İLKOKUL PDR TEKNOLOJİ BÜLTENİ

MAYIS, 2019, GÖLBAŞI SAYI:2 İLKOKUL PDR BÜLTENİ Nesibe Aydın Okulları İlkokul Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Koordinatörlüğü GÜVENLİ TEKNOLOJİ Günümüzde bize çok geniş seçimler sunan bir “dijital büfe” ile karşı karşıyayız. Bir yanı güzel ve merak uyandırıcı; diğer yanı ise zararlı etkiler barındıran birçok belirsizlikle dolu...  GÜVENLİ TEKNOLOJİ 1 Sizlere hazırladığımız bu bülteni 4 \"ağaçları ve dünyayı koruma\" 1. TEKNOLOJİK ÇOCUKLAR 6 sorumluluğu ile dijital olarak 7 sunuyoruz. 2. TEKNOLOJİNİN OLUMLU ETKİLERİ 15 3. TEKNOLOJİ VE GELİŞİM 16 ALANLARINA 19 OLUMSUZ ETKİSİ 4. TEKNOLOJİ VE DİKKAT BECERİSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ 5. AİLELERE ÖNERİLER KAYNAKÇA



GÜVENLİ TEKNOLOJİ Dijital çağda çocuk yetiştirmek ve eğitmek söz konusu olduğunda ebeveyn ve eğitimciler olarak pek çok  efsaneyle karşılaşmaktayız. Bugünün ebeveynleri olarak dijital bir ortamda yetişmediğimiz için başvurabileceğimiz kılavuzumuzun olmaması çocuklarımızı büyütürken bizleri kısıtlamaktadır. Bu da “dijital çocuk” yetiştirme konusunda bir referans sistemine ihtiyacımız olduğunu gösteriyor. Bizler de  Rehberlik Birimi olarak velilerimize bir referans sunabilme ve öğrencilerimizi uygun teknoloji kullanımı konusunda bilinçlendirme sorumluluğumuzu yerine getirmek üzere bir çalışma başlattık. Öğrencilerimiz, genel olarak ailelerinin teknoloji kullanımını” annemi telefonu ile babamı da televizyon karşısında görüyorum.”  şeklinde ifade etmişlerdir.  Öğrencilerimiz teknolojinin akran, aile ilişkileri ve okul yaşamlarına ilişkin etkilerini onlara uyguladığımız anketle görme fırsatı bulmuşlardır. Öğrencilerimizden aldığımız geri bildirimler bizlere gösterdi ki; • Anıları kaybetme korkusu ile gelişimin her adımını kaydetmek isterken “an”ı yaşayamıyoruz. • Çocuklarımızın önemli anlarını sosyal medyada paylaşmak için yoğun bir çaba içerisindeyiz. • Ekranın büyüsüne kapılarak çocuklarımıza daha az zaman ayırıyoruz. 2013 yılında yapılan bir araştırmaya göre telefonlarımızı günde ortalama 150 kez kontrol ediyoruz ve bunun yaklaşık bir buçuk saatini sosyal medyada geçiriyoruz. Gelen her sesi kontrol etmek ve yanıtlamak gibi bir zorunluluk hisseder olduk. 1

Öğrencilerimizin geri bildirimleri neticesinde bu alanda ihtiyaçları olan eğitimleri de Rehberlik ve Bilişim Teknolojileri Zümrelerinin ortak çalışması ile öğrencilerimize verdik.  Çocuklarınıza kısıtlamalar getirirken sürekli olarak dikkatinizi dağıtan cihazların ebeveyn olarak sizi nasıl ve ne kadar meşgul ettiğinin farkında mısınız?   Dijital dünyanın değiştirdiği yeni yaşam biçimi ebeveynliğimizi de etkiledi. Bugün geldiğimiz noktada teknoloji, anne babaların çocuklarını oyalama yöntemlerinden biri haline gelmiş durumda. Teknolojinin olumsuz etkilerinin farkında olup çocuklarını uzak tutmaya çalışan aileler olduğu kadar birer dijital ebeveyne dönüşen pek çok anne babayı da görebilmek mümkün. DUYGUSAL EMZİK: Teknoloji çocuğunuza yemek yedirebilmek ya da ağladığında onu susturabilmek, bir arkadaşınızı ziyarete gittiğinizde rahatça sohbet edebilmek ya da yorgun olduğunuzda çocuğunuzu yönlendirerek yalnız kalıp dinlenmenizi sağlayan bir araç olmamalıdır.  2

