: 60 g 80 g –– & 15 gram X arttığına Her alt bölümün Tepkime: 45 g 80 g 30 g mT göre; 60 – 15 = 45 sonunda o bölümle ilgili F2 gazının kütlesi testler yer alır. (F: 19) muştur. TEST - 1 gram X kullanKılİ-MYANIN TEMEL YASALARI Buna göre tepkimeye giren oksijen gazının kütlesi mıştır. C) 3. Mutluluk paylaşılınca artar, dertler paylaşınca azalır. Avogadro sayısı kadar hesaplayalım. 1. 2X + 3Y $ M + 2K Sonuç: 15 g 4. 14 gram K ve 26 gram M maddelerinin artansız molekül içeren H2O’nun Cümlesindeki ünlü harflerin tür sayısı kadar artıyor. kütlesi (H: 1, O: 16) atom türü içeren bileşik ve bileşiğin gerçek küt- lesi aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) Y+ukHar2ıOda(s) 45 + 80 = 30 + mT tepkimesi sonucunda bir miktar N maddesi oluş- D) miştir? (H: 1, C: 12, O: 16, Cl: 35) 16 gram X gram 44 gram3036grgarmamY verilen tepkimeye göre 10 gram X, gram T oluşmuru. ştur. 1 mol CH4 gazının maddelerinin tamamının harcandığmıTte=p9-5 kütlesi (H: 1,C: 12) 16 + X = 44 + 36 kimeden 15 gram M ve bir miktar K maddesi elde Oluşan N maddesinin tamamı, E) X = 64 gram O2 ÖRNEK 3 N$X+Y 1 mol F2 edilmiştir. Bileşiğin Gerçek gazının kütlesi Kütlesi (gram) NOT Buna göre, tepkime sonuc2u0n0dagrakmaçAgmraamddKesinin kütlece %40'ı tepkimeye girdi- 15 (F: 19) Bileşik 113 Kütle ğinde 50 gram B maddesi ve birtempkikimtaersCinemagdödreesbiiloelşue-nlerine ayrılırken gram A) CH2 — CH — CH3 mazaadladneseiğorilleurşmteupkşit-ur? 62 - zaman grafiklerinde şuyor. X oluşmuştur. Cl Cl B) CH2 — CH2 113 meye giren maddeleri, artan eAğr)il3e5r ürünleBr)i b3e0lirtir. C) 25 D) 20 E) 15 NA Buna göre, oluşan C maddesiBkuançagrgaömred,ıro?luşan Y maddesinin kütlesi kaç OH OH 94 Kütle C) CH2 — CH — CH3 NA A+B$C+D gramdır? 94 Cl Cl D mgirenler = mürünler 200. 40 A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30 D) CH3 — CH — CH2 — OH A mA + mB = mc + mD 100 = 80 gram A maddesi tepkimeye girmektedir. Cl A $ B+C E) CH3 — CH — CH2 — OH C mA = mB + mC Cl B 80 = 50 + mC mC = 30 gram C mad5d.esiAolğuzşıuar.çık bir kapta gerçekleşen, Z2a.manC3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s) Tam verimle gerçekleşen tepkimeye göre 66 gram Z(k) $ X(k) + Y(g) 1. B 74 2. D 3. D 2. 95 tep3k.i3m0esi ile ilgili; CO2 ve 36 gram H2O oluşu4rken, 22 gram C3H8 h1a. r1-4,4 canmış ve 10 gram O2 gazı artmıştır. I. Kaptaki madde miktarı zamanla azalır. Buna göre, başlangıçta alınan O2 gazı kaç gram- II. Kaptaki toplam madde miktarının zamanla de- dır? ğişim grafiği, A) 90 B) 80 C) 70 D) 75 E) 85 Kütle (g) 3. Kütle Zaman Kitaptaki örnek soruların PDF çözümlerine www.aydinyayinları.com.tr adresinden 7m şeklindedir. ulaşabilirsiniz. 5m N III. Tepkimeye giren katı kütlesi tepkime sonunda- 4m Y ki katı kütlesinden büyüktür. D yargılarından hangileri doğrudur? mA A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III Zaman D) I ve III E) I, II ve III A+Y$D+N denklemine göre A ve Y maddeleri ile başlatılan 6. 50 gram X maddesinin %80'i yeteri miktarda Y ile tepkimenin kütle - zaman değişimi grafiği yukarı- tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda eşit kütleli M daki gibidir. ve N maddeleri oluşmuştur. Y maddesinden 40 gram arttığına göre, reaksi- Tepkime kapalı kapta gerçekleştiğine göre, tep- yon sonunda oluşan toplam ürün miktarı kaç kime sonunda kapta bulunan toplam madde gramdır? miktarı aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) 60 B) 65 C) 70 D) 55 E) 50 A) 50 B) 51 C) 75 D) 100 E) 150 1. C 2. A 3. C 6 4. D 5. E 6. A

3. MODÜL İÇİNDEKİLER KİMYANIN TEMEL YASALARI VE KİMYASAL HESAPLAMLAR KİMYANIN TEMEL YASALARI ➤ KÜTLENIN KORUNUMU YASASI • 4 ➤ SABIT ORANLAR YASASI • 8 ➤ KATLI ORANLAR YASASI • 19 ➤ KARMA TESTLER • 24 ➤ YENİ NESİL SORULAR • 36 MOL KAVRAMI ➤ MOL KAVRAMI VE TARİHÇESİ • 38 ➤ MOL-TANECİK İLİŞKİSİ • 39 ➤ MOL-HACİM İLİŞKİSİ • 43 ➤ MOL-KÜTLE İLİŞKİSİ • 44 ➤ MOL-KARIŞIM PROBLEMLERİ • 49 ➤ GERÇEK ATOM VEYA MOLEKÜL KÜTLESİ • 51 ➤ ATOMİK KÜTLE BİRİMİ (AKB) • 52 ➤ FORMÜL BULMA • 53 ➤ MOL ÖZET • 59 ➤ KARMA TESTLER • 60 ➤ YENI NESIL SORULAR • 74 KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ VE HESAPLAMALAR ➤ KİMYASAL TEPKİMELER • 76 ➤ KİMYASAL TEPKİMELERİN DENKLEŞTİRİLMESİ • 77 ➤ KİMYASAL TEPKİME TÜRLERİ • 79 ➤ KİMYASAL TEPKİMELERDE HESAPLAMALAR • 91 ➤ KARMA TESTLER • 111 ➤ YENI NESIL SORULAR • 120



KİMYANIN TEMEL YASALARI ➤ KÜTLENIN KORUNUMU YASASI ➤ SABIT ORANLAR YASASI ➤ KATLI ORANLAR YASASI

TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI İlişkili Kazanımlar 1.1 : Kimyanın temel kanunlarını açıklar. Kütlenin korunumu, sabit oranlar, katlı oranlar ve sabit hacim oranları ile ilgili hesaplamalar yapar. a) Kütlenin Korunumu Kanunu (Lavoisier) ÖRNEK 1 Lavoisier, yaptığı deneyde Antoine Lavoisier 8,8 gram C3H8 gazı ile 32 gram O2 artansız reaksiyo- bir miktar kalayı kapalı bir cam (1743 - 1794) na girdiğinde 26,4 gram CO2 ve bir miktar su oluşuyor. kaba koyarak tartmış ve ısıtmış- Buna göre, oluşan suyun kütlesi kaç gramdır? tır. Isıtma işlemi sonunda kalayın rengi beyaza dönüşmüştür. Ger- Çözüm çekleşen tepkime sonucunda mgirenler = mürünler cam kabı tekrar tartmış ve baş- mC3H8 + mO2 = mCO2 + mH2O langıçtaki kütle ile aynı olduğunu 8,8 + 32 = 26,4 + mH2O gözlemlemiştir. mH2O = 14,4 gram Yapmış olduğu bu deneyler sonucunda fiziksel ve ÖRNEK 2 kimyasal olaylarda kütlenin korunduğunu belirtmiştir. 60 gram X maddesi ve 80 gram Y maddesi tepkime- Reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı ürün- ye girdiğinde 30 gram Z ve bir miktar T oluşurken X'ten lerin kütleleri toplamına daima eşittir. 15 gram artmaktadır. Kapalı kapta gerçekleşen aşağıdaki tepkimede Buna göre, oluşan T maddesinin kütlesi kaç gram- dır? CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s) X+Y $ Z+T 16 gram CH4 ve bir miktar O2 gazı tepkimeye girmiş ve sonucunda 44 gram CO2 ve 36 gram H2O oluş- Başlangıç: 60 g 80 g –– & 15 gram X arttığına muştur. Tepkime: 45 g 80 g 30 g mT göre; 60 – 15 = 45 Buna göre tepkimeye giren oksijen gazının kütlesi gram X kullanıl- hesaplayalım. mıştır. CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + H2O(s) Sonuç: 15 g 16 gram X gram 44 gram 36 gram artıyor. 16 + X = 44 + 36 45 + 80 = 30 + mT mT = 95 gram T oluşur. X = 64 gram O2 ÖRNEK 3 NOT 200 gram A maddesinin kütlece %40'ı tepkimeye girdi- ğinde 50 gram B maddesi ve bir miktar C maddesi olu- Kütle - zaman grafiklerinde azalan eğriler tepki- şuyor. meye giren maddeleri, artan eğriler ürünleri belirtir. Buna göre, oluşan C maddesi kaç gramdır? Kütle A + B $ C + D D mgirenler = mürünler 200. 40 = 80 gram A maddesi tepkimeye girmektedir. A mA + mB = mc + mD 100 C B A $ B+C Zaman mA = mB + mC 80 = 50 + mC mC = 30 gram C maddesi oluşur. 4 1. 14,4 2. 95 3. 30

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 3. MODÜL TYT ÖRNEK 4 ÖRNEK 7 X ve Y maddeleri tep- Kütle T 400 gram X maddesinin kütlece %25'i ayrıştığında kimeye girerek T ve Z 80 25 gram Y maddesi ve bir miktar Z maddesi oluşmakta- maddelerini oluşturu- 75 Z dır. Oluşan Z maddesi kaç gram oksijen gazı ile tep- yor. Maddelerin küt- kimeye girerse 125 gram ürün elde edilir? lelerinin zamana kar- 20 Y şı değişiminin grafiği X 25 yanda verilmiştir. 400. 100 = 100 gram X maddesi tepkimeye girer. Zaman X $ Y +Z Buna göre, oluşan Z maddesinin kütlesi kaç gramdır? 100 gram 25 gram mZ Çözüm 100 = 25 + mZ Harcanan Oluşan mZ = 75 gram 64748 64748 mX + mY = mZ + mT Z+ O2 $ ürün 75 gram m 125 gram 80 + 60 = mZ + 75 mZ = 65 gram Z oluşur. 75 + m = 125 ÖRNEK 5 m = 50 gram oksijen gazı kullanılmalıdır. 2NH3(g) $ N2(g) + 3H2(g) ÖRNEK 8 Tepkimesine göre 68 gram NH3 gazının yarısı ayrışarak Kütle 28 gram N2 gazı oluşmaktadır. 50 Buna göre, oluşan H2 gazının kütlesi kaç gramdır? 40 X 68. 1 = 34 gram NH3 tepkimeye girer. Y 2 25 T mNH3 = mN2 + mH2 M Zaman 34 = 28 + mH2 mH2 = 6 gram H2 oluşur. Y ve M maddesi tepkimeye girdiğinde X ve T madde- lerinin oluşmasına ait kütle - zaman grafiği yukarıda- ÖRNEK 6 ki gibidir. Buna göre, Y maddesinin yüzde kaçı tepkimeye gir- Hematit, Fe2O3 formundaki demir minerali olup 270 gra- memiştir? mının H2O ile tepkimesi ve kütlelerinin değişimi aşağı- da verilmiştir. mY + mM = mX + mT mY + 50 = 40 + 25 Fe2O3(k) + 3H2O(s) $ 2Fe(OH)3(suda) mY = 15 gram Y maddesi tepkimeye girmiştir. a gram 54 gram 108 gram 50 – 15 = 35 gram tepkimeye girmemiştir. Buna göre, hematit mineralinin % kaçı Fe2O3 bileşi- 50 gramda 35 gram ğidir? 1—0—0 —— ————?———— ? = 70 a + 54 = 108 Y'nin %70'i tepkimeye girmemiştir. a = 54 gram Fe2O3 katısı tepkimeye girer. 270 gram hematitde 54 gram Fe2O3 —10—0 —— —— ———————? ————— ?.270 = 54.100 ? = 20 Hematit %20 oranında Fe2O3 içerir. 4. 65 5. 6 6. %20 5 7. 50 8. 70

TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. 2X + 3Y $ M + 2K 4. 14 gram K ve 26 gram M maddelerinin artansız Yukarıda verilen tepkimeye göre 10 gram X, tepkimesi sonucunda bir miktar N maddesi oluş- 30 gram Y maddelerinin tamamının harcandığı tep- muştur. kimeden 15 gram M ve bir miktar K maddesi elde edilmiştir. Oluşan N maddesinin tamamı, Buna göre, tepkime sonucunda kaç gram K N$X+Y maddesi oluşmuştur? tepkimesine göre bileşenlerine ayrılırken 15 gram A) 35 B) 30 C) 25 D) 20 E) 15 X oluşmuştur. Buna göre, oluşan Y maddesinin kütlesi kaç gramdır? A) 10 B) 15 C) 20 D) 25 E) 30 2. C3H8(g) + 5O2(g) $ 3CO2(g) + 4H2O(s) 5. Ağzı açık bir kapta gerçekleşen, Tam verimle gerçekleşen tepkimeye göre 66 gram Z(k) $ X(k) + Y(g) CO2 ve 36 gram H2O oluşurken, 22 gram C3H8 har- tepkimesi ile ilgili; canmış ve 10 gram O2 gazı artmıştır. I. Kaptaki madde miktarı zamanla azalır. Buna göre, başlangıçta alınan O2 gazı kaç gram- II. Kaptaki toplam madde miktarının zamanla de- dır? ğişim grafiği, A) 90 B) 80 C) 70 D) 75 E) 85 Kütle (g) 3. Kütle Zaman 7m şeklindedir. 5m N 4m Y III. Tepkimeye giren katı kütlesi tepkime sonunda- ki katı kütlesinden büyüktür. D mA yargılarından hangileri doğrudur? Zaman A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A+Y$D+N D) I ve III E) I, II ve III denklemine göre A ve Y maddeleri ile başlatılan 6. 50 gram X maddesinin %80'i yeteri miktarda Y ile tepkimenin kütle - zaman değişimi grafiği yukarı- daki gibidir. tepkimeye girmiş ve tepkime sonunda eşit kütleli M ve N maddeleri oluşmuştur. Y maddesinden 40 gram arttığına göre, reaksi- yon sonunda oluşan toplam ürün miktarı kaç Tepkime kapalı kapta gerçekleştiğine göre, tep- gramdır? kime sonunda kapta bulunan toplam madde A) 60 B) 65 C) 70 D) 55 E) 50 miktarı aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) 50 B) 51 C) 75 D) 100 E) 150 1. C 2. A 3. C 6 4. D 5. E 6. A

KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 2 1. Kütle (g) 4. C2H4 ve Br2 molekülleri ile ilgili yapılan deneylerde a aşağıdaki veriler elde edilmiştir. b N Oluşan bileşik (gram) C2H4(gram) Br2(gram) 160 188 b K 1. deney 28 2 M Zaman 2. deney 14 90 94 3. deney 28 80 94 Eşit kütlede alınan K ve M maddelerinden N bileşiği- Buna göre; nin oluşmasına ait kütle – zaman grafiği yukarıda ve- rilmiştir. I. 1. deney kütlenin korunumu kanununa uyar- ken, 2. ve 3. deneyler uymamaktadır. Buna göre; I. a = 2b'dir. II. Kapalı kapta gerçekleştirilen 2. deneyde kapta II. M maddesinin tamamı bitmiştir. toplam 104 gram madde bulunur. III. Tepkimede toplam kütle korunur. III. 2. ve 3. deneylerde oluşan ürün miktarı aynı ol- yargılarından hangileri doğrudur? masına rağmen tepkimeye giren madde miktar- ları farklıdır. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III 2. XY3 bileşiğinin kütlece %40'nın X maddesi olduğu 5. 70 gram A maddesinin ayrışması tepkimesinde bilinmektedir. X ve Y maddelerinden XY3 bileşiği 20 gram B ve 15 gram C maddesi oluşmaktadır. oluşurken 24 gram Y maddesinin tamamı kullanıl- mış, X maddesinden ise 16 gram artmıştır. Buna göre, A maddesinin yüzde kaçı tepkimeye girmiştir? Buna göre, başlangıçta alınan X maddesinin kütlesi kaç gramdır? A) 35 B) 40 C) 50 D) 60 E) 70 A) 16 B) 24 C) 32 D) 40 E) 64 3. 100 gram CaCO3 bileşiğinin %50'si tepkimeye gir- 6. Eşit kütlede alınan C katısı ve O2 gazının tepkime- diğinde 22 gram CO2 gazı ve bir miktar CaO bileşi- si sonucunda sadece 44 gram CO2 gazı oluşurken ği oluşmuştur. 20 gram C katısı artmıştır. Buna göre, oluşan CaO bileşiğinin kütlesi kaç Buna göre, başlangıçta alınan O2 gazı miktarı gramdır? kaç gramdır? A) 18 B) 22 C) 25 D) 28 E) 56 A) 16 B) 20 C) 25 D) 32 E) 40 1. D 2. C 3. D 7 4. B 5. C 6. D

TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr b) Sabit Oranlar Yasası (Proust) ÖRNEK 10 Proust aynı miktar bakırı sülfürik asit ve nitrik asitle Aşağıdaki bileşiklerin kütlece birleşme oranlarını çözüp soda ile karbonat şeklinde çöktürme işlemi yap- bulunuz? (H: 1, C: 12, N: 14, O: 16, Mg: 24, AI: 27, S: 32) tığında aynı miktar bileşik oluştuğunu gözlemlemiştir. Benzer deneyler sonucunda elementlerden bileşik olu- a) N2O5 b) SO3 c) Mg3N2 d) AI2S3 şurken belli oranlara göre birleştiğini belirlemiştir. Bu e) CO2 f) C2H6 g) N2O orana sabit oran ya da kütlece birleşme oranı denir. a) N2O5 mN = 2.N = 2.14 = 7 Kütlece birleşme oranı bileşikler için sabittir, değiş- mO 5.O 5.16 20 mez. b) SO3 mS = S = 32 = 2 Farklı elementlerin atomlarının kütleleri arasındaki c) Mg3N2 mO 3.O 3.16 3 oranı görmek için bağıl kütleleri kullanılır. Bazı element- d) AI2S3 e) CO2 m Mg lerin atom kütleleri şu şekildedir: f) C2H6 mN g) N2O H: 1 g/mol O: 16 g/mol = 3.Mg = 3.24 = 18 2.N 2.14 7 Fe: 56 g/mol Li: 7 g/mol m Al 2.AI 2.27 9 Bağıl atom kütleleri yardımıyla bileşiklerde bağıl mS = 3.S = 3.32 = 16 molekül ya da formül kütleleri hesaplanabilir. mC = C = 12 = 3 mO 2.O 2.16 8 .H. 2 O mC 2.C 2.12 =4 /. mH 6.H 6.1 = = 2.1 1.16 mN mO 2 gram H + 16 gram O = 18 gram H2O = 2.N = 2.14 = 7 O 16 4 1 gram H + 8 gram O = 9 gram H2O ÖRNEK 11 mH = H atomunun kütlesi X2O5 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 7 'dir. mO = O atomunun kütlesi mO 20 mH = 2 = 1 Kütlece birleşme oranı (Sabit oran) Buna göre, X'in atom kütlesi kaçtır? (O: 16) mO 16 8 ✶ XaYb bileşiği için & mX = a.X mY b.Y X $ X atomunun kütlesi Çözüm a $ X’in katsayısı Kütlece birleşme oranı, atom sayısı ve atom kütleleri- nin çarpımının oranına eşittir. Bu nedenle; mX $ Bileşikteki toplam X kütlesi mX = 2.X mO 5.O mX = Kütlece birleşme oranı (Belli bir bileşik için) mY (Sabit oran) 7 2.X 20 = 5.16 & X = 14 g/mol a = Katsayıların oranı b X = Atom kütleleri oranı daima sabittir. Y ÖRNEK 12 Bileşikten bileşiğe değişmez. C3H4 bileşiğinin kütlece yüzde kaçı C atomudur? ÖRNEK 9 (H: 1, C: 12) FeXO3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mFe = 7 'tür. mO 3 mC 3.C Buna göre, bileşikteki x kaçtır? (O: 16, Fe: 56) mH = 4.H Çözüm = 3.12 = 9 4.1 1 Kütlece birleşme oranı, atom sayısı ve atom kütleleri- 9 + 1 = 10 gram bileşik nin çarpımının oranına eşittir. Bu nedenle; 10 gram bileşikte 9 gram C m Fe = x.Fe —10—0 —— —— ———————? —— mO 3.O 7 = x.56 & x = 2 'dir. ?= 90 %90 C atomu içerir. 3 3.16 9. 2 8 10. a) 7 b) 2 c) 18 d) 9 e) 3 f) 4 g) 7 11. 14 12. %90 20 3 7 16 8 4

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 3. MODÜL TYT ÖRNEK 13 ÖRNEK 16 XaY3 bileşiğinin kütlece %36'sı X elementi olduğuna XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 3 'dir. göre, a kaçtır? (X: 27, Y: 32) mY 8 Bileşiğin kütlesi 100 m gram alındığında %36'sı X ise a) Yeterli miktar Y maddesi ile 12 gram X kullanıla- rak kaç gram XY2 elde edilir? 36 mX 64 mY b) 12 gram X kullanıldığında tamamının harcanması için en az kaç gram Y kullanılmalıdır? mX = a.X mY 3.Y mX 3 36 m a.27 mY = 8 & 3 + 8 = 11 gram bileşik 64 m = 3.32 &a=2 a) 3 gram X kullanıldığında 11 gram bileşik 12 gram X kullanıldığında ? ——————————————————— ÖRNEK 14 ?= 44 gram bileşik oluşur. Fe2O3 bileşiğinin kütlece yüzde kaçı oksijendir? b) 3 gram X için 8 gram Y kullanılır. (O: 16, Fe: 56) 12 gram X için ? ——————————————————— ? = 32 gram Y kullanılmalıdır. Fe Fe OO Bileşiğin kütlesi = atomu . atomu + atomu . atomu sayısı kütlesi sayısı kütlesi ÖRNEK 17 mFe2O3 = (2.Fe) + (3.O) A3B2 bileşiğinin kütlece %28'i B elementi ise A ele- mFe2O3 = (2.56) + (3.16) mentinin atom kütlesi kaçtır? (B: 14) = 160 gram bileşik 3.16 = 48 gram oksijen 160 gram bileşikte 48 gram O 100 ? Bileşiğin kütlesi 100 m gram alınırsa ———————————————— ? = 30 28 m B 72 m A Bileşik kütlece %30 oksijen içerir. mA 3.A mB 2.B = 72 m = 3.A 28 m 2.14 ÖRNEK 15 A = 24 XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 2 'tür. ÖRNEK 18 mY 3 25 gram XY3 bileşiği oluşturmak için kaçar gram X N2O5 bileşiği, 14 gram N2 ile 40 gram O2 gazlarının ar- tansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır. ve Y elementleri kullanılması gerekir? Buna göre, elementlerin atom kütleleri oranı N mbileşik = mX + mY O kaçtır? mX = 2 & 2 + 3 = 5 gram bileşik mY 3 5 gram bileşikte 2 gram X mN = 2.N mO 5.O 25 gram bileşikte ? ———————————————— 14 2.N 40 = 5.O ? = 10 gram X kullanılır. N 7 O 8 25 – 10 = 15 gram Y kullanılır. = 13. 2 14. %30 15. X = 10, Y = 15 9 16. a) 44 b) 32 17. 24 18. 7 8

TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 19 ÖRNEK 21 15 gram A ile bir miktar Y maddesinin tam verimli X2Y3 bileşiği, 14 gram X2 ile 24 gram Y2 maddelerinin ar- tepkimesi sonucunda 45 gram AY3 bileşiği oluşur- tansız tepkimesi sonucu oluşmaktadır. ken 10 gram Y maddesi arttığına göre, Y maddesinin Buna göre, X2Y3 bileşiğinin; yüzde kaçı tepkimeye girmemiştir? a) Kütlece birleşme oranı kaçtır? b) Atom kütleleri oranı kaçtır? A + 3Y $ AY3 c) 48 gram Y2 ile en fazla kaç gram bileşik oluşur? Başlangıç: 15 gram m Tepkime: -15 – (m – 10) 45 Sonuç: – 10 gram 45 gram a) mX = 14 b) mX = 2.X Y artmış mY 24 mY 3.Y 15 + m – 10 = 45 mX = 7 7 = 2.X mY 12 12 3.Y m = 40 X 7 Y = 8 40 gram Y 10 gram Y c) 24 gram Y ile 14 gram X 48 gram Y ile ? 100 ? ———————————— —————————————— ? = 28 gram X kullanılır. ? = 25 %25'i tepkimeye girmez. 48 + 28 = 76 gram bileşik oluşur. ÖRNEK 20 ÖRNEK 22 AY4 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mA = 3'tür. 14 gram A maddesi ile yeterli miktarda Y maddesinin mY tam verimli tepkimesinden 17 gram AY3 bileşiği oluş- maktadır. Buna göre, 40 gram bileşik oluşturmak için 50 gram Buna göre, 40 gram A ile 7,5 gram Y'nin tepkimesin- A maddesinin yüzde kaçı kullanılmalıdır? den en fazla kaç gram AY3 bileşiği oluşur? A 0Y4 . 3k k $ 4k $ 40 gram bileşik için A + 3Y $ AY3 10x x10 x10 k = 10 alınmalıdır. 17 gram 30 gram 10 gram 40 14 gram 3 gram x 2,5 kat 30 gram A kullanılmalıdır. Başlangıç: 40 gram 7,5 gram 50 gram A'nın 30 gramı kullanıldı. 1—0—0 — — — —————?———— Tepkime: 35 gram 7,5 gram mAY3 ? = 60 ———————————————— Sonuç: 5 gram A A maddesinin %60'ı kullanılmalıdır. artar. mgiren = mürün mA + mY = mAY3 35 + 7,5 = 42,5 gram bileşik oluşur. 19. %25 20. %60 10 21. a) 7 b) 7 c) 76 22. 42,5 12 8

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 3. MODÜL TYT Artan Madde Problemleri ÖRNEK 25 Artan madde problemleri çözülürken kütlece birleş- 96 gram Mg katısı ve 32 gram O2 gazının tam verimle me oranı ile verilen maddelerin katlarına bakılır. Katı kü- tepkimesinden kaç gram MgO bileşiği oluşur? çük olan madde biter yani sınırlayıcı bileşendir. İşlem sı- (O: 16, Mg: 24) nırlayıcı bileşenin katına göre yapılır. NOT ÖRNEK 23 Tam verimli tepkimelerde tepkimeye giren mad- mX 3 'tür. delerden en az bir tanesi bitmektedir. mY 4 X2Y3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı = 12 gram X ile 8 gram Y'nin tepkimesi ile ilgili; m Mg mO a) En fazla kaç gram bileşik oluşur? = 1.Mg = 24 = 3 (Kütlece birleşme oranı) 1.O 16 2 b) Hangi maddeden kaç gram artar? Verilen miktarlar c) Sınırlayıcı bileşen hangi maddedir? m Mg = 3 32k 96 gram mO 2 16k 32 gram Çözüm Sınırlayıcı bileşen O2 mX = 3 4k 12 gram Tepkimeye giren miktarlar sınırlayıcı bileşenin katına mY 4 2k 8 gram göre alınır. sınırlayıcı m Mg = 3 16k 48 gram Mg mO 2 16k + 32 gram O a) mX 3 3k x2 6 gram 80 gram MgO oluşur. mY 4 + 4k x2 + 8 gram = 14 gram 7k x2 bileşik bileşik oluşur. b) 12 gram X vardı, 6 gramı kullanıldığında ÖRNEK 26 12 –6 = 6 gram X artar. 21 gram Fe katısı ve 15 gram O2 gazından en faz- c) Biten, sınırlayıcı bileşen Y’dir. la kaç gram Fe2O3 bileşiği oluşur? Hangi maddeden kaç gram artar? (O: 16, Fe: 56) ÖRNEK 24 m Fe = 2Fe & 2.56 = 7 (Kütlece birleşme oranı) mO 3.O 3.16 3 XY bileşiğinde X'in kütlesinin Y'nin kütlesine oranı 5 2 Sınırlayıcı bileşen Fe dir. 35 gram bileşik elde edebilmek için eşit kütlede X m Fe = 7 3k 21 gram ve Y kullanılarak tepkime tam verimle gerçekleştiriliyor. mO 3 5k 15 gram Buna göre, hangi elementten kaç gram artar? 0F7ek2 0O33k 3x x3 5 gram X ile 2 gram Y 7 gram bileşik oluşturur. 21 gram + 9 gram = 30 gram bileşik oluşur. x 5 kat x 5 kat x 5 kat 35 gram bileşik ? ? 15 gram O2 vardı, 9 gramı kullanıldığında 15 - 9 = 6 gram O2 artar. 25 gram X 10 gram Y Eşit kütlede dediği için büyük olanın kütlesine göre alı- nır. 25 gram X ve 25 gram Y alınır. X maddesi biter. 25 - 10 = 15 gram Y artar. 23. a) 14 b) 6 gram X c) Y 24. 15 gram Y 11 25. 80 26. 30 gram bileşik, 6 gram O2

TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 27 Eşit Kütle Soruları 10 gram X ve 64 gram Y'nin tam verimle tepkime- Eşit kütlede soruları çözülürken ürün miktarından si sonucunda oluşan X2Y bileşiğinde sınırlayıcı bile- reaksiyona giren maddelerin miktarları bulunur. Eşit küt- şen hangi maddedir? (X: 1, Y: 32) lede olarak reaksiyona girenlerden harcanan miktarı fazla olanın kütlesi alınır. mX = 2.X & 2.1 = 1 (Kütlece birleşme oranı) ÖRNEK 29 mY Y 32 16 mX XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mY = 3 'dir. Eşit 8 mX 1 10k 10 gram X mY = 16 4k 64 gram Y kütlede X ve Y alınarak 44 gram XY2 bileşiği elde edi- Sınırlayıcı bileşen Y'dir. liyor. Buna göre; a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar gram- dır? b) Hangi maddeden kaç gram artar? Çözüm a) X 0Y2 Bileşik / 3k + 8k = 11k \" Bileşik 44 gram x4 ise k = 4 olur. ÖRNEK 28 x4 x4 40 gram A ile 48 gram Y elementi tam verimle tepkime- Tepkime: 12 gram 32 gram 44 gram ye girdiğinde AY3 bileşiği oluşuyor. Tepkime sonucunda artan olmaması için hangi mad- Başlangıç: 32 gram 32 gram \" Eşit kütle dediği için deden kaç gram eklenmelidir? (Y: 16, A: 32) başlangıç kütleleri tepki- X Y mede kullanılanın büyük olanına göre alınır. b) 32 – 12 = 20 gram X artar. mA = A & 32 = 2 (Kütlece birleşme oranı) ÖRNEK 30 mY 3Y 3.16 3 Eşit kütlede H2 ve O2 gazları tam verimle tepkimeye gir- mA = 2 20k 40 gram diğinde 36 gram H2O oluşuyor. mY 3 16k 48 gram Buna göre artan madde olmaması için hangi madde- Sınırlayıcı bileşen Y'dir. den kaç gram eklenmelidir? (H: 1, O: 16) A 30Yk3 mH = 2.H = 2.1 = 1 2/k x16 mO 1.O 16 8 16x 32 gram 48 gram 40 gram A vardı, 32 gramı kullanıldığında 40 - 32 = 8 1H 2 O gram A artar. / Sabit oran: 1 + 8 = 9 2 k A için 3 k Y kullanılıyor. 4 kat 4 kat 4 kat 8 gram A için ? Harcanan: 4 32 36 ——————————————— Başlangıç: 32 32 ?= 12 gram Y eklenmelidir. ————— 32 – 4 = 28 gram H2 artar. 1 gram H2 ile 8 gram O2 birleşiyorsa 28 X ——————————————— X = 224 gram O2 eklenmelidir (artan olmaması için). 27. Y 29. 12 gram Y 12 29. a) 32 b) 20 gram X 30. 224 gram O2