İnternetin, tabletlerin ya da akıllı telefonların günlük yaşamımızın merkezinde olduğunu fark ediyor; çocuğumuzun ekran karşısında çokça vakit geçiriyor olmasından rahatsız oluyoruz. Buna yönelik önlemler almak istiyor, yasaklar koyuyor veya bazen de  ekran kullanımını tamamen engelliyoruz.  Peki hayatımızda “ne kadar” teknoloji olmalı? Yapılan araştırmalar sıradan bir günde, çocukların %75’inin televizyon, video izlemek gibi ekran teknolojisine maruz kaldığını göstermektedir. 6 yaşından küçük birçok çocuğun odasında televizyon bulunmaktadır ve bunun nedeni olarak verilen ortak cevap ebevenyenlerin kendi programlarını izlemek istemeleridir. Dijital dünyanın doğuşu çocuklar için olmamasına rağmen; zaman içerisinde çocuğa yönelik yayınların arttığı bir platforma dönüşmüş ve kullanıcıların üçte birini 18 yaşın altındaki çocuklar oluşturmuştur.  Çocukların maruz kaldıkları içeriği Çocuğun teknoloji ile geçirdiği zamanı gözlemleyin.  Ekran başında kendi konfor alanınız gibi görmeyin. Bu kulaklık kullanmalarına ve sizden zamanı birlikte paylaşın. ayrı bir alanda teknolojik bir cihazla yalnız kalmalarına müsaade etmeyin.  3

1. TEKNOLOJİK ÇOCUKLAR Nasıl düşünüyor olursak olalım çocuklarımız hızla gelişen ve yenilenen dijital bir dünyada yaşıyor.  Bu dünyadan uzak durmak artık bir seçenek değil. Pek çok çocuk üzerini giymeyi öğrenmeden ekranlara dokunmayı ve “tıklamayı” öğreniyor. 2014 yılında yapılan bir araştırma çocukların fiziksel olarak beklenen gelişime ulaşmadan dijital dünyayı yetkin olarak kullanabildiğini gösteriyor. 80’li yıllarda bir çocuk televizyon izlemeye ortalama beş yaşında başlarken; günümüzde bu yaş sınırının artık dört aylık bir bebeğe kadar indiğini görüyoruz.  Çocuklara,  elektronik ortama aktardığımız bizimle ilgili her türlü verinin işlendiğini anlatmalıyız. Geleceklerinde büyük öneme sahip olabilecek pozitif \"dijital ayak izi\" oluşturmaları için onları yönlendirmeliyiz. 34

Çocuklarımız teknolojiyi neden bu kadar çok seviyorlar Oyun oynarken yaşanan haz, beyindeki ödüllendirici sistemin ana kaynağı olan dopaminin salgılanmasını arttırıyor ve böylece çocuk aynı hazzı yaşayabilmek için tekrar tekrar oyun oynama arzusu duyuyor. Avrupa Çevrim-içi Çocuklar Araştırma Projesi kapsamında gerçekleştirilen araştırmada, çocukların İnternet kullanım nedenleri şöyle belirtilmiştir: Okul işleri (%92) Eğlence-video izlemek (%59) Oyun oynamak (%49) Arkadaşları ile paylaşımda bulunmak (%48) Haberleri okumak ya da izlemek (%40) Müzik dinlemek ya da film izlemek (%40) 5

2. TEKNOLOJİNİN OLUMLU ETKİLERİ ABD’de Ulusal Çocuk Eğitimi Derneği'nin yayınlamış olduğu rapor, bilinçli teknoloji kullanımının çocukların gelişimine katkı sağlayan birçok araştırmanın varlığını açıklamaktadır; Görsel algı gelişimi- İnsan Seçim yapma imkanı-  Küçücük ekranlara beynindeki görsel korteksin sığan o kocaman dünya içinde işitme korteksinden beş kat daha çocuklar alternatif bilgi kaynakları büyük olduğu bilgisinden yola arasından seçim yapma özgürlüğüne çıkılarak, görsel imajların sahip olabileceklerdir. Elbette ailenin öğrenmeye etkisinin çok daha onayı ve sınırlamaları içinde…  Uygun ve fazla olduğu söylenmektedir. denetimli kullanıldığında, teknoloji karar alma mekanizmalarımızı da destekleyecektir. Yeni gelişen becerilerin dengelenmesi- Geri bildirim hızı- Çocuklara Teknoloji bize kağıt ve kalem gibi sınırlı yaptıkları işin sonuçlarını bir materyallerin ötesinde imkanlar hemen görme ve düzeltme  sunar. Okuma yazmaya yeni başlayan imkanı sunar. çocukların kendi seslerini kaydederek hikayeler oluşturmalarını örnek olarak verebiliriz. Bilgiye anında erişim- İçerik yaratma ve içeriği zenginleştirme Günümüzde “google\"layarak imkanı - Çocuklar çeşitli uygulamalar ve evimizden çıkmadan bir kursa eğitim amaçlı internet sitelerinden fikirlerini kaydolabiliyor; kütüphaneye ortaya koyma ve ekranı istekleri gitmeden neredeyse istediğimiz doğrultusunda yönlendirerek bilgilerini teyit her bilgiye ulaşabiliyoruz. etme fırsatı yakalayabilmektedirler. Animasyonlar ve arka plan müzikleri bu Farklılaşma imkanı- olanaklara örnek olarak verilebilir. Çocukların farklı öğrenme ihtiyaçlarına sınırsız veri kaynağı sağlar. 546

3. TEKNOLOJİ VE GELİŞİM ALANLARINA  OLUMSUZ ETKİSİ Teknolojinin yoğun ve uygunsuz kullanımı çocukların gelişiminde aşağıda belirtilen alanlarda olumsuz etkiler yaratmaktadır.  3.1. Aile Bağları ve Kişilerarası İlişkiler: Sağlıklı bir kişilik gelişimi için çocukların güvenli bağlar kurmaya ihtiyaçları vardır. Bakım veren kişi ile sevgi dolu bir ilişki kurduklarında ve temel ihtiyaçları karşılandığında çocuklar daha kolay öğrenir. Bu ilişkileri kuramazlarsa beyin aktivitesini kısıtlayan kortizol (stres hormonu) üretimi salgılanabilir. 2012 yılında yapılan bir araştırmada sıcak ve ilgili annelere sahip çocukların bu ilişkiden mahrum kalan çocuklara göre hipokampuslarının (beynin bellek ve öğrenmeden sorumlu kısmı) daha büyük olduğu ortaya çıkmıştır.  Araştırmalar akranlarıyla sosyalleşmek yerine sosyal medyada vakit geçiren ve online oyun oynayan çocukların akademik performanslarının düştüğünü kanıtlamaktadır. Bazı durumlarda endişelenmemiz gereken şey; çocuklarımızın ekran başında geçirdiği zamandan çok ebeveynlerinin ekran başında geçirdiği zamandır. 7

TEKNO İHMAL; Boston Tıp Merkezi'nin 2014 yılında yaptığı Avustralya'da yapılan bir başka bir araştırmada ise bir alışveriş araştırmada, çocuk merkezinin yemek katındaki katılımcıların %32'si ebeveynler gözlenmiştir. Bu araştırmada ebeveynlerinin, cihazları ile çoğu ebeveynin kendisini cihazlarına çok kendilerinden daha fazla fazla kaptırdığı ve bu zaman geçirdiklerini ifade ailelerin çocuklarının daha sık olumsuz etmişlerdir.  davranış sergilediği izlenmiştir. Araştırmacılara göre bunun sebebi, çocukların ailelerine ulaşmada cihazları bir rakip olarak algılamalarıydı. Araştırmalar ekrana fazla maruz kalan çocuklar için aşağıdaki riskleri ortaya koymaktadır;    o Online iletişimi yüz yüze iletişime tercih eden çocukların kişiler arası ilişkilerdeki yüz ifadeleri ve beden dilini okuma yeteneğini kaybettikleri,    o Sosyal çevrede içinde insanlarla çevrili olduğu halde kendilerini yalnız ve depresif hissettikleri,    o Zayıf sosyal beceriler ve sosyal izolasyonla karşı karşıya kaldıkları çeşitli araştırmalar tarafından ortaya konmuştur. Bunların yanı sıra, saldırganlık içeren oyun ve videoların çocuklarda empati gelişimini engelleyebileceğini göstermektedir. 8