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 3. MODÜL TYT ÖRNEK 31 ÖRNEK 32 Eşit kütlede A ve Y alınarak tam verimli tepkime sonucu Eşit kütlede N2 ve O2 gazları alınarak 76 gram N2O3 bi- 54 gram A2Y5 bileşiği oluşurken 26 gram A artmaktadır. leşiği elde ediliyor. Buna göre; Buna göre; mA a) Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri kaçar gram- mY a) Bileşiğin kütlece birleşme oranı f p kaçtır? dır? b) Hangi maddeden kaç gram artar? b) Atomların sayıca birleşme oranı kaçtır? c) Kaçar gram N2 ve O2 gazları kullanılır? (N: 14, O: 16) c) A maddesinin yüzde kaçı harcanmıştır? d) Y'nin atom kütlesi 16 olduğuna göre, A’nın atom küt- Bileşikteki kütle oranları lesi kaçtır? e) Bileşiğin yaklaşık kütlece yüzde yaklaşık kütlece ka- mN = 2.N & 2.14 = 7 \" 7k çı Y maddesidir? mO 3.O 3.16 12 \" 12k 2A2 + 5Y2 $ 2A2Y5 /N2 0O3 19k bileşik Başlangıç: m 7k 12k x4 x4 x4 m – Tepkime: 28 gram 48 gram 76 gram Tepkime: m –26 m 54 gram Başlangıç: 48 gram 48 gram Sonuç: 26 gram A – 54 gram a) 48 gram N2 , 48 gram O2 artmış b) 20 gram N2 artar. c) 28 gram N2 ve 48 gram O2 kullanılır. m – 26 + m = 54 2m = 80 m = 40 a) mA = m – 26 b) Aor2aYn5ısaAYyıc=a birleşme ÖRNEK 33 mY m 2 5 = 40 – 26 Eşit kütlede X ve Y alınarak tam verimle 42 gram XY3 bi- 40 leşiği oluşurken 18 gram X artıyor. mA = 7 Buna göre; mY 20 a) Bileşikteki atomların kütlece birleşme oranı mX c) 40 gram A'nın 14 gramı harcandı kaçtır? mY 100 ? b) Başlangıçta kaçar gram X ve Y maddeleri alınmıştır? ————————————— ?= 35 X + Y $ ürün %35'i harcanmıştır. Başlangıç: m m – d) mA = 2.A mY 5.Y Tepkime: –(m –18) –m +42 7 2.A 20 = 5.16 A = 14 Sonuç: 18 gram – 42 gram X artar. e) 27 gram bileşikte 20 gram Y m – 18 + m = 42 b) Başlangıçta 30 gram X, 2m = 60 30 gram Y alınmıştır. 100 ? ——————————————— m = 30 ?N\" 74 a) mX = m–18 mY m ~ %74 Y içerir. = 12 30 mX = 2 mY 5 31. a) 7 b) 2 c) %35 d) 14 e) ~ %74 13 32. a) 48 er gram b) 20 gram N2 c) 28 gram N2, 48 gram O2 20 5 33. a) 2 b) 30'ar gram 5

TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 34 ÖRNEK 36 Eşit kütlede X ve Y alınarak tam verimle gerçekleşen Eşit kütlede C katısı ve O2 gazı alınarak CO2 bileşiği tepkime sonucu 24 gram bileşik oluşurken 12 gram Y oluşturuluyor. Artan madde olmaması için 40 gram artıyor. daha biten elementten eklendiğine göre başlangıçta alınan C ve O2'nin toplam kütlesi kaç gramdır? Buna göre, 15 gram X ve 18 gram Y birleşerek en fazla kaç gram bileşik oluşturur? (C: 12, O: 16) mC = 1.C & 1.12 = 3 (Kütlece birleşme oranı) mO 2.O 2.16 8 X + Y $ ürün Başlangıç: m m – C + O2 $ CO2 Tepkime: –m –(m–12) +24 Başlangıç: 8m 8m – Tepkime: –3m –8m +11m Sonuç: 5m Sonuç: – 12 g 24 g artar m + m – 12 = 24 5m C yi harcamak için 40 gram O2 ekleniyor ise: 2m = 36 mC = m = 18 mO 3 = 5m 8 40 m=3 Sınırlayıcı bileşen Başlangıçta alınan maddelerin kütleleri toplamı 8m + 8m = 16 m = 16 · 3 mX = m = 18 = 3 x5 15 gram = 48 gram mY m – 12 6 1 x18 18 gram ÖRNEK 37 3/Xka 0Ykb Başlangıç miktarları 32'şer gram olan A ve Y mad- 5x x5 15 + 5 = 20 gram bileşik oluşur. deleri tepkimeye girdiğinde 20 gram A maddesi art- tığına göre elementlerin kütlece birleşme oranı mA mY kaçtır? ÖRNEK 35 A + Y $ ürün Başlangıç: 32 gram 32 gram Eşit kütlede alınan A ve Y elementlerinin oluşturduğu mA Tepkime: –12 gram –32 gram +44 gram mY 3 'dür. A2Y3 bileşiğinde kütlece birleşme oranı = 4 Sonuç: 20 gram A artar. Buna göre, tam verimli tepkime sonucunda A2Y3 bi- leşiği oluştuğunda hangi elementten yüzde kaç ar- mA 12 3 mY = 32 = 8 ÖRNEK 38 tar? mX = 3 Büyük olanın kütlesine göre alınır. X ve Y elementlerinden oluşan XY bileşiğinin kütle- mY 4 ce %30'u X elementi olduğuna göre, 140'ar gram alı- nan X ve Y maddelerinden en fazla kaç gram XY bile- A + Y $ ürün şiği oluşur? Başlangıç: 4m 4m – Tepkime: –3m –4m +7m \" (-) ile gösterilen- Yaklaşık ler harcanan mad- mX 46 kat 7 m gram de miktarını, (+) ile mY 30 3k 20 kat 140 Sonuç: m gram gösterilenler olu- = 70 & 7k 140 A artar. şan madde miktarı- ürün Sınırlayıcı bileşen nı ifade eder. 4 m gram A'dan m gram A artarsa X + Y $ XY 100 ? Başlangıç: 140 gram 140 gram ———————————————————— Tepkime: –60 gram –140 gram En fazla ürün oluşu- mu için maddeler- ?= 25 Sonuç: 80 gram den en az birinin artar. bitmesi gerekir. %25 A maddesinden artar. 60 + 140 = 200 gram XY bileşiği oluşur. 34. 20 35. %25 A 14 36. 48 37. 3 38. 200 8

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 3. MODÜL TYT NOT ÖRNEK 41 Eğer bir bileşiğin kütlece birleşme oranı ve for- X2Y5 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mülü verilip, diğer bileşiğin kütlece birleşme mX = 7 dir. oranı ya da formülü isteniyorsa; mY 20 Buna göre, 21 gram X ve 48 gram Y'den en fazla kaç Bileşikte bulunan elementlerin atom kütleleri gram X2Y3 bileşiği oluşur? oranı bulunur ve diğer bileşikte yerine yazılır. ÖRNEK 39 X2Y5 bileşiği için X2Y3 bileşiği için XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mX = 2.X mX = 2.X mX = 3 'dür. mY 5.Y mY 3.Y mY 4 Buna göre, X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece 7 = 2.X m X = 2.7 Sıfırlayıcı birleşme oranını bulunuz. 20 5.Y m Y 3.8 bileşen X = 7 mX = 7 3k 21 gram Y 8 mY 12 4k 48 gram Çözüm /7Xk2 10Y23k 3x x3 XY2 bileşiği için X3Y4 bileşiği için 21 + 36 = 57 gram bileşik oluşur. mX = X mX = 3 · X mY 2.Y mY 4 Y 3 = X mX = 3 · 3 4 2.Y mY 4 2 X = 3 mX = 9 Y 2 mY 8 ÖRNEK 40 ÖRNEK 42 XY3 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 2 dur. XY2 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı mY 9 mX = 1 tür. mY 4 X2Y3 bileşiğinde eşit kütlede X ve Y alındığında en fazla Buna göre, 10 gram X ve 21 gram Y'nin birleşme- si sonucu oluşan X2Y3 bileşiğinde hangi maddeden 39 gram bileşik oluşuyor. kaç gram artar? Buna göre, başlangıçta toplam kaç gram madde alınmıştır? XY3 bileşiği için X2Y3 bileşiği için XY2 bileşiği için X2Y3 bileşiği için mX = X mX = 2.X mX = X mX = 2.X mY 3.Y mY 3.Y mY 2.Y mY 3.Y 2 = X mX = 2.2 1 = X mX = 2.1 9 3.Y mY 3.3 4 2.Y mY 3.2 X = 2 mX = 4 X = 1 mX = 1 10k 10 gram Y 3 mY 9 Y 2 mY 3 7k 21 gram 4/Xk2 0Y39k /Xk 2 03Yk3 Sınırlayıcı 3x x3 7x x7 bileşen 13k 3 kat 12 gram 27 gram 39 gram 7 gram 21 gram Başlangıçta eşit kütlede dediği için kütlesi büyük ola- 10 – 7 = 3 gram X maddesi artar. nın kütlesine göre alınır. 27 + 27 = 54 gram 39. 9 40. 54 15 41. 57 42. 3 gram X 8

TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr Formül Bulma ÖRNEK 45 Bir bileşiğin formülü bulunurken bileşikte bulunan 14 gram A ve 45 gram Y elementlerinin karışımından en elementin toplam kütlesinin atom kütlesine bölümü en fazla 38 gram bileşik elde edilebiliyor. küçük tam sayı haline getirildiğinde o elementin katsı- Buna göre, bu bileşiğin basit formülü nedir? yısını verir. (A: 14, Y: 16) Basit Formül: Bir bileşiğin en küçük tamsayılarla ifade edilmiş formülüne basit ya da kaba formül denir. XaYb 38 gram bileşik elde ediliyorsa A'nın tamamı biter. mX : Toplam X kütlesi X : Atom kütlesi a = mX 38 – 14 = 24 gram Y harcanır. X a : X'in katsayısı AaYb için mA = a.A mY b.Y 14 = a.14 24 b.16 ÖRNEK 43 a = 2 & A2Y3 b 3 XaYb bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 3 ol- mY 8 duğuna göre, bileşiğin basit formülü nedir? (X: 12, Y: 16) Çözüm II. Yol I. Yol Xa Yb mX = a.X ÖRNEK 46 mY b.Y 38 Başlangıç miktarları 16'şar gram olan A ve Y elementle- 12 16 3 = a.12 ri tam verimle tepkimeye girdiğinde 10 gram A elementi- 8 b.16 nin arttığı belirleniyor. 41 1 14 2 a = 1 Buna göre, A ve Y'den oluşan bileşiğin basit formü- b 2 lünü bulunuz? (A: 12, Y: 16) 1 ve 2 XY2 XY2 ÖRNEK 44 A + Y $ ürün XaYb bileşiğinin kütlece %30'u Y'dir. Buna göre, bileşi- Başlangıç: 16 gram 16 gram ğin basit formülünü bulunuz. (Y: 16, X: 56) Tepkime: 6 gram 16 gram Sonuç: 10gram – I. Yol II. Yol AaYb için 07X0a 03Y0b mX = a.X mX = a.A mY b.Y mY b.Y 73 70 = a.56 6 = a.12 30 b.16 16 b.16 73 56 16 a = 2 a = 1 & AY2 b 3 b 2 16 / 1 3 8 16 X2Y3 2 ve 3 X2Y3 43. XY2 44. X2Y3 16 45. A2Y3 46. AY2

KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 3 1. Kütle (g) 4. X ve Y elementlerinin oluşturduğu bir bileşikte X 40 kütlesinin Y kütlesine oranı 3 dir. 8 20 X Buna göre, 66 gram bileşik elde etmek için, har- canması gereken X ve Y kütleleri en az kaçar 14 Y gram olmalıdır? 15 Zaman (dak.) __X_ _ __Y_ A) 18 32 X ile Y elementlerinden oluşan bir bileşikte X ve Y B) 24 42 elementlerinin kütlelerinin zam­ anla değişimi yuka- C) 30 36 rıdaki grafikte ve­rilmiştir. D) 18 48 Buna göre, oluşan bil­eşikte elementlerin kütle- E) 20 46 ce bir­leşme oranı mx kaçtır? mY A) 40 B) 20 C) 5 D) 2 E) 10 3 7 2 3 2. 16 gram hidrojenin (H2) tamamı bir miktar karbonla 5. 21 gram X ile 21 gram Y'nin tam verimle tepkimesi (C) birleşerek 64 gram bileşik oluşturmaktadır. sırasında X maddesinin tamamı harcanıyor. Buna göre, bileşikteki karbonun kütlece yüzde- Y maddesinden 14 gram arttığına göre, bu tep- si kaçtır? kimede oluşan bileşik kaç gramdır? A) 5 B) 25 C) 50 D) 75 E) 90 A) 42 B) 35 C) 28 D) 21 E) 14 3. I. Bileşiği oluşturan elementler kütlece değişme- 6. Eşit kütlelerdeki Ca ve Br2 elementlerinin tepkime- yen bir oranda birleşirler. sinden en fazla 30 gram CaBr2 bileşiği oluşmak­tad­ ır. II. Bileşiği oluşturan elementler arasındaki kütle- Ar­tan madde olmaması için hangi mad­ded­ en ce birleşme oranı değişirse, aynı elementlerle en az kaç gram eklenmelidir? (Ca: 40, Br: 80) farklı bileşikler oluşur. A) 72 gram Ca B) 36 gram Ca III. Aynı elementten oluşan, farklı formüle sahip bi- leşiklerdeki elementlerin kütlece yüzdeleri aynı- dır. Yukarıda sabit oranlar kanunu ile ilgili verilen bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll C) 24 gram Br2 D) 72 gram Br2 D) II ve III E) I, lI ve lII E) 18 gram Ca 1. E 2. D 3. C 17 4. D 5. C 6. D