3. 2. Dil: Çocuklar, dünyayı dil aracılığı ile anlamlandırır. İngiltere’de yapılan bir araştırmada gittikçe artan sayıda çocuğun yaşından beklenenden daha yetersiz dil becerileri ile anaokuluna başladığı görülmüştür. Aynı araştırmaya göre, 2005-2011 yılları arasında konuşma ve dil güçlüğü çektiği için uzmana yönlendirilen çocukların sayısında %71 lik bir artış görülmüştür. Çocuklarla kurulan etkileşim sırasında cihazların yoğun varlığı çocukların yetişkin dili kullanma biçimini modelleyememesine sebep olmakta ve beklenen dil gelişimini sekteye uğratmaktadır.  3. 3. Uyku: Büyüme hormonları uyku sırasında salgılandığı için çocukların ihtiyaçları kadar uyuması gelişimleri için önemlidir. Çocukların beyin gelişimleri, bedenlerinin dinlenmesi ve bir sonraki güne hazırlanmaları için uykuya ihtiyaçları vardır.  Sadeh, Gruber ve Raviv tarafından yapılan bir Uykunun yerini alan araştırmaya göre yetersiz uykunun ekranlar; aşırı uyarılmış çocukların; beyinlere ve melatonin     *ruh hallerini (uyku hormonu) üretiminin     *davranışlarını     *dikkatlerini azalmasına neden     *öğrenme kapasiteleri olmaktadır. Ayrıca     *bellek yapılarını ekranlardan yayılan mavi     *dürtü kontrollerini olumsuz etkilediği ışık biyolojik saatimizin görülmüştür.   bozmaktadır. 2013 yılında yapılan başka bir araştırma ise, hafif düzeyde bir uyku eksikliğinin bile çocukların bilişsel  işleyişine zarar verdiğini göstermiştir.  Bu araştırmada bir saatlik uyku kaybının çocukların bilişsel becerilerini iki sınıf seviyesi aşağıya indirdiği görülmüştür. 9

KALİTELİ UYKU İÇİN ÖNERİLER; Yatmadan önce 90 dakika ekrandan uzak durun. Uyku hijyeni, yatak Evinizde cihazların bir odalarını ekran arada bulunarak şarj teknolojilerinden uzak edilebileceği \"teknoloji alanlara çevirmektir. park alanları\" belirleyin.  Yatak odaları dinlenme Ev içerisinde geçirdiğiniz yeridir. vakitte bu cihazlardan uzak durmaya çalışın Çocukların ne kadar uykuya ihtiyaçları vardır? *2015 Sleep Health 11

� Bu arada teknolojinin zararları ile ilgili cronic smartphone yeni bir terim de literatüre girmiştir. stress Kronik akıllı telefon stresi (cronic smartphone stress). Bu hastalığın belirtileri akıllı telefonların yokluğunda ortaya çıkmakta olup sürekli bir e posta ya da mesaj beklentisi içinde olmayı anlatır. Bilgi alışverişinin yoğunluğu, abartılı çevrimiçi olma durumu, internetin aşırı kullanımı ve sosyal medya ile sürekli sosyal karşılaştırma yapıyor olmak depresif davranışı tetikleyebilmektedir. Bazı insanlar sosyal medyayı hayatlarının ne kadar iyi olduğunu diğerlerine göstermek ve onlara kendilerini kötü hissettirmek için kullanıyorlar. 10