TEST - 4 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. X ve Y2 elementlerinin kütlece birleşme oranı 4. 34 gram X2Y3 bileşiğinin 16 gramı Y dir. mX = 1 tür. Buna göre, X2Y3 bileşiğini oluşturmak için 180 mY 3 gram X elementi ile en fazla kaç gram Y elemen- ti artansız birleşir? Buna göre, eşit kütlelerde alınan X ve Y den en A) 160 B) 180 C) 320 D) 340 E) 360 fazla 20 gram bileşik oluşurken hangi element- ten kaç gram artar? A) 3 gram X B) 4 gram Y C) 10 gram X D) 10 gram Y E) 15 gram X 2. X2Y bileşiğinde X kütle oranı 3 tür. 5. X2Y6 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 4'tür. Y 4 mY Buna göre, X3Y2 bileşiğini oluşturan elementle- Eşit kütlelerde X ve Y elementlerinin tam verim- rin kütlece birleşme oranı f mX p kaçtır? li tepkimesinde X2Y6 bileşiği oluşurken hangi mY elementin kütlece yüzde kaçı artar? 1 4 9 16 18 A) %25 Y B) %25 X C) %75 X 4 9 16 3 7 A) B) C) D) E) D) %75 Y E) %50 X 3. XY2 bileşiğinin kütlece %25 i X tir. 6. X ve Y elementlerinin oluşturduğu X2Y3 bileşiğin- X 7 X ile yeterince Buna göre, 15 gram X ile 12 gram Y nin tepki- de Y kütle oranı 12 dir. 14 gram mesinde artan madde olmaması için hangi ele- mentten kaç gram daha eklenmelidir? Y tam verimle tepkimeye girerse kaç gram XY2 A) 11 gram X B) 33 gram Y C) 44 gram X bileşiği oluşur? D) 46 gram Y E) 66 gram Y A) 23 B) 38 C) 46 D) 76 E) 92 1. C 2. C 3. B 18 4. A 5. D 6. C

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 3. MODÜL TYT c) Katlı Oranlar Kanunu (Dalton) ÖRNEK 47 e. C3H8 ile CH4 Dalton Atom Teorisi üç kabule dayanır. a. SO2 ile SO3 Her bir element, çok küçük bölünemeyen tanecik- b. N2O ile NO2 f. N2O5 ile NO lerden yani atomlardan oluşmaktadır. Ayrıca atom- lar kimyasal tepkimelerden oluşmazlar. c. C2H2 ile C6H6 g. CaBr2 ile KBr Bir elementin bütün atomlarının kütleleri ve özellik- d. NaBrO3 ile NaBrO4 leri aynıdır. Fakat başka bir elementin atomlarından farklıdır. Yukarıda verilen bileşik çiftlerinin katlı oranlar ka- nununa uyup uymadığını belirtiniz ve uyuyorsa kat- Bileşikler ise iki ya da daha çok sayıda elementin lı oranı bulunuz. birleşmesi ile oluşur. a. SO2 ile SO3 Katlı Oran Buna göre; b. N2O ile NO2 c. C2H2 ile C6H6 23 Atomlar bölünemediğinden bir kimyasal tepkimeye 3 ya da 2 giren atom sayısı tepkime sonunda değişmez. d. NaBrO3 ile NaBrO4 14 4 ya da 1 Bu durumda kütle değişmez. (Dalton'un kütlenin ko- e. C3H8 ile CH4 runumunu açıklaması.) f. N2O5 ile NO Basit formülleri aynı oldu- g. CaBr2 ile KBr ğu için, katlı oran yoktur. Elementin bütün atomları kütlece aynı ve bileşikte atomlar belirli sayısal oranlarda ise bileşiğin kütlece Üç farklı tür atom olduğu yüzde bileşimi sabittir. (Dalton'un sabit oranlar ka- için, katlı oran yoktur. nunu açıklaması.) 23 İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturu- 3 ya da 2 yorsa bu elementlerden herhangi birinin sabit kütle- 52 si ile birleşen diğer elementin değişen kütleleri ara- 2 ya da 5 sındaki basit ve tam sayılarla ifade edilen orana katlı oranlar kanunu denir. Farklı elementler olduğu için katlı oran yoktur. Bileşik çiftlerinin katlı oranlar kanununa uyabil- mesi için; ÖRNEK 48 Bileşikler iki elementten oluşmalı. XY2 ile X3Yn bileşiklerin oluşturulurken eşit kütlede X alındığında birinci bileşikteki Y kütlesinin ikinci bi- Bileşikleri oluşturan elementler aynı olmalı. leşikteki Y kütlesine oranı 3 olduğuna göre, n sa- Bileşiklerin basit formülleri farklı olmalıdır. 4 yısı kaçtır? Bileşik çifti Katlı Oran Fe2O3 ile FeO & Fe2 O3 Çözüm NaCI ile MgCI2 Fe2 O2 & 3 3/XY2 $ X3Y6 6 = 3 2 n 4 X3Y6 X3Yn & Katlı oranlar kanununa uymaz. n=8 Elementler farklıdır. HCIO3 ile HCIO2 & Katlı oranlar kanununa uymaz. İkiden fazla tür element var. NO2 ile N2O4 & Katlı oranlar kanununa uymaz. Basit formülleri aynıdır. 19 47. a. 2/3 ya da 3/2 ya da 4/1 b. 1/4 c. yok d. yok e. 2/3 ya da 3/2 f. 5/2 ya da 2/5 g. yok 48. 8

TYT 3. MODÜL KİMYANIN TEMEL YASALARI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 49 ÖRNEK 51 I. bileşik II. bileşik X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikten birincisi küt- X’in kütlesi lece %40 Y ikincisi kütlece %30 X elementi içermekte- dir. 7 Eşit kütlede X elementi içeren bileşiklerdeki Y ele- mentleri arasındaki katlı oranı bulunuz. I. Yol Y’nin kütlesi 1. Bileşik 16 20 __X___ ___Y__ Yukarıda X ve Y elementlerinin birleşmesi sonucu olu- 60 40 şan iki farklı bileşiğin kütlece birleşme oranı grafiği ve- rilmiştir. 2. Bileşik 30 70 \\ 2 \" X'in kütlelerini eşitle- Buna göre, bu iki bileşikte bulunan Y elementleri 60 mek için 2 ile çarpılır. arasındaki katlı oran YI kaçtır? 140 YII Y1 = 40 = 2 Y2 140 7 II. Yol Çözüm 1. bileşik Xa Yb Xa Yb Y'ler oranı ___X____ ___Y____ 60 40 60 40 7 16 40 = 2 I. Bileşik 7 20 2. bileşik Xn Ym Xn Ym 140 7 II. Bileşik 2 / 30 70 60 140 X'ler aynı olduğu için Y'ler oranlanır. X'in kütleleri aynı ol- & I = 16 = 4 ması için 2 ile çarpılır. II 20 5 ÖRNEK 52 A’nın kütlesi ÖRNEK 50 II. bileşik I. bileşik I. CH4 II. C3H8 Y’nin kütlesi III. C2H2 6 16 IV. C2H6 Yukarıda verilen bileşiklerdeki H elementinin kütle- A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe ait ce yüzdelerini kıyaslayınız. grafik yukarıda verilmiştir. Buna göre, I. bileşiğin formülü A2Y4 ise II. bileşiğin formülünü bulunuz. H elementinin kütlece yüzdelerini kıyaslamak için C ___A____ ___Y____ _B_i_le_ş_i_k_ elementlerinin sayıları eşitlenir. I. CH4 / x6 C6H24 I. bileşik m 16 A2Y4/a II. C3H8 / x2 C6H16 III. C2H2 / x3 C6H6 II. bileşik m 6 AaYb / 2 IV. C2H6 / x3 C6H18 A2aY4a I > IV > II > III Y'ler oranı A2aY2b 16 = 4a a = 4 II. bileşiğin formülü A4Y3 6 2b b 3 49. 2 50. I > IV > II > III 20 51. 4 52. A4Y3 7 5

www.aydinyayinlari.com.tr KİMYANIN TEMEL YASALARI 3. MODÜL TYT ÖRNEK 53 ÖRNEK 55 I. bileşik A Y Bileşik Y’nin kütlesi 56 16 AY II. bileşik 56 m A2Y3 AY ve A2Y3 bileşiklerinde A ve Y elementlerinin kütlele- 5 rinin değişimi yukarıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre, m değeri kaçtır? 3 AY Bileşik A’nın kütlesi 36 56 16 2 AY A2 Y2 A2 Y3 A ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki X ve 56 m A2Y3 Y kütlelerinin değişimini gösteren grafik yukarıda veril- miştir. Y'lerin kütle oranı = Y'lerin sayı oranı I. bileşiğin formülü A2Y3 olduğuna göre, II. bileşiğin 16 = 2 formülü nedir? m 3 m = 24 ___A____ ___Y____ _B_il_e_ş_ik__ I. bileşik 6 3 A2Y3 \\a A2aY3a II. bileşik 2x 3 5 AaYb \\2 A2aY2b 10 6 Y'ler oranı 3 = 3a 10 2b a = 1 b 5 ÖRNEK 54 AY5 A ve Y arasında oluşan iki bileşikten I. bileşiğin formülü ÖRNEK 56 AY3 , II. bileşiğin formülü A2Ym'dir. Aynı miktar A ile bir- Aynı miktar oksijen ile birleşen demir elementle- leşen I. bileşikteki Y kütlesinin II. bileşikteki Y kütlesine ri arasındaki katlı oranın 3 olması için II. bileşiğin oranı 3 'dir. 4 2 formülü FeO ise I. bileşiğin formülü ne olmalıdır? Buna göre, II. bileşikteki m değeri kaçtır? I. bileşik AY3\\ 2 $ A2Y6 I. bileşik FeXOY /1 $ FeX OY II. bileşik A2Ym II. bileşik FeO /y $ FeY OY Y'ler oranı X = 3 olduğuna göre X = 3, Y = 4 Y 4 6 3 m = 2 Bileşiğin formülü Fe3O4 olur. m=4 53. 24 54. 4 21 55. AY5 56. Fe3O4

TEST - 5 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. 4. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikteki X CO2 ile C2H6 bileşikleri ve Y kütleleri tabloda verilmiştir. arasında katlı oran yoktur. Bileşik X miktarı (g) Y miktarı (g) DY I. bileşik 78 Katlı oranlar yasası, John Dalton un atom Joseph Proust tarafın- teorisi, katlı oranlar dan bulunmuştur. yasasını destekler. D YD Y II. bileşik 7 12 1 NO ile N2O5 arasındaki 4 5 Her iki bileşik elde edilirken aynı miktarda X kul­la­ nılmış ve I. bileşikten en fazla 60 gram elde edil­ katlı oran 2 olabilir. miştir. 5 Buna göre, II. bileşikten en fazla kaç gram elde DY edilir? 23 A) 42 B) 48 C) 72 D) 76 E) 80 Naz, yukarıda verilen kavram haritasında be- lirtilen ifadeler için uygun cevapları verdiğinde kaç numaralı çıkışa ulaşır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 2. I. CaO - MgO 5. 14 gram N2 ile 3 gram H2 gazının tam verimle tep­ II. C2H4 - C4H8 kimesinden 17 gram NH3 gazı elde edilmektedir. III. FeO - Fe2O3 Bu ifade; Verilen bileşik çiftlerinden hangilerine katlı I. Katlı oranlar oranlar kanunu uygulanamaz? II. Kütlenin korunumu III. Sabit oranlar kanunlarından hangileri ile ilgilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II E) II ve III D) I ve II E) II ve III 6. Aslı : PbO – Pb3O4 Osman : CH4 – C3H6 Ali : NO2 – N2O4 3. Aynı miktar X ile birleşen Y ler arasındaki kat- Cemre : H2O – H2O2 2 Sibel : CuO – Cu2O 9 lı oranın olması için I. bileşiğin formülü X3Y Yukarıdaki öğrencilerden hangisinin yazdığı bil­eşik çiftine katlı oranlar kanunu uygulana­ ise 2. bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisi maz? olmalıdır? A) XY3 B) X2Y3 C) X3Y2 A) Aslı B) Osman C) Ali E) X3Y4 D) XY2 D) Cemre E) Sibel 1. B 2. D 3. B 22 4. D 5. E 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI TEST - 6 1. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikte 4. I. lXe2şYenileYXk3üYtl4elbeirlei şoirkalenrıin38dediar.ynı miktar X ile bir- elementlerin kütlece birleşme miktarları çizelgede verilmiştir. II. C2H4 ile C3H6 arasında katlı oran yoktur. Bileşikler X miktarı (g) Y miktarı (g) III. MnO2 ile Mn3O4 arasındaki katlı oran 3 dir. 2 1. bileşik 35 60 IV. H2S ile H2SO4 arasında katlı oran yoktur. 2. bileşik 14 32 V H2SO4 ile H3PO4 arasında katlı oran 2 tür. 3 Verilenlerden kaç numaralı bilgi yanlıştır? Buna göre, 1. bileşiğin formülü X2Y3 ise 2. bile- şiğin basit formülü nedir? A) I B) II C) III D) IV E) V A) XY B) XY2 C) XY3 E) X2Y D) X2Y5 2. N2O5 ve NO2 bileşikleri arasındaki katlı oran kaç- 5. X2Y3 ve XYn bileşiklerinde aynı miktar X ile bir- tır? leşen X2Y3 bileşiğindeki Y nin, XYn bileşiğinde- A) 2 B) 5 C) 1 D) 2 E) 5 ki Y ye oranı 3 olduğuna göre, XYn bileşiğin- 3 3 4 8 deki \"n\" sayısı kaçtır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 3. C ve H elementlerinden oluşan iki bileşikten birin- 6. X (g) Bileşik (g) 5 17 cisinde kütlece %75, ikincisinde kütlece %80 C bu- Bileşik 2,5 a lunmaktadır. X2Y3 Birinci bileşiğin formülü CH4 ise ikinci bileşiğin XY formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) C3H8 B) C2H6 C) C2H4 X ve Y elementlerinden oluşan iki ayrı bileşikte, bi- E) C4H10 leşiklerin kütlesi ve içerdikleri X kütleleri tablodaki D) C3H4 gibidir. Buna göre, tablodaki a değeri kaçtır? A) 5 B) 6,5 C) 10 D) 13 E) 18 1. B 2. E 3. B 23 4. E 5. D 6. B