3.4. Oyun ve Fiziksel Hareket: 2006’da yapılan bir araştırma 1970’lerin sonlarından bu yana çocukların serbest oyun sürelerinde düşüş olduğunu göstermektedir.  Bu sonuç sadece çocukların teknoloji kullanımı ile değil ailelerin çocuklarını yetiştirmeye dair yaklaşımlarındaki değişimle de ortaya çıkmıştır. Dr. David Elkind “aceleye getirilen çocuk” terimi ile ailelerin çocuklarını çılgın bir telaş içindeki dünyayı yaşamaya koşullandırıldıklarını ve bu telaş içinde plansız oyuna yeterince yer kalmadığını ifade etmektedir. Aileler, çocukların yürüdüğü, kitap okuduğu ya da bir enstrüman çaldığı yaş ile övünüyor. Bu durum aileler arasındaki rekabetle birlikte çocuklar üzerindeki baskıyı da artırıyor demektedir. Çocuklar, risk almak, öz güvenli olmak, başarısızlıkla baş etme, belirsizlik ve korkularla başa çıkmayı serbest oyunlarda deneyimleyerek öğrenirler. Bu nedenle çocukların günde en az bir saat serbest oyuna ihtiyaçları vardır.      2015 yılında yapılan bir araştırma küçük yaşlarda ekran oyunları ile daha çok vakit geçiren ve serbest oyunu daha az oynayan çocukların, ergenlik döneminde akran zorbalığına daha çok maruz kaldıklarını göstermektedir. Bırakın çocuklar can sıkıntısı İster dijital ister geleneksel bir yaşasın- bu onlara verilebilecek oyuncak olsun oyun en önemli deneyimlerdendir. Bu deneyiminde baskın olanın ve zamanlarda yaratıcı biçimlerde oyuncağı kontrol edenin çocuk öğrenme olanaklarına ulaşırlar.  olması gerekir. Sizin ve çocuğunuzun İnternette hangi bilgileri paylaştığınız konusunda dikkatli olun.  12

BU SEMBOLLERİ BİLİYOR MUSUNUZ? Çocukların yaşlarına uygun olmayan uygulama ve oyunlara ulaşıyor olmaları yetişkinlerin sorumluluğundadır. 13

3. 5. Ekran Başına Yenen Yemekler: Ekran başında geçirilen zaman ile obezite arasında doğrudan bir sebep-sonuç ilişkisi bulunmuştur. 8 yaş altı çocuklar bilişsel ve psikolojik olarak reklamlara karşı daha savunmasızdırlar. Amerikan Pediatri Akademisi’nin 2006 yılında yayımladığı araştırma, çocukların her yıl 40.000’den fazla reklam izlediğini ve bunun obezite ve kötü beslenmeye sebep olduğunu ileri sürmektedir. Bazı uzmanlar, çocukların ekranın karşısındayken yiyeceğin tadını gerçekten almaya odaklanamadıkları için yiyecek tercihlerinin ve tat paletlerinin değişebilmekte olduğuna dair endişelerini belirtmişlerdir. Yemek saatinde ekran kapatılmalı, yemek masası sohbet için özel bir alana dönüştürülmelidir.  3. 6. Beynin Ceo’su : Beyin Gelişimi Nasıl Etkileniyor? Alnımızın hemen arkasında beynin CEO’su da denilebilen prefrontal korteks bölgesi bulunmaktadır. Bu bölge bilişsel kontrolü sağlayan, dürtülere direnen, dikkatin dağılmasına izin vermeyen, yeni bağlantılar kurmaya ve karar verip sorun çözmeye imkan tanıyan becerilerimizden sorumlu olan bölgedir.  Bakalım araştırmalar neler söylüyor? 14

4. TEKNOLOJİ VE DİKKAT BECERİSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ 2012’de yayımlanan iki ayrı araştırmada öğretmen ve ebeveynler günümüz dijital çağında çocukların dikkat becerilerinin azaldığını söylemişlerdir. Ankete katılan 2500 öğretmenden %87’si yeni teknolojilerin “dikkat süresi kısa” veya “dikkati hemen dağılan” bir nesil yarattığını ifade etmiştir. Bordwell tarafından yapılan bir araştırma ise 1960’larda yapılan televizyon programlarında görüntü her iki ila dört dakika arasında değişirken bugün program geçişlerinin ortalama 45 saniyeye düştüğünü ortaya koymuştur. Dijital dünyada dikkat dağıtıcı görüntü, ses, animasyon çok fazla ve çeşitlidir. Çocuklar ekrandaki içeriğe şöyle bir göz gezdirip sonuçla ilgili tahminde bulunuyor ve hemen ardından başka bir bilgi kaynağına ilerliyorlar. Bu durum, belirgin biçimde çocukların eleştirel düşünme ve yeni fikirlere derinlemesine katılma becerisinin gelişmesini engelliyor.   Çocuklar neden kitap okumuyor? Hızlı ilerleyen ekranlara alışan gözler sabit ve durağan kitap sayfalarına sabır gösteremez hale geliyor. 15

5. AİLELERE ÖNERİLER 1. Çocuğa iyi bir örnek olmak demek bütün ekranları hayatınızdan tamamen çıkarmak demek değildir. 2. Çocuğunuzla teknoloji ve onu nasıl kullandığı ile ilgili;        a. Bilgisayarda saatlerini geçiriyor olmasının fiziksel ve duygusal etkilerinin neler                        olduğunu,        b. Aktif ve pasif ekran kullanımının miktarını konuşabilirsiniz. 3. Ekran karşısında geçirdiği süreyi ve kullanım alanlarının sınırlarını netleştirebilir, bunun için aile medya planı oluşturabilirsiniz.     • Ne kadar teknoloji ?      • Ne zaman teknoloji ?     • Nerede teknoloji ?     • Hangi teknoloji ? 4. Çocuğunuzun ekran karşısında geçirdiği zamanları çocuğunuzla paylaşabilirsiniz. Bunu yapıyor olmak çocuğunuzun ekran karşısında geçirdiği zamanın kalitesini arttıracaktır.   5. Çocuğunuza oyunda en sevdiği bölümleri size göstermesini isteyebilir, bir bölümü birlikte oynayabilirsiniz. 6. Teknolojiye sağlıklı alternatifler oluşturabilirsiniz (Beraber bir yere gitmek, birlikte oynamak).  En iyi alternatif onunla birlikte vakit geçirmenizdir. En iyi alternatif birbirinize sahip olmanızdır. 16

7. Çocuğunuzu eleştirmeden önce kendi teknoloji kullanım alışkanlıklarınızı gözden geçirmelisiniz.   Eğer evde ilk fırsatta Netflix’e giriyor ya da saatlerinizi Facebook’ta geçiriyorsanız çocuğunuz da sizi modelleyecek ve bu süreci normalleştirecektir. 8. Bu alandaki alışkanlıklarınızı değiştirmek başta bir miktar zorlayıcı olabilir. Örneğin, eve geldiğinizde telefonunuzu şarjda tutup gece boyunca onunla ilgilenmeyerek işe başlayabilirsiniz. Evinizde çocuğunuzun dinlenebileceği, oyuncaklarıyla oynayabileceği, hiç bir teknolojik aracın olmadığı alanlar oluşturun. Bu alanda çocuğunuzun keyif aldığı aktiviteler, oyuncaklar ya da materyaller yer alabilir. 9. Televizyonu evde bir sese ihtiyaç duyduğumuz için açıyorsak bunun yerine müziği tercih edebiliriz. 10. Televizyonu kullanmadığımız zaman kapalı tutabiliriz. Arka planda televizyonun sürekli açık oluyor olması dikkatimizin sıklıkla bölünmesine neden olacaktır.  Telefonunuzun günlük kullanım raporunda kaç saat yazıyor? 17

KİTAP ÖNERİLERİ 18

KAYNAKÇA 1)Kırık, M. (2014). Aile ve Çocuk İlişkisinde İnternetin Yeri: Nitel Bir Araştırma, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, (3)1, 341-342. 2)EU Kids Online II Türkiye (2010). Avrupa çevrimiçi çocuklar araştırma projesi Türkiye sonuçları. 3)Goodwin, K.(2018). Digital Dünyada Çocuk Büyütmek, Aganta Yayınları, İSTANBUL. 4) https://kidslox.com/blog/technology-overuse-social- media-addiction/ 5) www.egitimpedia.com 19