KARMA TEST - 1 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. X(g) + Y(g) $ Z(g) 4. Azot ve oksijenden oluşan bir bileşikte, azot (N) 0,2 gram 0,8 gram 2 litre kütle oranı 7 dir. oksijen (O) Sabit hacimli kapta belirli koşullarda artansız 12 gerçekleşen yukarıdaki tepkimede oluşan Z ga- Eşit kütlelerde azot ve oksijen gazları alınarak zının özküt­lesi kaç g/L dir? gerç­ ekleştirilen tam verimli tepkime sonucun- da artan gazın kütlesi 1,5 gram olduğuna göre A) 1 B) 0,8 C) 0,5 D) 0,3 E) 0,1 başlangıçta alı­nan gaz karışımının kütlesi kaç gramdır? A) 2,4 B) 4,2 C) 5,7 D) 7,2 E) 9,6 2. “Kimyasal bir değişimde; değişim öncesinde 5. Mg(k) + 2H2O(s) $ Mg(OH)2(suda) + H2(g) maddeler­ in kütleleri toplamı, değişim sonrasın- Yukarıda verilen tepkimede saf olmayan 30 gram daki maddele­rin kütleleri toplamına eşit olmalı- magnezyum katısının 36 gram su ile tepkimesin- dır.” hipotezini ilk öne süren bilim insanı kim- den 58 gram Mg(OH)2 ve 2 gram H2 gazı oluşuyor. dir? A) Lavoisier B) Proust Buna göre, magnezyum katısının kaç gramı saf- sızlıktır? C) Dalton D) Avogadro E) Gay – Lussac A) 24 B) 12 C) 10 D) 6 E) 3 3. Yanma sonrası oluşan bileşik Magnezyum Oksijen kütlesi (g) kütlesi (g) kütlesi (g) 18 a 12 24 – b Yukarıda verilen tablo magnezyum ve oksijen ele­ 6. Çamaşır sodası (Na2CO3) bileşiğinin 212 gramın- mentleri arasında gerçekleşen aynı yanma tepki- da 92 gram Na ve 96 gram O bulunmaktadır. mesinin farklı miktarlarına ait bilgiler içermektedir. Buna göre, Na2CO3 bileşiğinin 212 gramı, kaç Tepkimeler artansız gerçekleştiğine göre, tab- gram C içermektedir? loda verilen a ve b değerleri kaçtır? A) 96 B) 48 C) 24 D) 12 E) 6 ___a___ ____b___ A) 24 16 B) 30 54 C) 36 36 D) 30 40 E) 30 16 1. C 2. A 3. E 24 4. D 5. D 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 2 1. X in kütlesi (g) 4. Fe2O3 bileşiğinde mFe kütle oranı 7 tür. mO 3 l. bileşik ll. bileşik lll. bileşik 8 Bu bileşik ile ilgili çizilen, 14 28 42 Y nin kütlesi (g) mFe mFe 21 X ve Y elementlerinin oluşturduğu üç bileşiğin, X mO 7 ve Y kütlelerini gösteren grafik yukarıda verilmiştir. 7 3 Buna göre, l. bileşiğin formülü XY2 ise ll. ve lll. bileşiklerin formülleri aşağıdakilerden hangisi- l mFe2O3 39 mO dir? melement ll 14 ll. bileşik lll. bileşik Fe 6 O A) XY4 XY6 B) X4Y X2Y3 lll 20 mFe2O3 C) X4Y3 XY4 D) X2Y XY3 grafiklerinden hangileri doğrudur? E) X2Y3 XY6 A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll D) ll ve lll E) l, ll ve lll 2. Aşağıdaki maddelerden hangisinin oluşumu 5. Katlı oranlar yasasına göre eşit miktarlarda X alın- sabit oranlar yasası ile açıklanabilir? dığında oluşan X3On bileşiğindeki oksijen kütlesi XmO4 bileşiğindeki oksijen kütlesinin 2 katıdır. A) Çelik B) Kolonya C) Kalay Buna göre, n.m değeri aşağıdakilerden hangisi- D) Şeker E) Bronz dir? A) 6 B) 12 C) 18 D) 22 E) 24 3. SO3 gazının 80 gramının tamamı ayrıştırıldığında 6. l. bilgi: X ve Y elementlerinin oluşturduğu bileşik- 48 gram O2 gazı elde ediliyor. lerden l. sinin formülü XY, ll. sinin formülü X2Y3 tür. Buna göre, SO3 gazının kütlece birleşme oranı ll. bilgi: X2Y3 bileşiğinin kütlece %30 u Y dir. mS f mO p kaçtır? Verilen bilgilere göre, 90 g XY bileşiğini elde et- mek için kaç gram X gerekir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 3 E) 3 2 3 2 5 4 A) 9 B) 18 C) 27 D) 70 E) 108 1. A 2. D 3. B 25 4. E 5. E 6. D

KARMA TEST - 3 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. XY4 bileşiğinin kütlece %20'si X'tir. 4. I. C2H4 Eşit kütlelerde alınan X ve Y elementlerinden 28 II. C4H6 gram X2Y5 bileşiği oluşmaktadır. III. C3H8 Tepkimede artan madde olmaması için hangi Verilen bileşiklerin kütlece C yüzdeleri için aşa- maddeden kaç gram eklenmelidir? ğıdaki sıralamalardan hangisi doğrudur? A) 30 gram Y B) 12 gram X C) 7,5 gram Y A) ll > l > lll B) l > ll > lll C) lll > ll > l D) 20 gram X E) 15 gram Y D) l = ll > lll E) l > lll > ll 2. 5. I. SO2 - SO3 XY II. NO - N2O5 I. bileşik 2,8 gram 3,2 gram III. PbO - Pb3O4 II. bileşik 8,4 gram a gram Formülleri verilen bileşik çiftlerinden hangileri- Yukarıdaki tabloda X ve Y elementlerinin iki ayrı bi- nin arasındaki katlı oran 4 olabilir? leşiğinin kütlesel analiz sonuçları verilmiştir. 3 A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III Buna göre, l. bileşiğin formülü XY2, ll. bileşiğin D) II ve III E) I, II ve III formülü X2Y3 olduğuna göre, a kaç gramdır? A) 3,6 B) 7,2 C) 14,4 D) 16,4 E) 28,4 6. Bileşik kütlesi (gram) Bileşik kütlesi (gram) 58 40 3. Katlı oranlar yasası ile ilgili; 36 38 X 48 52 X (gram) kütlesi (gram) kütlesi I. Antoine Lavoisier tarafından ortaya atılmıştır. l ll II. Basit formülleri aynı olan bileşikler için katlı X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşiğin kütlele- orandan bahsedilemez. III. CO ve NO bileşikleri kullanılarak katlı oran ya- rinin harcanan X in kütleleri ile değişimini gösteren grafikler yukarıda verilmiştir. sası ispatlanabilir. Buna göre, bu iki bileşik için eşit kütlelerde X bilgilerinden hangileri doğrudur? ile birleşen Y ler arası katlı oran aşağıdakiler- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II den hangisi olabilir? D) I ve III E) II ve III A) 7 B) 4 C) 8 D) 3 E) 4 8 3 15 14 7 1. A 2. B 3. B 26 4. A 5. C 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 4 1. X in kütlesi (gram) 4. Oluşan bileşik kütlesi (gram) ll 44 28 l a 8 Y nin kütlesi (gram) 28 32 Eklenen X kütlesi (gram) X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşiğin kütle X ve Y elementleri aynı koşullarda birleşerek XY bi- ilişkilerini gösteren grafik yukarıdaki gibidir. leşiğine dönüşmektedir. Birinci bileşiğin formülü X3Y4 ve ikinci bileşiğin formülü XY olduğuna göre a kaçtır? Bununla ilgili verilen yukarıdaki grafiğe göre; A) 7 B) 14 C) 21 D) 28 E) 32 I. 88 gram bileşik oluşturmak için 56 gram X kul- lanılır. II. Bileşikteki X kütle oranı 7 tür. Y 4 III. Bileşik oluşurken X in 4 gramı artar. ifadelerinden hangileri doğru olur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve Ill E) I, II ve III 2. I. N2O5 – P2O5 II. H2O2 - H2O III. C3H4 - C6H8 IV. Na2CO3 - NaHCO3 V. CO - COCl2 I, II, III, IV ve V numaraları ile verilen bileşik çift- lerinden hangisi katlı oranlar yasasına uyar? A) I B) II C) III D) IV E) V 5. XY bileşiğinde X ve Y2 elementlerinin X kütlece birleşme oranı 5 tür. Y 3 20 gram X ile 12 gram Y kullanılırsa; 3. AY ve A2Y3 bileşiklerinde aynı miktar A ile birle- I. 32 gram XY bileşiği oluşur. şen birinci bileşikteki Y elementinin ikinci bile- II. 8 gram Y artar. III. 64 gram XY bileşiğini oluşturmak için en az 45 gram X kullanılır. yargılarından hangileri yanlış olur? şikteki Y elementine oranı kaçtır? A) Yalnız I B) Yalnız ll C) I ve II A) 2 B) 1 C) 2 D) 3 E) 3 D) II ve Ill E) I, II ve III 3 3 5 2 1. C 2. B 3. A 27 4. E 5. D

KARMA TEST - 5 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. Magnezyum (Mg) ile oksijen (O2) elementlerinin 4. X2Y6 bileşiğinin kütlece 1 ü Y dir. 5 tepkimesi sonucu oluşan MgO bileşiğinin kütlece 3 i Mg elementidir. Buna göre, 24 er gram X ve Y2 elementleri tam 5 verimle tepkimeye girdiğinde; Buna göre; I. Oluşan bileşiğin kütlece % 20 si Y dir. I. 15 gram Mg ile 10 gram O2 tam verimle artansız II. En fazla 30 gram X2Y6 bileşiği elde edilir. olarak tepkime verir. III. Y2 elementinin 18 gramı artar. II. Başlangıçta 30 ar gram Mg ve O2 den alındığın- yargılarından hangileri doğru olur? da en fazla 50 gram MgO bileşiği oluşur. III. MgO bileşiğinde Mg kütle oranı 3 tir. A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III O 5 yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız ll C) I ve II D) II ve Ill E) I, II ve III 2. I. N2O4 - N2O 5. XY2 bileşiğinin kütlece %50 si X olduğuna gö- II. C2H6 - C4H12 re, aşağıdaki bileşiklerden hangisinin kütlece III. CuO - Cu2O %60 ı Y dir? Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangileri A) XY B) X2Y C) XY3 katlı oranlar yasasına uymaz? E) X2Y5 D) X2Y3 A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III 6. X 3. X(g) CaO katı kütlesi Y(g) Artan madde Grafikte verilen X yerine; 8 2 gram Y 1. bileşik 24 8 4 gram X I. CaO teki Ca kütle oranı O 2. bileşik 40 II. CaO katısını oluşturmak için harcanan Ca mik- X ve Y elementlerinden tam verimle iki farklı bileşik tarı oluşumu ile ilgili bilgiler tabloda belirtilmiştir. III. CaO katısını oluşturmak için harcanan O2 gazı- nın aynı koşullardaki hacmi 1. bileşiğin formülü X2Y6 ise 2. bileşiğin formü- niceliklerinden hangileri yazılabilir? lü aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) X2Y3 B) X3Y4 C) X3Y8 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) X2Y5 D) XY4 D) I ve Ill E) II ve III 1. C 2. A 3. C 28 4. E 5. C 6. E

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 6 1. Eşit kütlede alınan X ve Y’nin tepkimesi sonucun- 4. Kütle (gram) dma Xol=uşa4ntiXr.3Y4 bileşiğinin kütlece birleşme oranı 12 X mY 5 10 Buna göre; 8 5Y I. 18 gram bileşik oluşurken 2 gram X artar. II. Sınırlayıcı bileşen Y maddesidir. Z III. 27 gram bileşik oluşabilmesi için başlangıçta Zaman toplam 30 gram madde alınmalıdır. Kapalı bir kapta gerçekleşen tepkimenin kütle - yargılarından hangileri doğrudur? zaman grafiği yukarıdaki gibidir. Buna göre; A) II ve III B) I ve II C)I ve III I. Tepkime tam verimle gerçekleşmiştir. D) Yalnız III E) I, II ve III II. Tepkime sonunda kapta 12 gram madde bulu- 2. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşik için nur. III. X’nin formülü Z2Y3 alabilir. aşağıdaki bilgiler verilmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? (Ü: 10, G: 21) • I bileşiğin elementlerinin kütlece birleşme oranı A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III mX =6 ve formülü X2Yb’dir. D) II ve III E) I, II ve III mY • II. bileşiğin elementlerinin kütlece birleşme ora- nı mX = 9 ve formülü XaY8’dir. mY 2 Buna göre a.b değeri kaçtır? A) 9 B) 12 C) 15 D) 8 E) 16 5. SOX bileşiğinin kütlece %40’ı S olduğuna göre x kaçtır? (O: 16, S: 32) 3. Bileşiğin kütlesi (gram) A) 2 B) 3 C) 4 D) 1 E) 5 II. bileşik 15 I. bileşik 12 4 10 X’in kütlesi (gram) 6. Xm2YX bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı = 4 'dir. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki mY 7 X ve bileşik kütlesi grafiği yukarıda verilmiştir. Buna göre, aynı elementlerden oluşan X2Y5 bi- Buna göre, I. bileşiğin formülü XY2 ise II. bileşi- leşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı ğin formülü aşağıdakilerden hangisi olabilir? mX kaçtır? A) X3Y2 B) X2Y3 C) XY3 mY E) X2Y5 A) 4 B) 7 C) 7 D) 4 E) 1 D) X2Y 35 40 20 25 5 1. E 2. B 3. D 29 4. C 5. B 6. A

KARMA TEST - 7 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. A'nın Y'nin Bileşiğin 4. X2 + 2Y2 $ 2XY2 kütlesi kütlesi formülü tepkimesine göre 16 gram X ile 24 gram Y'nin ta- mamının tepkimeye girmesiyle XY2 bileşiği oluş- 9 27 AYn maktadır. 3 m A3Y4 Y'nin atom kütlesi 12 olduğuna göre, X'in atom A ve Y elementlerinin oluşturduğu AYn ve A3Y4 bi- kütlesi kaçtır? leşiklerindeki A ve Y kütleleri tablodaki gibidir. A) 8 B) 12 C) 16 D) 32 E) 40 Buna göre, m.n değeri kaçtır? A) 24 B) 12 C) 48 D) 36 E) 27 2. XmYX3 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme oranı 5. Eşit kütlede alınan N2 ve H2 gazlarının kapalı kapta = 2 'tür. mY 3 tepkimesi sonucunda 34 gram NH3 gazı oluşurken 22 gram H2 gazı artmaktadır. Buna göre, 20 gram X ile yeterli miktarda Y ele- Buna göre; mentinden en fazla kaç gram X2Y3 bileşiği olu- I. Bileşiğin kütlece birleşme oranı mN = 14 'tür. şur? mH 3 A) 35 B) 40 C) 45 D) 50 E) 55 II. H'nin atom kütlesi 1 ise N'nin atom kütlesi 14'tür. III. Atomların sayıca birleşme oranı N = 1 'tür. H3 IV. Başlangıçta alınan N2 gazı 28 gramdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) II, III ve IV C) I, II, III ve IV D) I, III ve IV E) I, II ve IV 3. X’in kütlesi (gram) 6. 40 gram A ile 32 gram Y2 elementleri tam verimle II. bileşik tepkimeye girdiğinde AY bileşiği oluşuyor. 18 Buna göre; I. bileşik I. AY bileşiğinin elementlerinin kütlece birleşme 6 oranı mA = 5 'dir. mY 2 Y’nin kütlesi (gram) II. Sınırlayıcı madde A'dır. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğe III. Oluşan AY bileşiği 56 gramdır. ait X ve Y'nin kütlelerinin değişimi grafikte verilmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? I. bileşiğin formülü XY , II. bileşiğin formülü X3Yn olduğuna göre II. bileşikteki n değeri kaç- (Y: 16, A: 40) tır? A) I, II ve III B) Yalnız II C)I ve II A) 1 B) 2 C) 4 D) 3 E) 5 D) I ve III E) II ve III 1. B 2. A 3. A 30 4. C 5. C 6. A

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 8 1. I. FeO - Fe2O3 4. Bileşiğin kütlesi (gram) II. C2H4 - C3H6 III. bileşik III. MgCI2 - MgO 20 II. bileşik IV. H3PO3 - H3PO4 15 I. bileşik Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangileri katlı oranlar yasasına uyar? 12 A) I, II, III ve IV B) I, II ve IV C) Yalnız I 10 B’nin kütlesi (gram) D) I ve II E) I ve III A ve B elementlerinden oluşan üç farklı bileşiğin B elementine bağlı kütlelerinin değişim grafiği yukarı- daki gibidir. Buna göre, I. ve II. bileşik arasındaki katlı oran AI , II. ve III. bileşik arasındaki katlı oran AII AII AIII sırasıyla hangisinde doğru verilmiştir? A) 2 , 1 B) 4 , 3 C) 2 , 5 52 54 52 2. A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikten D) 1 , 2 E) 5 , 1 25 45 AY3 bileşiğinin kütlece %20'si Y, diğer bileşiğin kütlece %96'sı A olduğuna göre aynı miktar A ile birleşen Y'ler arasındaki katlı oran kaçtır? A) 3 B) 1 C) 1 D) 1 E) 2 2 6 3 5. Kütle (gram) Kütle (gram) 80 1. bileşik 68 64 2. bileşik 36 A Y 32 Zaman Zaman 3. 5,6 gram A ile 3,6 gram B2 elementlerinin tam ve- A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki farklı bileşiğin oluşmasına ilişkin kütle - zaman grafikleri yukarıda rimli tepkimesi sonucunda oluşan AB bileşiğindeki verilmiştir. elementlerin atom kütleleri oranı A = 7 'dir. 2. bileşiğin formülü AY2 olduğuna göre; B2 I. Birinci bileşiğin formülü AY3'tür. Buna göre; II. Birinci bileşikte sınırlayıcı bileşen Y'dir. I. Tepkimede artan madde olmamıştır. III. Aynı miktar Y ile birleşen A elementleri arasın- daki oranı A1 = 2 'tür. II. Tepkime sonunda 7,2 gram bileşik oluşmuştur. A2 3 III. Bir miktar daha A elementi ilave edilirse oluşan yargılarından hangileri doğrudur? bileşik miktar artar. mA = 7 dir. IV Elementlerin kütlece birleşme oranı yargılarından hangileri doğrudur? mB 2 A) I ve IV B) II ve III C) II ve IV A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV D) Yalnız II E) I, II ve III 1. C 2. C 3. D 31 4. A 5. E

KARMA TEST - 9 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. X ve Y elementlerinden oluşan iki farklı bileşikteki 4. X ve Y elementleri, XY3 ve XaYb olmak üzere iki elementlerin kütlelerinin değişimi grafikte verilmiş- farklı bileşik oluşturmaktadır. tir. • XY3 bileşiğinin kütlece %75'i Y'dir. X kütlesi (gram) • XaYb bileşiğin kütlece %40'ı X'tir. I. bileşik Buna göre, XaYb bileşiğinin basit formülü aşağı- II. bileşik dakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) X3Y2 B) X4Y6 C) X2Y E) X2Y5 Y kütlesi (gram) D) X2Y3 10 12 II. bileşiğin formülü XaY3, I. bileşiğin formülü X2Y5 ise II. bileşiğin formülündeki a değeri kaç- tır? A) 5 B) 2 C) 3 D) 4 E) 1 5. I. CH4 2. XaY4 ve X5Yb bileşiklerinin eşit kütlede Y ile bir- II. C2H4 III. C3H8 leşen X elementleri arasındaki katlı oranı aşağı- IV. C2H2 dakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Yukarıda verilen bileşiklerin aynı miktar karbon ile birleşen hidrojen miktarlarının büyükten kü- çüğe sıralanışı hangisinde doğru verilmiştir? A) I > III > II > IV B) I > III > IV > II B) a.b C) a.b C) I > IV > III > II D) IV > II > III > I 5 20 A) a.b E) III > II > I > IV E) a.b D) a 4 2b 3. A ve Y elementlerinin oluşturduğu iki ayrı bileşiğin 6. Eşit kütlede X ve Y alınarak aynı başlangıç miktar- kütlece birleşme miktarları tabloda verilmiştir. ları ile iki farklı bileşik oluşturuluyor; A kütlesi Y kütlesi • I. bileşik oluşurken 18 gram X artar. (gram) (gram) • II. bileşikte 60 gram bileşik oluşurken 4 gram X 4 m artar. I. bileşik 3 n Buna göre, I. ve II. bileşiğin basit formülleri aşa- II. bileşik ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? I. bileşiğin formülü A2Y3, II. bileşiğin formülü I. bileşik II. bileşik AY ise n değeri kaçtır? A) XY2 X2Y m B) X2Y XY2 C) X3Y2 X3Y A) 4 B) 1 C) 2 D) X2Y3 X3Y 3 2 3 E) XY2 X3Y4 D) 1 E) 2 3 4 1. E 2. C 3. B 32 4. D 5. A 6. C

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 10 1. X2Y3 bileşiğini oluşturmak için 12'şer gram X2 ve Y2 4. 14 gram N2 ile 16 gram O2'nin tepkimesi sonucun- tepkimeye girmektedir. da en fazla 22 gram bileşik elde ediliyor. Tam verimle gerçekleşen tepkimede hangi ele- Buna göre, bu bileşiğin basit formülü aşağıda- mentten kaç gram artar? (X: 14, Y: 16) kilerden hangisidir? (N: 14, O: 16) A) 5 gram X2 B) 5 gram Y2 C) 3 gram X2 A) N2O B) NO2 C) N2O3 D) 3 gram Y2 E) 4 gram Y2 E) N2O5 D) N2O4 2. 2,4 gram Mg ve 3,2 gram O2 gazı kullanılarak tam 5. C2H6(g) + 7 O2(g) $ 2CO2(g) + 3H2O(s) 2 verimle tepkime sonucunda MgO bileşiği elde edili- yor. Buna göre; 3 gram a gram 8,8 gram 5,4 gram I. Sınırlayıcı bileşen Mg elementidir. Yukarıda verilen tepkimeye göre, kaç gram O2 tepkimeye girmiştir? II. Artan madde olmaması için kaba 2,4 gram Mg elementi eklenmelidir. m Mg = 3 A) 4 B) 8 C) 8,2 D) 11,2 E) 5,6 III. Elementlerin kütlece birleşme oranı 'dir. mO 2 yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16, Mg: 24) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 6. Y’nin kütlesi (gram) II. bileşik 6 I. bileşik 2 3. X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora- X’in kütlesi (gram) 24 nı mX = 3 'dir. Eşit kütlede alınan X ve Y ele- mY 2 Grafik, iki farklı bileşikteki X ve Y kütleleri arasında- ki ilişkiyi göstermektedir. mentlerinden X2Y bileşiği oluşurken 6 gram Y art- maktadır. Buna göre, I. ve II. bileşiğin formülleri aşağıda- kilerden hangisi olabilir? Buna göre; I. bileşik II. bileşik I. Tepkime sonunda oluşan X2Y bileşiği 1,5 gram- A) XY2 X2Y dır. B) XY XY2 XY3 II. Artan madde olmaması için 24 gram daha X ek- C) X2Y X2Y3 lenmelidir. D) XY4 XY E) X2Y3 III. Elementlerin atom kütleleri oranı X = 2'dir. Y yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) I ve II C) Yalnız II D) II ve III E) Yalnız I 1. A 2. E 3. C 33 4. A 5. D 6. C

KARMA TEST - 11 KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. 100 gram Br2 elementinin kütlece %80'i tepkimeye 4. XY2 bileşiğinin kütlece birleşme oranı mX = 4 tür. mY 3 girdiğinde 100 gram CaBr2 bileşiği oluşmaktadır. Buna göre; I. Br2 elementinin artan miktarı ile Ca elementinin ABle)uc ne1ab igrölerşeBm, )X e23 oYr4abniılefCş)mmi ğ3XYi nipnkealçDetm)ı r?e1n tlerinEin) k3üt- tepkimeye giren miktarı aynıdır. 2 32 II. EOlleumşaenntbleilerişniğkiüntlkeüctelebcierle%şm20e'soi rBarn2ıelmemCaen=tid1ir. III. dir. mBr 2 yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) Yalnız I E) Yalnız III 2. X3Y4 bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora- 5. Eşit kütlede alınan X ve Y elementlerinin tepkime- nı mX = 9'dur. si sonucunda oluşan bileşiğin kütlece %40’ı Y ele- mY menti olup 1,2 gram Y elementi artmaktadır. Y elementinin atom kütlesi 1 olduğuna göre, X Buna göre, başlangıçta alınan karışım kaç elementinin atom kütlesi kaçtır? gramdır? A) 24 B) 16 C) 14 D) 13 E) 12 A) 9,6 B) 4,8 C) 6,4 D) 7,2 E) 10,8 3. Kütle (gram) 6. Bileşik (gram) 30 A2Y3 m 6A 56 Y Zaman Yukarıdaki grafikte A2Y3 bileşiği oluşurken harca- 16 20 Y2(gram) nan A ve Y elementleri ile oluşan A2Y3 bileşiğinin kütlesinin zamanla değişimi verilmiştir. Bir miktar X bulunan kaba azar azar Y2 ilave edi- lerek tepkime gerçekleştiriliyor. Bu işlem sırasında Buna göre; I. A maddesinin 1 'ü harcanmıştır. kaba konulan Y2 ve oluşan bileşik arasındaki kütle 3 ilişkisi grafikteki gibidir. II. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı 36 Buna göre; mX 5 'dir. I. Kütlece birleşme oranı gramdır. = II. 4 gram Y2 artmıştır. mY 2 III. Elementlerin sayıca birleşme oranı A = 2' tür. Y3 III. Y2 elementinin %80'i tepkimeye girmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III D) I ve III E) I, II ve III D) Yalnız III E) Yalnız I 1. D 2. E 3. C 34 4. A 5. D 6. A

KİMYANIN TEMEL YASALARI KARMA TEST - 12 1. C2H6 + 7 O2 $ 2CO2 + 3H2O 4. AXBY bileşiğinde elementlerin kütlece birleşme ora- 2 nı mA = 31 'dır. a gram 28 gram 22 gram 13,5 gram mB 40 Tepkimesine göre, reaksiyona giren C2H6 bile- Buna göre, elementlerin sayıca birleşme oranı şiğinde kaç gram karbon atomu bulunur? X kaçtır? (B: 16, A: 31) (H: 1, C: 12) Y A) 7,5 gram B) 1,5 gram C) 3 gram A) 2 B) 2 C) 4 D) 4 E) 5 5 3 5 3 2 D) 6 gram E) 2 gram 2. Eşit kütlede A ve Y2 elementlerinin tepkimesi sonu- 5. Sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta A ve B2 element- cunda 22 gram AY2 bileşiği oluşuyor. lerinin tepkimesi sonucunda AB2 bileşiğinin oluşu- munun kütle - zaman grafiği aşağıdaki gibidir. Buna göre; Kütle I. Başlangıçta alınan toplam madde miktarı 32 gramdır. AB2 40 II. Sınırlayıcı bileşen Y2 dir. III. Oluşan bileşiğin kütlece birleşme oranı 8 B2 A Zaman mA = 3 'dir. mY 8 Buna göre; yargılarından hangileri doğrudur? (A: 12, Y: 16) I. EOlleumşaenntAleBri2nbkilüetşleiğcineinbi4rl0eşgmraemoı rAaneılemmeBn=tidi5r. II. tür. mA 4 A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III III. Artan madde olmaması için 10 gram A elemen- tinden eklenmelidir. yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II E) I, II ve III 6. Bileşiğin kütlesi (gram) 3. 75 gram AI2S3 bileşiği elde etmek için AI ve S8 40 20 elementlerinden kaçar gram kullanılmalıdır? (S: 32, AI: 27) AI S 8 16 S8 elementi (gram) A) 27 32 B) 36 18 A elementi, S8 elementiyle SXAY bileşiğini oluştur- maktadır. C) 27 48 D) 18 36 Buna göre, oluşan bileşik aşağıdakilerden han- gisi olabilir? (A: 16, S: 32) E) 25 50 A) SA2 B) SA3 C) A2S3 D) SA E) SA4 1. D 2. E 3. C 35 4. A 5. C 6. B

YENİ NESİL SORULAR KİMYANIN TEMEL YASALARI 1. Kimya laboratuvarında iki deney yapan Arda, de- 3. Joseph Proust tarafından ortaya atılan sabit oran- ney sonuçlarını tahtaya yazar. lar kanununa göre elementler bir bileşiği oluşturur- ken daima aynı kütle oranı ile birleşirler. Örneğin Arda H2O bileşiği oluşurken hidrojen ve oksijen element- 1. deney: leri daima 1/8 oranında birleşirler. Bu durumu ba- 14 gram demir ile 6 gram oksijenden sitçe şöyle ifade edebiliriz; 1 gram H2 ile 8 gram O2 tam verimle 10 gram bileşik elde edildi. tepkimeye girer ve 9 gram su oluşur. 2. deney: Buna göre artansız bir tepkime sonucu 7,2 gram 40 gram demir ile 12 gram oksijenden su elde etmek isteyen Sibel öğretmen aşağıda- tam verimle 20 gram bileşik elde ki madde miktarlarından hangisini kullanmalı- edildi ve 6 gram demir arttı. dır? Tahtadaki sonuçlara bakan Özlem öğretmen, Ar- A) 0,8 gram H2 + 6,4, gram O2 da’ya bu sonuçlardan yola çıkarak hangi kanunları B) 6,4 gram H2 + 6,4 gram O2 ispatlayabileceğini sorar. C) 3,6 gram H2 + 3,6 gram O2 D) 1,6 gram H2 + 5,6 gram O2 Buna göre, E) 7,2 gram H2 + 7,2 gram O2 I. Kütlenin Korunumu Kanunu II. Sabit Oranlar Kanunu III. Katlı Oranlar Kanunu Arda’nın cevabı yukarıdakilerden hangileri ol- 4. İki farklı element arasında birden fazla sayıda bi- malıdır? leşik oluşabilir örneğin azot ve oksijen elementle- A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll ri arasında N2O3 ve N2O5 bileşikleri oluşabilir. Olu- şan bileşiklerdeki elementlerden birinin miktarı sa- D) ll ve lll E) l, ll ve lll bit tutulduğunda bileşiği oluşturan diğer elementi- nin harcanan miktarları arasındaki orana katlı oran 2. 1. kap 2. kap denir. Bu orana bileşiklerin formülleri yardımıyla da oluşabilir. N2O3 ve N2O5 bileşiğinde aynı sayıda 32 gram 16 gram azotla birleşen oksijen atumu sayıları arasında 3/5 oksijen oksijen oranı vardır. gazı gazı Bu göre X ve Y elementleri; 55 gram 55 gram mangan katısı mangan katısı I. Bileşik II. Bileşik Azra, laboratuvarda kimyanın temel kanunları ile il- X kütlesi Y kütlesi X kütlesi Y kütlesi gili deney yapar. Bunun için şekillerde verilen kap- (gram) (gram) larda gerçekleştirdiği tam verimli tepkimelerde 1. (gram) (gram) kapta 16 gram oksijen gazı artarken, 2. kapta ar- tansız tepkime gerçekleştiğini belirliyor. I 14 16 28 16 Yaptığı deneyin raporunu yazan Azra, iki kapta II 30 40 12 32 elde ettiği bileşikler ile ilgili sorulan; nicelikler- den hangisini hesaplayamaz? III 14 8 76 A) Kütle Tabloda verilen miktarlarla birleşerek iki farklı B) Kütlece yüzde bileşim bileşik oluşturduklarında hangilerinde I. bileşi- C) Aralarındaki katlı oran ğin formülü XY olduğunda II. bileşiğin formülü D) Kütlece birleşme oranı XY2 olur? E) Elementlerin atom kütleleri A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll D) ll ve lll E) l ve lll 1. E 2. E 36 3. A 4. B

www.aydinyayinlari.com.tr  TYT MOL KAVRAMI ➤ MOL KAVRAMI VE TARİHÇESİ ➤ MOL-TANECİK İLİŞKİSİ ➤ MOL-HACİM İLİŞKİSİ ➤ MOL-KÜTLE İLİŞKİSİ ➤ MOL-KARIŞIM PROBLEMLERİ ➤ GERÇEK ATOM VEYA MOLEKÜL KÜTLESİ ➤ ATOMİK KÜTLE BİRİMİ (akb) ➤ FORMÜL BULMA ➤ MOL ÖZET 1. ? 2. ? 37 1. ? 2. ?

TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI İlişkili Kazanımlar 10.1.2.1: Mol kavramını açıklar. a. Mol kavramının tarihsel süreç içerisindeki değişimi üzerinde durulur. b. Bağıl atom kütlesi tanımlanır. c. İzotop kavramı ve bazı elementlerin mol kütlelerinin tam sayılı çıkmayışının nedeni örneklerle açıklanır. d. Mol hesaplamaları yapılır. MOL KAVRAMI VE TARİHÇESİ Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği’nin Atomlar çok küçük tanecikler olduklarından kütlele- (IUPAC) aldığı kararla C-12 izotopu referans olarak ka- bul edilip, atom kütlesi 12,000 alınarak diğer atomlarını rinin mutlak olarak bulunması mümkün değildir. Bu ne- atom kütleleri bağıl olarak hesaplanmıştır. denle atom ve molekül gibi küçük taneciklerin sayısını ve miktarını belirtmek için mol kavramı kullanılmaktadır. İzotop Kavramı Kimyacılar Dalton’dan itibaren bağıl sayıların öne- Atom numaraları aynı kütle numaraları farklı olan mini kavrayarak atom ve moleküllerin miktarını belirt- atomlara izotop atomlar denir. mek için mol kavramını kullandılar. Bağıl atom kütlesi kadar gram elementi 1 mol olarak kabul ettiler. Hidrojen atomunun izotopları, Uluslararası birim sistemine (SI) göre 12 gram kar- 1 H , 21H^ 12D h , 31H^ 13T h bon-12 (C-12) izotopunun içerdiği atom sayısı 1 mol 1 dür. Hidrojen Döteryum Trityum 12 gram C-12 izotopunun atom sayısı 6,02.1023 tane karbon atomu demektir ve bu sayıya Avogadro Karbon atomunun izotopları, Sayısı denir. NA ile gösterilir. 162 C , 136C , 14 C Bir atomun, referans olarak seçilen başka bir ato- 6 mun kütlesinden kaç kat fazla ya da az olduğunu ifade eden değere bağıl atom kütlesi denir. Atomların kimyasal özellikleri proton ve elektron sayılarına bağlıdır. Fiziksel özellikleri proton, nötron ve elektron sayılarına bağlıdır. Atomların kimliklerini ise proton sayıları belirler. Bu nedenle, izotop atomların eğer elektron sayıları aynı ise kimyasal özellikleri aynı, fiziksel özellikleri fark- lıdır. Elektron sayıları farklı ise hem kimyasal hemde fi- ziksel özellikleri farklıdır. Ortalama Atom Kütlesi Elementlerin doğada birden fazla izotopu vardır. Bu izotopların doğada bulunma yüzdeleri farklıdır. Örneğin; 11H (hidrojen)nin doğadaki bolluk yüzdesi 99,98 iken, 2 D 1 (döteryum)un 0,015’dir, 13T (trityum) ise doğada çok az bulunur. Her yılın 10. ayının 23. günü Mol Günü olarak kutlanır. Elementlerin birden fazla olan izotopları olması ne- deniyle doğadaki bolluk yüzdeleri ve atom kütlelerinden yararlanılarak ortalama atom kütleleri bulunur. 183157Cl17 , 203177Cl17 0 11 H 1 , 1 21H +1 101211Na11 , 92121Mg12 Aynı (p, e– aynı) 0 Farklı (p, e– farklı) Farklı (n farklı) Farklı (p, n, e– farklı) Kimyasal Özellikler Aynı (p aynı) Farklı (e– farklı) Farklı (p farklı) Fiziksel Özellikler Kimlik Farklı (n, e– farklı) Aynı (p aynı) 38

www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT Ortalama 1. izotopun · Bolluk + 2. izotopun · Bolluk + ··· MOL HESAPLAMALARI atom kütlesi yüzdesi kütlesi yüzdesi Mol - Tanecik İlişkisi kütlesi = 100 Bu nedenle atomların ortalama atom kütleleri tam 6,02.1023 tane atom veya moleküle 1 mol denir. sayılardan değil kesirli sayılardan oluşur. Avogadro Sayısı: N = Na = NA = 6,02.1023 b 6.1023 1 mol Fe atomu : 6,02.1023 tane Fe atomu İzotop atomlar Atom kütlesi 1 mol O atomu : 6,02.1023 tane O atomu Karbon 12,011 Klor 35,4527 1 mol CO2 molekülü : 6,02.1023 tane CO2 molekülü Oksijen 15,9949 1 mol C3H8 molekülü : N tane molekül = 6,02·1023 tane Rubidyum 85,4677 C3H8 molekülü : 3 mol C atomu içerir. : 3NA tane C atomu içerir. : 11 mol atom içerir. DİKKAT! ÖRNEK 1 1 mol XaYb molekülü = NA tane molekül = a mol X atomu Bor elementinin 10B ve 11B olmak üzere iki doğal izotopu vardır. 10B izotopunun atom kütlesi 10,013 ve doğada = a.NA tane X atomu bulunma yüzdesi 19,8’dir. 11B izotopunun ise atom küt- = (a + b) mol atom lesi 11,010 ve doğada bulunma yüzdesi 80,2’dir. = (a + b)NA tane atom içerir. Buna göre, bor elementinin ortalama atom kütlesi kaçtır? Not! Çözüm En az iki ametal atomunun kovalent bağ ile bağlanması sonucu oluşan saf maddelere Ortalama 1. izotopun · Bolluk + 2. izotopun · Bolluk molekül denir. Yapısında metal veya pozitif kütlesi yüzdesi kütlesi yüzdesi kök varsa molekül değil iyonik kristaldir. atom kütlesi = 100 = 10, 013 · 19, 8 + 11, 010 · 80, 2 ÖRNEK 3 100 0,4 mol N2O5 molekülü kaç mol atom içerir? = 10,812 ÖRNEK 2 1 mol N2O5 7 mol atom içerir. 0,4 mol N2O5 ? Potasyum elementinin ortalama atom kütlesi 39,1’dir. Doğada 37K ve 40K olmak üzere iki tane izotopu bulunan ? = 2,8 mol atom içerir. potasyum elementinin izotoplarının atom kütleleri sıra- sıyla 37 ve 40’dır. ÖRNEK 4 Buna göre, verilen izotoplardan hangisinin doğada- 0,5 mol C3H8 molekülü kaç tane hidrojen atomu içe- ki bolluk yüzdesi daha fazladır? rir? Potasyum elementinin atom kütlesi 39,1, 40K izotopunun 1 mol C3H8 8.NA tane H atomu atom kütlesine daha yakın olduğu için 40K izotopu doğada daha fazla bulunur. 0,5 mol C3H8 ? ? = 4·N A tane H atomu içerir. 1. 10,812 2. 40K 39 1. 2,8 mol 2. 4·NA

TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 5 ÖRNEK 9 0,2 mol Fe2O3 bileşiği kaç tane atom içerir? 0,2 mol C2H4 bileşiğindeki hidrojen atomu sayısı ka- dar oksijen atomu içeren CO2 bileşiği kaç tanedir? Çözüm 1 mol Fe2O3 5·NA tane atom içeriyorsa 0,2 mol C2H4 0,2 mol Fe2O3 ? 0,2.4 = 0,8 mol H atomu içerir & CO2’de O atomu da 0,8 moldür. ? = 1.NA tane atom içerir. 1 mol CO2 2 mol O atomu içeriyorsa ? 0,8 mol O atomu içerir ? = 0,4 mol CO2 ÖRNEK 6 1 mol CO2 6,02.1023 tane 0,4 mol CO2 ? 1,806.1023 tane atom içeren H2O bileşiği kaç mol- dür? (NA: 6,02.10 23) ? = 2,408.1023 tane CO2 1 mol H2O bileşiği 3 x 6,02.1023 tane atom içeriyorsa ÖRNEK 10 ? 1,806.1023 1,8 mol oksijen atomu içeren Fe2O3 bileşiği kaç tane ? = 0,1 mol H2O bileşiği Fe atomu içerir? (NA: 6.10 23) ÖRNEK 7 1 mol Fe2O3 3 mol oksijen atomu içeriyorsa ? 1,8 mol oksijen atomu içerir 12,04.1023 tane C3H8 molekülü kaç mol atom içerir? ? = 0,6 mol Fe2O3 (NA: 6,02.10 23) 1 mol Fe2O3 2.NA tane Fe 0,6 mol Fe2O3 ? ? = 1,2.NA tane Fe atomu içerir. 1,2 x 6.1023 = 7,2.1023 tane Fe atomu içerir. 1 mol C3H8 162,0,024.1.1002323tatanneeCC2H2H8 8mmoolelekküülülü ? ? = 2 mol C3H8 1 mol C3H8 11 mol atom içeriyorsa ÖRNEK 11 2 mol C3H8 ? Bir öğünde 20 tane olmak üzere günde üç öğün si- ? = 22 mol atom içerir. mit yiyen bir ayı, 100 yılda kaç mol simit yer? ÖRNEK 8 (Bir yıl 360 gün kabul edilecektir.) (Avogadro sayısı: 6.1023) 3,01.1023 tane atom içeren CH4 molekülü kaç mol hidrojen atomu içerir? (NA: 6,02.10 23) 1 öğünde 20 tane ise 3 öğünde 3.20 = 60 tane simit yer. 1 yılda 360 gün 100 yılda 360 x 100 = 36.103 gün 1 mol CH4 5 x 6,02.1023 tane atom 1 günde 60 simit yer ise ? 3,01.1023 tane atom 36.103 günde ? ? = 0,1 mol CH4 ———————————————— ?= 60 x 36.103 1 mol CH4 4 mol H atomu içerirse = 63.104 tane simit yer. 0,1 mol ? 1 mol 6.1023 tane ? = 0,4 mol H atomu içerir. ? 63.104 tane ———————————————— ?= 36.10-19 mol simit yer 5. 1.NA 6. 0,1 mol 7. 22 mol 8. 0,4 mol 9. 2,408.1023 tane 10. 7,2.1023 tane 11. 36.10–19 mol 40

MOL KAVRAMI TEST - 1 1. 1 mol oksijen atomu içeren CO2 gazı ile ilgili; 5. 0,2 mol MgCO3 bileşiği için; I. 0,5.NA tane C atomu içerir. I. 0,2.NA tane moleküldür. II. 3,01.1023 tane moleküldür. II. 1 mol atom içerir. III. 1,5 mol atom içerir. III. NA tane Mg atomu içerir. yargılarından hangileri doğrudur? (6C, 8O, 12Mg) yargılarından hangileri doğrudur? (NA: 6,02.10 23) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve II E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. 0,4 mol CO2 gazındaki atom sayısına eşit sayı- 6. 0,5 mol oksijen atomu içeren N2O molekülü ile ay- da hidrojen atomu içeren C3H6 bileşiği kaç tane nı sayıda atom içeren O2 molekülü kaç tanedir? karbon atomu içerir? A) 0,75.NA B) 0,75 C) 0,35.NA A) 1,2 B) 1,2.NA C) 0,6 D) 1,5 E) 0,5.NA D) 0,6.NA E) 0,3.NA 3. 1,204 . 1023 tane NH3 gazı için, 7. 0,5 mol SO3 gazı ile ilgili; I. 0,2 mol bileşiktir. I. 2 mol atom içerir. II. 0,8.NA tane atom içerir. II. 0,5 mol moleküldür. III. 0,6 mol H atomu içerir. III. 1,5 tane oksijen atomu içerir. yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) Yalnız I D) I ve III E) I, II ve III 4. Madde Atom Sayısı 8. 0,3 mol H2S bileşiğindeki atom sayısı kadar kü- N1 1 mol O2 gazı N2 kürt atomu içeren SO2 bileşiği ile ilgili; 0,5 mol SO3 gazı N3 I. 0,9 mol moleküldür. NA tane He gazı II. 1,8 tane oksijen atomu içerir. III. H2S ve SO2 bileşiklerindeki kükürt miktarları Yukarıda verilen maddelerin atom sayıları ara- sındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru eşittir. verilmiştir? yargılarından hangileri yanlıştır? A) I, II ve III B) Yalnız II C) Yalnız III A) N1 > N2 > N3 B) N1 = N2 > N3 D) II ve III E) Yalnız I C) N2 > N1 > N3 D) N3 > N1 = N2 E) N3 > N1 > N2 1. E 2. D 3. A 4. B 41 5. B 6. A 7. C 8. D

TEST - 2 MOL KAVRAMI 1. 1,806.1023 tane oksijen atomu içeren SO3 bileşi- 4. Eşit sayıda atom içeren NO, N2O5, NO2 molekül- ği ile ilgili; leri için; I. 0,1.NA tane molekül içerir. I. Molekül sayısı en büyük olan N2O5’tir. II. 0,2 mol N2 gazı ile aynı miktarda atom içerir. II. İçerdikleri oksijen atomu sayıları eşittir. III. 6,02.1022 tane kükürt atomu içerir. III. İçerdikleri azot atomu molleri arasındaki ilişki yargılarından hangileri doğrudur? NO > NO2 > N2O5 şeklindedir. (NA: 6,02.10 23) yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I, II ve III A) I, II ve III B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I ve III D) I ve III E) I ve II 5. Atom sayısı (mol) 2. Avogadro sayısı kadar atom içeren CH4 mole- 2,5 külü ile ilgili; I. 0,2 mol moleküldür. 1 II. NA tane karbon atomu içerir. —N5—A —N2—A Molekül Sayısı III. 6,02.1022 tane molekül içerir. yargılarından hangileri doğrudur? Yukarıdaki grafik bir bileşiğin molekül sayısının (Avogadro sayısı: NA: 6,02.1023) içerdiği atom mol sayısına göre değişimini göster- mektedir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III E) I ve III Buna göre, bu bileşiğin formülü aşağıdakiler- den hangisi gibi olabilir? A) A2Y3 B) AY2 C) A2Y4 E) A2Y8 D) AY5 3. 0,4 mol AY2 bileşiği ile ilgili; 6. 6,02.1023 tane hidrojen atomu içeren; I. 0,8.NA tane Y atomu içerir. I. C2H5OH II. 0,4 mol moleküldür. II. H2O III. C2H6 III. 24.1022 tane AY2 taneciği içerir. IV. Atom sayısı 0,3 mol SO3 molekülü ile aynıdır. maddelerinin mol sayıları arasındaki ilişki aşa- yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? ğıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? (NA: 6.10 23) (Avogadro sayısı: 6,02.1023) A) II > I = III B) II > I > III C) III > I > II A) I, II, III, IV B) I, III, IV C) I, III D) II > III > I E) I = III > II D) I, II, III E) II, III, IV 1. C 2. A 3. B 42 4. C 5. A 6. A

www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT Mol-Hacim İlişkisi ÖRNEK 12 Gazlar için genleşme katsayısı ayırt edici özellik değildir. Aynı koşullarda (aynı sıcaklık ve basınçta) mol 0,4 mol CH4 gazı normal koşullarda kaç litre hacim sayıları eşit olan gazların hacimleri de eşittir. kaplar? Normal koşullarda (NK) 1 mol gaz 22,4 L hacim kaplar. Çözüm Oda koşullarında (OK) 1 mol gaz 24,5 L hacim kaplar. I. yol II. yol 1 mol CH4 NK’da 22,4 L n = V 22, 4 0,4 mol CH4 ? 0, 4 = V ? = 8,96 L hacim kaplar 22, 4 V = 8, 96 Normal Koşul = NK = NŞA ÖRNEK 13 = 1 atm basınç, 0°C sıcaklık Normal koşullarda 11,2 L hacim kaplayan C3H8 ga- Oda Koşulu = Standart Koşul = OK zı kaç moldür? = 1 atm basınç, 25°C sıcaklık n= V = 11, 2 = 0, 5 mol C3H8 Normal Basınç: 1 atm 22, 4 22, 4 1 mol O2(g) NK’da = 22,4 L ÖRNEK 14 1 mol CH4(g) NK’da = 22,4 L 1 mol H2O(s) NK’da ≠ 22,4 L (sıvı olduğu için) Normal koşullarda 6,72 L hacim kaplayan N2O5 gazı 1 mol Fe(k) NK’da ≠ 22,4 L (katı olduğu için) kaç tane atom içerir? (Avogadro sayısı: NA) NOT H2O moleküllerinin 1 atm basınç altında 0°C ile 100°C arasında sıvı haldedir. (Tuzak sorulara dikkat!) Normal Koşullarda Oda Koşullarında n = 6, 72 = 0, 3 mol N2 O5 gazın mol sayısı gazın mol sayısı 22, 4 n= V n = Mol say›s› n= V 1 mol N2O5 7.NA tane atom içeriyorsa 22, 4 V = Hacim 24, 5 0,3 mol N2O5 ? NOT ? = 2,1·NA tane atom içerir. Normal koşullarda gaz olduğu bilinmesi gere- ÖRNEK 15 ken bazı maddeler: a) Elementel olanlar: 0,6.NA tane oksijen atomu içeren SO3 gazı normal ko- Tek atomlular (soygazlar) $ He, Ne, Ar... şullarda kaç litre hacim kaplar? (Avogadro sayısı: NA) Çift atomlular $ H2, N2, F2, Cl2 ... Çok atomlular $ O3 ... 1 mol SO3 3.NA tane oksijen atomu içeriyorsa b) Bileşik olanlar: ? 0,6.NA tane oksijen atomu içerir. CO, CO2, SO2, SO3, NH3, CH4, C2H6, C3H8 ... ? = 0,2 mol SO3 NOT 1 mol gaz NK’da 22,4 L Mol sayıları eşit olan saf maddelerin molekül sayı- ları eşittir. Mol sayıları eşit olan aynı koşullardaki 0,2 mol gaz ? gazların hacimleri eşittir. ? = 4,48 L SO3 43 12. 8,96 L 13. 0,5 mol 14. 2,1.NA 15. 4,48 L

TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr Mol-Kütle İlişkisi NOT 1 mol atom ya da molekülün kütlesine mol kütlesi 1 atom – gram \" 1 mol atom \" Na, Cu, Fe ... denir. Atom ise atom kütlesi, molekül ise molekül kütlesi 1 molekül – gram \" 1 mol molekül \" NH3, H2O, denir. MA ile gösterilir. Atom ve bileşikler için sabittir, de- H2, O2 ... ğişmez. Farklı maddelerin mol kütleleri aynı olabilir. Bu 1 formül – gram \" 1 mol bileşik (iyonik) \" NaCl, yüzden ayırt edici özellik değildir. KNO3, CaO ... MA = MK Bir gram/mol = g/mol dür. 1 iyon – gram $ 1 mol iyon \" Fe2+, NH4+, 1 mol H atomu = 1 gram & MA: 1 g/mol SO4-2, Cl- ... 1 mol Ca atomu = 40 gram & MA: 40 g/mol Cl: 35,5 g/mol, O: 16 g/mol Mol molekül $ mol demektir. O2, H2SO4, CO2 , N2O5 , ... C: 12 g/mol, N: 14 g/mol Na: 23 g/mol, P: 31 g/mol Atom kütlesi S: 32 g/mol, H: 1 g/mol ÖRNEK 17 CO2 bileşiği için; 32 gram SO3 gazı normal koşullarda kaç litre hacim MACO2 = 1· C + 2 · O kaplar? (O: 16, S: 32) = 1· 12 + 2 · 16 MA = S + 3·O = 32 + 3·16 = 80 gram/mol MACO2 = 44 g/mol Molekül kütlesi (1 molünün kütlesi) m n= MA 1 mol SO3(g) N.K.’da 22,4 L H2SO4 bileşiği için; 32 0,4 mol SO3(g) ? MAH2SO4 = 2 · H + 1·S + 4·O 80 = = 0, 4 mol SO3 ? = 8,96 L hacim kaplar. = 2· 1+ 1· 32 + 4·16 MAH2SO4 = 98 g/mol n= m m = Kütle MA MA = Mol kütlesi n = Mol sayısı 1 mol N2O5 gazı kaç gramdır? (N: 14, O: 16) ÖRNEK 18 MAN2O5 = 2 · N + 5 · O = 2 · 14 + 5 · 16 24,08·1022 tane H2SO4 bileşiği kaç gramdır? (H: 1, O: 16, S: 32, Avogadro sayısı: 6,02.1023) = 108 g/mol ÖRNEK 16 0,3 mol C2H4 molekülü kaç gramdır? (H: 1, C: 12) Çözüm 1 mol 6,02·1023 tane 1 mol H2SO4 98 gram ise MAC2H4 = 2 · C + 4 · H ? 24,08·1022 tane ? = 0,4 mol H2SO4 0,4 mol ? = 2· 12 + 4 · 1 MA = 2.1 + 32 + 4.16 = 98 g/mol = 28 g/mol ? = 39,2 gram H2SO4 I. Yol II. Yol 1 mol C2H4 28 gram n= m & 0, 3 = m 0,3 mol ? MA 28 ? = 8,4 gram C2H4 m = 8,4 gram C2H4 16. 8,4 17. 8,96 L 18. 39,2 gram 44

www.aydinyayinlari.com.tr MOL KAVRAMI 3. MODÜL TYT ÖRNEK 19 ÖRNEK 22 3,01·1023 tane atom içeren N2O3 bileşiği kaç gram- 0,2 mol XY2 bileşiği 12,8 gram, 0,3 mol XY3 bileşiği ise dır? (N: 14, O: 16, Avogadro sayısı: 6,02.1023) 24 gramdır. Buna göre, X ve Y’nin atom kütlelerini bulunuz. Çözüm nXY2 = m & MAXY2 = m 1 mol N2O3 5 x 6,02.1023 tane atom içeriyorsa M A XY2 n XY2 ? 3,01.1023 tane atom içerir (X + 2Y) = 12, 8 ? = 0,1 mol N2O3 0, 2 MA = 2·14 + 3·16 X + 2Y = 64 = 76 g/mol 1 mol N2O3 76 gram ise nXY3 = m & MAXY3 = m 0,1 mol N2O3 ? M A XY3 n XY3 ? = 7,6 gram N2O3 (X + 3Y) = 24 0, 3 X + 3Y = 80 ÖRNEK 20 X + 3Y = 80 + -/X + 2Y = 64 Normal koşullarda 13,44 litre hacim kaplayan N2O gazı kaç gram azot atomu içerir? (N: 14) Y = 16 g/mol X + 2.16 = 64 X = 32 g/mol n= V ÖRNEK 23 22, 4 0,4 mol CnH2n+2O molekülü 24 gramdır. n= 13, 44 Buna göre, 3,01.1023 tane CnH2n+2O molekülü kaç 22, 4 mol atom içerir? (H: 1, C: 12, O: 16, NA: 6,02·1023) = 0, 6 mol 1 mol N2O 2.14 gram azot içeriyorsa 0,6 mol N2O ? ? = 16,8 gram azot atomu içerir m MA n= 0, 4 = 24 MA MA = 60 g/mol ÖRNEK 21 n.C + (2n + 2) .H + 1.O = 60 0,2 mol X2O3 bileşiği 32 gram olduğuna göre, X’in n.12 + (2n + 2) .1 + 16 = 60 atom kütlesi kaç gramdır? (O: 16) 14n = 42 n=3 n= m 2·X + 3.16 = 160 n de€eri CnH2n + 2O bilefli€inde yerine yaz›l›rsa MA 2X = 112 X = 56 g/mol 0, 2 = 32 C3H8O bilefli€i elde edilir. MA 1 mol C3H8O 6,02.1023 tane MAX2O3 = 160 g/mol ? 3,01.1023 tane ? = 0,5 mol C3H8O 1 mol C3H8O’da 12 mol atom 0,5 mol ? ? = 6 mol atom içerir. 19. 7,6 gram 20. 16,8 gram 21. 56 g/mol 45 22. X = 32 g/mol Y = 16 g/mol 23. 6 mol

TYT 3. MODÜL MOL KAVRAMI www.aydinyayinlari.com.tr ÖRNEK 24 Gazların Özkütlesi 0,3 mol H2O ile ilgili; NK’da bir gazın özkütlesi OK’da bir gazın özkütlesi I. 0,3 mol moleküldür. II. 5,4 gramdır. dgaz = MA dgaz = MA III. Normal koşullarda 6,72 litre hacim kaplar. 22, 4 24, 5 IV. 1,806.1023 tane atom içerir. yargılarından hangileri doğrudur? ÖRNEK 26 (H2O: 18, Avogadro sayısı: 6,02.1023) X4H8 gazının normal koşullardaki özkütlesi 2,5 g/L olduğuna göre, X atomunun atom kütlesini bulunuz. (H: 1) I. 0,3 mol moleküldür. (I. öncül doğrudur.) II. 1 mol 18 gram Çözüm 0,3 mol ? ? = 5,4 gram (II. öncül doğrudur.) dgaz = MA 56 = 4.X + 8.1 22, 4 4X = 48 III. H2O normal koşullarda sıvı olduğu için hacim çok daha 2, 5 = MA küçüktür. 22, 4 (III. öncül yanlıştır.) MA = 56 gram/mol X = 12 gram/mol IV. 1 mol H2O 3 x 6,02·1023 tane atom içerir. ÖRNEK 27 0,3 mol H2O ? ? = 5,418.1023 tane atom içerir. Aynı koşullarda bulunan (IV. öncül yanlıştır.) I. SO3 II. SO2 NOT III. CH4 gazlarının özkütlelerini kıyaslayınız. Bileşiğin sadece formülüne bakılarak fiziksel hali (H: 1, C: 12, O: 16, S: 32) için yorum yapılamaz. ÖRNEK 25 NK'da OK'da 12 gram C3H4 gazı ile ilgili; d= MA d= MA I. 0,3 moldür. 22, 4 24, 5 II. 1,806.1023 tane molekül içerir. III. 6,72 litre hacim kaplar. Molekül ağırlığı büyük olan gazın özkütlesi büyüktür. IV. 1,2 tane H atomu içerir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? MASO3 = 80 g/mol, MASO2 = 64 g/mol, MACH4 = 16 g/mol (C3H4: 40, Avogadro sayısı: 6,02.1023) Bu nedenle özkütleleri arasındaki ilişki dSO3 > dSO2 > dCH4’dir. I. n= 12 = 0, 3 mol C3H4 (I. öncül doğrudur.) 40 II. 1 mol 6,02.1023 tane molekül ÖRNEK 28 0,3 mol ? (II. öncül doğrudur.) Normal koşullarda C2H4 gazının özkütlesi kaç ? = 1,806.1023 tane molekül g/L’dir? (H: 1, C: 12) III. Gazın bulunduğu koşulla ilgili bilgi verilmemiş. Bu ne- MA denle yorum yapılamaz. 22, 4 (III. öncül yanlıştır.) IV. 1 mol C3H4 4.NA tane H atomu içerirse MA = 2.C + 4.H dC2H4 = MA = 2.12 + 4.1 = 28 g/mol 0,3 mol C3H4 ? 28 & 1, 25 g/L 22, 4 ? = 1,2 NA tane H atomu içerir. = (IV. öncül yanlıştır.) 24. I ve II 25. I ve II 46 26. 12 g/mol 27. dSO3> dSO2> dCH4 28. 1,25 g/L

MOL KAVRAMI TEST - 3 1. 12,04.1022 tane azot atomu içeren NH4NO3 bile- 5. 0,5 mol N2O5 bileşiğindeki azot atomu kadar ok- şiği kaç gramdır? sijen atomu içeren CO2 bileşiği kaç gramdır? (H: 1, N: 14, O: 16, NA = 6,02·1023) (C: 12, O: 16) A) 8 B) 16 C) 24 D) 4 E) 12 A) 11 B) 14 C) 22 D) 28 E) 44 2. 32 gram X2O3 bileşiğinde 0,6 mol oksijen atomu 6. 0,2 mol CH4 gazı ile ilgili; bulunduğuna göre, X’in atom kütlesi kaç gram- I. 3,2 gramdır. dır? (O: 16) II. Oda koşullarında 4,48 litre hacim kaplar. III. 0,2 molekül-gramdır. A) 27 B) 28 C) 54 yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) E) 112 D) 56 A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III 3. 1 mol atom içeren AY3 bileşiği 20 gram olduğu- 7. Normal koşullarda 4,48 litre hacim kaplayan na göre, A atomunun mol kütlesi kaç gramdır? SO2 molekülündeki oksijen atomu kadar azot (Y: 16) atomu içeren N2X molekülü 8,8 gram olduğuna göre X’in atom kütlesi kaç gramdır? (N: 14) A) 4 B) 8 C) 16 D) 24 E) 32 A) 8 B) 16 C) 18 D) 32 E) 64 4. Atom sayısı eşit olan H2S ve CO2 gazları ile ilgi- 8. 3,01.1023 tane oksijen (O2) gazı ile ilgili, li; I. 0,5 moldür. II. 1 tane atom içerir. I. İçerdikleri S ve O atomu kütleleri III. 16 gramdır. II. Normal koşullardaki hacimleri yargılarından hangileri doğrudur? (O: 16) III. Kütleleri niceliklerinden hangileri eşittir? (H: 1,C:12, O:16, S:32) A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 1. A 2. D 3. E 4. B 47 5. C 6. D 7. B 8. D

TEST - 4 MOL KAVRAMI 1. Normal koşullarda 4,48 L hacim kaplayan CH4 5. 28 atom – gram oksijen atomu içeren Fe3O4 bile- gazındaki hidrojen atomu sayısı kadar karbon şiği kaç moldür? atomu içeren C4H8 bileşiği kaç gramdır? (H: 1, C: 12) A) 4 B) 7 C) 14 D) 28 E) 56 A) 11,2 B) 5,6 C) 2,8 E) 112 D) 56 2. 10 gram CaCO3 katısı ile ilgili; 6. Avogadro sayısı kadar atom içeren NH3 gazı ile I. 0,1 mol moleküldür. ilgili; II. Normal koşullarda 2,24 L hacim kaplar. III. 0,5.NA tane atom içerir. I. 0,25 moldür. yargılarından hangileri doğrudur? II. Normal koşullarda (NK) 5,6 litre hacim kaplar. III. 17 gramdır. (126C:  168O, 2400Ca) yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, N: 14) A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III 3. 18,06.1022 tane oksijen atomu içeren Al2O3 bile- 7. I. Normal koşullarda (NK) 2,24 litre hacim kapla- şiği ile ilgili; yan SO2 gazı II. Avogadro sayısı kadar CH4 molekülü I. Normal koşullarda 6,72 litre hacim kaplar. III. 0,5 mol oksijen gazı II. 10,2 gramdır. III. 6,02.1022 tane Al atomu içerir. Yukarıdaki maddelerin kütleleri arasındaki iliş- ki aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak veril- yargılarından hangileri doğrudur? miştir? (H: 1,C:12, O:16, S:32) (2173Al,  168O, Avogadro sayısı: 6,02·1023) A) II > III > I B) I > II > III C) II = III > I A) I ve III B) I ve II C) Yalnız II D) I > II = III E) III > II > I D) II ve III E) I, II ve III 4. Eşit kütlede alınan CH4 ve SO3 gazları ile ilgili; 8. 8,8 gram C3H8(g) n mol C2H4(g) I. Aynı şartlardaki hacimleri eşittir. 1 mol II. İçerdikleri atom sayıları arasındaki ilişki CH4(g) CH4 > SO3 şeklindedir. I II III. Mol sayları arasındaki ilişki nSO3 > nCH4 şeklin- Yukarıdaki iki kapta bulunan bileşiklerdeki top- dedir. lam karbon atomları sayısı birbirine eşit oldu- ğuna göre, II. kaptaki C2H4 gazı kaç gramdır? yargılardan hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12) (H : 1, C: 12, O: 16, S: 32) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) 2,8 B) 5,6 C) 11,2 E) 22,4 D) I ve II E) I, II ve III D) 1,4 1. A 2. B 3. C 4. B 48 5. B 6. D 7. C 8. B